Chronological

32 Gwrandewch, y nefoedd, a llefaraf; a chlywed y ddaear eiriau fy ngenau. ² Fy athrawiaeth a ddefnynna fel glaw: fy ymadrodd a ddifera fel gwlith; fel gwlithlaw ar irwellt, ac fel cawodydd ar laswellt. ³ Canys enw yr Arglwydd a gyhoeddaf fi: rhoddwch fawredd i’n Duw ni. ⁴ Efe yw y Graig; perffaith yw ei weithred; canys ei holl ffyrdd ydynt farn: Duw gwirionedd, a heb anwiredd, cyfiawn ac uniawn yw efe. ⁵ Y genhedlaeth ŵyrog a throfaus a ymlygrodd yn ei erbyn trwy eu bai, heb fod yn blant iddo ef. ⁶ Ai hyn a delwch i’r Arglwydd, bobl ynfyd ac angall? onid efe yw dy dad a’th brynwr? onid efe a’th wnaeth, ac a’th sicrhaodd?

⁷ Cofia y dyddiau gynt; ystyriwch flynyddoedd cenhedlaeth a chenhedlaeth: gofyn i’th dad, ac efe a fynega i ti; i’th henuriaid, a hwy a ddywedant wrthyt. ⁸ Pan gyfrannodd y Goruchaf etifeddiaeth y cenhedloedd, pan neilltuodd efe feibion Adda, y gosododd efe derfynau y bobloedd yn ôl rhifedi meibion Israel. ⁹ Canys rhan yr Arglwydd yw ei bobl; Jacob yw rhan ei etifeddiaeth ef. ¹⁰ Efe a’i cafodd ef mewn tir anial, ac mewn diffeithwch gwag erchyll:arweinioddef o amgylch, a pharodd iddo ddeall, a chadwodd ef fel cannwyll ei lygad. ¹¹ Fel y cyfyd eryr ei nyth, y castella dros ei gywion, y lleda ei esgyll, y cymer hwynt, ac a’u dwg ar ei adenydd; ¹² Felly yr Arglwydd yn unig a’i harweiniodd yntau, ac nid oedd duw dieithr gydag ef. ¹³ Gwnaeth iddo farchogaeth ar uchelder y ddaear, a bwyta cnwd y maes, a sugno mêl o’r graig, ac olew o’r graig gallestr; ¹⁴ Ymenyn gwartheg, a llaeth defaid, ynghyd â braster ŵyn, a hyrddod o rywogaeth Basan, a bychod, ynghyd â braster grawn gwenith, a phurwaed grawnwin a yfaist.

¹⁵ A’r uniawn a aeth yn fras, ac a wingodd; braseaist, tewychaist, pwyntiaist: yna efe a wrthododd Dduw, yr hwn a’i gwnaeth, ac a ddiystyrodd Graig ei iachawdwriaeth. ¹⁶ A dieithr dduwiau y gyrasant eiddigedd arno; â ffieidd‐dra y digiasant ef. ¹⁷ Aberthasant i gythreuliaid, nid i Dduw; i dduwiau nid adwaenent, i rai newydd diweddar, y rhai nid ofnodd eich tadau. ¹⁸ Y Graig a’th genhedlodd a anghofiaist ti, a’r Duw a’th luniodd a ollyngaist ti dros gof. ¹⁹ Yna y gwelodd yr Arglwydd, ac a’u ffieiddiodd hwynt; oherwydd ei ddigio gan ei feibion, a’i ferched. ²⁰ Ac efe a ddywedodd, Cuddiaf fy wyneb oddi wrthynt, edrychaf beth fydd eu diwedd hwynt: canys cenhedlaeth drofaus ydynt hwy, meibion heb ffyddlondeb ynddynt. ²¹ Hwy a yrasant eiddigedd arnaf â’r peth nid oedd Dduw; digiasant fi â’u hoferedd: minnau a yrraf eiddigedd arnynt hwythau â’r rhai nid ydynt bobl; â chenedl ynfyd y digiaf hwynt. ²² Canys tân a gyneuwyd yn fy nig, ac a lysg hyd uffern isod, ac a ddifa y tir a’i gynnyrch, ac a wna i sylfeini’r mynyddoedd ffaglu. ²³ Casglaf ddrygau arnynt; treuliaf fy saethau arnynt. ²⁴ Llosgedig fyddant gan newyn, ac wedi eu bwyta gan wres poeth, a chwerw ddinistr: anfonaf hefyd arnynt ddannedd bwystfilod, ynghyd â gwenwyn seirff y llwch. ²⁵ Y cleddyf oddi allan, a dychryn oddi fewn, a ddifetha y gŵr ieuanc a’r wyry hefyd, y plentyn sugno ynghyd â’r gŵr briglwyd. ²⁶ Dywedais, Gwasgaraf hwynt i gonglau, paraf i’w coffadwriaeth ddarfod o fysg dynion; ²⁷ Oni bai i mi ofni dig y gelyn, rhag i’w gwrthwynebwyr ymddwyn yn ddieithr a rhag dywedyd ohonynt, Ein llaw uchel ni, ac nid yr Arglwydd, a wnaeth hyn oll. ²⁸ Canys cenedl heb gyngor ydynt hwy, ac heb ddeall ynddynt. ²⁹ O na baent ddoethion, na ddeallent hyn, nad ystyrient eu diwedd! ³⁰ Pa fodd yr ymlidiai un fil, ac y gyrrai dau ddengmil i ffoi, onid am werthu o’u Craig hwynt, a chau o’r Arglwydd arnynt? ³¹ Canys nid fel ein Craig ni y mae eu craig hwynt; a bydded ein gelynion yn farnwyr. ³² Canys o winwydden Sodom, ac o feysydd Gomorra, y mae eu gwinwydden hwynt: eu grawnwin hwynt sydd rawnwin bustlaidd; grawnsypiau chwerwon sydd iddynt. ³³ Gwenwyn dreigiau yw eu gwin hwynt, a chreulon wenwyn asbiaid. ³⁴ Onid yw hyn yng nghudd gyda myfi, wedi ei selio ymysg fy nhrysorau? ³⁵ I mi y perthyn dial, a thalu’r pwyth; mewn pryd y llithr eu troed hwynt: canys agos yw dydd eu trychineb, a phrysuro y mae yr hyn a baratowyd iddynt. ³⁶ Canys yr Arglwydd a farna ei bobl, ac a edifarha am ei weision; pan welo ymado o’u nerth, ac nad oes na gwarchaeëdig, na gweddilledig. ³⁷ Ac efe a ddywed, Pa le y mae eu duwiau hwynt, a’r graig yr ymddiriedasant ynddi, ³⁸ Y rhai a fwytasant fraster eu haberthau, ac a yfasant win eu diod‐offrwm? codant a chynorthwyant chwi, a byddant loches i chwi. ³⁹ Gwelwch bellach mai myfi, myfi yw efe; ac nad oes duw ond myfi: myfi sydd yn lladd, ac yn bywhau; myfi a archollaf, ac mi a feddyginiaethaf: ac ni bydd a achubo o’m llaw. ⁴⁰ Canys codaf fy llaw i’r nefoedd, a dywedaf, Mi a fyddaf fyw byth. ⁴¹ Os hogaf fy nghleddyf disglair, ac ymaflyd o’m llaw mewn barn; dychwelaf ddial ar fy ngelynion, a thalaf y pwyth i’m caseion. ⁴² Meddwaf fy saethau â gwaed, (a’m cleddyf a fwyty gig,) â gwaed y lladdedig a’r caeth, o ddechrau dial ar y gelyn. ⁴³ Y cenhedloedd, llawenhewch gyda’i bobl ef: canys efe a ddial waed ei weision, ac a ddychwel ddial ar ei elynion, ac a drugarha wrth ei dir a’i bobl ei hun.

⁴⁴ A daeth Moses ac a lefarodd holl eiriau y gân hon lle y clybu’r bobl, efe a Josua mab Nun. ⁴⁵ A darfu i Moses lefaru yr holl eiriau hyn wrth holl Israel: ⁴⁶ A dywedodd wrthynt, Meddyliwch yn eich calonnau am yr holl eiriau yr ydwyf yn eu tystiolaethu wrthych heddiw; y rhai a orchmynnwch i’ch plant, i edrych am wneuthur holl eiriau y gyfraith hon. ⁴⁷ Canys nid gair ofer yw hwn i chwi: oherwydd eich einioes chwi yw efe; a thrwy y gair hwn yr estynnwch ddyddiau yn y tir yr ydych yn myned iddo dros yr Iorddonen i’w feddiannu.

⁴⁸ A’r Arglwydd a lefarodd wrth Moses yng nghorff y dydd hwnnw, gan ddywedyd, ⁴⁹ Esgyn i’r mynydd Abarim hwn, sef mynydd Nebo, yr hwn sydd yn nhir Moab, ar gyfer Jericho; ac edrych ar wlad Canaan, yr hon yr ydwyf fi yn ei rhoddi i feibion Israel yn etifeddiaeth. ⁵⁰ A bydd farw yn y mynydd yr esgynni iddo, a chasgler di at dy bobl, megis y bu farw Aaron dy frawd ym mynydd Hor, ac y casglwyd ef at ei bobl: ⁵¹ Oherwydd gwrthryfelasoch i’m herbyn ymysg meibion Israel, wrth ddyfroedd cynnen Cades, yn anialwch Sin; oblegid ni’m sancteiddiasoch ymhlith meibion Israel. ⁵² Canys y wlad a gei di ei gweled ar dy gyfer; ond yno nid ei, i’r tir yr ydwyf fi yn ei roddi i feibion Israel.

33 Adyma’r fendith â’r hon y bendithiodd Moses gŵr Duw feibion Israel, cyn ei farwolaeth. ² Ac efe a ddywedodd, Yr Arglwydd a ddaeth allan o Sinai, ac a gododd o Seir iddynt; ymlewyrchodd o fynydd Paran, ac efe a ddaeth gyda myrddiwn o saint, a thanllyd gyfraith o’i ddeheulaw iddynt. ³ Caru y mae efe y bobl: ei holl saint ydynt yn dy law: a hwy a ymlynasant wrth dy draed; pob un a dderbyn o’th eiriau. ⁴ Moses a orchmynnodd gyfraith i ni, yn etifeddiaeth i gynulleidfa Jacob. ⁵ Ac efe oedd frenin yn Israel, pan ymgasglodd pennau y bobl ynghyd â llwythau Israel.

⁶ Bydded fyw Reuben, ac na fydded farw, ac na bydded ei ddynion ychydig o rifedi.

⁷ Bydded hyn hefyd i Jwda. Ac efe a ddywedodd, Clyw, O Arglwydd, lais Jwda, ac at ei bobl dwg ef: digon fyddo iddo ei ddwylo ei hun, a bydd gymorth rhag ei elynion.

⁸ Ac am Lefi y dywedodd, Bydded dy Thummim a’th Urim i’th ŵr sanctaidd yr hwn a brofaist ym Massa, ac a gynhennaist ag ef wrth ddyfroedd Meriba; ⁹ Yr hwn a ddywedodd am ei dad ac am ei fam, Ni welais ef; a’i frodyr nis adnabu, ac nid adnabu ei blant ei hun: canys cadwasant dy eiriau, a chynaliasant dy gyfamod. ¹⁰ Dysgant dy farnedigaethau i Jacob, a’th gyfraith i Israel: gosodant arogldarth ger dy fron, a llosg‐aberth ar dy allor. ¹¹ Bendithia, O Arglwydd, ei olud ef, a bydd fodlon i waith ei ddwylo ef: archolla lwynau y rhai a godant i’w erbyn, a’i gaseion, fel na chodont.

¹² Am Benjamin y dywedodd efe, Anwylyd yr Arglwydd a drig mewn diogelwch gydag ef; yr hwn fydd yn cysgodi drosto ar hyd y dydd, ac yn aros rhwng ei ysgwyddau ef.

¹³ Ac am Joseff y dywedodd efe, Ei dir ef fydd wedi ei fendigo gan yr Arglwydd, â hyfrydwch y nefoedd, â gwlith, ac â dyfnder yn gorwedd isod; ¹⁴ Hefyd â hyfrydwch cynnyrch yr haul, ac â hyfrydwch aeddfetffrwyth y lleuadau, ¹⁵ Ac â hyfrydwch pen mynyddoedd y dwyrain, ac â hyfrydwch bryniau tragwyddoldeb, ¹⁶ Ac â hyfrydwch y ddaear, ac â’i chyflawnder, ac ag ewyllys da preswylydd y berth; delo bendith ar ben Joseff, ac ar gorun yr hwn a neilltuwyd oddi wrth ei frodyr. ¹⁷ Ei brydferthwch sydd debyg i gyntaf‐anedig ei ych, a’i gyrn ef sydd gyrn unicorn: â hwynt y cornia efe y bobl ynghyd hyd eithafoedd y ddaear: a dyma fyrddiwn Effraim, ie, dyma filoedd Manasse.

¹⁸ Ac am Sabulon y dywedodd efe, Ymlawenycha, Sabulon, yn dy fynediad allan; a thi, Issachar, yn dy bebyll. ¹⁹ Galwant bobloedd i’r mynydd; yna yr aberthant ebyrth cyfiawnder: canys cyfoeth y moroedd a sugnant, a chuddiedig drysorau y tywod.

²⁰ Ac am Gad y dywedodd efe, Bendigedig yw ehangydd Gad: megis llew y mae efe yn aros, fel y rhwygo efe yr ysgwyddog a’r pen. ²¹ Edrychodd amdano ei hun yn y dechreuad: canys yno, yn rhan y cyfreithwr, y gosodwyd ef: efe a ddaeth gyda phenaethiaid y bobl; gwnaeth efe gyfiawnder yr Arglwydd, a’i farnedigaethau gydag Israel.

²² Am Dan hefyd y dywedodd, Dan yn genau llew a neidia o Basan.

²³ Ac am Nafftali y dywedodd, O Nafftali, llawn o hawddgarwch, a chyflawn o fendith yr Arglwydd: meddianna di y gorllewin a’r deau.

²⁴ Ac am Aser y dywedodd, Bendithier Aser â phlant: bydded gymeradwy gan ei frodyr: ac efe a wlych ei droed mewn olew. ²⁵ Haearn a phres fydd dan dy esgid di; a megis dy ddyddiau, y bydd dy nerth.

²⁶ Nid oes megis Duw Israel, yr hwn sydd yn marchogaeth y nefoedd yn gymorth i ti, a’r wybrennau yn ei fawredd. ²⁷ Dy noddfa yw Duw tragwyddol, ac oddi tanodd y mae y breichiau tragwyddol efe a wthia dy elyn o’th flaen, ac a ddywed, Difetha ef. ²⁸ Israel hefyd a drig ei hun yn ddiogel; ffynnon Jacob a fydd mewn tir ŷd a gwin; ei nefoedd hefyd a ddifera wlith. ²⁹ Gwynfydedig wyt, O Israel; pwy sydd megis ti, O bobl gadwedig gan yr Arglwydd, tarian dy gynhorthwy, yr hwn hefyd yw cleddyf dy ardderchowgrwydd! a’th elynion a ymostyngant i ti, a thi a sethri ar eu huchel leoedd hwynt.

34 A Moses a esgynnodd o rosydd Moab, i fynydd Nebo, i ben Pisga, yr hwn sydd ar gyfer Jericho: a’r Arglwydd a ddangosodd iddo holl wlad Gilead, hyd Dan, ² A holl Nafftali, a thir Effraim a Manasse, a holl dir Jwda, hyd y môr eithaf, ³ Y deau hefyd, a gwastadedd dyffryn Jericho, a dinas y palmwydd, hyd Soar. ⁴ A’r Arglwydd a ddywedodd wrtho, Dyma’r tir a fynegais i Abraham, i Isaac, ac i Jacob, gan ddywedyd, I’th had di y rhoddaf ef; perais i ti ei weled â’th lygaid, ond nid ei di drosodd yno.

⁵ A Moses gwas yr Arglwydd a fu farw yno, yn nhir Moab, yn ôl gair yr Arglwydd. ⁶ Ac efe a’i claddodd ef mewn glyn yn nhir Moab, gyferbyn â Beth‐peor: ac nid edwyn neb ei fedd ef hyd y dydd hwn.

⁷ A Moses ydoedd fab ugain mlwydd a chant pan fu efe farw: ni thywyllasai ei lygad, ac ni chiliasai ei ireidd‐dra ef.

⁸ A meibion Israel a wylasant am Moses yn rhosydd Moab ddeng niwrnod ar hugain: a chyflawnwyd dyddiau wylofain galar am Moses.

⁹ A Josua mab Nun oedd gyflawn o ysbryd doethineb; oherwydd Moses a roddasai ei ddwylo arno: a meibion Israel a wrandawsant arno, ac a wnaethant fel y gorchmynasai yr Arglwydd wrth Moses.

¹⁰ Ac ni chododd proffwyd eto yn Israel megis Moses, yr hwn a adnabu yr Arglwydd wyneb yn wyneb; ¹¹ Ym mhob rhyw arwyddion a rhyfeddodau y rhai yr anfonodd yr Arglwydd ef i’w gwneuthur yn nhir yr Aifft, ar Pharo, ac ar ei holl weision, ac ar ei holl dir ef, ¹² Ac yn yr holl law gadarn, ac yn yr holl ofn mawr, y rhai a wnaeth Moses yng ngolwg holl Israel.

91 Yr hwn sydd yn trigo yn nirgelwch y Goruchaf, a erys yng nghysgod yr Hollalluog. ² Dywedaf am yr Arglwydd, Fy noddfa a’m hamddiffynfa ydyw: fy Nuw; ynddo yr ymddiriedaf. ³ Canys efe a’th wareda di o fagl yr heliwr, ac oddi wrth haint echryslon. ⁴ A’i asgell y cysgoda efe trosot, a than ei adenydd y byddi ddiogel: ei wirionedd fydd darian ac astalch i ti. ⁵ Nid ofni rhag dychryn nos; na rhag y saeth a ehedo y dydd: ⁶ Na rhag yr haint a rodio yn y tywyllwch; na rhag y dinistr a ddinistrio ganol dydd. ⁷ Wrth dy ystlys y cwymp mil, a deng mil wrth dy ddeheulaw: ond ni ddaw yn agos atat ti. ⁸ Yn unig ti a ganfyddi â’th lygaid, ac a weli dâl y rhai annuwiol. ⁹ Am i ti wneuthur yr Arglwydd fy noddfa, sef y Goruchaf, yn breswylfa i ti; ¹⁰ Ni ddigwydd i ti niwed, ac ni ddaw pla yn agos i’th babell. ¹¹ Canys efe a orchymyn i’w angylion amdanat ti, dy gadw yn dy holl ffyrdd. ¹² Ar eu dwylo y’th ddygant rhag taro dy droed wrth garreg. ¹³ Ar y llew a’r asb y cerddi: y cenau llew a’r ddraig a fethri. ¹⁴ Am iddo roddi ei serch arnaf, am hynny y gwaredaf ef: dyrchafaf ef, am iddo adnabod fy enw. ¹⁵ Efe a eilw arnaf, a mi a’i gwrandawaf: mewn ing y byddaf fi gydag ef, y gwaredaf, ac y gogoneddaf ef. ¹⁶ Digonaf ef â hir ddyddiau; a dangosaf iddo fy iachawdwriaeth.