Chronological

19 Gwell yw y tlawd a rodio yn ei uniondeb, na’r traws ei wefusau, ac yntau yn ffôl. ² Hefyd, bod yr enaid heb wybodaeth, nid yw dda; a’r hwn sydd brysur ei draed a becha. ³ Ffolineb dyn a ŵyra ei ffordd ef: a’i galon a ymddigia yn erbyn yr Arglwydd. ⁴ Cyfoeth a chwanega lawer o gyfeillion: ond y tlawd a ddidolir oddi wrth ei gymydog. ⁵ Tyst celwyddog ni bydd dieuog: a lluniwr celwyddau ni ddianc. ⁶ Llawer a ymbiliant o flaen pendefig: a phawb sydd gyfaill i’r hael. ⁷ Holl frodyr y tlawd a’i casânt ef: pa faint mwy yr ymbellha ei gyfeillion oddi wrtho? er maint a ymnheddo, ni throant ato. ⁸ A gaffo ddoethineb a gâr ei enaid: a gadwo ddeall a ennill ddaioni. ⁹ Tyst celwyddog ni bydd dieuog; a thraethwr celwyddau a ddifethir. ¹⁰ Nid gweddaidd i ffôl hyfrydwch: anweddeiddiach o lawer i was arglwyddiaethu ar benaethiaid. ¹¹ Synnwyr dyn a oeda ei ddigofaint ef: a harddwch yw iddo fyned dros gamwedd. ¹² Llid y brenin sydd megis rhuad llew ieuanc: ond ei ffafr ef sydd megis gwlith ar laswellt. ¹³ Mab ffôl sydd orthrymder i’w dad: ac ymserth gwraig sydd megis defni parhaus. ¹⁴ Tŷ a chyfoeth ŷnt etifeddiaeth y tadau: ond rhodd yr Arglwydd yw gwraig bwyllog. ¹⁵ Syrthni a bair drymgwsg: ac enaid twyllodrus a newyna. ¹⁶ Y neb a gadwo y gorchymyn a geidw ei enaid: a’r neb a esgeulusa ei ffyrdd fydd farw. ¹⁷ Y neb a gymero drugaredd ar y tlawd, sydd yn rhoddi echwyn i’r Arglwydd; a’i rodd a dâl efe iddo drachefn. ¹⁸ Cerydda dy fab tra fyddo gobaith; ac nac arbeded dy enaid ef, i’w ddifetha. ¹⁹ Y mawr ei ddig a ddwg gosbedigaeth: canys os ti a’i gwaredi, rhaid i ti wneuthur hynny drachefn. ²⁰ Gwrando gyngor, a chymer addysg; fel y byddych ddoeth yn dy ddiwedd. ²¹ Bwriadau lawer sydd yng nghalon dyn: ond cyngor yr Arglwydd, hwnnw a saif. ²² Deisyfiad dyn yw ei drugaredd ef: a gwell yw y dyn tlawd na’r gŵr celwyddog. ²³ Ofn yr Arglwydd a dywys i fywyd: a’r neb y byddo ganddo a erys yn ddiwall, heb i ddrwg ymweled ag ef. ²⁴ Y dyn swrth a gudd ei law yn ei fynwes, ac ni estyn hi at ei enau. ²⁵ Taro watwarwr, a’r ehud fydd gyfrwysach: a phan geryddych y deallus, efe a ddeall wybodaeth. ²⁶ Mab gwaradwyddus gwarthus a anrheithia ei dad ac a yrr ei fam ar grwydr. ²⁷ Fy mab, paid â gwrando yr addysg a bair i ti gyfeiliorni oddi wrth eiriau gwybodaeth. ²⁸ Tyst y fall a watwar farn: a genau y drygionus a lwnc anwiredd. ²⁹ Barn sydd barod i’r gwatwarwyr, a chleisiau i gefn y ffyliaid.

20 Gwatwarus yw gwin, a therfysgaidd yw diod gadarn: pwy bynnag a siomir ynddi, nid yw ddoeth. ² Megis rhuad llew ieuanc yw ofn y brenin: y mae y neb a’i cyffrô ef i ddigofaint yn pechu yn erbyn ei enaid ei hun. ³ Anrhydeddus yw i ŵr beidio ag ymryson: ond pob ffôl a fyn ymyrraeth. ⁴ Y diog nid ardd, oherwydd oerder y gaeaf; am hynny y cardota efe y cynhaeaf, ac ni chaiff ddim. ⁵ Megis dyfroedd dyfnion yw pwyll yng nghalon gŵr: eto y gŵr call a’i tyn allan. ⁶ Llawer dyn a gyhoedda ei drugarowgrwydd ei hun: ond pwy a gaiff ŵr ffyddlon? ⁷ Y cyfiawn a rodia yn ei uniondeb: gwyn eu byd ei blant ar ei ôl ef. ⁸ Brenin yn eistedd ar orsedd barn, a wasgar â’i lygaid bob drwg. ⁹ Pwy a ddichon ddywedyd, Mi a lanheais fy nghalon, glân wyf oddi wrth fy mhechod? ¹⁰ Amryw bwysau, ac amryw fesurau, ffiaidd gan yr Arglwydd bob un o’r ddau. ¹¹ Bachgen a adwaenir wrth ei waith, ai pur ai uniawn yw ei waith. ¹² Y glust yn clywed, a’r llygad yn gweled, yr Arglwydd a wnaeth bob un o’r ddau. ¹³ Na châr gysgu, rhag dy fyned yn dlawd: agor dy lygaid, fel y’th ddigoner â bara. ¹⁴ Drwg, drwg, medd y prynwr: ond pan êl o’r neilltu, efe a ymffrostia. ¹⁵ Y mae aur, a gemau lawer: ond gwefusau gwybodaeth sydd ddodrefnyn gwerthfawr. ¹⁶ Cymer wisg y gŵr a fachnïo dros estron; a chymer wystl ganddo dros estrones. ¹⁷ Melys gan ŵr fara trwy ffalsedd: ond o’r diwedd ei enau a lenwir â graean. ¹⁸ Bwriadau a sicrheir trwy gyngor: a thrwy gyngor diesgeulus dos i ryfela. ¹⁹ Y neb a fyddo athrodwr a ddatguddia gyfrinach: am hynny nac ymyrr â’r hwn a wenieithio â’i wefusau. ²⁰ Y neb a felltithio ei dad neu ei fam, ei gannwyll a ddiffoddir yn y tywyllwch du. ²¹ Etifeddiaeth a geir ar frys yn y dechreuad; ond ei diwedd ni fendithir. ²² Na ddywed, Mi a dalaf ddrwg: disgwyl wrth yr Arglwydd, ac efe a’th achub. ²³ Ffiaidd gan yr Arglwydd amryw bwysau; a chlorian twyllodrus nid yw dda. ²⁴ Oddi wrth yr Arglwydd y mae cerddediad gŵr: ond beth a ddeall dyn o’i ffordd ei hun? ²⁵ Magl yw i ŵr lyncu peth cysegredig; ac wedi addunedu, ymofyn. ²⁶ Brenin doeth a wasgar yr annuwiol, ac a dry yr olwyn arnynt. ²⁷ Cannwyll yr Arglwydd yw ysbryd dyn, yn chwilio holl gelloedd y bol. ²⁸ Trugaredd a ffyddlondeb a gadwant y brenin; a’i orseddfa a gadarnheir trwy drugaredd. ²⁹ Gogoniant gwŷr ieuainc yw eu nerth; a harddwch hynafgwyr yw gwallt gwyn. ³⁰ Cleisiau briw a lanha ddrwg: felly y gwna dyrnodiau gelloedd y bol.

21 Fel afonydd o ddwfr y mae calon y brenin yn llaw yr Arglwydd: efe a’i try hi lle y mynno. ² Pob ffordd gŵr sydd uniawn yn ei olwg ei hun: ond yr Arglwydd a bwysa y calonnau. ³ Gwneuthur cyfiawnder a barn sydd well gan yr Arglwydd nag aberth. ⁴ Uchder golwg, a balchder calon, ac âr yr annuwiol, sydd bechod. ⁵ Bwriadau y diesgeulus sydd at helaethrwydd yn unig: ond yr eiddo pob prysur at eisiau yn unig. ⁶ Trysorau a gasgler â thafod celwyddog, a chwelir megis gwagedd gan y neb sydd yn ceisio angau. ⁷ Anrhaith yr annuwiol a’u difetha hwynt, am iddynt wrthod gwneuthur barn. ⁸ Trofaus a dieithr yw ffordd dyn: ond y pur sydd uniawn ei waith. ⁹ Gwell yw bod mewn congl yn nen tŷ, na bod gyda gwraig anynad mewn tŷ eang. ¹⁰ Enaid yr annuwiol a ddeisyf ddrwg: nid grasol yw ei gymydog yn ei olwg ef. ¹¹ Pan gosber gwatwarwr, y bydd yr ehud gallach: a phan ddysger y doeth, efe a dderbyn wybodaeth. ¹² Call y mae y cyfiawn yn ystyried am dŷ yr annuwiol: ond y mae Duw yn difetha y rhai annuwiol am eu drygioni. ¹³ Y neb a gaeo ei glust rhag llef y tlawd, a lefain ei hunan, ac nis gwrandewir ef. ¹⁴ Rhodd yn y dirgel a dyr ddigofaint; a gwobr yn y fynwes, lid cryf. ¹⁵ Llawen gan y cyfiawn wneuthur barn: ond dinistr fydd i weithwyr anwiredd. ¹⁶ Dyn yn myned ar gyfeiliorn oddi ar ffordd deall, a orffwys yng nghynulleidfa y meirw. ¹⁷ Y neb a garo ddifyrrwch, a ddaw i dlodi: a’r neb a garo win ac olew, ni bydd gyfoethog. ¹⁸ Yr annuwiol a roddir yn iawn dros y cyfiawn, a’r troseddwr dros yr uniawn. ¹⁹ Gwell yw aros yn yr anialwch, na chyda gwraig anynad ddicllon. ²⁰ Y mae trysor dymunol, ac olew, yn nhrigfa y doeth; ond dyn ffôl a’u llwnc hwynt. ²¹ Y neb a ddilyno gyfiawnder a thrugaredd, a gaiff fywyd, cyfiawnder, ac anrhydedd. ²² Y doeth a ddring i ddinas y cedyrn, ac a fwrw i lawr y cadernid y mae hi yn hyderu arno. ²³ Y neb a gadwo ei enau a’i dafod, a geidw ei enaid rhag cyfyngder. ²⁴ Y balch a’r gwatwarwr uchel, yw enw y gŵr a wnelo beth mewn dicllonedd balch. ²⁵ Deisyfiad y diog a’i lladd: canys ei ddwylo a wrthodant weithio: ²⁶ Yn hyd y dydd y mae yn fawr ei awydd: ond y cyfiawn a rydd, ac ni arbed. ²⁷ Aberth y rhai annuwiol sydd ffiaidd: pa faint mwy, pan offrymant mewn meddwl drwg? ²⁸ Tyst celwyddog a ddifethir: ond y gŵr a wrandawo, a lefara yn wastad. ²⁹ Gŵr annuwiol a galeda ei wyneb: ond yr uniawn a gyfarwydda ei ffordd. ³⁰ Nid oes doethineb, na deall, na chyngor, yn erbyn yr Arglwydd. ³¹ Y march a ddarperir erbyn dydd y frwydr: ond ymwared sydd oddi wrth yr Arglwydd.