Chronological

4 Gwrandewch, blant, addysg tad, ac erglywch i ddysgu deall. ² Canys yr ydwyf fi yn rhoddi i chwi addysg dda: na wrthodwch fy nghyfraith. ³ Canys yr oeddwn yn fab i’m tad, yn dyner ac yn annwyl yng ngolwg fy mam. ⁴ Efe a’m dysgai, ac a ddywedai wrthyf, Dalied dy galon fy ngeiriau: cadw fy ngorchmynion, a bydd fyw. ⁵ Cais ddoethineb, cais ddeall: na ad dros gof, ac na ŵyra oddi wrth eiriau fy ngenau. ⁶ Nac ymâd â hi, a hi a’th geidw: câr hi, a hi a’th wared di. ⁷ Pennaf peth yw doethineb: cais ddoethineb; ac â’th holl gyfoeth cais ddeall. ⁸ Dyrchafa di hi, a hithau a’th ddyrchafa di: hi a’th ddwg di i anrhydedd, os cofleidi hi. ⁹ Hi a rydd ychwaneg o ras i’th ben di: ie, hi a rydd i ti goron gogoniant. ¹⁰ Gwrando, fy mab, a derbyn fy ngeiriau; a blynyddoedd dy fywyd a amlheir. ¹¹ Yr ydwyf yn dy ddysgu yn ffordd doethineb; ac yn dy dywys yn llwybrau uniondeb. ¹² Pan rodiech, dy gerddediad ni bydd gyfyng; a phan redech, ni thramgwyddi. ¹³ Ymafael mewn addysg, ac na ollwng hi: cadw hi; canys dy fywyd di yw hi.

¹⁴ Na ddos i lwybr yr annuwiolion, ac na rodia ar hyd ffordd y drygionus. ¹⁵ Gochel hi, na ddos ar hyd‐ddi; cilia oddi wrthi hi, a dos heibio. ¹⁶ Canys ni chysgant nes gwneuthur drwg; a’u cwsg a gollant, nes iddynt gwympo rhyw ddyn. ¹⁷ Canys y maent yn bwyta bara annuwioldeb, ac yn yfed gwin trais. ¹⁸ Ond llwybr y cyfiawn sydd fel y goleuni, yr hwn a lewyrcha fwyfwy hyd ganol dydd. ¹⁹ Eithr ffordd y drygionus sydd fel y tywyllwch: ni wyddant wrth ba beth y tramgwyddant.

²⁰ Fy mab, gwrando ar fy ngeiriau: gogwydda dy glust at fy ymadroddion. ²¹ Na ad iddynt fyned ymaith o’th olwg: cadw hwynt yng nghanol dy galon. ²² Canys bywyd ydynt i’r neb a’u caffont, ac iechyd i’w holl gnawd.

²³ Cadw dy galon yn dra diesgeulus; canys allan ohoni y mae bywyd yn dyfod. ²⁴ Bwrw oddi wrthyt enau taeogaidd, a gwefusau trofaus ymhell oddi wrthyt. ²⁵ Edryched dy lygaid yn uniawn; ac edryched dy amrantau yn uniawn o’th flaen. ²⁶ Ystyria lwybr dy draed: a threfner dy holl ffyrdd yn uniawn. ²⁷ Na thro ar y llaw ddeau nac ar y llaw aswy; symud dy droed oddi wrth ddrygioni.

5 Fy mab, gwrando ar fy noethineb, a gostwng dy glust at fy neall: ² Fel y gellych ystyried pwyll, a’th wefusau gadw gwybodaeth.

³ Canys gwefusau y ddieithr a ddiferant fel y dil mêl, a’i genau sydd lyfnach nag olew: ⁴ Ond ei diwedd hi a fydd chwerw fel y wermod, yn llym fel cleddyf daufiniog. ⁵ Ei thraed hi a ddisgynnant i angau; a’i cherddediad a sang uffern. ⁶ Rhag i ti ystyrio ffordd bywyd, y symud ei chamre hi, heb wybod i ti. ⁷ Yr awr hon gan hynny, O blant, gwrandewch arnaf fi, ac na ymadewch â geiriau fy ngenau. ⁸ Cadw dy ffordd ymhell oddi wrthi hi, ac na nesâ at ddrws ei thŷ hi: ⁹ Rhag i ti roddi dy harddwch i eraill, a’th flynyddoedd i’r creulon: ¹⁰ Rhag llenwi yr estron â’th gyfoeth di, ac i’th lafur fod yn nhŷ y dieithr; ¹¹ Ac o’r diwedd i ti ochain, wedi i’th gnawd a’th gorff gurio, ¹² A dywedyd, Pa fodd y caseais i addysg! pa fodd y dirmygodd fy nghalon gerydd! ¹³ Ac na wrandewais ar lais fy athrawon, ac na ostyngais fy nghlust i’m dysgawdwyr! ¹⁴ Bûm o fewn ychydig at bob drwg, yng nghanol y gynulleidfa a’r dyrfa.

¹⁵ Yf ddwfr o’th bydew dy hun, a ffrydiau allan o’th ffynnon dy hun. ¹⁶ Tardded dy ffynhonnau allan, a’th ffrydiau dwfr yn yr heolydd. ¹⁷ Byddant yn eiddot ti dy hun yn unig, ac nid yn eiddo dieithriaid gyda thi. ¹⁸ Bydded dy ffynnon yn fendigedig: ac ymlawenha gyda gwraig dy ieuenctid. ¹⁹ Bydded fel ewig gariadus, ac fel iyrches hawddgar: gad i’w bronnau hi dy lenwi bob amser, ac ymfodlona yn ei chariad hi yn wastadol. ²⁰ A phaham, fy mab, yr ymddigrifi yn y wraig ddieithr, ac y cofleidi fynwes yr hon nid yw eiddot ti? ²¹ Canys ffyrdd dyn sydd yng ngolwg yr Arglwydd, ac y mae efe yn dal ar ei holl lwybrau ef.

²² Ei anwiredd ei hun a ddeil yr annuwiol, ac efe a ddelir â rhaffau ei bechod ei hun. ²³ Efe a fydd farw o eisiau addysg; a rhag maint ei ffolineb yr â ar gyfeiliorn.

6 Fy mab, os mechnïaist dros dy gymydog, ac os trewaist dy law yn llaw y dieithr, ² Ti a faglwyd â geiriau dy enau, ti a ddaliwyd â geiriau dy enau. ³ Gwna hyn yr awr hon, fy mab, a gwared dy hun, gan i ti syrthio i law dy gymydog; cerdda, ac ymostwng iddo, ac ymbil â’th gymydog. ⁴ Na ddyro gwsg i’th lygaid, na hun i’th amrantau. ⁵ Gwared dy hun fel yr iwrch o law yr heliwr, ac fel aderyn o law yr adarwr.

⁶ Cerdda at y morgrugyn, tydi ddiogyn; edrych ar ei ffyrdd ef, a bydd ddoeth: ⁷ Nid oes ganddo neb i’w arwain, i’w lywodraethu, nac i’w feistroli; ⁸ Ac er hynny y mae efe yn paratoi ei fwyd yr haf, ac yn casglu ei luniaeth y cynhaeaf. ⁹ Pa hyd, ddiogyn, y gorweddi? pa bryd y cyfodi o’th gwsg? ¹⁰ Eto ychydig gysgu, ychydig hepian, ychydig blethu dwylo i gysgu. ¹¹ Felly y daw tlodi arnat fel ymdeithydd, a’th angen fel gŵr arfog.

¹² Dyn i’r fall, a gŵr anwir, a rodia â genau cyndyn. ¹³ Efe a amneidia â’i lygaid, efe a lefara â’i draed, efe a ddysg â’i fysedd. ¹⁴ Y mae pob rhyw gyndynrwydd yn ei galon; y mae yn dychymyg drygioni bob amser, yn peri cynhennau. ¹⁵ Am hynny ei ddinistr a ddaw arno yn ddisymwth: yn ddisymwth y dryllir ef, fel na byddo meddyginiaeth.

¹⁶ Y chwe pheth hyn sydd gas gan yr Arglwydd: ie, saith beth sydd ffiaidd ganddo ef: ¹⁷ Llygaid beilchion, tafod celwyddog, a’r dwylo a dywalltant waed gwirion, ¹⁸ Y galon a ddychmygo feddyliau drwg, traed yn rhedeg yn fuan i ddrygioni, ¹⁹ Tyst celwyddog yn dywedyd celwydd, a’r neb a gyfodo gynnen rhwng brodyr.

²⁰ Fy mab, cadw orchymyn dy dad, ac nac ymado â chyfraith dy fam. ²¹ Rhwym hwynt ar dy galon yn wastadol; clwm hwynt am dy wddf. ²² Pan rodiech, hi a’th gyfarwydda; pan orweddych, hi a’th wylia; pan ddeffroych, hi a gydymddiddan â thi. ²³ Canys cannwyll yw y gorchymyn; a goleuni yw y gyfraith; a ffordd i fywyd yw ceryddon addysg: ²⁴ I’th gadw rhag y fenyw ddrwg, a rhag gweniaith tafod y ddieithr. ²⁵ Na chwennych ei phryd hi yn dy galon; ac na ad iddi dy ddal â’i hamrantau. ²⁶ Oblegid y fenyw buteinig y daw dyn i damaid o fara; a gwraig gŵr arall a hela yr enaid gwerthfawr. ²⁷ A ddichon gŵr ddwyn tân yn ei fynwes, heb losgi ei ddillad? ²⁸ A ddichon gŵr rodio ar hyd marwor, ac heb losgi ei draed? ²⁹ Felly, pwy bynnag a êl at wraig ei gymydog; y neb a gyffyrddo â hi, ni bydd lân. ³⁰ Ni ddirmyga neb leidr a ladratao i ddiwallu ei enaid, pan fyddo arno newyn: ³¹ Ond os delir ef, efe a dâl yn saith ddyblyg; efe a rydd gymaint oll ag a feddo yn ei dŷ. ³² Ond y neb a wnêl odineb â benyw, sydd heb synnwyr; y neb a’i gwnêl, a ddifetha ei enaid ei hun. ³³ Archoll a gwarth a gaiff efe; a’i gywilydd ni ddileir. ³⁴ Canys cynddaredd yw eiddigedd gŵr; am hynny nid erbyd efe yn nydd dial. ³⁵ Ni bydd ganddo bris ar ddim iawn; ac ni fodlonir ef, er rhoi rhoddion lawer.