Old/New Testament
22 Tốt danh hơn giàu có;
Ân phúc hơn vàng bạc.
2 Người giàu, kẻ nghèo đều có chung một điều:
CHÚA tạo nên cả hai.
3 Người khôn ngoan thấy tai họa và tránh khỏi,
Nhưng người ngu dại cứ đi lên và lâm nạn.
4 Phần thưởng của sự khiêm nhường và kính sợ CHÚA,
Là giàu có, vinh dự và sự sống.
5 Gai góc và cạm bẫy ở trên đường kẻ gian tà;
Người nào gìn giữ linh hồn mình tránh xa chúng.
6 Hãy huấn luyện trẻ thơ con đường chúng nên theo,
Để khi về già chúng cũng không đi lạc.
7 Người giàu cai trị kẻ nghèo
Và kẻ nào vay mượn là đầy tớ của kẻ cho mượn.
8 Kẻ nào gieo bất công sẽ gặt tai họa,
Và cây gậy giận dữ của nó sẽ gãy.
9 Người nào có mắt nhân từ sẽ được phước,
Vì người cho kẻ nghèo bánh của mình.
10 Hãy đuổi kẻ nhạo báng đi thì sự tranh cãi sẽ đi khỏi;
Sự cãi cọ và sỉ nhục cũng chấm dứt.
11 Ai yêu mến tấm lòng trong sạch và môi miệng ân nghĩa
Sẽ được kết bạn với vua,
12 Con mắt CHÚA gìn giữ người hiểu biết,
Nhưng Ngài đánh đổ lời của kẻ phản bội.
13 Kẻ lười biếng nói: có con sư tử ở ngoài đó;
Tôi sẽ bị giết ở ngoài đường.
14 Miệng của người đàn bà lạ là cái hố sâu;
Kẻ bị CHÚA giận sẽ rơi vào đó.
15 Sự ngu dại buộc vào lòng trẻ thơ,
Nhưng roi kỷ luật đuổi điều ấy xa khỏi nó.
16 Người áp bức người nghèo để làm giàu và hối lộ người giàu,
Cả hai sẽ trở nên nghèo khổ.
Những Lời Của Người Khôn Ngoan
17 Hãy nghiêng tai và lắng nghe lời của người khôn ngoan;
Hãy để tâm con vào tri thức của ta.
18 Vì con sẽ thấy vui thích khi con giữ nó trong lòng,
Và sẵn sàng giữ nó trên môi miệng con.
19 Ngày nay ta đã cho chính con biết điều đó;
Để con sẽ đặt sự tin cậy nơi CHÚA.
20 Ta đã không viết cho con ba mươi điều hay,
Tức là những lời cố vấn và tri thức sao?
21 Dạy con biết những lời đúng và chân thật,
Để con có thể đáp lời
Người sai phái con.
22 Chớ bóc lột người nghèo vì họ nghèo khó;
Cũng đừng áp bức người cùng khốn nơi cổng thành;
23 Vì CHÚA sẽ binh vực họ,
Và sẽ đoạt mạng sống những kẻ ức hiếp họ.
24 Chớ làm bạn với người nóng tính,
Đừng kết giao với kẻ hay giận dữ;
25 E rằng con học theo đường lối nó,
Và linh hồn mình bị mắc bẫy chăng.
26 Chớ làm người bắt tay bảo đảm
Hay là làm người bảo lãnh nợ.
27 E rằng giường con sẽ bị tịch thu
Nếu con không có tiền trả nợ.
28 Chớ dời cột ranh giới xưa
Mà tổ phụ con đã dựng;
29 Con có thấy người cần mẫn trong công việc mình không?
Người ấy sẽ đứng trước mặt các vua,
Chứ chẳng đứng trước những người tầm thường đâu.
23 Khi con ngồi ăn với một quan cai trị,
Hãy để ý cẩn thận người trước mặt con;
2 Hãy để con dao nơi cổ con
Nếu con ham ăn.
3 Chớ thèm các món cao lương mỹ vị của người;
Đó là thức ăn lừa gạt.
4 Đừng lao khổ để làm giàu;
Hãy sáng suốt để dừng lại;
5 Vì khi con chớp mắt nhìn[a] sự giàu sang,
Thì nó đã bay mất rồi;
Nó thình lình mọc cánh bay lên trời như chim ưng.
6 Chớ ăn bánh của người ích kỷ,
Cũng đừng thèm các món cao lương mỹ vị của người;
7 Vì như hắn suy nghĩ trong lòng thể nào,
Thì hắn quả như vậy;
Hắn bảo con: hãy ăn uống đi,
Nhưng lòng nó không hiệp cùng con.
8 Con sẽ mửa ra miếng bánh mà con đã ăn
Và phí đi những lời khen ngợi.
9 Đừng nói vào tai kẻ ngu dại,
Vì nó sẽ khinh bỉ lời khôn ngoan của con.
10 Chớ dời cột ranh giới xưa,
Và đừng xâm chiếm của kẻ mồ côi;
11 Vì Đấng cứu chuộc chúng vốn quyền năng;
Ngài sẽ binh vực chúng chống lại con.
12 Hãy để tâm vào lời giáo huấn,
Và lắng tai nghe lời tri thức.
13 Chớ tránh việc uốn nắn trẻ thơ;
Nếu con phạt nó bằng roi, nó sẽ không chết;
14 Hãy phạt nó bằng roi,
Con sẽ giải cứu linh hồn nó khỏi Âm Phủ.
15 Hỡi con, nếu lòng con khôn ngoan,
Thì chính lòng ta cũng vui mừng.
16 Lòng dạ ta sẽ mừng rỡ
Khi môi miệng con nói lời ngay thẳng.
17 Lòng con chớ ganh tị với những kẻ tội lỗi,
Nhưng hãy luôn luôn kính sợ CHÚA.
18 Vì con chắc chắn sẽ có một tương lai,
Và niềm hy vọng của con sẽ không bị dứt bỏ.
19 Hỡi con, hãy nghe và trở nên khôn ngoan;
Hãy hướng lòng con vào con đường đúng đắn.
20 Chớ kết bạn với kẻ nghiện rượu
Hay người ham ăn.
21 Vì kẻ nghiện rượu và người ham ăn sẽ trở nên nghèo,
Còn người hay ngủ sẽ ăn mặc rách rưới.
22 Hãy lắng nghe cha con là người sinh thành con;
Chớ khinh bỉ mẹ con khi người già cả.
23 Hãy mua lấy chân lý và đừng bán nó;
Hãy mua lấy khôn ngoan, lời giáo huấn và sáng suốt.
24 Làm cha của người công chính có niềm vui rất lớn;
Người nào có đứa con khôn ngoan sẽ rất vui mừng về nó.
25 Nguyện cha và mẹ con vui mừng;
Nguyện cho người sinh ra con vui vẻ.
26 Hỡi con, hãy dâng lòng con cho ta;
Mắt con hãy vui[b] trong đường lối ta.
27 Vì gái điếm là cái hố sâu,
Và người dâm phụ là cái giếng hẹp.
28 Thật vậy, nàng như kẻ trộm rình rập,
Đặng làm gia tăng số người bội tín giữa vòng loài người.
29 Ai đã gặp hoạn nạn? Ai đã bị buồn thảm?
Ai có sự gây gổ? Ai đã than thở?
Ai đã bị thương tích vô cớ? Ai có mắt đỏ ngầu?
30 Là những người la cà lâu bên chén rượu;
Những kẻ đi nếm thử các rượu pha.
31 Đừng nhìn rượu khi nó đỏ thắm;
Lúc nó lóng lánh trong ly
Và chảy ra ngọt lịm.
32 Cuối cùng nó cắn như rắn,
Chích như rắn độc.
33 Mắt con sẽ thấy những cảnh lạ;
Lòng con sẽ tưởng đến những điều gian tà;
34 Con sẽ như người nằm giữa lòng biển;
Trên đỉnh cột buồm.
35 Con nói: người ta đánh tôi, nhưng tôi không thấy đau;
Người ta đập tôi, nhưng tôi không hay biết;
Khi nào tôi sẽ tỉnh dậy?
Tôi sẽ tìm uống nữa.
24 Chớ ganh tị với kẻ ác,
Cũng đừng mong ước ở cùng chúng nó.
2 Vì lòng chúng nó nghĩ điều hung dữ;
Môi chúng nó nói điều tổn hại.
3 Nhờ khôn ngoan nhà được xây cất,
Bởi sáng suốt nó được thiết lập.
4 Do tri thức mọi phòng ốc đều được
Đầy dẫy vật quý báu và thanh nhã.
5 Người khôn ngoan có sức mạnh;
Người có tri thức làm tăng thêm sức lực.
6 Đánh giặc, con nhờ mưu khôn ngoan,
Chiến thắng, con nhờ nhiều cố vấn.
7 Sự khôn ngoan vốn quá cao cho kẻ ngu dại;
Tại nơi cổng thành nó không hề mở miệng.
8 Kẻ âm mưu làm điều ác,
Sẽ bị gọi là kẻ mưu mô.
9 Suy nghĩ điều ngu dại là tội lỗi;
Kẻ nhạo báng bị người ta ghê tởm.
10 Nếu con nản lòng trong ngày hoạn nạn,
Thì sức con thật kém cỏi thay!
11 Hãy giải cứu những người bị đem vào chỗ chết;
Hãy giữ lại những kẻ lảo đảo đi đến nơi hành hình.
12 Nếu con nói: “Kìa, chúng tôi không biết điều này.”
Thế thì Đấng cân nhắc lòng người không thấy sao?
Đấng canh giữ linh hồn con không biết sao?
Ngài sẽ báo trả cho loài người tùy theo việc họ làm.
13 Hỡi con, hãy ăn mật ong vì nó tốt;
Giọt mật từ tàng ong sẽ ngọt trong miệng con.
14 Hãy biết rằng sự khôn ngoan cũng như vậy cho linh hồn con.
Nếu con tìm được nó, con sẽ có tương lai
Và hy vọng của con sẽ không bị dứt bỏ.
15 Hỡi kẻ ác, chớ rình rập nhà người công chính,
Đừng tàn phá chỗ nghỉ ngơi của người.
16 Vì người công chính dù bị ngã bảy lần, người cũng sẽ đứng dậy,
Nhưng những kẻ ác sẽ bị tai họa nhận chìm.
17 Chớ vui mừng khi kẻ thù con bị ngã;
Đừng hớn hở trong lòng khi nó bị đánh ngã;
18 E rằng CHÚA sẽ thấy và không đẹp lòng;
Rồi Ngài sẽ cất khỏi nó cơn thịnh nộ của Ngài chăng.
19 Đừng bực mình vì kẻ dữ;
Chớ ganh tị với kẻ gian ác.
20 Vì kẻ dữ không có tương lai;
Ngọn đèn của người gian ác sẽ tắt.
21 Hỡi con ta, hãy kính sợ CHÚA và vua;
Chớ giao kết với những kẻ phản loạn.[c]
22 Vì ai biết được sự hủy hoại mà hai đấng kia có thể đem đến?
Vì tai họa sẽ thình lình đến trên chúng.
23 Đây cũng là những lời của người khôn ngoan:
Xét đoán thiên vị là điều không tốt.
24 Người nào nói với kẻ gian ác rằng: ngươi là công chính,
Sẽ bị dân chúng rủa sả và các nước ghê tởm.
25 Nhưng người quở trách kẻ ác sẽ được dân chúng[d] vui lòng,
Và phúc lành sẽ đến trên người.
26 Lời đáp thành thật
Như cái hôn nơi môi.
27 Hãy hoàn tất công việc ngoài vườn của con;
Hãy làm xong công việc đồng ruộng của con;
Sau đó con hãy xây nhà.
28 Đừng làm chứng vô cớ nghịch cùng người láng giềng con;
Chớ dùng môi miệng để lường gạt.
29 Chớ nói rằng: tôi sẽ làm cho nó như nó đã làm cho tôi;
Tôi sẽ báo trả cho mỗi người tùy theo điều nó làm.
30 Tôi đi ngang qua đồng ruộng của người biếng nhác,
Qua vườn nho của kẻ vô tâm;
31 Kìa, cỏ gai mọc đầy,
Cây gai che phủ khắp mặt đất;
Và tường rào đá cũng hư hại.
32 Ta nhìn và để tâm suy nghĩ;
Ta thấy và nhận được bài học.
33 Ngủ một chút, chợp mắt một chút,
Khoanh tay nằm nghỉ một chút;
34 Thế là sự nghèo khó của ngươi sẽ đến như kẻ cướp,
Và sự thiếu thốn của ngươi sẽ ập đến như người lính nơi chiến trận.
Sự Dâng Hiến Rộng Rãi
8 Thưa anh chị em, chúng tôi muốn anh chị em biết về ân sủng Đức Chúa Trời đã ban cho các Hội Thánh tại Ma-xê-đoan. 2 Vì trong khi bị hoạn nạn thử thách ngặt nghèo thì lòng họ đầy tràn vui mừng và lúc họ nghèo khổ cùng cực thì tấm lòng giàu có rộng rãi càng dư dật. 3 Tôi xin làm chứng, không những họ đã tự nguyện quyên góp theo khả năng, nhưng còn vượt quá khả năng nữa. 4 Họ tha thiết nài nỉ chúng tôi làm ơn cho họ dự phần cứu trợ các thánh đồ. 5 Đó là điều vượt quá điều chúng tôi mong mỏi, trước hết họ đã dâng hiến chính mình cho Chúa và cũng cho chúng tôi theo ý muốn Đức Chúa Trời. 6 Vậy, nên chúng tôi khuyên Tích hãy hoàn thành công việc ân phúc này giữa anh chị em như người đã khởi sự từ trước.
7 Thế thì, như anh chị em đều trổi hơn trong mọi sự: Trong đức tin, lời nói, kiến thức, nhiệt thành mọi mặt và lòng yêu thương chúng tôi, thì cũng hãy làm trổi hơn trong việc ân phúc này.
8 Tôi nói như thế, không có ý ra lệnh cho anh chị em nhưng chỉ muốn nêu lên sự nhiệt thành của những người khác để chứng tỏ lòng yêu thương của anh chị em là chân thật. 9 Anh chị em biết ân huệ của Chúa Cứu Thế Giê-su, Chúa chúng ta, Ngài vốn giàu sang, nhưng vì anh chị em tự làm nên nghèo khổ để bởi sự nghèo khổ của Ngài anh chị em được trở nên giàu sang.
10 Về vấn đề này tôi xin góp ý: Tốt nhất anh chị em hãy hoàn tất điều mà từ năm ngoái anh chị em không những chỉ khởi sự làm nhưng cũng mong muốn làm cho xong nữa. 11 Bây giờ hãy hoàn tất công việc ấy đi như anh chị em vẫn tha thiết mong muốn, hãy hoàn tất việc ấy theo khả năng anh chị em. 12 Nếu anh chị em sẵn lòng thì những gì mình có đều được chấp nhận, những gì mình không có thì không kể.
13 Tôi không có ý muốn để những người khác được thong thả còn anh chị em lại bị cơ cực, nhưng tôi muốn có sự quân bình.
14 Hiện tại anh chị em đang dư dật thì giúp đỡ cho họ trong lúc túng thiếu; để khi được dư dật họ sẽ giúp đỡ anh chị em khi anh chị em bị túng thiếu. Như vậy là bằng nhau. 15 Như có lời chép rằng:
“Kẻ thu nhiều cũng không thừa,
Người thu ít cũng chẳng thiếu!”[a]
Tích Và Các Bạn Đồng Hành
16 Tạ ơn Đức Chúa Trời đã ban cho Tích cũng có cùng một lòng nhiệt thành đối với anh chị em. 17 Người không những nhận lời kêu gọi của chúng tôi nhưng cũng sốt sắng tự ý đến thăm anh chị em. 18 Chúng tôi cử một anh em cùng đi với người, người này được các Hội Thánh ca ngợi về chức vụ truyền giảng Phúc Âm. 19 Hơn thế nữa, Tích cũng được các Hội Thánh chọn làm bạn đồng hành với chúng tôi trong việc ân phúc này mà chúng tôi đang thi hành để tôn vinh Chúa và bày tỏ lòng nhiệt thành của chúng tôi. 20 Chúng tôi cẩn thận như thế để không ai có thể chỉ trích về việc quyên góp lớn lao ấy. 21 Vì chúng tôi muốn làm điều tốt đẹp không những chỉ trước mặt Chúa nhưng cũng trước mặt loài người nữa.
22 Chúng tôi cũng cử một anh em đi với họ; anh này vẫn chứng tỏ rất hăng hái trong nhiều công tác, nay vì rất tín nhiệm anh chị em nên lại càng hăng hái hơn.
23 Về Tích, người là bạn đồng lao của tôi và là người cùng làm việc cho anh chị em. Về các anh em kia, họ là sứ giả của các Hội Thánh, là vinh quang của Chúa Cứu Thế. 24 Vậy, trước mặt các Hội Thánh, anh chị em hãy chứng tỏ lòng yêu thương mình cũng như xác nhận niềm hãnh diện của chúng tôi về anh chị em.
New Vietnamese Bible. Used by permission of VBI (www.nvbible.org)