Old/New Testament

Ang Pagdedikar sang Templo^(A)

7 Pagkatapos pangamuyo ni Solomon, may kalayo nga nagpanaog halin sa langit nga naglamon sang halad nga ginasunog kag sang iban pa nga mga halad, kag ang gamhanan nga presensya sang Ginoo naglikop sa templo. ² Indi makasulod ang mga pari sa templo sang Ginoo tungod kay ang gamhanan nga presensya sang Ginoo naglikop sa templo. ³ Sang makita sang tanan nga Israelinhon ang kalayo nga nagpanaog kag ang gamhanan nga presensya sang Ginoo sa ibabaw sang templo, nagluhod sila kag nagsimba sa Ginoo nga may pagpasalamat. Siling nila, “Maayo ang Ginoo; ang iya gugma wala sing katapusan.”

⁴ Dayon naghalad sa Ginoo si Haring Solomon kag ang tanan nga katawhan. ⁵ Naghalad sila sing 22,000 ka baka kag 120,000 ka karnero kag kanding. Sa sini nga paagi, gindedikar sang hari kag sang tanan nga katawhan ang templo sang Dios. ⁶ Nagpuwesto ang mga pari sa templo, kag amo man ang mga Levita nga nagakanta, “Ang iya gugma wala sing katapusan.” Ginatukaran nila ang kanta sang mga instrumento nga ginpahimo ni Haring David sa pagdayaw sa Ginoo. Sa atubangan sang mga Levita, ang mga pari nagapatunog man sang ila mga trumpeta samtang nagatindog ang tanan nga Israelinhon.

⁷ Gindedikar ni Solomon ang lagwerta nga ara sa atubangan sang templo sang Ginoo. Naghalad sila ni Solomon didto sang mga halad nga ginasunog, mga halad nga regalo, kag mga tambok nga bilang halad para sa maayo nga relasyon. Kay ang saway nga halaran nga iya ginpahimo tama kagamay para sa sini nga mga halad.

⁸ Nagsaulog pa gid si Solomon kag ang tanan nga Israelinhon sang Piesta sang Pagpatindog sang mga Payag sing pito ka adlaw. Madamo gid nga mga katawhan ang nagtilipon halin sa Lebo Hamat sa aminhan hasta sa ililigan sang tubig sang Egipto sa bagatnan. ⁹ Sang ikawalo nga adlaw, naghiwat sila sang katapusan nga pagtilipon, kay ginselebrar nila ang pagdedikar sang halaran kag sang bug-os nga templo sa sulod sang pito ka adlaw, kag ang Piesta sang Pagpatindog sang mga Payag sa sulod man sang pito ka adlaw. ¹⁰ Pagkasunod nga adlaw, nga amo ang ika-23 nga adlaw sang ikapito nga bulan, ginpapauli ni Solomon ang mga tawo. Nagpalauli sila nga malipayon gid tungod sa tanan nga kaayo nga ginhimo sang Ginoo kay David kag kay Solomon, kag sa iya katawhan nga mga Israelinhon.

Nagpakita ang Dios kay Solomon^(B)

¹¹ Gani natapos ni Solomon ang pagpatindog sang templo sang Ginoo kag sang iya palasyo. Nahuman niya ang tanan niya nga ginplano para sa sini. ¹² Dayon isa ka gab-i, nagpakita ang Ginoo sa iya kag nagsiling, “Nabatian ko ang imo pangamuyo kag ginpili ko ini nga templo bilang lugar nga halaran sang mga halad.

¹³ “Halimbawa indi ko pagpaulanon, ukon padal-an ko sang mga apan ang duta sa pagkaon sang mga tanom sini, ukon padal-an ko ang akon katawhan sang kalalat-an, ¹⁴ kag kon ang akon katawhan nga akon gintawag^[a] magpaubos sang ila kaugalingon, magpangamuyo, magdangop sa akon, kag magbiya sa ila malaot nga mga ginahimo, pamatian ko sila sa langit kag patawaron ang ila mga sala, kag dayon pakamaayuhon ko liwat ang ila duta. ¹⁵ Talupangdon ko sila kag pamatian ang ila mga pangamuyo sa sini nga lugar, ¹⁶ kay ang ini nga templo ginpili ko kag ginseparar para sa akon agod mangin lugar nga sa diin padunggan ako hasta san-o. Bantayan ko ini kag atipanon permi.

¹⁷ “Kag ikaw, kon magsunod ka sa akon pareho sang imo amay nga si David, kag kon himuon mo ang tanan nga ginapahimo ko sa imo kag tumanon ang akon mga pagsulundan kag mga sugo, ¹⁸ paharion ko ang imo mga kaliwat hasta san-o. Amo man ini ang akon ginpromisa sa imo amay nga si David sang ginsilingan ko siya, ‘Indi ka madulaan sang kaliwat nga magahari sa Israel.’ ¹⁹ Pero kon magtalikod kamo kag indi magtuman sang akon mga sugo kag mga pagsulundan nga ginhatag ko sa inyo, kag kon mag-alagad kamo kag magsimba sa iban nga mga dios, ²⁰ pahalinon ko kamo sa akon duta nga ginhatag sa inyo, kag sikwayon ko ining templo nga ginpili ko nga lugar nga sa diin padunggan ako. Dayon yagutaon kag kadlawan ini sang tanan nga tawo. ²¹ Kag bisan matahom kag bantog ining templo, gub-on ko ini. Makibot kag matingala gid ang tanan nga magaagi diri kag magasiling, ‘Ngaa ginhimo ini sang Ginoo sa sini nga duta kag sa sini nga templo?’ ²² Magasabat ang iban, ‘Tungod kay ginsikway nila ang Ginoo, ang Dios sang ila mga katigulangan, nga nagpaguwa sa ila sa Egipto, kag nag-alagad sila kag nagsimba sa iban nga mga dios. Amo ina nga ginpadal-an sila sang Ginoo sang sina nga mga kalaglagan.’ ”

Ang Iban pa nga Nahuman ni Solomon^(C)

8 Pagkatapos sang 20 ka tuig nga pagpatindog ni Solomon sang templo sang Ginoo kag sang iya palasyo, ² ginpatindog niya liwat ang mga banwa nga ginhatag sa iya ni Hiram^[b] kag ginpaestaran sa mga Israelinhon. ³ Amo man ini ang tion nga ginsalakay ni Solomon kag gin-agaw ang Hamat Zoba. ⁴ Ginpatindog man niya liwat ang Tadmor nga ara sa kamingawan kag ang mga banwa sa Hamat nga bulutangan sang mga bodega. ⁵ Ginpabakod niya ang ibabaw kag idalom nga bahin sang Bet Horon. Ginpalibutan niya ini sang mga pader kag ginpabutangan sang mga puwertahan nga may mga trangka. ⁶ Amo man ang ginhimo niya sa Baalat kag sa iban pa nga mga banwa nga bulutangan sang iya mga bodega, mga karwahe kag mga kabayo. Ginpatindog niya ang tanan nga luyag niya patindugon sa Jerusalem, sa Lebanon, kag sa tanan nga duta nga sakop niya.

^7-8 May mga katawhan pa nga indi Israelinhon nga nabilin sa Israel. Sila amo ang mga kaliwat sang mga Hithanon, Amornon, Periznon, Hivhanon, kag mga Jebusnon, nga wala maubos pamatay sang mga Israelinhon sang pag-agaw nila sang duta sang Canaan. Ginhimo sila ni Solomon nga mga ulipon kag ginpilit nga mag-obra, kag nagpabilin sila nga ulipon hasta subong. ⁹ Pero wala paghimua ni Solomon nga ulipon ang bisan sin-o nga Israelinhon. Sa baylo, ginhimo niya sila nga iya mga soldado, mga opisyal, mga pangulo sang mga soldado, mga kumander sang iya mga karwahe, kag mga manugkabayo. ¹⁰ Ang 250 sa ila ginhimo ni Haring Solomon nga mga opisyal nga nagadumala sang mga nagaobra sa iya mga proyekto.

¹¹ Sang matapos na ang palasyo nga ginpahimo ni Solomon para sa iya asawa nga anak sang hari sang Egipto,^[c] ginsaylo niya ang iya asawa didto halin sa Banwa ni David.^[d] Kay siling niya, “Indi puwede nga mag-estar ang akon asawa sa palasyo ni Haring David, kay balaan ini nga lugar tungod didto anay ang Kahon sang Ginoo.”

¹² Dayon naghalad si Solomon sa Ginoo sang mga halad nga ginasunog didto sa halaran nga iya ginpatindog sa atubangan sang balkon sang templo. ¹³ Gintuman niya ang sugo ni Moises nga maghalad suno sa kinahanglan nga ihalad kada adlaw kag sa mga Adlaw nga Inugpahuway, sa Piesta sang Pag-umpisa sang Bulan, kag sa sining tatlo ka piesta nga ginasaulog kada tuig: ang Piesta sang Tinapay nga Wala sing Inugpahabok, ang Piesta sang Pag-ani, kag ang Piesta sang Pagpatindog sang mga Payag. ¹⁴ Kag suno sa pagsulundan sang iya amay nga si David, gin-grupo niya ang mga pari kag mga Levita para sa ila mga buluhaton. Ang mga Levita amo ang nagapanguna sa mga tawo sa pagdayaw sa Dios kag sila ang nagabulig sa mga pari sa ila buluhaton sa templo kada adlaw. Gin-grupo man niya ang mga guwardya sang tagsa ka puwertahan sang templo, kay amo ini ang sugo ni David nga alagad sang Dios. ¹⁵ Gintuman gid nila ni Solomon ang tanan nga sugo ni Haring David parte sa mga pari kag mga Levita kag sa mga bodega.

¹⁶ Natapos ang tanan nga ginpahimo ni Solomon sa templo halin sang pagbutang sang pundasyon hasta sang pagkahuman sini.

¹⁷ Dayon nagkadto si Solomon sa Ezion Geber kag sa Elat, sa baybayon sang Mapula nga Dagat, sa duta sang Edom. ¹⁸ Ginpadal-an siya ni Hiram sang mga barko nga ginadumalahan sang iya mismo mga opisyal nga mga hanas nga mga marinero. Ini sila nagpanakayon upod sa mga tinawo ni Solomon pakadto sa Ofir. Kag sang pagbalik nila may dala sila nga mga 16 ka tonelada nga bulawan, kag gindala nila ini kay Haring Solomon.

Nagbisita ang Rayna sang Sheba kay Haring Solomon^(D)

9 Sang mabatian sang rayna sang Sheba ang pagkabantog ni Solomon, nagkadto siya sa Jerusalem agod testingan ang kaalam ni Solomon paagi sa mabudlay nga mga pamangkot. Nag-abot siya sa Jerusalem nga may upod nga madamo nga mga tinawo, kag may dala siya nga mga kamelyo nga kargado sang mga regalo nga panakot, bulawan nga puwerte kadamo, kag malahalon nga mga bato. Pagkitaay nila ni Solomon, ginpamangkot niya siya sang tanan nga gusto niya nga ipamangkot. ² Ginsabat ni Solomon ang tanan niya nga pamangkot kag wala gid sing bisan ano nga butang nga indi niya mapaathag sa iya. ³ Sang mapamatud-an sang rayna sang Sheba ang kaalam ni Solomon, kag sang makita niya ang katahom sang palasyo nga iya ginpatindog, ⁴ daw indi siya makapati. Amo man sang makita niya ang pagkaon sa lamisa sang hari, ang pagdumala sang iya mga opisyal, ang pag-alagad sang iya mga suluguon kag mga manugserbi sang iya ilimnon nga may matahom nga mga uniporme, kag ang mga halad nga ginasunog nga iya ginhalad sa templo sang Ginoo.

⁵ Nagsiling siya sa hari, “Matuod gid man ang nabatian ko sa akon nasyon parte sa imo mga hinimuan kag kaalam. ⁶ Wala ako nagpati sini hasta nga nagkadto ako diri kag nakita ko ini mismo. Ang matuod, wala gani sa katunga sang akon nabatian parte sa imo ang akon nakita. Ang imo kaalam labaw pa sang sa akon nabatian. ⁷ Daw ano ka suwerte sang imo mga tinawo! Daw ano ka suwerte sang imo mga opisyal nga nagaalagad sa imo kay permi nila mabatian ang imo kaalam. ⁸ Dalayawon ang Ginoo nga imo Dios, nga nalipay sa imo kag nagbutang sa imo sa trono agod maghari para sa iya. Tungod sa gugma sang imo Dios sa Israel kag sa iya handom nga padayunon niya ini nga nasyon hasta san-o, ginhimo niya ikaw nga hari sini, agod himuon mo ang husto kag matarong sa mga tawo.”

⁹ Dayon ginhatagan niya si Haring Solomon sing mga lima ka tonelada nga bulawan, madamo nga mga panakot kag malahalon nga mga bato. Wala na gid sing may makatupong sa kadamuon sang panakot nga ginhatag sang rayna sang Sheba kay Haring Solomon.

¹⁰ May dala man ang mga tinawo ni Haring Solomon kag ang mga tinawo ni Hiram sang mga bulawan, mga kahoy nga almug, kag malahalon nga mga bato halin sa Ofir. ¹¹ Gin-gamit ni Haring Solomon ang mga kahoy nga almug nga mga hagdanan sa templo sang Ginoo kag sa palasyo, kag ang iban ginhimo nga mga arpa kag mga lira para sa mga musikero. Wala gid sing pareho sina^[e] nga nakita sang una sa Juda.

¹² Ginhatag ni Haring Solomon sa rayna sang Sheba ang bisan ano nga ginpangayo niya. Mas sobra pa ang ginhatag ni Solomon sa iya sang sa gindala niya. Dayon nagpauli ang rayna sa iya lugar upod sang iya mga tinawo.

Ang Manggad ni Solomon^(E)

¹³ Kada tuig nagabaton si Solomon sing mga 23 ka tonelada nga bulawan, ¹⁴ wala labot sa mga buhis nga halin sa mga negosyante. Nagahatag man sa iya sang mga bulawan kag pilak ang tanan nga hari sang Arabia kag ang mga gobernador sang Israel.

¹⁵ Nagpahimo si Haring Solomon sang 200 ka dalagko nga mga taming nga ang kada taming nahaklapan sing mga pito^[f] ka kilo nga bulawan. ¹⁶ Nagpahimo man siya sang 300 ka magagmay nga mga taming nga ang kada taming nahaklapan sing mga tatlo kag tunga^[g] ka kilo nga bulawan. Ginpabutang niya ini tanan didto sa bahin sang palasyo nga ginatawag Kagulangan sang Lebanon.

¹⁷ Nagpahimo man ang hari sang isa ka dako nga trono nga halin sa mga bangkil sang mga elepante, kag ginhaklapan ini sang puro nga bulawan. ¹⁸ May anom ka halintang ang trono, kag may bulawan ini nga tulungtungan sang tiil. Sa kada kilid sang halambuyan sini may ara nga estatwa sang leon nga nagatindog. ¹⁹ Kag may ara man nga estatwa sang leon sa kada kilid sang halintang. Dose tanan ka estatwa sa anom ka halintang. Wala sing may makapareho sini nga trono sa bisan diin nga ginharian. ²⁰ Ang tanan nga ilimnan ni Haring Solomon puro bulawan, kag ang tanan nga kagamitan sa bahin sang palasyo nga ginatawag Kagulangan sang Lebanon puro man bulawan. Wala ini ginhimo sa pilak kay gamay lang ang bili sang pilak sang panahon ni Solomon. ²¹ May mga barko man si Solomon nga pangnegosyo,^[h] nga ginadala sang mga tinawo ni Hiram. Ini nga mga barko nagapauli isa ka bes sa kada tatlo ka tuig, nga may dala nga mga bulawan, pilak, bangkil sang elepante, kag dalagko kag magagmay nga klase sang mga amo.

²² Wala sing bisan sin-o nga hari sa kalibutan nga makatupong sa kaalam kag sa manggad ni Haring Solomon. ²³ Ang tanan nga hari sa kalibutan nagatinguha nga makita si Solomon agod makapamati sila sa kaalam nga ginhatag sang Dios sa iya. ²⁴ Kada tuig, ang kada isa nga nagabisita sa iya may dala nga mga regalo—mga butang nga hinimo halin sa pilak kag bulawan, mga bayo, mga armas, mga panakot, mga kabayo, kag mga mula.^[i]

²⁵ May 4,000 ka kuwadra si Solomon para sa iya mga kabayo kag mga karwahe. May 12,000 siya ka kabayo^[j] nga ginbutang niya sa mga banwa nga bulutangan sang iya mga karwahe, kag ang iban didto sa iya sa Jerusalem. ²⁶ Ginsakop niya ang tanan nga hari halin sa Suba sang Eufrates hasta sa duta sang mga Filistinhon kag sa dulunan sang Egipto. ²⁷ Sang panahon nga siya ang hari, ang pilak sa Jerusalem daw pareho lang ka ordinaryo sa mga bato, kag ang kahoy nga sedro daw pareho kabugana sa ordinaryo nga mga kahoy nga sikomoro sa mga bulobukid sa nakatundan. ²⁸ Ang mga kabayo ni Solomon naghalin pa sa Egipto kag sa iban pa nga mga nasyon.

Ang Katapusan sang Paghari ni Solomon^(F)

²⁹ Ang iban pa nga estorya parte sa paghari ni Solomon halin sa umpisa hasta sa katapusan nasulat sa Sinulatan ni Propeta Natan, sa Mensahi ni Ahia nga Taga-Shilo, kag sa Mga Palanan-awon ni Propeta Ido, nga nagasugid man parte sa paghari ni Jeroboam nga anak ni Nebat. ³⁰ Sa Jerusalem nag-estar si Solomon samtang nagahari siya sa bug-os nga Israel sa sulod sang 40 ka tuig. ³¹ Sang napatay siya, ginlubong siya sa banwa sang iya amay nga si David. Kag si Rehoboam nga iya anak ang nagbulos sa iya bilang hari.

Ang Pagkapatay ni Lazarus

11 ^1-2 May isa ka tawo nga ang iya ngalan si Lazarus. Siya kag ang iya mga utod nga si Maria kag si Marta nagapauli sa Betania. Si Maria nga ini amo ang nagbubo sang pahamot sa tiil sang Ginoo kag iya dayon ginpahiran sang iya buhok. Ang iya utod nga si Lazarus nagamasakit. ³ Gani nagpadala ang mag-utod nga babayi sang balita kay Jesus nga ang iya pinalangga nga amigo nagamasakit. ⁴ Pagkabati ni Jesus nga si Lazarus nagamasakit, nagsiling siya, “Ini nga masakit indi magaresulta sang kamatayon. Ang katuyuan nga nagamasakit siya kay agod mapadunggan ang Dios tungod sa iya gahom kag agod ako nga Anak sang Dios mapadunggan man.”

⁵ Palangga ni Jesus si Marta, si Maria kag si Lazarus. ⁶ Pero ginpaligad pa niya ang duha ka adlaw pagkatapos nga iya nabalitaan nga si Lazarus nagamasakit. ⁷ Dayon, nagsiling siya sa iya mga sumulunod, “Dali kamo, mabalik na kita sa Judea.” ⁸ Nagsabat ang iya mga sumulunod, “Manunudlo, indi bala nga pila pa lang ka adlaw nga batuhon ka kuntani didto sang mga Judio? Kag karon mabalik ka pa didto?” ⁹ Nagsiling si Jesus, “Indi bala nga may dose ka oras kon adlaw? Gani kon maglakat ang tawo kon adlaw indi siya makasandad, tungod kay masanag pa. ¹⁰ Pero kon maglakat siya kon gab-i makasandad siya kay madulom.”^{[a] 11} Pagkatapos nagsiling pa gid si Jesus, “Ang aton amigo nga si Lazarus nagakatulog. Pero kadtuan ko siya kag pukawon.” ¹² Nagsabat ang iya mga sumulunod, “Ginoo, kon nagakatulog siya, magaayo pa siya.” ¹³ Abi nila nagakatulog lang matuod si Lazarus, pero ang buot silingon ni Jesus nga patay na si Lazarus. ¹⁴ Gani ginsilingan sila ni Jesus sing maathag, “Patay na si Lazarus. ¹⁵ Pero nagapasalamat ako nga wala ako didto kay para ini sa inyo kaayuhan, tungod kay may himuon ako agod magdugang pa gid ang inyo pagtuo sa akon. Dali, kadtuan ta siya.” ¹⁶ Karon, si Tomas nga ginatawag nga si Kapid nagsiling sa iya mga kaupod, “Ti, maupod na lang kita bisan kon patyon kita upod sa iya.”

Si Jesus amo ang Nagahatag sang Kabuhi

¹⁷ Sang pag-abot ni Jesus sa Betania, nabalitaan niya nga apat na ka adlaw nga nalubong si Lazarus. ¹⁸ Ang Betania mga tatlo lang ka kilometro halin sa Jerusalem. ¹⁹ Gani madamo nga mga Judio nga taga-Jerusalem ang nagkadto didto sa paglipay kay Marta kag kay Maria sa pagkapatay sang ila utod.

²⁰ Pagkabati ni Marta nga nagapadulong si Jesus, nagguwa siya sa pagsugata sa iya, pero si Maria nagpabilin sa balay. ²¹ Pag-abot ni Marta kay Jesus, nagsiling siya, “Ginoo, kon diri ka lang, wala kuntani napatay ang akon utod. ²² Pero nahibaluan ko nga bisan subong magahatag ang Dios sa imo sang bisan ano nga imo pangayuon sa iya.” ²³ Nagsiling si Jesus sa iya, “Mabanhaw ang imo utod.” ²⁴ Nagsabat si Marta, “Nahibaluan ko nga mabanhaw siya sa katapusan nga adlaw kon banhawon na ang mga patay.” ²⁵ Nagsiling si Jesus sa iya, “Ako ang nagabanhaw sang mga patay, kag ako man ang nagahatag sang kabuhi. Ang nagatuo sa akon, bisan mapatay pa siya, mabuhi siya liwat. ²⁶ Ang bisan sin-o nga nagakabuhi kag nagatuo sa akon indi na mapatay hasta san-o. Ti, nagapati ka bala sini?” ²⁷ Nagsabat si Marta, “Huo, Ginoo! Nagapati gid ako nga ikaw amo ang Cristo, ang Anak sang Dios nga amon ginahulat nga magaabot diri sa kalibutan.”

Naghibi si Jesus

²⁸ Pagkahambal sadto ni Marta, nagbalik siya sa ila balay kag gintawag niya ang iya utod nga si Maria kag ginhutikan, “Ari na ang Manunudlo kag ginapatawag ka niya.” ²⁹ Pagkabati sadto ni Maria, nagtindog siya kag nagdali-dali guwa kag nagkadto didto kay Jesus.