Beginning

Ang Wali ni Esteban

7 Karon, nagpamangkot ang pangulo nga pari kay Esteban, “Ano, matuod bala ang ginasugid sang sini nga mga tawo?” ² Nagsiling si Esteban, “Mga utod kag mga ginikanan, pamatii ninyo ako. Sang una nga tiyempo, nagpakita ang Dios nga makagagahom sa aton katigulangan nga si Abraham sang didto pa siya sa Mesopotamia, sa wala pa siya magsaylo sa Haran. ³ Nagsiling ang Dios kay Abraham, ‘Bayai ang imo nasyon kag mga paryente, kag magkadto ka sa lugar nga akon itudlo sa imo.’^{[a] 4} Gani naghalin si Abraham sa lugar sang mga Kaldeanhon kag didto siya nag-estar sa Haran. Pagkapatay sang iya amay, ginpakadto siya sang Dios sa lugar nga aton ginaestaran subong. ⁵ Sa sadto nga tiyempo wala pa si Abraham paghatagi sang Dios sang bisan diutay lang nga duta. Pero nagpromisa ang Dios nga ang ini nga lugar ihatag niya sa iya kag sa iya mga kaliwat. Wala pa sing anak si Abraham sang pagpromisa sang Dios sadto. ⁶ Nagsiling ang Dios sa iya, ‘Ang imo mga kaliwat mangin dumuluong sa iban nga nasyon. Mangin ulipon sila didto kag pintasan sa sulod sang 400 ka tuig. ⁷ Pero silutan ko ang nasyon nga magaulipon sa ila. Pagkatapos magahalin sila sa sadto nga nasyon kag magabalik sa sini nga lugar kag diri sila magasimba sa akon.’^{[b] 8} Kag bilang tanda sang iya promisa, nagsugo ang Dios kay Abraham nga ang tanan nga lalaki dapat tulion. Gani pagkatawo sang iya bata nga si Isaac, gintuli niya siya sang walo pa lang siya ka adlaw. Amo man ini ang ginhimo ni Isaac kay Jacob nga iya anak. Kag si Jacob naghimo man sini sa dose niya ka mga anak nga sa diin kita nga mga Judio naghalin.

⁹ “Si Jose nga isa sa dose ka anak ni Jacob ginhisaan sang iya mga utod, gani ginbaligya nila siya. Dayon gindala siya sa Egipto kag nangin ulipon didto. Pero tungod nga ang Dios kaupod ni Jose, ¹⁰ ginbuligan niya siya sa tanan nga pag-antos nga iya gin-agihan. Ginhatagan man siya sang Dios sang kaalam, gani naluyagan siya sang Faraon, ang hari sang Egipto. Ginhimo siya sang hari nga pangulo sa bug-os nga Egipto kag sa tanan niya nga propedad. ¹¹ Sang ulihi nag-abot ang gutom sa bug-os nga Egipto kag sa Canaan. Nag-antos gid ang mga tawo, kag ang aton mga katigulangan wala gid sing may makuhaan sang pagkaon. ¹² Gani pagkabati ni Jacob nga may pagkaon didto sa Egipto, ginpakadto niya didto ang iya mga anak, nga amo ang aton mga katigulangan. Amo ato ang nahauna nila nga pagkadto sa Egipto. ¹³ Sang ikaduha na nila nga pagkadto didto, nagpakilala sa ila si Jose nga siya ila utod, kag ginsugid man niya sa Faraon ang parte sa iya pamilya. ¹⁴ Dayon nagtugon si Jose nga pakadtuon ang iya amay nga si Jacob sa Egipto upod sa bug-os niya nga pamilya. (Mga 75 sila tanan.) ¹⁵ Gani nagkadto si Jacob kag ang aton mga katigulangan sa Egipto, kag didto sila nag-estar hasta nagkalamatay sila. ¹⁶ Gindala ang ila mga tul-an^[c] sa Shekem kag ginlubong sa lulubngan nga ginbakal ni Abraham sang una sa mga anak ni Hamor.

¹⁷ “Karon, sang malapit na matuman ang promisa sang Dios kay Abraham, nagdamo pa gid ang aton mga katigulangan didto sa Egipto. ¹⁸ Nag-abot man ang adlaw nga lain na ang hari sa Egipto. Wala siya makakilala kay Jose. ¹⁹ Gindayaan sini nga hari ang aton mga katigulangan kag ginpintasan. Ginpilit niya sila nga ihaboy nila ang ila mga lapsag^[d] agod magkalamatay. ²⁰ Amo man ato ang tion nga natawo si Moises, isa ka bata nga nahamut-an sang Dios. Ginsagod siya sang iya mga ginikanan sa ila balay sa sulod sang tatlo ka bulan. ²¹ Sang ginbilin na siya sa guwa sang balay, ginkuha siya sang babayi nga bata sang Faraon kag ginsagod bilang iya gid bata. ²² Gintudluan si Moises sang tanan nga kinaalam sa Egipto, kag nangin bantog siya tungod sa iya mga paghambal kag sa iya mga hinimuan.

²³ “Sang si Moises 40 na ka tuig, napinsaran niya nga magbisita sa iya mga kasimanwa nga mga Israelinhon. ²⁴ Didto nakita niya ang isa sa ila nga ginapintasan sang Egiptohanon. Gin-apinan niya ang iya kasimanwa nga Israelinhon kag bilang balos ginpatay niya ang Egiptohanon. ²⁵ Sa ginhimo niya nga ini naghunahuna si Moises nga maintiendihan sang mga Israelinhon nga siya amo ang gamiton sang Dios sa paghilway sa ila. Pero wala sila nakaintiendi. ²⁶ Sang madason nga adlaw, nagbalik si Moises kag nakita niya ang duha ka Israelinhon nga nagaaway. Gusto niya nga husayon ang duha, gani naghambal siya sa ila, ‘Pareho kamo nga mga Israelinhon. Ngaa nagaaway kamo?’ ²⁷ Pero gintiklod siya sang isa nga nagapangdaogdaog kag ginsilingan, ‘Sin-o ang naghimo sa imo nga pangulo kag manughukom namon? ²⁸ Ano, patyon mo man bala ako pareho sa ginhimo mo sa Egiptohanon kahapon?’^{[e] 29} Pagkabati sadto ni Moises nagpalagyo siya halin sa Egipto kag nagkadto sa Midian. Didto siya nag-estar kag nagpangasawa, kag didto man natawo ang iya duha ka anak nga lalaki.

³⁰ “Pagkaligad sang 40 ka tuig, may isa ka anghel nga nagpakita kay Moises sang didto siya sa kamingawan nga malapit sa Bukid sang Sinai. Nakita ni Moises ang anghel sa nagadabadaba nga kahoy-kahoy. ³¹ Natingala gid si Moises sa iya nakita, gani ginpalapitan niya ang kahoy-kahoy agod tan-awon kon ano ato. Sang nagapalapit na siya, nabatian niya ang tingog sang Ginoo nga nagahambal sa iya, ³² ‘Ako ang Dios sang imo mga katigulangan nga si Abraham, si Isaac, kag si Jacob.’^[f] Pagkabati sadto ni Moises nagkurog siya sa kahadlok kag wala siya nangahas nga magtulok. ³³ Dayon nagsiling ang Ginoo sa iya, ‘Ubaha ang imo sandalyas, kay balaan ang lugar nga imo ginatindugan. ³⁴ Nakita ko gid ang pag-antos sang akon katawhan sa Egipto, kag nabatian ko man ang ila mga paghibi. Gani nagpanaog ako sa pagluwas sa ila. Karon magpreparar ka, kay ikaw ang akon ipadala didto sa Egipto.’^[g]

³⁵ “Amo ini ang Moises nga ginsikway sadto sang iya mga kapareho nga Israelinhon nga nagasiling, ‘Sin-o ang naghimo sa imo nga pangulo kag manughukom namon?’ Amo man ini ang Moises nga ginpadala sang Dios nga mangin pangulo kag manughilway sa mga Israelinhon paagi sa bulig sang anghel nga iya nakita didto sa nagadabadaba nga kahoy-kahoy. ³⁶ Si Moises amo ang nagdala sang mga Israelinhon paguwa sa Egipto. Naghimo siya sang mga milagro kag makatilingala nga mga butang sa Egipto, sa Mapula nga Dagat, kag sa kamingawan nga ila gin-agyan sa sulod sang 40 ka tuig. ³⁷ Amo man ini ang Moises nga nagsiling sa mga Israelinhon, ‘Magapadala sa inyo ang Dios sang isa ka propeta nga pareho sa akon, nga kadugo ninyo.’^{[h] 38} Sang didto na ang aton mga katigulangan sa kamingawan, si Moises man ang nagpatunga sa mga tawo kag sa anghel nga nagpakighambal sa iya sa Bukid sang Sinai; kag didto siya nagbaton sang pulong sang Dios nga nagahatag sang kabuhi agod ihatag man sa aton.

³⁹ “Pero sa wala pa makabalik si Moises halin sa bukid, ang aton mga katigulangan wala nagtuman sa ginpahimo ni Moises sa ila. Ginsikway nila si Moises bilang ila pangulo, kay gusto nila nga magbalik sa Egipto. ⁴⁰ Naghambal sila kay Aaron, ‘Himui kami sang mga dios nga magapanguna sa amon, tungod nga wala kita kahibalo kon ano na ang natabo sining tawo nga si Moises nga nagpaguwa sa aton sa Egipto.’^{[i] 41} Dayon naghimo sila sang dios-dios sa dagway sang torite nga baka. Naghalad sila sa sini nga dios-dios, kag nagpiesta sila sa kadungganan sang ila ginhimo. ⁴² Sa sadtong ginhimo nila, gintalikdan sila sang Dios. Ginpabay-an na lang niya sila nga magsimba sa mga bituon sa langit. Amo gid ini ang ginsulat sang mga propeta:

⁴⁴ Nagsiling pa gid si Esteban, “Sang didto pa ang aton mga katigulangan sa kamingawan, ara sa ila ang Tolda nga Simbahan nga sa diin nabutang ang Kasuguan. Ginhimo ang ini nga tolda suno sa sugo sang Dios kay Moises, suno sa plano nga ginpakita sa iya. ⁴⁵ Sang ulihi, sang napatay na ang aton mga katigulangan, ang ila mga anak naman amo ang nagdala sang tolda. Ang ila pangulo amo si Josue. Naangkon nila ang mga duta nga ginpromisa sang Dios sa tapos nga matabog sang Dios ang mga nagaestar sa sadto nga mga lugar. Kag nagpabilin didto ang tolda nga gindala sang mga Israelinhon hasta sa tiyempo nga si David nangin hari. ⁴⁶ Ginpangayo ni David sa Dios nga tugutan siya nga magpatindog sang balay para sa Dios agod makasimba didto ang mga kaliwat ni Jacob. Pero bisan nalipay gid ang Dios kay David, wala niya siya pagtuguti. ⁴⁷ Si Solomon amo ang naghimo sang templo sang Dios.

⁴⁸ “Ugaling ang Labing Mataas nga Dios wala nagaestar sa mga balay nga ginhimo sang tawo. Subong sang ginsiling sang Dios paagi sa isa ka propeta,

⁵¹ Nagsiling dayon si Esteban sa mga tawo didto sa Korte, “Matig-a gid ang inyo mga ulo! Nagapabungol lang kamo sa mga mensahi sang Dios, kay indi ninyo gusto nga magtuman sang iya mga ginasiling sa inyo. Permi lang ninyo ginakontra ang Espiritu Santo. Pareho gid kamo sang inyo mga katigulangan. ⁵² Wala gid sing propeta sa ila tiyempo nga wala nila ginhingabot. Ang mga nagsugid parte sa pag-abot sang Matarong nga Alagad^[l] ginpatay nila. Kag pag-abot diri ni Jesus, kamo amo ang nagtraidor kag nagpatay sa iya. ⁵³ Nagbaton kamo sang Kasuguan nga ginhatag sang Dios paagi sa mga anghel, pero wala ninyo pagtumana.”

Ang Pagbato kay Esteban

⁵⁴ Pagkabati sadto sang mga miyembro sang Korte, naakig gid sila kay Esteban. Nagbagrot gid ang ila mga ngipon sa puwerte nga kaakig. ⁵⁵ Pero si Esteban nga ginagamhan sang Espiritu Santo nagtangla sa langit, kag nakita niya ang gahom sang Dios nga nagasilak kag si Jesus nga nagatindog sa tuo sang Dios. ⁵⁶ Pagkakita niya sadto nagsiling siya, “Tan-awa ninyo! Nakita ko nga abri ang langit kag si Jesus nga Anak sang Tawo nagatindog sa tuo sang Dios!” ⁵⁷ Nagsinggit ang mga miyembro sang Korte kag gintakpan nila ang ila mga dulunggan agod indi nila mabatian ang ginahambal ni Esteban. Kag nagdinaguso sila pakadto sa iya. ⁵⁸ Gindala nila si Esteban paguwa sa siyudad kag ginbato. Gin-uba sang mga nagsaksi kontra kay Esteban ang ila mga kunop^[m] kag ginbilin sa isa ka pamatan-on nga ang iya ngalan si Saulo. ⁵⁹ Sang ginabato nila si Esteban, nagapangamuyo siya. Siling niya, “Ginoong Jesus, batuna ang akon espiritu.” ⁶⁰ Dayon nagluhod siya kag nagsinggit sing mabaskog, “Ginoo, indi sila pagsukta sang sini nga sala nga ila ginahimo.” Pagkahambal niya sini, napatay siya dayon.

8 ^1-2 Ginlubong si Esteban sang diosnon nga mga tawo, kag ginhibian gid nila siya.

Ginhingabot ni Saulo ang mga Tumuluo

Halin sadto, nagsugod ang dako nga paghingabot sa iglesya sa Jerusalem. Gani naglalapta ang mga tumuluo sa bug-os nga Judea kag Samaria. Ang mga apostoles lang ang wala naghalin sa Jerusalem. Si Saulo nga komporme sa pagpatay kay Esteban ³ nagtinguha gid nga madula ang iglesya. Gani ginpamalaybalay niya ang mga tumuluo kag ginpangdala sa prisohan, lalaki ukon babayi man.

Gintudlo ang Maayong Balita sa Samaria

⁴ Naglalapta ang mga tumuluo kag ginwali nila ang Maayong Balita. ⁵ Isa sang mga tumuluo amo si Felipe. Nagkadto siya sa isa ka siyudad sa Samaria kag nagwali sa mga tawo parte kay Cristo. ⁶ Pagkabati sang mga tawo sang mga ginhambal ni Felipe, kag pagkakita nila sang mga milagro nga iya ginhimo, nagpamati gid sila. ⁷ Madamo nga mga tawo nga may malaot nga mga espiritu ang gin-ayo niya. Nagsinggit sing mabaskog ang malaot nga mga espiritu samtang nagaguwa sila sa mga tawo. Madamo man nga mga paralitiko kag mga piang ang nag-alayo. ⁸ Gani dako gid ang kalipay sang mga tawo sa sadto nga siyudad.

⁹ May tawo man didto nga ang iya ngalan si Simon. Dugay na nga natingala gid sa iya ang mga taga-Samaria tungod sang iya abilidad sa madyik. Nagapabugal siya nga daw si sin-o gid siya. ¹⁰ Ang tanan nga tawo sa siyudad, imol ukon manggaranon man, nagapamati gid sa iya. Nagsiling sila, “Ini nga tawo amo ang gahom sang Dios nga kon tawgon ‘Dako nga Gahom.’ ” ¹¹ Dugay na niya nga nadala ang mga tawo sa iya abilidad sa madyik, amo gani nga nagpati ang mga tawo sa iya. ¹² Pero sang pagwali ni Felipe sa ila sang Maayong Balita parte sa paghari sang Dios kag parte kay Jesu-Cristo, nagtuo sila kag nagpabautiso, lalaki kag babayi. ¹³ Pati si Simon nagtuo man, kag sang nabautisohan na siya, nag-upod siya kay Felipe. Natingala gid siya sa makatilingala nga mga butang kag mga milagro nga ginhimo ni Felipe.

¹⁴ Pagkabati sang mga apostoles sa Jerusalem nga ang mga taga-Samaria nagtuo man sa pulong sang Dios, ginpadala nila didto si Pedro kag si Juan. ¹⁵ Pag-abot nila sa Samaria, nagpangamuyo sila para sa mga tumuluo didto nga mabaton nila ang Espiritu Santo. ¹⁶ Kay bisan nga nabautisohan na sila sa ngalan ni Ginoong Jesus, wala pa gid sila nakabaton sang Espiritu Santo. ¹⁷ Gintungtungan sila ni Pedro kag ni Juan sang ila mga kamot, kag nabaton nila dayon ang Espiritu Santo. ¹⁸ Nakita ni Simon nga sang pagtungtong sang mga apostoles sang ila mga kamot sa mga tumuluo nabaton nila ang Espiritu Santo. Gani gintanyagan niya sing kuwarta si Pedro kag si Juan kag nagsiling, ¹⁹ “Hatagi man ninyo ako sang sina nga gahom, agod nga ang bisan sin-o nga tungtungan ko sang akon mga kamot magabaton man sang Espiritu Santo.” ²⁰ Pero nagsabat si Pedro sa iya, “Kabay pa nga madula ka kag ang imo kuwarta! Kay nagahunahuna ka nga mabakal mo sang kuwarta ang regalo sang Dios? ²¹ Wala ka sing labot ukon bahin sa mga ginapahimo sa amon sang Dios tungod nga ang imo tagipusuon indi matarong sa panulok sang Dios. ²² Gani hinulsuli ang imo malain nga tuyo kag magpangamuyo ka sa Ginoo nga patawaron ka sa imo ginahunahuna nga mahigko. ²³ Tungod nga nakita ko nga nahisa ka gid kag ginagapos ka sang imo nga sala.” ²⁴ Nagsiling si Simon, “Kon mahimo magpangamuyo man kamo sa Ginoo para sa akon agod indi matabo sa akon ang silot nga inyo ginasiling.”

²⁵ Sa tapos nga nakapamatuod kag nakawali si Pedro kag si Juan sang mensahi sang Ginoo, nagbalik sila sa Jerusalem. Kag nagwali man sila sang Maayong Balita sa mga baryo nga ila naagyan sa Samaria.

Si Felipe kag ang Opisyal nga Taga-Etiopia

²⁶ Karon, may anghel sang Ginoo nga naghambal kay Felipe, “Magkadto ka gid dayon sa bagatnan, kag usuyon mo ang dalan nga halin sa Jerusalem pakadto sa Gaza.” (Ini nga dalan talagsa na lang ginaagyan.) ²⁷ Gani naglakat si Felipe, kag didto nakita niya ang tawo nga taga-Etiopia. Nagapauli siya halin sa Jerusalem sa diin nagsimba siya sa Dios. Mataas ang iya katungdanan tungod nga siya ang ginatugyanan sang manggad sang Candace. (Ang Candace amo ang tawag sa rayna sang Etiopia.) ²⁸ Nagasakay siya sa iya karwahe kag nagabasa sang libro ni Propeta Isaias. ²⁹ Nagsiling ang Espiritu Santo kay Felipe, “Kadtui kag magdungan ka sa iya karwahe.” ³⁰ Gani nagdalagan si Felipe kag nalambot niya ang karwahe, kag nabatian niya nga nagabasa ang opisyal sang libro ni Propeta Isaias. Ginpamangkot siya ni Felipe kon naintiendihan niya ang iya ginabasa. ³¹ Nagsabat ang opisyal, “Indi gani! Kay paano ako makaintiendi kon wala sing may magpaathag sa akon?” Dayon ginhambalan niya si Felipe nga magsakay sa iya karwahe kag magtupad sa iya. ³² Amo ini ang parte sang Kasulatan nga iya ginabasa:

³⁴ Nagsiling ang opisyal kay Felipe, “Sugiri ako kon sin-o ang ginatumod sang propeta—ang iya kaugalingon bala ukon ang iban nga tawo?” ³⁵ Gani sugod sa sadto nga bahin sang Kasulatan, ginsaysay sa iya ni Felipe ang Maayong Balita parte kay Jesus. ³⁶ Sang nagapadayon sila sa dalanon nakaabot sila sa lugar nga may tubig. Nagsiling ang opisyal kay Felipe, “May tubig diri. May kabangdanan pa bala nga indi ako mabautisohan?” [³⁷ Nagsabat si Felipe sa iya, “Puwede ka na mabautisohan kon ang imo pagtuo hugot gid sa imo tagipusuon.” Nagsiling ang opisyal, “Huo, nagatuo ako nga si Jesu-Cristo amo ang Anak sang Dios.”] ³⁸ Ginpadulog sang opisyal ang karwahe kag naglusong sila nga duha sa tubig kag ginbautisohan siya ni Felipe. ³⁹ Pagkatakas nila sa tubig, gulpi lang nga gindala si Felipe sang Espiritu sang Ginoo. Wala na siya makita sang opisyal, pero malipayon gid ang opisyal samtang nagapadayon siya sa iya pagpauli. ⁴⁰ Sang makamarasmas si Felipe, didto na siya sa lugar sang Azotus.^[o] Nagwali siya sang Maayong Balita sa mga banwa nga iya ginaagyan hasta nakaabot siya sa Cesarea.