Bible in 90 Days
7 Aking anak, salita ko sana ay ingatan,
itanim sa isip at huwag kalimutan.
2 Ang utos ko ay sundin mo upang mabuhay nang matagal,
turo ko'y pahalagahan tulad ng iyong mga mata.
3 Ito'y itali mo sa iyong mga kamay,
at sikapin mong matanim sa iyong isipan.
4 Ang karunungan ay ituring mo na babaing kapatid,
at ang pang-unawa nama'y kaibigang matalik.
5 Pagkat ito ang sa iyo'y maglalayo sa babaing mapangalunya,
nang di ka mabighani ng matamis niyang pananalita.
Ang Babaing Mapangalunya
6 Ako ay dumungaw sa bintanang bukás,
at ako'y sumilip sa pagitan ng rehas,
7 ang aking nakita'y maraming kabataan,
ngunit may napansin akong isang mangmang.
8 Naglalakad siya sa may panulukan,
ang tinutungo'y sa babaing tahanan.
9 Tuwing sasapit ang gabi, ito'y kanyang ginagawa,
sa lalim ng hatinggabi, kapag tulog na ang madla.
10 Ang babae ang sa kanya'y sumalubong sa pintuan,
mapang-akit, mapanlinlang sa masagwang kasuotan.
11 Maingay ang kanyang boses, kilos niya ay maharot,
di matigil sa tahanan, di mapigil sa paglibot.
12 Ngayo'y sa lansangan, maya-maya'y sa liwasan,
walang anu-ano'y sa panulukan, doon siya nag-aabang.
13 Lalaki'y kanyang susunggaban at pupupugin ng halik,
at ang kanyang sasabihing punung-puno ng pang-akit:
14 “Nasa amin ngayon ang marami kong mga handog,
katatapos ko lang tupdin ang panata ko sa Diyos.
15 Ako ay narito upang ika'y salubungin,
mabuti't nakita kita pagkatapos kong hanapin.
16 Ang aking higaa'y sinapnan ko nang makapal,
linong buhat sa Egipto, iba't iba pa ang kulay.
17 Ito'y aking winisikan ng pabangong mira,
bukod pa sa aloe at mabangong kanela.
18 Halika at bigyang daan, damdamin ng isa't isa,
ang magdamag ay ubusin sa paglasap ng ligaya.
19 Ako ay nag-iisa, asawa ko'y nasa malayo,
pagkat siya ay umalis sa ibang lugar nagtungo.
20 Marami ang baon niyang salapi,
pagbilog pa ng buwan ang kanyang uwi.”
21 Sa salitang mapang-akit ang lalaki ay nahimok,
sa matamis na salita, damdamin niya ay nahulog.
22 Maamo siyang sumunod sa babae at pumasok,
parang bakang kakatayin, sa matador ay sumunod,
mailap na usa, sa patibong ay nahulog,
23 hanggang sa puso nito ang palaso ay maglagos.
Isang ibong napasok sa lambat ang kanyang nakakatulad,
hindi niya namalayang buhay pala ang katumbas.
24 Kaya nga ba, aking anak, sa akin ay makinig,
at dinggin mo ang salitang mula sa aking bibig.
25 Huwag mo ngang hahayaang ang puso mo ay maakit,
ng babaing ang tuntunin ay landasing nakalihis,
26 sapagkat marami na ang kanyang naipahamak,
at hindi na mabibilang, nabuwal sa kanyang yapak.
27 Sa bahay niya'y nagmumula ang landas ng kasawian,
tiyak na patungo sa malagim na kamatayan.
Papuri sa Karunungan
8 Hindi(A) mo ba naririnig ang tawag ng karunungan,
at ang tinig ng unawa'y hindi pa ba napakinggan?
2 Nasa dako siyang mataas,
sa tagpuan ng mga landas;
3 nasa mga pintuan siya, sa may harap nitong bayan,
nakatindig sa pagpasok at ito ang kanyang sigaw:
4 “Kayo'y tinatawagan ko, tao ng sandaigdigan,
para nga sa lahat itong aking panawagan.
5 Kayong walang nalalaman ay mag-aral na maingat,
at kayong mga mangmang, pang-unawa ay ibukas.
6 Salita ko ay pakinggan pagkat ito'y mahalaga,
bumubukal sa labi ko ay salitang magaganda.
7 Pawang katotohanan itong aking bibigkasin,
at ako ay nasusuklam sa lahat ng sinungaling.
8 Itong sasabihin ko ay pawang matuwid,
lahat ay totoo, wala akong pinilipit.
9 Ito ay maliwanag sa kanya na may unawa,
at sa marurunong ito ay pawang tama.
10 Payo ko'y pahalagahan nang higit pa sa pilak,
at ang dunong, sa ginto ay huwag sanang itutumbas.
11 “Pagkat(B) akong karunungan ay mahigit pa sa hiyas,
anumang kayamanan ay hindi maitutumbas.
12 Ako ay nagbibigay ng talas ng kaisipan,
itinuturo ko ang landas ng hinaho't karunungan.
13 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay naglalayo sa kasamaan.
Ako ay namumuhi sa lahat ng kalikuan,
sa salitang baluktot, at sa diwang kayabangan.
14 Mayroon akong lakas at taglay na kakayahan,
ganoon din naman, unawa't kapangyarihan.
15 Dahil sa akin, ang hari'y nakapamamahala,
nagagawa ng mga pinuno ang utos na siyang tama.
16 Talino ng punong-bayan ay sa akin nagmumula,
at ako rin ang dahilan, dangal nila't pagdakila.
17 Mahal ko silang lahat na sa aki'y nagmamahal,
kapag hinanap ako nang masikap, tiyak na masusumpungan.
18 Ang yaman at karangalan ay aking tinataglay,
kayamanang walang maliw, kasaganaan sa buhay.
19 Ang bunga ko ay higit pa sa gintong dinalisay,
mataas pa kaysa pilak ang halagang tinataglay.
20 Ang landas kong dinaraanan, ay daan ng katuwiran,
ang aking tinatahak, ay landas ng katarungan.
21 Ang sa aki'y nagmamahal binibigyan ko ng yaman,
aking pinupuno ang kanilang mga sisidlan.
22 “Sa(C) lahat ng nilikha ni Yahweh, ako ang siyang una,
noong una pang panahon ako ay nalikha na.
23 Matagal nang panahon nang anyuan niya ako,
bago pa nalikha at naanyo itong mundo.
24 Wala pa ang mga dagat nang ako'y lumitaw,
wala pa ang mga bukal ng tubig na malilinaw.
25 Wala pa ang mga burol, ganoon din ang mga bundok,
nang ako ay isilang dito sa sansinukob.
26 Ako muna ang nilikha bago ang lupa at bukid,
nauna pa sa alabok, at sa lupang daigdig.
27 Nang(D) likhain ang mga langit, ako ay naroroon na,
maging nang ang hangganan ng langit at lupa'y italaga.
28 Naroon na rin ako nang ang ulap ay ilagay,
at nang kanyang palitawin ang bukal sa kalaliman.
29 Nang ilagay niya ang hangganan nitong dagat,
nang ang patibayan ng mundo ay ilagay at itatag,
30 ako'y lagi niyang kasama at katulong sa gawain,
ako ay ligaya niya at sa akin siya'y aliw.
31 Ako ay nagdiwang, nang daigdig ay matapos,
dahil sa sangkatauhan, ligaya ko ay nalubos.
32 “At(E) ngayon, aking anak, ako nga ay pakinggan,
sundin ang payo ko't liligaya ang iyong buhay.
33 Upang maging matalino, ang turo ko ay dinggin mo,
huwag mong pababayaan ni lalayuan ito.
34 Mapalad ang taong sa akin ay nakikinig,
sa akin ay nag-aabang at palaging nakatitig.
35 Pagkat ang makasumpong sa akin ay nakasumpong ng buhay,
at ang kalooban ni Yahweh ay kanyang nakakamtan.
36 Ngunit ang di makasumpong sa akin, sarili ang sinasaktan,
ang napopoot sa akin, iniibig ay kamatayan.”
Ang Karunungan at ang Kahangalan
9 Gumawa na ng tahanan itong karunungan,
na itinayo niya sa pitong patibayan.
2 Nagpatay siya ng hayop, nagtimpla ng inumin,
ang mesa ay inihanda, punung-puno ng pagkain.
3 Katulong ay isinugo sa gitna nitong bayan,
upang lahat ay abutin ng ganitong panawagan:
4 “Ang kulang sa kaalaman, dito ngayon ay lumapit.”
Sa mga mangmang ay ganito ang sinambit:
5 “Halikayo't inyong kainin ang pagkain ko,
at tunggain ang inuming inilaan ko sa inyo.
6 Lisanin ang kamangmangan upang kayo ay mabuhay,
at ang landas ng unawa ang tahakin at daanan.”
7 Ang pumupuna sa mapangutya ay nag-aani ng pagdusta,
ang nagtutuwid sa masama'y nagkakamit ng alipusta.
8 Punahin mo ang mapangutya at magagalit pa sa iyo,
ngunit payuhan mo ang matalino at iibigin ka nito.
9 Matalino'y turuan mo't lalo siyang tatalino,
ang matuwid ay aralan, lalago ang dunong nito.
10 Ang(F) paggalang at pagsunod kay Yahweh ay pasimula ng karunungan,
ang pagkilala sa Banal na Diyos ay may dulot na kaalaman.
11 Sa pamamagitan ko, hahaba ang iyong mga araw,
dahil sa akin, lalawig ang iyong buhay.
12 Kung mayroon kang karunungan, mayroon kang pakinabang,
ngunit ika'y magdurusa kapag siya'y tinanggihan.
13 Ang nakakatulad nitong taong mangmang,
babaing magaslaw at walang kahihiyan.
14 Lagi siyang naroon sa pinto ng kanyang bahay,
o sa lantad na bahagi ng lansangan nitong bayan.
15 Bawat taong nagdaraan na kanyang masulyapan,
ay pilit na tatawagin at kanyang aanyayahan,
16 “Lapit dito, kayong lahat na kulang sa kaalaman!”
Kanya namang sinasabi sa mga mangmang,
17 “Tubig na ninakaw ay ubod ng tamis,
tinapay na nakaw, masarap na labis.”
18 Hindi alam ng biktimang wakas niyo'y kamatayan,
at lahat ng pumasok doo'y naroon na sa libingan.
Ang mga Kawikaan ni Solomon
Ang mga kawikaan ni Solomon:
10 Ang matalinong anak ay ligaya ng magulang,
ngunit tinik sa dibdib ang anak na mangmang.
2 Ang yamang buhat sa masama ay di papakinabangan,
ngunit ang katuwiran ay maglalayo sa kamatayan.
3 Ang matuwid ay binibigyan ni Yahweh ng kasiyahan,
ngunit ang masama'y kanyang ginugutom naman.
4 Ang kamay na tamad ay tiyak na magdarahop,
ngunit magbubunton ng yaman ang kamay na masinop.
5 Ang nag-iimbak kung tag-araw ay nagpapakilala ng katalinuhan,
ngunit ang natutulog kung anihan ay nag-iipon ng kahihiyan.
6 Ang matuwid ay mag-aani ng pagpapala't kabutihan,
ngunit ang bibig ng masama ay nagtatakip ng karahasan.
7 Ang alaala ng matuwid, mananatili kailanman,
ngunit pangalan ng masama ay tiyak na mapaparam.
8 Magandang payo'y tinatanggap ng pusong may unawa,
ngunit kapahamakan ang wakas ng mangmang na masalita.
9 Ang namumuhay nang tapat ay pinaghaharian ng kapayapaan,
ngunit ang may likong landas ay malalantad balang araw.
10 Ang malilikot na mata ay lagi sa kaguluhan,
at ang bibig na maluwang, hahantong sa kapahamakan.
11 Ang bibig ng matuwid ay bukal ng buhay,
ngunit labi ng masama ay nagtatakip ng karahasan.
12 Sari-saring(G) kaguluhan ang bunga ng kapootan,
ngunit ang pag-ibig ay pumapawi sa lahat ng kasalanan.
13 Sa labi ng may unawa matatagpuan ang karunungan,
ngunit sa likod ng isang mangmang, pamalo ang kailangan.
14 Ang taong matalino'y nag-iimpok ng karunungan,
ngunit ang salita ng mangmang ay nagdadala ng kapahamakan.
15 Ang kayamanan ng mayama'y matibay niyang tanggulan,
ngunit ang kahirapan ng yagit ay kanyang kapahamakan.
16 Ang kinikita ng matuwid ay nagbibigay-buhay,
ngunit ang sa masama, winawaldas sa kasamaan.
17 Ang nakikinig sa payo ay nasa daan ng buhay,
ngunit ang ayaw sumunod ay tungo sa pagkaligaw.
18 Ang nagtatanim ng poot ay puno ng kasinungalingan,
ang naninira sa kanyang kapwa ay isang taong mangmang.
19 Ang taong masalita ay malapit sa pagkakasala,
ngunit ang nagpipigil ng dila ay dunong ang pakilala.
20 Ang dila ng matuwid ay tulad ng pilak na mahalaga,
ngunit ang puso ng mangmang ay basura ang kagaya.
21 Ang labi ng matuwid sa marami ay pakinabang,
ngunit ang mangmang ay namamatay nang walang karunungan.
22 Ang pagpapala ni Yahweh ay kayamanan,
na walang kasamang kabalisahan.
23 Ang paggawa ng kasalanan ay kasiyahan ng masama,
ngunit ang mabuting asal, kasiyahan ng may unawa.
24 Ang kinatatakutan ng masama ay magaganap sa kanya,
ngunit ang hangarin ng matuwid ay matatamo niya.
25 Tinatangay ng hangin ang taong masama,
ngunit ang matuwid ay gusaling di magiba.
26 Kung paanong ang usok ay nakakaluha, ang suka ay nakakangilo,
gayon ang tamad na alipin, sa kanilang mga amo.
27 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagpapahaba ng buhay,
ngunit ang mga araw ng masama ay di magtatagal.
28 Ang pag-asa ng matuwid ay may magandang kahinatnan,
ngunit ang pag-asa ng masama, ang dulot ay kabiguan.
29 Si Yahweh ay kanlungan ng mga taong matuwid,
ngunit kaaway sila ng taong masama ang hilig.
30 Ang matuwid ay mananatili sa kanyang dako,
ngunit ang masama, kung saan-saan matutungo.
31 Ang salita ng matuwid ay nagpapakilala ng karunungan,
ngunit ang dilang sinungaling ay puputulin naman.
32 Ang salita ng matuwid ay palaging angkop,
ngunit ang salita ng masama ay puro paninira.
11 Kasuklam-suklam kay Yahweh ang timbangang may daya,
ngunit kasiyahan naman ang timbangang tama.
2 Kahihiyan ang laging dulot ng kapalaluan,
ngunit pagpapakumbaba'y nagbubunga ng karunungan.
3 Ang tuntunin ng matuwid ay katapatan,
ngunit ang masama'y wawasakin ng kanyang kataksilan.
4 Walang halaga ang yaman sa araw ng kamatayan,
ngunit ang katuwiran ay naglalayo sa kapahamakan.
5 Mas panatag ang landas ng tapat ang pamumuhay,
ngunit nabubuwal ang masama sa sariling kabuktutan.
6 Ang katuwiran ng mga matuwid ang nagliligtas sa kanya,
ngunit ang masama ay bilanggo ng kanyang masamang nasa.
7 Ang pag-asa ng masama ay kasama niyang pumapanaw,
ang umasa sa kayamanan ay mawawalang kabuluhan.
8 Ang matuwid ay inilalayo sa bagabag,
ngunit ang masama ay doon bumabagsak.
9 Ang labi ng walang Diyos, sa iba ay mapanira,
ngunit ang dunong ng matuwid ay nagliligtas ng kapwa.
10 Kapag ang matuwid ay pinagpapala, ang bayan ay nagagalak,
ngunit higit ang katuwaan kapag ang masama'y napapahamak.
11 Dahil sa salita ng matuwid ang bayan ay tumatatag,
ngunit sa kasinungalingan ng masama ang lunsod ay nawawasak.
12 Ang kapos sa kaalaman ay humahamak sa kapwa,
ngunit laging tahimik ang taong may unawa.
13 Walang maitatago sa bibig ng madaldal,
ngunit ang tunay na kaibigan, iyong mapagkakatiwalaan.
14 Sa(H) kakulangan ng tuntunin, ang bansa ay bumabagsak,
ngunit sa payo ng nakararami, tagumpay ay tiyak.
15 Ang nananagot para sa iba, sa gusot ay nasasadlak,
ngunit ang ayaw gumarantiya ay malayo sa bagabag.
16 Ang babaing mahinhin ay nag-aani ng karangalan,
ngunit ang walang dangal, tambakan ng kahihiyan.
Lagi sa kahirapan ang taong tamad,[a]
ngunit masagana ang buhay ng isang masipag.
17 Ang taong mabait ay nag-iimpok ng kabutihan,
ngunit winawasak ng marahas ang sarili niyang buhay.
18 Anuman ang anihin ng masama ay walang kabuluhan,
ngunit ang gawang mabuti ay may pagpapalang taglay.
19 Ang taong nasa matuwid ay makasusumpong ng buhay,
ngunit ang landas ng masama ay patungo sa kamatayan.
20 Ang kaisipang masama kay Yahweh ay kasuklam-suklam,
ngunit ang lakad ng matuwid, kay Yahweh ay kasiyahan.
21 Ang taong masama'y di makakaligtas sa kaparusahan,
ngunit hindi maaano ang nabubuhay sa katuwiran.
22 Ang magandang babae ngunit mangmang naman,
ay tila gintong singsing sa nguso ng baboy.
23 Anumang nais ng matuwid ay nagbubunga ng kabutihan,
ngunit ang mahihintay lang ng masama ay kaparusahan.
24 Ang taong mapagbigay ay lalong yumayaman,
ngunit naghihirap ang tikom na mga kamay.
25 Ang taong matulungin, sasagana ang pamumuhay,
at ang marunong tumulong ay tiyak na tutulungan.
26 Sinusumpa ng lahat ang nagkakait ng butil,
ngunit pinupuri ang nagbibigay ng pagkain.
27 Kung mabuti ang hangarin, ikaw ay igagalang,
kapag humanap ng gulo, iyon ay masusumpungan.
28 Malalantang tila dahon ang nagtitiwala sa kanyang yaman,
ngunit ang matuwid ay giginhawa, tulad ng sariwang halaman.
29 Ang nagpupunla ng gulo sa sariling sambahayan,
mag-aani ng problema, gugulo ang pamumuhay.
Ang taong mangmang at walang nalalaman,
ay alipin ng matalino habang siya'y nabubuhay.
30 Buhay ang dulot ng matuwid na pamumuhay,
at kamatayan naman ang hatid ng karahasan.[b]
31 Ang(I) matuwid ay ginagantimpalaan dito sa lupa,
ngunit paparusahan naman ang mga makasalanan at masasama!
12 Ang(J) taong may unawa ay tumatanggap ng payo,
ngunit ayaw mapaalalahanan ang matigas ang ulo.
2 Si Yahweh ay nalulugod sa taong matuwid,
ngunit sa masasama siya ay nagagalit.
3 Ang makasalanan ay hindi mapapanatag,
ngunit ang matuwid ay hindi matitinag.
4 Ang mabuting babae ay karangalan ng asawa,
ngunit kanser sa buto ang masamang asawa.
5 Ang taong matuwid ay mabuting makiharap,
ngunit ang masama ay bihira lang magtapat.
6 Pumapatay nang lihim ang mga pangungusap ng masama,
ngunit ang salita ng matuwid ay nagliligtas sa kapwa.
7 Ang masama ay lubusang mapaparam at di na magbabalik,
ngunit ang sambahayan ng matuwid, mananatiling nakatindig.
8 Ang taong matalino'y magkakamit ng karangalan,
ngunit ang aanihin ng masama ay pagkutya lang.
9 Ang maralitang nagsisikap ay mabuting di hamak,
kaysa nagkukunwang mayaman ngunit sa gutom nakasadlak.
10 Kahit sa kanyang mga hayop ang matuwid ay mabait,
ngunit ang masama kahit kanino ay sadyang mabagsik.
11 Ang taong masipag ay sagana sa lahat,
ngunit ang isang hangal, sa yaman ay salat.
12 Ang nais ng masama ay puro kasamaan,
ngunit ang tuntungan ng matuwid ay hindi magmamaliw.
13 Ang masama ay nahuhuli sa salita ng kanyang bibig,
ngunit ang matuwid ay malayo sa ligalig.
14 Ang kakamtin ng tao ay batay sa gawa o salita,
bawat isa ay tatanggap ng karampatang gantimpala.
15 Ang akala ng mangmang ay siya lamang ang tama,
ngunit handang tumanggap ng payo ang taong may unawa.
16 Ang pagkainis ng mangmang kaagad nahahalata,
ngunit ang mga matatalino, di pansin ang pagkutya.
17 Sa pagsasabi ng tapat, lumilitaw ang katarungan,
ngunit ang pagsisinungaling ay lumilikha ng kapahamakan.
18 Ang matalas na pananalita ay sumusugat ng damdamin,
ngunit sa magandang pananalita, sakit ng loob ay gumagaling.
19 Ang tapat na labi ay mananatili kailanman,
ngunit ang dilang sinungaling ay hindi magtatagal.
20 Ang nagbabalak ng masama ay mag-aani ng kapahamakan,
ngunit ang nag-iisip ng mabuti'y magtatamo ng kagalakan.
21 Ang kasamaang-palad ay malayo sa matuwid,
ngunit ang buhay ng masama ay puno ng ligalig.
22 Namumuhi si Yahweh sa taong sinungaling,
ngunit ang tapat ay ligaya niya at aliw.
23 Hindi agad sinasabi ang alam ng matalino,
ngunit kahangalan ay inihahayag ng mangmang na tao.
24 Balang araw ang masikap ang mamamahala,
ngunit ang tamad ay mananatiling alila.
25 Nagpapahina sa loob ng isang tao ang kabalisahan,
ngunit ang magandang balita'y may dulot na kasiglahan.
26 Ang payo ng kaibigang matuwid ay isang gabay,
ngunit ang daan ng masama ay tungo sa pagkaligaw.
27 Hindi makakamit ng tamad ang kanyang hinahangad,
ngunit ang masikap ay laging may magandang hinaharap.
28 Ang matuwid na landas ay patungo sa buhay,
ngunit ang maling daan ay hahantong sa kamatayan.
13 Ang anak na may unawa'y nakikinig sa kanyang ama,
ngunit walang halaga sa palalo ang paalala sa kanya.
2 Natatamo ng mabuti ang bunga ng kanyang kabaitan,
ngunit ang ninanasa ng masama ay puro karahasan.
3 Ang(K) maingat magsalita ay nag-iingat ng kanyang buhay,
ngunit ang taong madaldal ay nasasadlak sa kapahamakan.
4 Ang tamad ay nangangarap ngunit hindi natutupad,
ang hangarin ng masikap ay laging nagaganap.
5 Ang taong matuwid ay namumuhi sa kasinungalingan,
ngunit ang salita ng masama ay nakakahiyang pakinggan.
6 Ang mabuti'y iniingatan ng kanyang katuwiran,
ngunit ang masama'y ipinapahamak ng likong pamumuhay.
7 May taong nagkukunwang mayaman subalit wala naman,
ngunit ang iba'y nag-aayos mahirap bagaman sila ay mayaman.
8 Ang yaman ng isang tao ay pantubos sa kanyang buhay,
ngunit sa isang mahirap ito ay hindi nakababahala.
9 Ang matuwid ay tulad ng maningning na ilaw,
ngunit ang masama ay lamparang namamatay.
10 Ang kapalaluan ay nagbubunga ng kaguluhan,
ngunit ang pakikinig sa payo'y nagbabadya ng karunungan.
11 Ang kayamanang tinamo sa daya ay madaling nawawala,
ngunit ang kayamanang pinaghirapan ay pinagpapala.
12 Ang matagal na paghihintay ay nagpapahina ng kalooban,
ngunit ang pangarap na natupad ay may dulot na kasiyahan.
13 Ang nagwawalang-bahala sa payo ay hahantong sa sariling kapahamakan,
ngunit ang nagpapahalaga sa utos ay gagantimpalaan.
14 Ang mga turo ng matalino ay bukal ng buhay,
ito ay maglalayo sa bitag ng kamatayan.
15 Ang katalinuhan ay umaani ng paggalang,
ngunit ang kataksilan ay naghahatid sa kapahamakan.
16 Ang katalinuhan ng isang tao'y nakikita sa kanyang gawa,
sa kilos ay nakikilala ang taong walang unawa.
17 Ang masamang tagapagbalita ay lumilikha ng kaguluhan,
ngunit ang mabuting tagapamagitan ay lumulutas ng alitan.
18 Kahihiyan ang kasasadlakan ng hindi nakikinig sa saway,
ngunit ang tumatanggap ng payo ay mag-aani ng karangalan.
19 Ang pangarap na natupad ay may dulot na ligaya,
ngunit ayaw iwan ng masama ang kasamaan niya.
20 Ang(L) nakikisama sa may unawa ay magiging matalino,
ngunit ang kasama ng mangmang ay masusuong sa gulo.
21 Ang hinaharap ng masama ay kahirapan sa buhay,
ngunit sagana ang pagpapalang sa matuwid ay naghihintay.
22 Ang matuwid ay nag-iiwan ng pamana hanggang sa kaapu-apuhan,
at sa matuwid nauuwi ang naipon ng isang makasalanan.
23 Ang bukid ng mahihirap, may pangakong kasaganaan,
ngunit ito'y nasasayang dahil sa kawalan ng katarungan.
24 Mapagmahal na magulang, anak ay dinidisiplina,
anak na di napapalo, hindi mahal ng magulang.
25 Ang matuwid ay sagana sa lahat ng kailangan,
ngunit ang masama ay palagi namang nagkukulang.
14 Ang matalinong babae ay nagtatatag ng kanyang bahay,
ngunit winawasak ng isang mangmang ang sariling tahanan.
2 Ang gumagalang at sumusunod kay Yahweh ay lumalakad sa katuwiran,
ngunit ang nagwawalang-bahala sa kanya ay nasa likong daan.
3 Ang bawat salita ng mangmang ay may katumbas na parusa,
kaya ang matalino'y nag-iingat sa mga salita niya.
4 Kung saan walang baka, ang kamalig ay walang laman,
datapwat sa maraming baka, sagana ang anihan.
5 Ang tapat na saksi'y hindi magsisinungaling,
ngunit pawang kabulaanan ang sa saksing sinungaling.
6 Ang mangmang ay nag-aaral pero hindi matuto,
ngunit madaling maturuan ang taong may talino.
7 Iwasan mong makisama sa mga taong mangmang,
pagkat sa kanila ay wala kang mapupulot na kaalaman.
8 Nalalaman ng matalino ang kanyang ginagawa,
ngunit ang mangmang ay inaakay ng mali niyang unawa.
9 Kinukutya ng mga hangal ang handog na pambayad sa kasalanan,
ngunit nalalasap ng matuwid ang mabuting kalooban.
10 Walang makikihati sa kabiguan ng tao,
gayon din naman sa ligayang nadarama nito.
11 Ang bahay ng masama ay sadyang mawawasak,
ngunit ang tolda ng matuwid ay hindi babagsak.
12 May(M) daang matuwid sa tingin ng tao,
ngunit kamatayan ang dulo nito.
13 Sa gitna ng ligaya maaaring dumating ang kalungkutan,
ngunit ang kaligayaha'y maaaring magwakas sa panambitan.
14 Pagbabayaran ng tao ang liko niyang pamumuhay,
ngunit ang gawa ng matuwid ay gagantimpalaan.
15 Pinaniniwalaan ng mangmang ang lahat niyang mapakinggan,
ngunit sinisiyasat ng may unawa ang kanyang pupuntahan.
16 Ang taong may unawa ay lumalayo sa kasamaan,
ngunit ang mangmang ay napapahamak dahil sa kapabayaan.
17 Ang taong mainit ang ulo ay nakagagawa ng di marapat,
ngunit ang mahinahon ay lagi nang nag-iingat.
18 Ang taong hangal ay nag-aani ng kamangmangan,
ngunit ang matalino'y nagkakamit ng karunungan.
19 Ang makasalanan ay gumagalang sa mabuting tao,
at makikiusap na siya'y tulungan nito.
20 Ang taong mahirap kadalasa'y tinatalikuran,
ngunit ang mayaman ay maraming kaibigan.
21 Ang humahamak sa kapwa ay gumagawa ng masama,
ngunit ang matulungin, ligaya ang tinatamasa.
22 Ang gumagawa ng masama ay mapapahamak,
ngunit ang nag-iisip ng mabuti'y pagkakatiwalaan at igagalang.
23 Ang bawat pagsisikap ay may pakinabang,
ngunit ang puro salita, ang bunga ay kahirapan.
24 Ang putong ng matalino ay ang kanyang karunungan,
ang kuwintas ng mangmang ay ang kanyang kahangalan.
25 Ang tapat na saksi ay nagliligtas ng buhay,
ngunit ang salita ng sinungaling ay pawang kataksilan.
26 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh, dulot ay kapayapaan,
may hatid na katatagan sa buong sambahayan.
27 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay bukal ng buhay,
at ang taong mayroon nito'y malayo sa bitag ng kamatayan.
28 Ang karangalan ng hari ay nasa dami ng nasasakupan,
ngunit walang kabuluhan ang pinunong walang tauhan.
29 Ang hinahon ay nagpapakilala ng kaunawaan,
ngunit ang madaling pagkagalit ay tanda ng kamangmangan.
30 Ang isip na tiwasay ay nagpapahaba ng buhay,
ngunit ang kapusukan ay nagbibigay ng kapahamakan.
31 Ang umaapi sa mahirap ay humahamak sa Maykapal,
ngunit ang matulungi'y nagdudulot ng karangalan.
32 Ang masama ay ibinabagsak ng sariling kasamaan,
ngunit ang kanlungan ng matuwid ay ang kanyang kabutihan.[c]
33 Sa isip ng may unawa ang nananahan ay karunungan,
ngunit ang mangmang ay walang kaalaman.
34 Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan,
ngunit ang kasalanan naman ay nagdudulot ng kahihiyan.
35 Sa matalinong alipin, ang amo ay nalulugod,
ngunit sa utusang walang isip siya ay napopoot.
15 Ang malumanay na sagot, nakapapawi ng galit,
ngunit sa tugong marahas, poot ay hindi mawawaglit.
2 Ang dila ng may unawa ay nagbubunga ng kaalaman,
ngunit ang bibig ng mangmang ay bukal ng kahangalan.
3 Ang paningin ni Yahweh ay nakatuon sa lahat ng lugar,
ang masama at mabuti ay pawang minamasdan.
4 Ang magiliw na salita ay nagpapasigla sa buhay,
ngunit ang matalas na pangungusap ay masakit sa kalooban.
5 Di pansin ng mangmang ang turo ng kanyang ama,
ngunit dinirinig ng may isip ang paalala sa kanya.
6 Ang tahanan ng matuwid ay puno ng kayamanan,
ngunit ang masama'y nagkukulang sa lahat ng kailangan.
7 Ang labi ng may unawa ay nagkakalat ng karunungan,
ngunit hindi ganoon ang hangad ng isang mangmang.
8 Kasuklam-suklam kay Yahweh ang handog ng masama,
ngunit sa panalangin ng matuwid siya ay natutuwa.
9 Sa gawaing masama, si Yahweh ay namumuhi,
ngunit kanyang minamahal ang sa katuwiran lumalagi.
10 Ang gumawa ng masama ay tatanggap ng parusa,
at tiyak na mamamatay ang ayaw ng paalala.
11 Kung paanong ang daigdig ng mga patay ay hayag kay Yahweh,
ang laman ng puso sa kanya'y di maikukubli.
12 Ayaw mapagsasabihan ang mga palalo,
at sa matatalino'y di hihingi ng payo.
13 Ang taong masayahin ay laging nakangiti,
ngunit ang may lumbay ay wari bang nakangiwi.
14 Ang taong may unawa ay naghahangad pa ng karunungan,
ngunit ang mangmang ay nasisiyahan na sa kanyang kahangalan.
15 Lahat ng araw ng mahirap ay puno ng pakikipagbaka,
ngunit ang masayahin, saganang piging ang kagaya.
16 Ang mahirap na gumagalang at sumusunod kay Yahweh,
ay mas mainam kaysa mayamang panay hirap naman ang kalooban.
17 Mas masarap ang isang plato ng gulay na inihaing may pag-ibig
kaysa isang matabang baka na inihaing may galit.
18 Ang mainit na ulo ay humahantong sa alitan,
ngunit pumapayapa sa kaguluhan ang mahinahong isipan.
19 Ang landas ng batugan ay punung-puno ng tinik,
ngunit patag na lansangan ang daan ng matuwid.
20 Ang anak na may unawa ay kaligayahan ng isang ama,
ngunit ang isang mangmang ay kahihiyan ng kanyang ina.
21 Ang mga walang isip ay natutuwa sa mga bagay na kahangalan,
ngunit lumalakad nang matuwid ang taong may kaalaman.
22 Ang isang balak na mabilis ay di papakinabangan,
ngunit ang planong pinag-aralan ay magtatagumpay.
23 Ang matalinong pananalita ay nagdudulot ng kasiyahan,
at ang salitang angkop sa pagkakataon, may dulot na pakinabang.
24 Sa mga marunong, ang daan ng buhay ay pataas,
upang maiwasan ang daigdig ng mga patay.
25 Wawasakin ni Yahweh ang bahay ng hambog,
ngunit ang tahanan ng isang biyuda ay iingatan ng Diyos.
26 Kasuklam-suklam kay Yahweh ang iniisip ng masama,
ngunit kasiyahan niya ang pangungusap ng may malinis na diwa.
27 Ang gahaman sa salapi ay nauuwi sa kaguluhan,
ngunit ang tumatanggi sa suhol ay mabubuhay nang matagal.
28 Tinitimbang ng matuwid kung ano ang sasabihin,
ngunit di na iniisip ng masama ang kanyang sasalitain.
29 Pinapakinggan ni Yahweh ang daing ng matuwid,
ngunit ang panawagan ng masama ay hindi dinirinig.
30 Ang masayang ngiti sa puso ay kasiyahan,
at ang mabuting balita ay may dulot na kalusugan.
31 Ang marunong makinig sa paalala
ay mayroong unawa at mabuting pasya.
32 Ipinapahamak ang sarili ng ayaw makinig sa pangaral,
ngunit ang nagpapahalaga sa paalala ay nagdaragdag ng kaalaman.
33 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagtuturo ng karunungan,
at ang pagpapakumbaba ay nagbubunga ng karangalan.
Mga Kawikaan tungkol sa Buhay at Pag-uugali
16 Ang mga balak ng isipan ay sa tao nagmumula,
ngunit mula kay Yahweh ang sagot ng dila.
2 Ang akala ng tao ay tama ang kanyang kilos,
ngunit sa tunay niyang layon, si Yahweh ang nakatatalos.
3 Ipagkatiwala mo kay Yahweh ang iyong mga gagawin,
at magtatagumpay ka sa lahat ng iyong mga layunin.
4 Lahat ng nilalang ni Yahweh ay mayroong kadahilanan,
at ang masasama, kaparusahan ang kahihinatnan.
5 Kinamumuhian ni Yahweh ang lahat ng mayayabang,
at sila'y tiyak na paparusahan.
6 Katapatan(N) kay Yahweh, bunga ay kapatawaran,
ang sa kanya'y gumagalang at sumusunod, malayo sa kasamaan.
7 Kung ang buhay ng tao ay kalugud-lugod kay Yahweh,
maging ang mga kalaban, sa kanya'y makikipagbati.
8 Ang(O) maliit na halaga buhat sa mabuting paraan
ay higit na mabuti sa yamang buhat sa kasamaan.
9 Ang tao ang nagbabalak,
ngunit si Yahweh ang nagpapatupad.
10 Ang bibig ng hari ay bukal ng mga pasyang kinasihan,
hindi siya namamali sa lahat niyang kahatulan.
11 Ang nais ni Yahweh ay tamang timbangan,
at sa negosyo ay katapatan.
12 Di dapat tulutan ng isang hari ang gawang kasamaan,
pagkat ang katatagan ng pamamahala ay nasa katarungan.
13 Ang nais pakinggan ng hari ay ang katotohanan,
at ang nagsasabi nito ay kanyang kinalulugdan.
14 Sinisikap ng matalino na masiyahan ang kanyang hari;
kapag nagalit ang hari, may buhay na masasawi.
15 Ang kagandahang-loob ng hari ay parang ulap na makapal,
may dalang ulan, may taglay na buhay.
16 Higit na mainam sa ginto ang magkaroon ng karunungan,
at higit kaysa pilak ang magtaglay ng pang-unawa.
17 Ang landas ng matuwid ay palayo sa kasamaan;
ang maingat sa paglakad ay nag-iingat sa kanyang buhay.
18 Ang kapalalua'y humahantong sa pagkawasak,
at ang mapagmataas na isipan ay ibabagsak.
19 Higit na mabuti ang mapagpakumbaba kahit na mahirap,
kaysa makihati sa yaman ng mapagmataas.
20 Ang sumusunod sa payo ay mananagana,
at mapalad ang taong kay Yahweh ay nagtitiwala.
21 Ang matalinong tao ay nakikilala sa kanyang pang-unawa,
ang matamis niyang pangungusap ay panghikayat sa iba.
22 Ang karunungan ay bukal ng buhay para sa matalino,
ngunit mahirap maturuan ang mangmang na tao.
23 Iniisip ng matalino ang kanyang sasabihin,
kaya naman ang kausap ay madali niyang akitin.
24 Kaaya-ayang salita ay parang pulot-pukyutan,
matamis sa panlasa, pampalusog ng katawan.
25 May(P) daang matuwid sa tingin ng tao,
ngunit kamatayan ang dulo nito.
26 Dahil sa pagkain ang tao'y nagsisikap;
upang ang gutom ay bigyan ng lunas.
27 Ang laman ng isip ng tampalasan ay puro kasamaan,
ang kanyang mga labi ay parang nakakapasong apoy.
28 Ang(Q) taong baluktot ang isipan ay naghahasik ng kaguluhan,
at sinisira naman ng tsismis ang magandang samahan.
29 Tinutukso ng taong liko ang kanyang kapwa,
at ibinubuyo sa landas na masama.
30 Mag-ingat ka sa taong pangiti-ngiti at kikindat-kindat;
pagkat tiyak na mayroon siyang masamang binabalak.
31 Ang mga uban ay putong ng karangalan,
ito ay natamo sa matuwid na pamumuhay.
32 Higit na mabuti ang tiyaga kaysa kapangyarihan,
at ang pagsupil sa sarili kaysa pagsakop sa mga bayan.
33 Isinasagawa ng tao ang palabunutan,
ngunit si Yahweh lang ang huling kapasyahan.
17 Kahit tinapay ang kinakain ngunit may kapayapaan,
mabuting di hamak kaysa malaki ngunit magulong handaan.
2 Ang tusong alipin ay makakahati pa sa mamanahin,
ng anak ng kanyang amo kung ito'y inutil.
3 Dinadalisay sa apoy ang ginto at pilak,
ngunit sa puso ng tao'y si Yahweh ang sumisiyasat.
4 Ang taong masama ay nakikinig sa payo ng masama,
at ang sinungaling ay sumusunod sa baluktot na dila.
5 Ang nanlalait sa mahirap ay humahamak sa Maykapal,
at ang nagagalak sa kapahamakan ng iba'y mayroon ding pananagutan.
6 Ang mga apo ay putong ng katandaan;
ang karangalan ng mga anak ay ang kanilang magulang.
7 Ang pinong pananalita ay di mahahanap sa mangmang,
ni ang kasinungalingan sa taong marangal.
8 Sa paniwala ng iba ang suhol ay parang salamangka;
kaya lahat ay makukuha kung may pansuhol ka.
9 Ang pagpapatawad sa kapwa ay nagpapasarap sa samahan,
ngunit ang pagkakalat ng kahinaan ay sumisira ng pagkakaibigan.
10 Ang matalino'y natututo sa isang salita
ngunit ang mangmang ay hindi, hampasin mang walang awa.
11 Ang nais ng masama'y paghihimagsik,
kaya ipadadala sa kanya'y isang sugong malupit.
12 Mabuti pang harapin ang inahing osong inagawan ng anak
kaysa kausapin ang isang mangmang na lublob sa kahangalan.
13 Kapag masama ang iginanti sa mabuting ginawa,
ang kapahamakan sa buhay ay di mawawala.
14 Ang simula ng kaguluha'y parang butas sa isang dike;
na dapat ay sarhan bago ito lumaki.
15 Ang humahatol sa walang kasalanan at ang umaayon sa kasamaan,
kay Yahweh ay kapwa kasuklam-suklam.
16 Walang katuturan ang gumugol para sa pag-aaral,
ng isang taong pumili na siya'y maging mangmang.
17 Ang(R) kaibigan ay nagmamahal sa lahat ng panahon,
at sa oras ng kagipita'y kapatid na tumutulong.
18 Ang mangangakong magbayad para sa utang ng iba,
kamangmangang maituturing ang kanyang ginagawa.
19 Ang umiibig sa kaguluhan ay umiibig sa kasalanan;
at ang mayayabang ay naghahanap ng kapahamakan.
20 Ang masamang isipan ay hindi uunlad,
ang sinungaling ay aabot sa kasawiang-palad.
21 Ang mga magulang ng anak na mangmang,
sakit sa damdamin ang nararanasan.
22 Ang pagkamasayahin ay mabuti sa katawan,
at ang malungkuti'y unti-unting namamatay.
23 Ang katarungan ay hindi nakakamtan,
kung itong masama, suhol ay patulan.
24 Karunungan ang pangarap ng taong may unawa,
ngunit ang isip ng mangmang ay pagala-gala.
25 Ang hangal na anak ay problema ng kanyang ama
at pabigat sa damdamin ng kanyang ina.
26 Ang pagpaparusa sa matuwid ay hindi makatuwiran,
maging ang pagpapahirap sa taong buhay marangal.
27 Nagtataglay ng kaalaman ang maingat magsalita,
ang mahinahon ay taong may pagkaunawa.
28 Ang(S) mangmang na hindi madaldal ay iisiping marunong;
kung hindi siya masalita at ang bibig ay laging tikom.
18 Ang taong makasarili ay humihiwalay sa karamihan,
at salungat sa lahat ng tamang isipan.
2 Walang saysay sa mangmang ang lahat ng bagay,
ang nais lang niya'y ipakitang siya'y may alam.
3 Pagsipot ng kasamaan, kasunod ay kahihiyan;
kapag nawala ang karangalan, kapalit ay kadustaan.
4 Ang wika ng tao ay bukal ng karunungan,
parang dagat na malalim at malamig na batisan.
5 Ang pagkiling sa may sala ay isang kamalian;
gayundin naman kung ipagkakait ang katarungan.
6 Ang labi ng mangmang, bunga ay alitan,
at ang kanyang bibig, hatid ay kaguluhan.
7 Kanyang bibig, maghahatid sa sariling kasiraan;
kanyang labi nama'y isang bitag na kahuhulugan.
8 Ang tsismis ay masarap pakinggan,
gustung-gusto ng lahat na pag-uusapan.
9 Ang taong batugan ay sinsama ng taong mapanira.
10 Ang pangalan ni Yahweh ay matibay na tanggulan,
kanlungan ng matuwid mula sa kapahamakan.
11 Ang ari-arian ng isang mayaman ay kanyang kanlungan,
akala niya'y maililigtas siya nito sa oras ng kapahamakan.
12 Ang pagmamataas ay nagbubunga ng kapahamakan,
ngunit ang pagpapakumbaba, ay karangalan.
13 Nakakahiya(T) at isang mangmang ang isang taong sumasagot sa tanong
na hindi naman niya nalalaman.
14 Ang matatag na kalooban ay mabuti sa tao,
ngunit kung mahina ang loob, anong mangyayari rito?
15 Ang matalino ay nagdaragdag ng kaalaman,
ang may unawa'y namumulot pa ng karunungan.
16 Kung nais mapalapit sa maykapangyarihan,
magdala ng regalo, sa kanya ay ibigay.
17 Ang unang pahayag ay inaakalang tama,
hangga't hindi naririnig, tanong ng kabila.
18 Ang sigalot ay maaaring malutas sa palabunutan,
at mapagkasundo ang mahigpit na magkaaway.
19 Ang kaibigang nasaktan ay higit pa sa lunsod na napapaderan,
ang di pagkakaunawaan ay mas matibay pa kaysa isang tarangkahan.
20 Anumang sabihin ng tao ay kanyang pananagutan,
ayon sa kanyang salita siya'y gagantimpalaan.
21 Ang buhay at kamatayan ay sa dila nakasalalay,
makikinabang ng bunga nito ang dito ay nagmamahal.
22 Ang(U) mabuting maybahay ay isang kayamanan;
siya'y pagpapala na si Yahweh lang ang may bigay.
23 Ang mahirap ay lumalapit sa diwa ng pakiusap,
ngunit ang sagot ng mayama'y salitang mararahas.
24 May pagkakaibigang madaling lumamig,
ngunit may kaibigang higit pa sa kapatid.
19 Mas mabuti ang mahirap na marangal ang pamumuhay,
kaysa taong masalita ngunit walang nalalaman.
2 Masugid man kung mangmang, walang mapapakinabang;
ang kawalan ng tiyaga'y magbubulid sa kaguluhan.
3 Ipinapahamak ng mangmang ang kanyang sarili,
pagkatapos si Yahweh ang kanyang sinisisi.
4 Ang kayamana'y umaakit ng maraming kaibigan,
ngunit ang mahirap ay tinatalikuran ng dating kasamahan.
5 Ang bulaang saksi ay tiyak na mapaparusahan,
at ang sinungaling ay wala ring tatakbuhan.
6 Marami ang lumalapit sa taong mabait,
at sa taong bukas-palad, lahat ay malapit.
7 Kung ang mahirap ay tinatalikuran ng mismong kapatid,
wala na itong magiging kaibigan, kaninuman lumapit.
8 Ang nagsisikap matuto, sa sarili ay nagmamahal,
ang nagpapahalaga sa karunungan ay magtatagumpay.
9 Ang bulaang saksi ay tiyak na mapaparusahan,
at ang sinungaling ay wala ring tatakbuhan.
10 Ang masaganang pamumuhay ay di angkop sa isang mangmang;
gayon din ang alipin, di dapat mamuno sa mga dugong bughaw.
11 Ang kahinahunan ay nagpapakilala ng katalinuhan,
ang pagpapatawad sa masamang ginawa sa kanya ay kanyang karangalan.
12 Ang poot ng hari ay parang leong umuungal,
ngunit ang kanyang paglingap ay parang hamog sa halaman.
13 Ang anak na hangal ay kasawiang-palad ng kanyang ama,
at tila ulang walang tigil ang bibig ng madaldal na asawa.
14 Namamana sa magulang ang bahay at kayamanan,
ngunit si Yahweh lang ang nagbibigay ng mabuting maybahay.
15 Ang taong tamad ay laging nakatihaya;
kaya't siya'y magugutom, walang panlagay sa sikmura.
16 Ang tumutupad sa kautusan ay nag-iingat ng kanyang buhay,
at ang nagwawalang-bahala sa utos ay tiyak na mamamatay.
17 Parang pagpapautang kay Yahweh ang pagtulong sa mahirap,
at pagdating ng panahon, si Yahweh ang magbabayad.
18 Ituwid mo ang iyong anak habang may pagkakataon pa,
kung hindi'y ikaw na rin ang nagtulak sa pagkawasak niya.
19 Di dapat pansinin ang taong mainit ang ulo,
mapayuhan mo mang minsan, patuloy ding manggugulo.
20 Dinggin mo at sundin ang payo sa iyo,
at pagdating ng araw, pakikinabangan mo.
21 Ang isang tao'y maraming iniisip, maraming binabalak,
ngunit ang kalooban din ni Yahweh ang siyang mananaig.
22 Kaibig-ibig sa isang tao ang kanyang katapatan,
higit na mainam ang mahirap kaysa isang bulaan.
23 Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagbibigay ng buhay,
ang gumawa nito'y makakaranas ng kapayapaan, at ligtas sa kapahamakan.
24 Ang kamay ng batugan ay nadidikit sa pinggan,
hindi halos makasubo dahil sa katamaran.
25 Parusahan mo ang mapanuya, matututo pati mangmang,
pagsabihan mo ang may unawa, lalawak ang kanyang kaalaman.
26 Ang anak na suwail sa magulang
ay anak na masama at walang kahihiyan.
27 Ang anak na ayaw makinig sa pangaral
ay tumatalikod sa turo ng kaalaman.
28 Ang saksing sinungaling ay sumisira sa takbo ng katarungan,
ang bibig ng liko ay nagbubunga ng kasamaan.
29 May hatol na nakalaan para sa mga mapanuya,
at sa mga mangmang ay may hagupit na nakahanda.
20 Ang alak ay nagpapababa sa dangal ng isang tao,
kaya isang kamangmangan ang magpakalulong dito.
2 Ang poot ng hari ay parang leong umuungal,
ang gumalit sa kanya'y nanganganib ang buhay.
3 Ang marangal na tao'y umiiwas sa kaguluhan,
ngunit ang gusto ng mangmang ay laging pag-aaway.
4 Ang taong tamad sa panahon ng taniman
ay walang magagapas pagdating ng anihan.
5 Tulad ng tubig na malalim ang isipan ng isang tao,
ngunit ito'y matatarok ng isang matalino.
6 Sinasabi ng bawat isa na siya ay tapat,
ngunit kahit kanino sa kanila'y hindi ka nakakatiyak.
7 Kung ang isang ama'y namumuhay sa katuwiran,
mapalad ang mga anak na siya ang tinutularan.
8 Sa pagluklok ng hari upang igawad ang kahatulan,
walang matatagong anumang kasamaan.
9 Sino ang makakapagsabi na ang puso niya'y malinis
at di namuhay sa kasamaan kahit isang saglit?
10 Ang mandarayang timbangan at mandarayang sukatan,
kay Yahweh ay parehong kasuklam-suklam.
11 Kahit ang bata ay makikilala sa kanyang mga gawa;
makikita sa kanyang kilos kung siya ay tapat nga.
12 Ang taingang nakakarinig at matang nakakakita,
parehong si Yahweh ang siyang maylikha.
13 Matulog ka nang matulog at ika'y maghihirap,
ngunit maganda ang iyong bukas kung ika'y magsisikap.
14 Ang sabi ng mamimili, “Ang presyo mo'y ubod taas.”
Ngunit pagtalikod ay ipinamamalitang nakabarat.
15 Ang taong nakakaalam ng kanyang sinasabi,
daig pa ang may ginto at alahas na marami.
16 Ang sinumang nananagot sa utang ng iba,
dapat kunan ng ari-arian bilang garantiya.
17 Anumang nakuha sa pandaraya ay parang masarap na pagkain,
ngunit kapag tumagal ay para kang kumain ng buhangin.
18 Ang mabuting payo ay kailangan para magtagumpay;
kung hindi ka handa huwag nang pumalaot sa labanan.
19 Ang lihim ay nahahayag dahil sa mga tsismis,
kaya huwag kang makisama sa taong makati ang dila.
20 Sinumang magmura sa kanyang magulang,
parang ilaw na walang ningas ang wakas ng kanyang buhay.
21 Ang perang hindi pinaghirapan,
kung gastusin ay walang hinayang.
Magandang Balita Biblia, Copyright © Philippine Bible Society 2012.