Beginning
1 Ang aklat na ito ay naglalaman ng pahayag ni Yahweh sa pamamagitan ni Propeta Habakuk.
Inireklamo ni Habakuk ang Kawalang-katarungan
2 O Yahweh, hanggang kailan ako hihingi ng tulong sa inyo,
bago ninyo ako dinggin,
bago ninyo ako iligtas sa karahasan?
3 Bakit puro kaguluhan at kasamaan
ang ipinapakita mo sa akin?
Sa magkabi-kabila'y nagaganap ang pagwasak at ang karahasan;
laganap ang karahasan at ang labanan.
4 Ang batas ay walang bisa at walang pakinabang,
at hindi umiiral ang katarungan.
Sa husgado ay laging natatalo ng masasama ang walang kasalanan,
kaya't nababaluktot ang katarungan.
Ang Tugon ni Yahweh
5 Pagkatapos(A) ay sinabi ni Yahweh sa kanyang bayan,
“Masdan mo ang mga bansang nakapalibot sa iyo
at mamamangha ka at magugulat sa iyong makikita.
Hindi magtatagal at mayroon akong gagawing
hindi mo paniniwalaan kapag nabalitaan mo.
6 Papalakarin(B) ko sa kapangyarihan ang mga taga-Babilonia—
ang bansang kilala sa kalupitan at karahasan.
Sinasalakay nila ang lahat ng dako ng daigdig
upang sakupin ang lupaing hindi kanila.
7 Naghahasik sila ng takot at sindak;
ipinagmamapuri nila na sila mismo ang batas.
8 Ang mga kabayo nila'y mas mabibilis kaysa mga leopardo,
mas mababangis kaysa mga asong-gubat pagsapit ng gabi.
Ang kanilang mga mangangabayo ay rumaragasa mula sa malalayong lupain;
para silang mga agila na dumadagit sa kanilang biktima.
9 Ang kanilang mga hukbo ay marahas na sumasalakay,
at lahat ay nasisindak habang sila'y nananakop.
Di mabilang na parang buhangin ang kanilang mga bihag.
10 Hinahamak nila ang mga hari,
at walang pinunong iginagalang.
Pinagtatawanan lamang nila ang bawat muog,
sapagkat ito'y kanilang nilulusob at madaling nakukuha.
11 Pagkatapos ay nagpapatuloy silang parang malakas na hangin;
walang dinidiyos
kundi ang sarili nilang lakas.”
Muling Dumaing si Habakuk
12 O Yahweh, kayo ay Diyos na walang hanggan.
Kayo ang aking Diyos, banal at magpakailanman.
O Yahweh, aking Diyos at tanggulan,
pinili ninyo ang mga taga-Babilonia at sila'y inyong pinalakas.
O Batong matibay, inilagay mo sila upang kami'y pahirapan,
upang kami'y parusahan.
13 Ngunit paano ninyo natitiis ang mga taksil at masasamang taong ito?
Napakabanal ng inyong paningin upang masdan ang kasamaan.
Hindi ninyo matitiis ang mga taong gumagawa ng mali.
Bakit hindi kayo kumikibo gayong pinupuksa nila
ang mga taong higit na mabuti kaysa kanila?
14 Itinuturing mo ang mga tao na gaya ng mga isda,
o gaya ng mga kulisap na walang mangunguna sa kanila.
15 Binibingwit sila ng mga taga-Babilonia na wari'y isda.
Itinataboy nila ang mga ito sa mga lambat,
at pagkatapos ay nagsisigawan sa galak!
16 Kaya't sinasamba pa nila ang kanilang mga lambat,
at nag-aalay ng mga handog;
sapagkat ito ang nagbibigay sa kanila ng karangyaan.
17 Patuloy ba nilang gagamitin ang kanilang tabak
at walang awang pupuksain ang mga bansa?
Ang Tugon ni Yahweh
2 Aakyat ako sa bantayan at hihintayin
ang sasabihin ni Yahweh sa akin,
at ang tugon niya sa aking daing.
2 Ito ang tugon ni Yahweh:
“Isulat mo nang malinaw sa mga tapyas ng bato
ang pangitaing ipahahayag ko sa iyo,
upang sa isang sulyap ay mabasa agad at maipabatid ito.
3 Isulat(C) mo ito sapagkat hindi pa panahon upang ito ay maganap.
Ngunit mabilis na lilipas ang panahon,
at mangyayari ang ipinakita ko sa iyo.
Bagama't parang mabagal ito, hintayin mo.
Tiyak na mangyayari at hindi maaantala ito.
4 Ito(D) ang mensahe: “Ang hambog ay mabibigo sa kanyang pagmamataas,
ngunit ang matuwid ay mabubuhay sa pamamagitan ng kanyang pananampalataya.”
Ang Kapahamakan ng mga Makasalanan
5 Ang kayamanan[a] ay mandaraya.
Ang ganid sa salapi ay hindi makukuntento.
Ang kanyang katakawan ay kasinlawak ng libingan,
tulad ng kamatayan na walang kasiyahan.
Kaya sinasakop niya ang mga bansa,
upang maging kanya ang mga mamamayan.
6 Darating ang araw na hahamakin ng mga nasakop ang mga sumakop sa kanila.
Sasabihin nila, “Kinuha ninyo ang hindi sa inyo, kaya't kayo'y mapapahamak!
Hanggang kailan pa kayo magpapayaman, habang pinipilit na magbayad ang mga may utang sa inyo?”
7 Biglang darating ang panahon na kayo naman ang mangungutang,
at pipiliting magbayad ng interes.
Darating ang inyong kaaway at sisindakin kayo.
Pagnanakawan nila kayo!
8 Sinalanta ninyo ang maraming bansa,
iyan din ang gagawin sa inyo ng mga nakaligtas.
Uusigin kayo dahil sa dugong inyong pinadanak,
dahil sa inyong karahasan sa mga tao,
sa daigdig at sa mga lunsod nito.
9 Mapapahamak kayong mga nagpayaman ng inyong pamilya sa pamamagitan ng inyong mga ninakaw.
Ngayo'y nagsisikap kayong ilayo sa kapahamakan at panganib ang inyong sambahayan.
10 Ang inyong mga pagbabalak ang nagbigay ng kahihiyan sa inyong sambahayan.
Winasak ninyo ang maraming bansa,
kaya kayo naman ngayon ang wawasakin.
11 Sisigaw laban sa inyo ang mga bato ng pader,
at aalingawngaw sa buong kabahayan.
12 Mapapahamak kayo! Nagtatag kayo ng lunsod sa pamamagitan ng kasamaan;
itinayo ninyo ang bayan sa pamamagitan ng pagpatay.
13 Ang(E) mga sinakop ninyong bansa ay nagpakahirap sa walang kabuluhan,
at lahat ng itinayo nila ay natupok sa apoy.
Si Yahweh na Makapangyarihan sa lahat ang gumawa nito.
14 Subalit(F) ang buong mundo ay mapupuno
ng mga taong kumikilala at dumadakila kay Yahweh,
kung paanong ang karagatan ay napupuno ng tubig.
15 Mapapahamak kayo! Pinainom ninyo ang inyong mga kalapit bansa,
ng alak na tanda ng inyong pagkapoot.
Nilasing ninyo sila at hiniya,
nang inyong titigan ang kanilang kahubaran.
16 Malalagay rin kayo sa kahihiyan at hindi sa karangalan.
Iinom din kayo at malalasing.
Ipapainom sa inyo ni Yahweh ang inyong kaparusahan,
at ang inyong karangalan ay magiging kahihiyan.
17 Hinubaran ninyo ang kagubatan ng Lebanon;
ngayon, kayo naman ang huhubaran.
Pinatay ninyo ang mga hayop doon;
ngayo'y kayo naman ang sisindakin nila.
Uusigin kayo dahil sa dugong inyong pinadanak,
dahil sa inyong karahasan sa mga tao,
sa daigdig at sa mga lunsod nito.
18 Ano ang kabuluhan ng diyus-diyosan?
Tao lamang ang gumawa nito,
at pawang kasinungalingan ang sinasabi nito.
Ano ang ginagawa nitong mabuti upang pagkatiwalaan ng gumawa?
Ito ay isang diyos na hindi man lang makapagsalita.
19 Mapapahamak kayo! Ginigising ninyo ang isang pirasong kahoy!
Pinababangon ninyo ang isang bato!
May maipapahayag ba sa inyo ang isang diyus-diyosan?
Maaaring ito'y nababalot sa pilak at ginto,
ngunit wala naman itong buhay.
20 Si Yahweh ay nasa kanyang banal na templo,
tumahimik ang lahat sa harapan niya.
Manahimik ang buong sanlibutan sa kanyang presensya.
Ang Panalangin ni Habakuk
3 Ito ay panalangin ni Propeta Habakuk:[b]
2 O Yahweh, narinig ko ang tungkol sa inyong ginawa,
at ako'y lubos na humanga.
Ulitin ninyo ngayon sa aming panahon
ang mga dakilang bagay na ginawa ninyo noon.
Maging mahabagin kayo, kahit kapag kayo'y nagagalit.
3 Ang Diyos ay muling nanggaling sa Teman,
ang Banal na Diyos ay nagmula sa kaparangan ng Paran.
Laganap sa kalangitan ang kanyang kaluwalhatian,
at puno ang lupa ng papuri sa kanya.
4 Darating siyang sinliwanag ng kidlat,
na gumuguhit mula sa kanyang kamay;
at doon natatago ang kanyang kapangyarihan.
5 Nagpapadala siya ng karamdaman
at inuutusan ang kamatayan upang sumunod sa kanya.
6 Huminto siya at nayanig ang lupa;
sa kanyang sulyap ay nanginginig ang mga bansa.
Ang mga walang hanggang bundok ay sumasambulat;
ang walang hanggang kaburulan ay lumulubog—
mga daang nilakaran niya noong unang panahon.
7 Nakita kong natakot ang mga tao sa Cusan,
at nanginig ang lahat sa lupain ng Midian.
8 Nagagalit ba kayo dahil sa mga ilog, O Yahweh?
Ang mga dagat ba ang sanhi ng inyong poot?
Nakasakay kayo sa inyong mga kabayo,
at magtatagumpay na lulan ng iyong karwahe,
habang pinagtatagumpay ninyo ang inyong bayan.
9 Binunot ninyo sa suksukan ang inyong pana,
at inihanda ang inyong mga palaso.
Biniyak ng inyong kidlat ang lupa.
10 Nakita kayo ng mga bundok at sila'y nanginig;
bumuhos ang malakas na ulan.
Umapaw ang tubig mula sa kalaliman,
at tumaas ang along naglalakihan.
11 Ang araw at ang buwan ay huminto
dahil sa bilis ng inyong pana at sibat.
12 Galit na galit kayong naglakad sa buong daigdig,
at sa tindi ng poot ninyo, ang mga bansa ay niyurakan.
13 Lumabas kayo para iligtas ang inyong bayan,
at ang haring pinili ninyo.
Dinurog ninyo ang pinuno ng masasama,
at nilipol na lahat ang kanyang tagasunod.
14 Sinibat ninyo ang pinuno ng mga mandirigma,
nang dumating sila na parang ipu-ipo upang kami'y pangalatin.
Kagalakan nilang sakmalin nang palihim ang mga dukha.
15 Niyurakan ninyo ang dagat sa pamamagitan ng inyong mga kabayo,
at bumula ang malawak na karagatan.
16 Narinig kong lahat ito at ako'y nanginig;
nangatal ang aking mga labi dahil sa takot.
Nanghina ang aking katawan,
at ako'y nalugmok.
Tahimik kong hihintayin ang takdang panahon
ng pagpaparusa ng Diyos sa mga umapi sa amin.
17 Bagama't di namumunga ang puno ng igos
at hindi rin namumunga ang mga ubas,
kahit na maantala ang pamumunga ng olibo
at walang anihin sa mga bukirin,
kahit na mamatay lahat ang mga tupa
at mawala ang mga baka sa kulungan,
18 magagalak pa rin ako at magsasaya,
dahil si Yahweh ang Diyos na magliligtas sa akin.
19 Ang(G) Panginoong Yahweh ang sa aki'y nagpapalakas.
Tulad ng usa, tiyak ang aking mga hakbang,
inaalalayan niya ako sa mga kabundukan.
Ang Araw ng Paghatol ni Yahweh
1 Ang(A) aklat na ito ay naglalaman ng mga pahayag ni Yahweh sa pamamagitan ni Propeta Zefanias, anak ni Cusi at apo ni Gedalias; si Gedalias ay anak ni Amarias at apo ni Hezekias. Tinanggap ni Zefanias ang pahayag na ito nang si Josias na anak ni Ammon ang hari sa Juda.
2 “Wawasakin ko ang lahat ng bagay
sa balat ng lupa,” sabi ni Yahweh.
3 “Pupuksain ko ang lahat ng tao at hayop;
papatayin ko ang mga ibon sa himpapawid
at ang mga isda sa dagat.
Ibabagsak ko ang masasama;
lilipulin ko ang sangkatauhan
sa balat ng lupa,” sabi ni Yahweh.
4 “Paparusahan ko ang lahat ng mamamayan ng Juda at ng Jerusalem.
Wawasakin ko rin sa dakong ito ang mga nalalabing bakas ng pagsamba kay Baal
at lubusan nang malilimutan ang mga paring naglilingkod sa mga diyus-diyosan.
5 Kabilang dito ang mga umaakyat sa kanilang bubungan
upang sumamba sa araw, sa buwan at sa mga bituin.
Ang mga taong kunwa'y nanunumpa sa pangalan ni Yahweh
ngunit sa pangalan naman pala ni Milcom;
6 silang mga tumalikod na sa paglilingkod kay Yahweh
at hindi na humihingi ng patnubay sa kanya.”
7 Tumahimik kayo sa harapan ng Panginoong Yahweh!
Sapagkat malapit nang dumating ang araw ni Yahweh.
Inihanda na niya ang kanyang bayan upang ialay,
at inanyayahan niya ang kanyang mga panauhin upang wasakin ang Juda.
8 Sa araw na iyon, sasabihin ni Yahweh,
“Paparusahan ko ang mga pinuno at ang mga anak ng hari,
gayundin ang lahat ng tumutulad sa pananamit ng mga dayuhan.
9 Paparusahan ko rin ang mga sumasamba sa mga diyus-diyosan,
gayundin ang mga nagnanakaw at pumapatay
upang may mailagay lamang sa bahay ng kanilang panginoon.”
10 Sinabi rin ni Yahweh, “Sa araw na iyon,
maririnig ang malakas na pagtangis ng mga tao sa pintuang tinatawag na Isda,
mga panaghoy mula sa bagong bahagi ng lunsod,
at malalakas na ingay dahil sa pagguho ng mga gusali sa mga burol.
11 Tumangis kayo, mga naninirahan sa mababang lugar ng lunsod!
Patay nang lahat ang mga mangangalakal;
ang mga nagtitimbang ng pilak ay wala na.
12 “Sa panahong iyon ay gagamit ako ng ilawan
upang halughugin ang Jerusalem.
Paparusahan ko ang mga taong labis na nagtitiwala sa sarili
at nagsasabing,
‘Si Yahweh ay walang gagawin para sa ating ikabubuti o ikasasamâ.’
13 Sasamsamin ang kanilang kayamanan,
at sisirain ang kanilang mga bahay.
Magtatayo sila ng mga bahay ngunit hindi nila matitirhan;
magtatanim sila ng mga ubas ngunit hindi sila makakatikim ng alak nito.”
14 Malapit na ang dakilang araw ni Yahweh,
at ito'y mabilis na dumarating.
Kapaitan ang dulot ng araw na iyon;
maging ang matatapang ay iiyak nang malakas.
15 Iyon ay araw ng poot, ligalig at dalamhati,
araw ng pagkasira at pagkawasak,
araw ng kadiliman at kalungkutan,
araw ng maitim at makakapal na ulap.
16 Araw ng pagtunog ng trumpeta at ng sigawan ng mga sumasalakay
sa mga napapaderang lunsod at nagtataasang tore.
17 Padadalhan ko ng matinding kalungkutan ang mga tao;
lalakad sila na parang bulag,
sapagkat nagkasala sila laban kay Yahweh.
Mabubuhos na parang tubig ang kanilang dugo,
at mangangalat ang kanilang bangkay na parang basura.
18 Hindi sila maililigtas ng kanilang pilak o ginto
sa araw ng poot ni Yahweh.
Matutupok sa apoy ng kanyang mapanibughuing poot
ang buong daigdig,
sapagkat bigla niyang wawasakin
ang lahat ng naninirahan sa lupa.
Ang Panawagan na Magsisi
2 Magtipun-tipon kayo at magpulong,
bansang walang-hiya!
2 Bago kayo ipadpad na gaya ng ipang tinatangay ng hangin,
bago ninyo lasapin ang matinding galit ni Yahweh,
bago dumating sa inyo ang araw ng kanyang poot.
3 Manumbalik kayo kay Yahweh, kayong mapagpakumbaba,
kayong sumusunod sa kanyang kautusan.
Gawin ninyo ang tama at kayo'y magpakumbaba kay Yahweh,
baka sakaling kayo'y makaligtas
sa parusa sa araw na iyon!
Hahatulan ang mga Bansa sa Paligid ng Israel
4 Walang(B) matitira sa lunsod ng Gaza,
at walang matitira sa lunsod ng Ashkelon.
Ang mga taga-Asdod ay palalayasin sa katanghaliang-tapat,
at itataboy ang mga taga-Ekron.
5 Kahabag-habag kayong naninirahan sa mga baybay-dagat,
kahabag-habag kayo, mga Queretita!
Ang salita ni Yahweh ay laban sa iyo,
O taga-Canaan, lupain ng mga Filisteo;
lilipulin kong lahat ang inyong mga mamamayan.
6 At ang baybay-dagat ay magiging pastulan,
tahanan ng mga pastol at silungan ng mga kawan.
7 Ang baybay-dagat ay titirhan
ng mga hindi namatay sa lahi ni Juda;
doon sila magpapastol,
at pagsapit ng gabi, sila'y matutulog sa mga bahay sa Ashkelon.
Sapagkat makakasama nila si Yahweh na kanilang Diyos
at ibabalik ang kanilang mga kayamanan.
8 “Narinig(C) ko ang pangungutya ng Moab,
at ang paghamak ng mga Ammonita;
iniinsulto nila ang aking bayan
at ipinagmamalaking sasakupin ang kanilang lupain.”
9 Kaya(D) nga't sabi ni Yahweh na Makapangyarihan sa lahat,
ang Diyos ng Israel,
“Isinusumpa kong mawawasak ang Moab tulad ng Sodoma,
at ang Ammon, tulad ng Gomorra.
Ang lupain nila'y mapupuno ng dawag,
at hindi na ito mapapakinabangan kailanman.
Sasamsaman sila ng mga nakaligtas sa aking bayan,
at aangkinin ang kanilang lupain.”
10 Ito ang parusa sa kanilang kapalaluan,
at sa paghamak nila sa bayan ni Yahweh.
11 Sisindakin sila ni Yahweh.
Pawawalang-kabuluhan niya ang mga diyus-diyosan ng sanlibutan;
at siya ang sasambahin ng lahat ng bansa,
sa kani-kanilang lupain.
12 Kayong(E) mga taga-Etiopia
ay mamamatay rin sa digmaan.
13 Sa(F) kapangyarihan ni Yahweh ay wawasakin ang Asiria;
ibabagsak niya ang Nineve, at ito'y matutulad sa isang disyerto.
14 Maninirahan dito ang mga kawan,
at ang lahat ng uri ng mga hayop sa parang.
Ang mga buwitre ay magpupugad sa mga sirang haligi
at huhuni ang mga kuwago sa may tapat ng bintana;
gayundin ang mga uwak sa may pintuan,
sapagkat malalantad ang mga kahoy na sedar.
15 Ito ang mangyayari sa palalong lunsod
na hindi nababahala, at nagsasabing,
“Wala nang hihigit pa sa akin!”
Anong laking kasawian ang kanyang sinapit;
naging tirahan siya ng mababangis na hayop!
Kukutyain siya at pandidirihan ng lahat ng magdaraan doon.
Ang Kapahamakan at Katubusan ng Israel
3 Mapapahamak ang mapaghimagsik na lunsod ng Jerusalem,
punung-puno ng mga makasalanan at ng mga pinunong mapang-api.
2 Hindi ito sumusunod kay Yahweh
at ayaw tumanggap ng kanyang pagtutuwid.
Wala itong tiwala sa kanya,
at ayaw nitong lumapit sa Diyos upang humingi ng tulong.
3 Ang kanyang mga pinuno ay parang mga leong umuungal;
ang mga hukom nama'y parang mga asong-gubat sa gabi,
na sa pagsapit ng umaga'y walang itinitira kahit na buto.
4 Ang kanyang mga propeta ay di mapagkakatiwalaan at mapanganib;
ang kanyang mga pari ay lapastangan sa mga bagay na sagrado;
at binabaluktot ang kautusan para sa kanilang kapakinabangan.
5 Ngunit nasa lunsod pa rin si Yahweh;
doo'y pawang tama ang kanyang ginawa
at kailanma'y hindi siya nagkakamali.
Araw-araw ay walang tigil niyang ipinapakita
ang kanyang katarungan sa kanyang bayan,
ngunit hindi pa rin nahihiya ang masasama sa paggawa ng kasalanan.
6 “Nilipol ko na ang mga bansa;
winasak ko na ang kanilang mga tore at kuta.
Sinira ko na ang kanilang mga lansangan,
kaya't wala ni isa mang doo'y dumaraan.
Giba na ang mga lunsod nila,
wala nang naninirahan doon,” sabi ni Yahweh.
7 Kaya't nasabi ko, “Tiyak na matatakot na siya sa akin,
tatanggap na siya ng aking pagtutuwid.
Hindi na niya ipagwawalang-bahala ang mga paalala ko.
Ngunit lalo pa siyang nasabik gumawa ng masama.”
8 “Kaya't hintayin ninyo ako,” sabi ni Yahweh,
“hintayin ninyo ang araw ng aking pag-uusig.
Sapagkat ipinasya kong tipunin,
ang mga bansa at ang mga kaharian,
upang idarang sila sa init ng aking galit,
sa tindi ng aking poot;
at ang buong lupa ay matutupok sa apoy ng aking poot.
9 “Oo, sa panahong iyon ay babaguhin ko ang pananalita ng mga tao,
at bibigyan ko sila ng dilang malinis,
upang sa kay Yahweh lamang manalangin at sumamba
at buong pagkakaisang maglingkod sa kanya.
10 Mula sa kabilang panig ng mga ilog ng Etiopia,[a]
ang aking nangalat na bayan,
ay sasamba sa akin at magdadala ng kanilang handog.
11 “Sa araw na iyon ay hindi na kayo mapapahiya
sa ginawa ninyong paghihimagsik sa akin,
sapagkat aalisin ko ang mga mapagmataas,
at hindi na kayo maghihimagsik sa aking banal na bundok.
12 Iiwan ko roon
ang mga taong mapagpakumbaba;
lalapit sila sa akin upang magpatulong.
13 Hindi(G) na gagawa ng kasamaan ang mga nakaligtas sa Israel;
hindi na sila magsisinungaling ni mandaraya man.
Uunlad ang kanilang buhay at magiging panatag;
wala na silang katatakutan.”
Isang Awit ng Kagalakan
14 Umawit ka nang malakas, Lunsod ng Zion! Sumigaw ka, Israel!
Magalak ka ng buong puso, Lunsod ng Jerusalem!
15 Ang iyong kaparusahan ay inalis na ni Yahweh,
at pinalayas na niya ang iyong mga kaaway.
Nasa kalagitnaan mo si Yahweh, ang Hari ng Israel,
wala nang kasawiang dapat pang katakutan.
16 Sa araw na iyon ay sasabihin sa Jerusalem,
“Huwag kang matakot, Zion;
huwag kang panghinaan ng loob.
17 Nasa piling mo si Yahweh na iyong Diyos,
at ang kanyang kapangyarihan ang magbibigay sa iyo ng tagumpay.
Siya ay magagalak sa iyo
at ang pag-ibig niya ang magbibigay sa iyo ng bagong buhay.
Masaya siyang aawit sa laki ng kagalakan,
18 gaya ng nagdiriwang sa isang kapistahan.
Ililigtas kita sa iyong kapahamakan,
upang huwag mo nang maranasan ang kahihiyan.
19 Sa panahong iyon ay haharapin ko ang mga umapi sa iyo.
Titipunin ko ang mga itinakwil,
papalitan ko ng karangalan ang kanilang mga kahihiyan,
at gagawin ko silang tanyag sa buong daigdig.
20 Sa panahong iyon, kayo'y aking titipunin at ibabalik sa inyong tahanan.
Gagawin ko kayong bantog sa buong daigdig,
at muli kong ibabalik ang inyong kayamanan at kasaganaan.”
Si Yahweh ang nagsabi nito.
Magandang Balita Biblia, Copyright © Philippine Bible Society 2012.