Add parallel Print Page Options

Ang Sermon sa Bundok

Nang makita ni Jesus ang maraming tao, umakyat siya sa bundok. Pagkaupo niya ay lumapit ang kanyang mga alagad. Nagsimula siyang magturo sa kanila, nagsasabing:

Ang Mapapalad(A)

“Pinagpala ang mga mapagpakumbabang-loob,
    sapagkat para sa kanila ang kaharian ng langit.
Pinagpala ang mga nagdadalamhati,
    sapagkat sila ay aaliwin.
Pinagpala ang mga maamo,
    sapagkat mamanahin nila ang lupa.
Pinagpala ang mga nagugutom at nauuhaw sa katuwiran,
    sapagkat sila'y bibigyang-kasiyahan.
Pinagpala ang mga mahabagin,
    sapagkat sila ay kahahabagan.
Pinagpala ang mga dalisay ang kalooban,
    sapagkat makikita nila ang Diyos.
Pinagpala ang mga nagsisikap para sa kapayapaan,
    sapagkat sila ay ituturing na mga anak ng Diyos.
10 Pinagpala ang mga inaapi nang dahil sa katuwiran,
    sapagkat para sa kanila ang kaharian ng langit.

11 Pinagpala kayo kapag dahil sa akin, kayo'y inaalipusta, inaapi at pinararatangan ng lahat ng uri ng kasamaan na pawang kasinungalingan. 12 Magalak kayo at matuwa, sapagkat malaki ang gantimpala ninyo sa langit, sapagkat gayundin nila inusig ang mga propetang nauna sa inyo.

Asin at Ilaw(B)

13 “Kayo ang asin ng lupa, ngunit kung mawalan na ng lasa ang asin, paano pa maibabalik ang alat nito? Wala na itong paggagamitan liban sa ito'y itapon at tapak-tapakan ng mga tao. 14 Kayo ang ilaw ng sanlibutan. Hindi maikukubli ang isang lungsod na itinayo sa ibabaw ng isang burol. 15 Hindi nagsisindi ng ilawan ang mga tao at ilalagay lamang sa ilalim ng isang takalan. Sa halip, ilalagay ito sa ibabaw ng isang patungan, nang sa gayo'y magbigay liwanag ito sa lahat ng nasa bahay. 16 Sa gayunding paraan ay paliwanagin ninyo ang inyong ilaw sa harap ng mga tao, upang makita nila ang inyong mabubuting gawa at luwalhatiin ang inyong Amang nasa langit.

Ang Turo tungkol sa Kautusan

17 “Huwag ninyong akalaing naparito ako upang pawalang-saysay ang Kautusan o ang sinulat ng mga propeta. Naparito ako hindi upang ipawalang-saysay kundi isakatuparan ang mga ito. 18 Sapagkat tinitiyak ko sa inyo, lumipas man ang langit at ang lupa, ni isang munting titik o isang kudlit ng Kautusan ay hindi lilipas hanggang sa maisakatuparan ang lahat ng mga bagay. 19 Kaya't sinumang sumuway kahit sa pinakamaliit sa mga utos na ito at turuan ang mga tao ng pagsuway ay ituturing na pinakamaliit sa kaharian ng langit. Ngunit sinumang tumutupad at nagtuturo sa mga tao na sundin ang mga ito ay ituturing na dakila sa kaharian ng langit. 20 Sapagkat sinasabi ko sa inyo, kung ang inyong pagiging matuwid ay hindi hihigit sa pagiging matuwid ng mga tagapagturo ng Kautusan at mga Fariseo, hinding-hindi kayo makapapasok sa kaharian ng langit.

Turo tungkol sa Galit

21 “Narinig ninyong sinabi sa mga tao noong unang panahon, ‘Huwag kang papatay, at sinumang pumatay ay mananagot sa hukuman.’ 22 Ngunit sinasabi ko sa inyo, sinumang napopoot sa kanyang kapatid ay mananagot sa hukuman; sinumang magsabi sa kanyang kapatid, "Raca",[a] ay pananagutin sa Sanhedrin; at sinumang magsabi, ‘Ulol ka’ ay mananagot sa impiyernong nagliliyab sa apoy. 23 Kaya't kung mag-aalay ka ng iyong handog sa dambana at doon ay naalala mong may sama ng loob sa iyo ang iyong kapatid, 24 iwan mo ang iyong handog sa harap ng dambana at umalis ka. Makipagkasundo ka muna sa iyong kapatid at pagkatapos ay bumalik ka at ialay mo ang iyong handog. 25 Agad kang makipagkasundo sa naghabla sa iyo habang papunta pa lamang kayo sa hukuman, kung hindi ay ibibigay ka niya sa hukom, at ibibigay ka ng hukom sa bantay at ikaw ay masasadlak sa bilangguan. 26 Tinitiyak ko sa iyo, hindi ka makalalabas doon hanggang hindi mo naibabayad ang kahuli-hulihan mong barya.

Turo tungkol sa Pangangalunya

27 “Narinig ninyong sinabi, ‘Huwag kang mangangalunya.’ 28 Ngunit ako ang nagsasabi sa inyo na ang bawat tumitingin sa babae nang may mahalay na pagnanasa ay nagkasala na ng pangangalunya sa kanyang puso. 29 Kung nagiging sanhi ng iyong pagkakasala ang iyong kanang mata, dukutin mo ito at itapon. Sapagkat mas mabuti pang mawalan ka ng isang bahagi ng iyong katawan kaysa maitapon ang iyong buong katawan sa impiyerno. 30 At kung nagiging sanhi ng iyong pagkakasala ang iyong kanang kamay, putulin mo ito at itapon. Sapagkat mas mabuti pang mawalan ka ng isang bahagi ng iyong katawan kaysa ang iyong buong katawan ay mapunta sa impiyerno.

Turo tungkol sa Paghihiwalay ng Mag-asawa(C)

31 “Sinabi rin, ‘Ang sinumang lalaking magpaalis at humiwalay sa kanyang asawang babae ay dapat magbigay sa babae ng kasulatan ng paghihiwalay.’ 32 Ngunit ako ang nagsasabi sa inyo, sinumang lalaking magpaalis at humiwalay sa kanyang asawa, maliban sa kadahilanang pangangalunya ay nagtutulak sa kanyang asawa na mangalunya. At sinumang magpakasal sa babaing hiniwalayan ay nagkakasala ng pangangalunya.

Ang Turo tungkol sa Panunumpa

33 “Narinig din ninyong sinabi sa mga tao noong unang panahon, ‘Huwag kang sisira sa iyong sinumpaan, sa halip ay tutuparin mo ang iyong sinumpaan sa Panginoon.’ 34 Ngunit ako ang nagsasabi sa inyo, huwag ninyong gagamitin sa panunumpa ang anuman, kahit ang langit, sapagkat iyon ang trono ng Diyos, 35 o kaya'y ang lupa, sapagkat ito ang tuntungan ng kanyang mga paa, kahit ang Jerusalem, sapagkat ito ang lungsod ng dakilang hari. 36 Huwag mo ring gagamitin sa iyong panunumpa ang iyong ulo, sapagkat hindi mo kayang paputiin o paitimin ni isa mang hibla ng iyong buhok. 37 Ngunit magsabi kayo ng ‘Oo’ kung ‘Oo’, at ‘Hindi’ kung ‘Hindi’. Anumang higit pa rito ay galing na sa masama.

Ang Turo tungkol sa Paghihiganti(D)

38 “Narinig ninyong sinabi, ‘Mata sa mata, at ngipin sa ngipin.’ 39 Ngunit ako ang nagsasabi sa inyo: Huwag ninyong labanan ang masamang tao. Sa halip, kapag sinampal ka sa kanang pisngi, iharap mo rin sa kanya ang kabila. 40 At kung isinakdal ka sa hukuman ng sinuman at nakuha ang iyong damit, hayaan mong makuha rin niya ang iyong balabal. 41 At kung sapilitan kang palakarin ng sinuman ng isang milya, lumakad ka ng dalawang milya na kasama niya. 42 Magbigay ka sa nanghihingi sa iyo, at huwag magdamot sa nanghihiram sa iyo.

Ang Pagmamahal sa Kaaway(E)

43 “Narinig ninyong sinabi, ‘Mahalin mo ang iyong kapwa at kamuhian mo ang iyong kaaway.’ 44 Ngunit ako ang nagsasabi sa inyo: Mahalin ninyo ang inyong mga kaaway at ipanalangin ninyo ang mga umuusig sa inyo, 45 upang kayo'y maging mga anak ng inyong Amang nasa langit. Sapagkat pinasisikat niya ang kanyang araw sa masasama gayundin sa mabubuti, at nagpapadala siya ng ulan sa mga matuwid, gayundin sa mga di-matuwid. 46 Sapagkat kung ang mamahalin ninyo ay iyon lamang nagmamahal sa inyo, ano'ng mapapala ninyo? Hindi ba't ganyan din ang ginagawa ng mga maniningil ng buwis? 47 At kung sa mga kapatid lamang ninyo kayo bumabati, mayroon ba kayong ginagawang higit kaysa iba? Hindi ba't ganoon din ang ginagawa ng mga Hentil? 48 Kaya't dapat kayong maging ganap tulad ng inyong Amang nasa langit.

Footnotes

  1. Mateo 5:22 Sa Griyego, “magsabi ng Raca”. Isang salitang Aramaico na ginagamit sa panlalait.

Ang mga Mapalad

Nang makita ni Jesus ang napakaraming tao, umakyat siya sa bundok at naupo roon. Lumapit sa kanya ang mga tagasunod niya, at nagsimula siyang mangaral. Sinabi niya,

“Mapalad ang mga taong inaaming nagkulang sila sa Dios,
    dahil makakasama sila sa kaharian ng Dios.
Mapalad ang mga naghihinagpis,
    dahil aaliwin sila ng Dios.
Mapalad ang mga mapagpakumbaba,
    dahil mamanahin nila ang mundo.[a]
Mapalad ang mga taong ang hangad ay matupad ang kalooban ng Dios,
    dahil tutulungan sila ng Dios na matupad iyon.
Mapalad ang mga maawain,
    dahil kaaawaan din sila ng Dios,
Mapalad ang mga taong may malinis na puso,
    dahil makikita nila ang Dios.
Mapalad ang mga taong nagtataguyod ng kapayapaan,
    dahil tatawagin silang mga anak ng Dios.
10 Mapalad ang mga dumaranas ng pag-uusig dahil sa pagsunod nila sa kalooban ng Dios,
    dahil makakasama sila sa kaharian ng Dios.

11 “Mapalad kayo kung dahil sa pagsunod ninyo sa akin ay iniinsulto kayo, inuusig at pinaparatangan ng masama. 12 Ganoon din ang ginawa nila sa mga propeta noong una. Kaya magalak kayo dahil malaki ang gantimpala ninyo sa langit.”

Ang Asin at Ilaw(A)

13 “Kayong mga tagasunod ko ang nagsisilbing asin sa mundo. Ngunit kung mag-iba ang lasa[b] ng asin, wala nang magagawa para ibalik ang lasa nito. Wala na itong pakinabang kaya itinatapon na lang at tinatapak-tapakan ng mga tao.

14 “Kayo ang nagsisilbing ilaw sa mundo. At ito ay makikita nga tulad ng lungsod na itinayo sa ibabaw ng isang burol na hindi maitago. 15 Walang taong nagsindi ng ilaw at pagkatapos ay tatakpan ng takalan. Sa halip, inilalagay ang ilaw sa patungan upang magbigay-liwanag sa lahat ng nasa bahay. 16 Ganoon din ang dapat ninyong gawin. Pagliwanagin ninyo ang inyong ilaw sa mga tao, upang makita nila ang mabubuting gawa ninyo at pupurihin nila ang inyong Amang nasa langit.”

Ang Turo tungkol sa Kautusan

17 “Huwag ninyong isipin na naparito ako upang ipawalang-saysay ang Kautusan ni Moises at ang isinulat ng mga propeta. Naparito ako upang tuparin ang mga ito. 18 Sinasabi ko sa inyo ang totoo, hanggaʼt may langit at may lupa, kahit ang kaliit-liitang bahagi ng Kautusan ay hindi mawawalan ng kabuluhan hanggaʼt hindi natutupad ang lahat.[c] 19 Kaya ang sinumang lumabag sa pinakamaliit na bahagi ng Kautusan, at magturo sa iba na lumabag din ay ituturing na pinakamababa sa kaharian ng Dios. Ngunit ang sinumang sumusunod sa Kautusan, at nagtuturo sa iba na sumunod din ay ituturing na dakila sa kaharian ng Dios. 20 Kaya tandaan ninyo: kung hindi ninyo mahihigitan ang pagsunod ng mga tagapagturo ng Kautusan at ng mga Pariseo sa kalooban ng Dios, hindi kayo makakapasok sa kaharian ng Dios.”

Ang Turo tungkol sa Galit

21 Sinabi pa ni Jesus, “Narinig ninyo na sinabi noong una sa ating mga ninuno, ‘Huwag kayong papatay,[d] dahil ang sinumang pumatay ay parurusahan.’ 22 Ngunit sinasabi ko sa inyo na ang may galit sa kanyang kapatid ay parurusahan din. At ang humamak sa kanyang kapatid at magsabi sa kanya, ‘Wala kang silbi!’ ay dadalhin sa mataas na hukuman. At ang sinumang magsabi ng ‘Ulol ka!’ sa kanyang kapatid ay mapupunta sa apoy ng impyerno. 23 Kaya kung nasa altar ka at nag-aalay ng iyong handog sa Dios, at maalala mong may hinanakit sa iyo ang iyong kapatid, 24 iwanan mo muna ang handog mo sa harap ng altar. Makipagkasundo ka muna sa iyong kapatid at saka ka bumalik at maghandog sa Dios.”

25 “Kapag may nagdedemanda sa iyo, makipag-ayos ka kaagad sa kanya habang papunta pa lang kayo sa hukuman. Dahil kapag nasa hukuman na kayo, ibibigay kayo ng hukom sa alagad ng batas upang ipabilanggo. 26 Tinitiyak ko sa iyo, hindi ka makakalabas ng bilangguan hanggaʼt hindi mo nababayaran ang kabuuan ng utang mo.”[e]

Ang Turo tungkol sa Pangangalunya

27 “Narinig ninyo na sinabi noong una, ‘Huwag kang mangangalunya.’[f] 28 Ngunit sinasabi ko sa inyo na ang tumingin lang sa isang babae nang may masamang pagnanasa ay nagkasala na ng pangangalunya sa kanyang isip. 29 Kaya kung ang kanang mata mo ang dahilan ng iyong pagkakasala, dukitin mo ito at itapon! Mas mabuti pang mawalan ka ng isang parte ng iyong katawan kaysa sa buo ang katawan mo pero itatapon ka naman sa impyerno. 30 At kung ang kanang kamay mo ang dahilan ng iyong pagkakasala, putulin mo ito at itapon! Mas mabuti pang mawalan ka ng isang parte ng katawan kaysa sa buo ang katawan mo pero itatapon ka naman sa impyerno.”

Ang Turo tungkol sa Paghihiwalay(B)

31 “Sinabi rin noong una, ‘Kung nais ng isang lalaki na hiwalayan ang kanyang asawa, kinakailangang bigyan niya ito ng kasulatan ng paghihiwalay.’[g] 32 Ngunit sinasabi ko sa inyo na kapag hiniwalayan ng lalaki ang kanyang asawa sa anumang dahilan maliban sa sekswal na imoralidad, siya na rin ang nagtulak sa kanyang asawa na mangalunya kapag nag-asawa itong muli. At ang sinumang mag-asawa ng babaeng hiniwalayan ay nagkasala rin ng pangangalunya.”

Ang Turo tungkol sa Panunumpa

33 “Narinig din ninyo na sinabi noong una sa ating mga ninuno, ‘Kapag ang tao ay nangako at nanumpa pa sa pangalan ng Panginoon, kailangang tuparin niya ito.’[h] 34 Ngunit sinasabi ko sa inyo na kung mangangako kayo, huwag kayong susumpa. Huwag ninyong sasabihing, ‘Saksi ko ang langit,’ dahil naroon ang trono ng Dios, 35 o ‘Saksi ko ang lupa,’ dahil ito ang tuntungan ng kanyang paa. At huwag din ninyong sasabihing, ‘Saksi ko ang Jerusalem,’ dahil ito ang lungsod ng dakilang hari. 36 At huwag din ninyong sasabihing, ‘Kahit mamatay pa ako,’ dahil ni isang buhok mo ay hindi mo kayang paputiin o paitimin. 37 Sabihin mo na lang na ‘Oo’ kung oo, at ‘Hindi’ kung hindi; dahil kung manunumpa pa kayo, galing na iyan sa diyablo.”

Huwag Maghiganti(C)

38 “Narinig ninyo na sinabi noong una, ‘Mata sa mata, ngipin sa ngipin.’ 39 Ngunit sinasabi ko sa inyo na huwag ninyong gantihan ng masama ang gumagawa sa inyo ng masama. Kung sampalin ka sa kanang pisngi, iharap mo pa ang kaliwa. 40 Kung ihabla ka ng sinuman at kunin ang iyong damit, ibigay mo na rin pati ang iyong balabal. 41 Kung sapilitang ipapasan sa iyo ng isang sundalo ang dala niya ng isang kilometro, dalhin mo ito ng dalawang kilometro. 42 Bigyan mo ang nanghihingi sa iyo, at huwag mong tanggihan ang nanghihiram sa iyo.”

Mahalin Ninyo ang Inyong Kaaway(D)

43 “Narinig ninyo na sinabi noong una, ‘Mahalin mo ang iyong kaibigan, at kapootan mo ang iyong kaaway.’ 44 Ngunit sinasabi ko sa inyo na mahalin ninyo ang inyong mga kaaway at ipanalangin ninyo ang mga umuusig sa inyo. 45 Kung gagawin ninyo ito, magiging tunay na anak kayo ng inyong Amang nasa langit. Sapagkat hindi lang sa mabubuting tao niya pinapasikat ang araw kundi pati na rin sa masasama. At hindi lang ang matutuwid ang binibigyan niya ng ulan kundi pati na rin ang mga hindi matuwid. 46 Kung ang mamahalin lang ninyo ay ang mga nagmamahal sa inyo, anong gantimpala ang matatanggap ninyo mula sa Dios? Hindi baʼt ginagawa rin iyan ng mga maniningil ng buwis na itinuturing na masasama? 47 At kung ang binabati lang ninyo ay ang mga kaibigan[i] ninyo, ano ang ginawa ninyo na nakakahigit sa iba? Hindi baʼt ginagawa rin iyan ng mga taong hindi kumikilala sa Dios? 48 Kaya dapat kayong maging ganap,[j] tulad ng inyong Amang nasa langit.”

Footnotes

  1. 5:5 mundo: Ang ibig sabihin, ang bagong mundo sa hinaharap.
  2. 5:13 mag-iba ang lasa: o, mawalan ng lasa.
  3. 5:18 hanggaʼt hindi natutupad ang lahat ng layunin ng Kautusan: o, hanggaʼt hindi natutupad ang lahat ng mangyayari sa hinaharap.
  4. 5:21 Exo. 20:13; Deu. 5:17.
  5. 5:26 utang: o, multa.
  6. 5:27 Deu. 5:18.
  7. 5:31 Deu. 24:1.
  8. 5:33 Lev. 19:12; Bil. 30:2; Deu. 23:21.
  9. 5:47 kaibigan: o, kapwa Judio; o, kapatid sa pananampalataya.
  10. 5:48 ganap: Maaaring ang ibig sabihin ay walang kapintasan sa kanilang pakikitungo sa iba.

The Sermon on the Mount

When He saw the crowds, He went up on the mountain,(A) and after He sat down, His disciples came to Him. Then[a] He began to teach them, saying:(B)

The Beatitudes

“The poor in spirit are blessed,(C)
for the kingdom of heaven(D) is theirs.
Those who mourn are blessed,(E)
for they will be comforted.
The gentle are blessed,(F)
for they will inherit the earth.
Those who hunger and thirst for righteousness are blessed,(G)
for they will be filled.
The merciful are blessed,
for they will be shown mercy.(H)
The pure in heart are blessed,
for they will see God.(I)
The peacemakers are blessed,
for they will be called sons of God.(J)
10 Those who are persecuted for righteousness are blessed,
for the kingdom of heaven(K) is theirs.

11 “You are blessed when they insult and persecute you and falsely say every kind of evil against you because of Me. 12 Be glad and rejoice, because your reward is great in heaven. For that is how they persecuted(L) the prophets who were before you.(M)

Believers Are Salt and Light

13 “You are the salt of the earth. But if the salt should lose its taste, how can it be made salty? It’s no longer good for anything but to be thrown out and trampled on by men.(N)

14 “You are the light of the world. A city situated on a hill cannot be hidden.(O) 15 No one lights a lamp(P) and puts it under a basket,[b] but rather on a lampstand, and it gives light for all who are in the house.(Q) 16 In the same way, let your light shine[c] before men, so that they may see your good works and give glory to your Father in heaven.(R)

Christ Fulfills the Law

17 “Don’t assume that I came to destroy the Law or the Prophets. I did not come to destroy but to fulfill.(S) 18 For I assure you: Until heaven and earth pass away, not the smallest letter[d] or one stroke of a letter will pass from the law until all things are accomplished. 19 Therefore, whoever breaks one of the least of these commands and teaches people to do so will be called least in the kingdom of heaven. But whoever practices and teaches these commands will be called great in the kingdom of heaven.(T) 20 For I tell you, unless your righteousness surpasses that of the scribes and Pharisees, you will never enter the kingdom of heaven.

Murder Begins in the Heart

21 “You have heard that it was said to our ancestors,[e] Do not murder,(U)[f] and whoever murders will be subject to judgment.(V) 22 But I tell you, everyone who is angry with his brother[g] will be subject to judgment. And whoever says to his brother, ‘Fool!’[h] will be subject to the Sanhedrin. But whoever says, ‘You moron!’ will be subject to hellfire.[i](W) 23 So if you are offering your gift on the altar, and there you remember that your brother has something against you, 24 leave your gift there in front of the altar. First go and be reconciled with your brother, and then come and offer your gift. 25 Reach a settlement quickly with your adversary while you’re on the way with him, or your adversary will hand you over to the judge, the judge to[j] the officer, and you will be thrown into prison.(X) 26 I assure you: You will never get out of there until you have paid the last penny![k]

Adultery in the Heart

27 “You have heard that it was said, Do not commit adultery.(Y)[l] 28 But I tell you, everyone who looks at a woman to lust for her has already committed adultery with her in his heart.(Z) 29 If your right eye causes you to sin,(AA) gouge it out and throw it away. For it is better that you lose one of the parts of your body than for your whole body to be thrown into hell.(AB) 30 And if your right hand causes you to sin, cut it off and throw it away. For it is better that you lose one of the parts of your body than for your whole body to go into hell!

Divorce Practices Censured

31 “It was also said, Whoever divorces(AC) his wife must give her a written notice of divorce.(AD)[m] 32 But I tell you, everyone who divorces his wife, except in a case of sexual immorality,[n] causes her to commit adultery. And whoever marries a divorced woman commits adultery.(AE)

Tell the Truth

33 “Again, you have heard that it was said to our ancestors,[o] You must not break your oath, but you must keep your oaths to the Lord.(AF)[p] 34 But I tell you, don’t take an oath at all: either by heaven, because it is God’s throne; 35 or by the earth, because it is His footstool; or by Jerusalem, because it is the city of the great King.(AG) 36 Neither should you swear by your head, because you cannot make a single hair white or black. 37 But let your word ‘yes’ be ‘yes,’ and your ‘no’ be ‘no.’[q] Anything more than this is from the evil one.(AH)

Go the Second Mile

38 “You have heard that it was said, An eye for an eye and a tooth for a tooth.(AI)[r] 39 But I tell you, don’t resist[s] an evildoer. On the contrary, if anyone slaps you on your right cheek, turn the other to him also.(AJ) 40 As for the one who wants to sue you and take away your shirt,[t] let him have your coat[u] as well. 41 And if anyone forces[v] you to go one mile, go with him two. 42 Give to the one who asks you, and don’t turn away from the one who wants to borrow from you.(AK)

Love Your Enemies

43 “You have heard that it was said, Love your neighbor(AL)[w] and hate your enemy. 44 But I tell you, love your enemies[x] and pray for those who[y] persecute you,(AM) 45 so that you may be[z] sons of your Father in heaven. For He causes His sun to rise on the evil and the good, and sends rain on the righteous and the unrighteous.(AN) 46 For if you love those who love you, what reward will you have? Don’t even the tax collectors do the same? 47 And if you greet only your brothers, what are you doing out of the ordinary?[aa](AO) Don’t even the Gentiles[ab] do the same? 48 Be perfect,(AP) therefore, as your heavenly Father is perfect.

Footnotes

  1. Matthew 5:2 Lit Then opening His mouth
  2. Matthew 5:15 A large basket used to measure grain
  3. Matthew 5:16 Or way, your light must shine
  4. Matthew 5:18 Or not one iota; iota is the smallest letter of the Gk alphabet.
  5. Matthew 5:21 Lit to the ancients
  6. Matthew 5:21 Ex 20:13; Dt 5:17
  7. Matthew 5:22 Other mss add without a cause
  8. Matthew 5:22 Lit Raca, an Aram term of abuse similar to “airhead”
  9. Matthew 5:22 Lit the gehenna of fire
  10. Matthew 5:25 Other mss read judge will hand you over to
  11. Matthew 5:26 Lit quadrans, the smallest and least valuable Roman coin, worth 1⁄64 of a daily wage
  12. Matthew 5:27 Ex 20:14; Dt 5:18
  13. Matthew 5:31 Dt 24:1
  14. Matthew 5:32 Gk porneia = fornication, or possibly a violation of Jewish marriage laws
  15. Matthew 5:33 Lit to the ancients
  16. Matthew 5:33 Lv 19:12; Nm 30:2; Dt 23:21
  17. Matthew 5:37 Say what you mean and mean what you say
  18. Matthew 5:38 Ex 21:24; Lv 24:20; Dt 19:21
  19. Matthew 5:39 Or don’t set yourself against, or don’t retaliate against
  20. Matthew 5:40 Lit tunic; = inner garment
  21. Matthew 5:40 Or garment; lit robe; = outer garment
  22. Matthew 5:41 Roman soldiers could require people to carry loads for them.
  23. Matthew 5:43 Lv 19:18
  24. Matthew 5:44 Other mss add bless those who curse you, do good to those who hate you,
  25. Matthew 5:44 Other mss add mistreat you and
  26. Matthew 5:45 Or may become, or may show yourselves to be
  27. Matthew 5:47 Or doing that is superior; lit doing more
  28. Matthew 5:47 Other mss read tax collectors