Old/New Testament

Ang Pagtukod sa Bag-ong Halaran

3 Sa pag-abot sa ikapito ka bulan, sa dihang nahimutang na ang mga Israelinhon sa ilang mga lungsod, silang tanan naghiusa pagtigom sa Jerusalem. ² Unya gipatukod pag-usab ang halaran sa Dios sa Israel aron mahalaran kini sa mga halad nga sinunog, sumala sa nahisulat sa Kasugoan ni Moises nga iyang alagad.^[a] Ang nagtukod niini mao sila si Jeshua^[b] nga anak ni Jozadak ug ang iyang mga kauban nga sama niyang pari, ug si Zerubabel nga anak ni Shealtiel ug ang iyang mga paryente. ³ Bisan ug^[c] nahadlok sila sa mga lumulupyo niadtong yutaa,^[d] gitukod nila ang halaran sa gitukoran niini kaniadto. Unya naghalad sila ug mga halad nga sinunog ngadto sa Ginoo—buntag ug gabii.

⁴ Gisaulog usab nila ang Pista sa Pagpatindog sa mga Payag sumala sa nahisulat sa Kasugoan ni Moises, ug naghalad sila sa mga halad nga sinunog nga gitakda nga ihalad matag adlaw. ⁵ Human niini, naghalad sila sa naandang mga halad nga sinunog ug halad alang sa Pista sa Pagsugod sa Bulan, ug sa uban pang mga pista sa pagsimba sa Ginoo. Naghalad usab sila sa kinabubut-on nga mga halad alang sa Ginoo. ⁶ Bisan wala pa masugdi ang pagtukod pag-usab sa templo sa Ginoo, nagsugod na ang mga Israelinhon sa paghalad sa mga halad nga sinunog ngadto sa Ginoo, sa nahaunang adlaw sa ikapito nga bulan niadtong tuiga.

Gitukod Pag-usab ang Templo

⁷ Naghatag ang mga Israelinhon ug kuwarta nga ibayad sa mga mason ug sa mga panday. Naghatag usab sila ug mga pagkaon, ilimnon, ug lana nga ibayad sa mga taga-Sidon ug taga-Tyre alang sa mga kahoyng sedro nga gikan sa Lebanon. Kining mga kahoya ikarga sa mga barko ug dad-on sa Jopa. Gitugotan kini ni Cyrus nga hari sa Persia.

⁸ Nagsugod ang pagtukod sa templo sa ikaduhang bulan sa ikaduhang tuig human mahibalik ang mga Israelinhon sa Jerusalem. Nagtinabangay sa pagtrabaho ang tanang namalik sa Jerusalem gikan sa pagkabihag, apil na dinhi sila si Zerubabel nga anak ni Shealtiel, si Jeshua nga anak ni Jozadak ug ang iyang mga kauban nga sama niyang mga pari, ug ang mga Levita. Ang gitugyanan sa pagdumala sa pagtukod sa templo sa Ginoo mao ang mga Levita nga nagaedad ug 20 ka tuig pataas. ⁹ Sila mao si Jeshua,^[e] ang iyang mga anak ug mga paryente, si Kadmiel ug ang iyang mga anak. Silang tanan mga kaliwat ni Juda. Mitabang usab kanila ang mga kaliwat ug mga paryente ni Henadad nga mga Levita usab.

¹⁰ Sa dihang napahimutang na sa mga trabahante ang pundasyon sa templo sa Ginoo, miplastar ang mga pari aron pagtukar sa mga trumpeta. Kini sila nagsul-ob ug bisti sa pari. Miplastar usab ang mga Levita nga mga kaliwat ni Asaf aron pagtukar sa mga simbal aron sa pagdayeg sa Ginoo sumala sa pamaagi nga gitudlo kaniadto ni David nga hari sa Israel. ¹¹ Unya nagtubag-tubag sila sa pag-awit ug mga pagdayeg ug pagpasalamat sa Ginoo nga nagaingon, “Maayo gayod ang Ginoo; kay ang iyang gugma sa Israel walay kataposan.” Unya misinggit ug kusog ang tanang mga tawo sa pagdayeg sa Ginoo tungod kay napahimutang na ang pundasyon sa templo. ¹² Daghan sa tigulang nga mga pari, mga Levita, ug mga pangulo sa mga panimalay didto ang nakakita sa unang templo. Ug nanghilak silag kusog sa dihang nakita nila nga napahimutang na ang pundasyon sa bag-o nga templo. Apan daghan usab ang mga tawo didto nga naninggit sa kalipay. ¹³ Dili na mahibaloan ang singgit sa kalipay ug ang singgit sa paghilak tungod kay labihan gayod kakusog ang tingog sa mga tawo, ug madunggan kini sa halayo.

Gibabagan ang Pagpatukod Pag-usab sa Templo

4 Nabalitaan sa mga kaaway sa tribo ni Juda ug ni Benjamin nga gitukod pag-usab sa mga namalik gikan sa pagkabihag ang templo sa Ginoo, ang Dios sa Israel. ² Busa miadto sila kang Zerubabel ug sa mga pangulo sa mga pamilya, ug miingon, “Tabangan namo kamo sa pagtukod sa templo tungod kay gisimba usab namo ang inyong Dios sama sa inyong gihimo. Nagahalad na kami kaniya, sukad pa sa panahon ni Esarhadon nga hari sa Asiria nga mao ang nagdala kanamo dinhi.” ³ Apan mao kini ang tubag nila ni Zerubabel, Jeshua, ug sa mga pangulo sa mga pamilya: “Gisugo kami ni Cyrus nga hari sa Persia nga pagatukoron pag-usab ang templo. Apan wala kamoy labot sa pagpatukod niini alang sa among Dios. Kami lang ang magapatukod niini para sa Ginoo, ang Dios sa Israel.”

⁴ Busa gipaningkamotan gayod sa mga lumulupyo niadtong dapita^[f] nga mawad-an sa kadasig ang katawhan sa Juda, ug gihadlok nila kini aron dili makapadayon sa pagtrabaho sa templo. ⁵ Nagsuhol sila ug mga magtatambag aron babagan ang mga plano sa katawhan sa Juda. Gihimo kini sukad sa panahon nga si Cyrus pa ang hari sa Persia hangtod sa panahon nga si Darius na ang naghari.

Ang Pagbabag sa Pagpatukod sa Templo sa Panahon ni Haring Artaxerxes

⁶ Sa pagsugod sa paghari ni Ahasuerus, ang mga kaaway sa mga lumulupyo sa Juda ug sa Jerusalem nagsulat ug mga sumbong batok kanila. ⁷ Ug sa dihang si Artaxerxes na ang hari sa Persia, nagsulat usab kaniya sila si Bishlam, Mitredat, Tabeel, ug ang uban pa nilang mga kauban. Gisulat nila kini sa pinulongan nga Aramico ug gihubad kini sa pinulongan sa taga-Persia.

^8-11 Nagsulat usab si Rehum nga gobernador ug si Shimshai nga sekretaryo kang Haring Artaxerxes batok sa mga taga-Jerusalem. Mao kini ang ilang sulat:

“Mahal nga Haring Artaxerxes:

“Una sa tanan nagapangumusta kami kanimo, kami nga imong mga alagad dinhi sa probinsya sa kasadpan sa Eufrates. Apil sa mga nagapangumusta mao ang among mga kauban nga mga pangulo ug mga opisyal, ang mga katawhan sa Tripolis, Persia, Erek, Babilonia, ug ang katawhan sa Susa sa yuta sa Elam. Nagapangumusta usab ang mga katawhan nga gipapahawa sa ilang mga dapit ni Osnapar, ang bantogan ug gamhanan nga hari sa Asiria, ug gipapuyo niya sa siyudad sa Samaria ug sa ubang mga dapit sa kasadpan sa Eufrates.

¹² “Mahal nga Hari, buot namong mahibaloan mo nga ang mga Judio nga gikan sa imong nasod namalik dinhi sa among dapit ug gitukod pag-usab ang daotan ug rebelde nga siyudad sa Jerusalem. Hapit na gani nila mahuman ug ayo ang mga paril ug ang mga pundasyon niini. ¹³ Mahal nga Hari, angay ka usab masayod nga kon matukod pag-usab kining siyudad ug mahuman na ang mga paril niini, dili na mobayad sa mga buhis ug sa uban pang mga bayranan ang mga tawo, ug makaapekto kini sa panudlanan sa gingharian.

¹⁴ “Tungod kay may katungdanan kami kanimo, Mahal nga Hari, ug dili namo buot nga ikaw maulawan, gipahibalo namo kini kanimo ¹⁵ aron masusi mo ang mga kasulatan nga gitipigan sa imong mga katigulangan. Pinaagi niini, mahibaloan mo nga ang mga lumulupyo sa siyudad sa Jerusalem rebelde sukad pa kaniadto. Mao gani nga gilaglag kining siyudara tungod kay nahimo kining problema sa mga hari ug sa mga nasod. ¹⁶ Buot lang namo ipahibalo kanimo, Mahal nga Hari, nga kon matukod pag-usab kining siyudara ug mahuman ang mga paril niini, mawala kanimo ang probinsya nga anaa sa kasadpan sa Eufrates.”

¹⁷ Mao kini ang tubag nga gipadala sa hari:

“Nangumusta ako kaninyo Gobernador Rehum ug Sekretaryo Shimshai, ug sa inyong mga kauban nga nagpuyo sa Samaria ug sa ubang mga dapit sa kasadpan sa Eufrates.

“Hinaut nga maayo ang inyong kahimtang.

¹⁸ “Ang sulat nga inyong gipadala gihubad sa among pinulongan ug gibasa kanako. ¹⁹ Nagmando ako nga susihon ang mga kasulatan, ug napamatud-an nga tinuod gayod nga sukad pa kaniadto ang mga lumulupyo sa Jerusalem kanunay nga nagasupak sa mga hari. Naandan na niining dapita ang pagrebelde batok sa gobyerno. ²⁰ Nahibaloan ko usab nga ang Jerusalem, ingon man ang tibuok probinsya sa kasadpan sa Eufrates, gidumalahan sa mga gamhanan nga mga hari ug nangolekta kanila ug mga buhis ug uban pang mga bayranan.

²¹ “Karon, pagpagawas kamo ug mando nga undangon na nianang mga tawhana ang pagtukod pag-usab sa siyudad hangtod nga dili ako momando nga tukoron kana. ²² Himoa dayon ninyo kini aron dili madaot ang akong gingharian.”

²³ Human mabasa ngadto kanila ni Rehum, Shimshai, ug sa ilang mga kauban ang sulat ni Haring Artaxerxes, miadto dayon sila sa Jerusalem ug gipugos ang mga Judio sa pag-undang sa pagtukod pag-usab sa siyudad.

Gipadayon ang Pagtukod sa Templo

²⁴ Naundang ang pagtukod sa templo sa Dios sa Jerusalem hangtod sa ikaduhang tuig sa paghari ni Darius sa Persia.

5 Karon, gisugo sa Dios sa Israel ang mga propeta nga si Haggai ug si Zacarias nga apo ni Iddo sa pagsulti sa iyang mensahe sa mga Judio sa Juda ug sa Jerusalem. ² Sa pagkadungog ni Zerubabel nga anak ni Shealtiel ug ni Jeshua nga anak ni Jozadak sa maong mensahe, gipadayon nila pagtukod ang templo sa Dios sa Jerusalem ug gipaluyohan sila niadtong duha ka propeta sa Dios.

³ Sa wala madugay, miabot sa Jerusalem si Tatenai nga gobernador sa probinsya sa kasadpan sa Eufrates, si Shetar Bozenai, ug ang ilang mga kauban. Nangutana sila^[g] sa mga Judio, “Kinsa ang nagsugo kaninyo sa pagtukod pag-usab niining templo?” ⁴ Nangutana pa gayod sila, “Kinsa ang mga tawo nga nagtrabaho niini?” ^5-7 Apan gibantayan sa Dios ang mga pangulo sa mga Judio, busa nakahukom si Tatenai, si Shetar Bozenai, ug ang ilang mga kauban nga mga opisyal sa probinsya sa kasadpan sa Eufrates, nga dili na lang una nila paundangon ang pagtukod sa templo, hangtod nga ikabalita nila kini kang Haring Darius, ug makadawat sila sa iyang tubag.

Mao kini ang sulat nga gipadala nila kang Haring Darius:

“Mahal nga Haring Darius:

“Hinaut nga maayo ang imong kahimtang.

⁸ “Gipahibalo ka namo, Mahal nga Hari, nga miadto kami sa probinsya sa Juda, didto sa gitukoran sa templo sa gamhanang Dios. Dagko ang mga bato nga gigamit sa pagtukod sa templo, ug ang mga paril niini gibutangan ug mga tablon. Gitrabaho nila kini nga may kakugi, busa paspas ang pag-uswag niini. ⁹ Gipangutana namo ang ilang mga pangulo kon kinsa ang nagsugo kanila sa pagtukod pag-usab sa templo. ¹⁰ Ug gipangutana usab namo ang ilang mga ngalan aron ikapahibalo namo kanimo kon kinsa ang mga nangulo sa pagtukod sa templo.

¹¹ “Mao kini ang ilang tubag kanamo: ‘Mga alagad kami sa Dios sa langit ug sa kalibotan, ug ginatukod namo pag-usab ang templo nga gitukod kaniadto sa usa ka gamhanan nga hari sa Israel. ¹² Apan tungod kay gipalagot sa among mga katigulangan ang Dios sa langit, gitugyan niya sila sa mga kamot ni Nebucadnezar nga hari sa Babilonia. Giguba ni Nebucadnezar kining templo ug gibihag niya ang among mga katigulangan ngadto sa Babilonia. ¹³ Apan sa nahaunang tuig sa paghari ni Cyrus sa Babilonia, nagmando siya nga tukoron pag-usab ang templo sa Dios. ¹⁴ Giuli usab niya ang mga bulawan ug pilak nga mga galamiton sa templo sa Dios. Kini nga mga galamiton gikuha kaniadto ni Nebucadnezar sa templo sa Jerusalem ug gibutang niya sa templo sa Babilonia. Gitugyan ni Haring Cyrus kining mga galamiton kang Sheshbazar nga gipili niya nga gobernador sa Juda. ¹⁵ Giingnan sa hari si Sheshbazar nga tukoron pag-usab ang templo sa Dios sa Jerusalem sa dapit nga gitukoran niini kaniadto, ug ibutang didto ang mga galamiton niini. ¹⁶ Busa miadto si Sheshbazar sa Jerusalem ug gipahimutang ang mga pundasyon sa templo sa Dios. Hangtod karon padayon pa nga gitukod ang templo.’

¹⁷ “Karon, kon mahimo, Mahal nga Hari, ipasusi ang mga kasulatan nga gitipigan sa mga hari sa Babilonia kon tinuod ba gayod nga nagmando si Haring Cyrus nga tukoron pag-usab ang templo sa Dios sa Jerusalem. Ug unya pahibaloa kami kon unsay imong desisyon mahitungod niini.”

Ang Pagkabanhaw ni Jesus

(Mat. 28:1-8; Mar. 16:1-8; Luc. 24:1-12)

20 Sayo sa adlawng Dominggo, ngitngit pa, miadto si Maria nga taga-Magdala didto sa lubnganan. Pag-abot niya didto, nakita niya nga ang gisampong nga bato wala na didto sa baba sa lubnganan. ² Busa midagan siya paingon kang Simon Pedro ug sa tinun-an nga gimahal ni Jesus. Pag-abot niya didto kanila miingon siya, “Gikuha nila sa lubnganan ang Ginoo, ug wala kami masayod kon asa nila siya gibutang!” ³ Busa miadto si Pedro ug kadtong tinun-an didto sa lubnganan. ⁴ Nanagan silang duha, apan mas kusog modagan ang usa kay kang Pedro. Busa una siya nga nakaabot sa lubnganan. ⁵ Pag-abot niya didto miduko siya ug milili, ug nakita niya ang mga panaptong puti, apan wala siya mosulod. ⁶ Pagkataudtaod miabot usab si Simon Pedro, ug milahos siyag sulod sa lubnganan. Nakita niya ang mga panapton ⁷ ug ang panyo nga giputos sa ulo ni Jesus. Napilo na ang panyo sa usa ka lugar nga nalain sa mga panapton. ^8-9 Misulod usab dayon ang tinun-an nga unang miabot, ug nakita usab niya ang mga butang sa sulod. Bisan wala pa sila makasabot sa giingon sa Kasulatan nga kinahanglan mabanhaw si Jesus, nagtuo siya nga nabanhaw si Jesus. ¹⁰ Ug mipauli dayon ang duha ka tinun-an.

Nagpakita si Jesus kang Maria nga taga-Magdala

(Mat. 28:9-10; Mar. 16:9-11)

¹¹ Si Maria nagatindog pa didto sa gawas sa lubnganan nga nagahilak. Samtang naghilak siya, miduko siya ug milili sa sulod sa lubnganan. ¹² Nakita niya nga may duha ka anghel didto sa sulod nga nagbisti ug puti. Didto sila nanglingkod sa gibutangan sa patayng lawas ni Jesus. Ang usa dapit sa may ulohan ug ang usa dapit sa may tiilan. ¹³ Gipangutana sa mga anghel si Maria, “Nganong nagahilak ka?” Mitubag si Maria, “Tungod kay may nagkuha sa patayng lawas sa akong Ginoo ug wala ako masayod kon asa nila gibutang!” ¹⁴ Pagkahuman niyag sulti niadto, miliso dayon siya ug nakita niya si Jesus nga nagatindog, apan wala niya mailhi nga si Jesus diay kadto. ¹⁵ Nangutana si Jesus kaniya, “Nganong nagahilak ka? Kinsa ba ang imong gipangita?” Abi ni Maria nga ang tig-atiman kadto sa mga tanom didto. Busa miingon siya, “Kon ikaw ang nagkuha kaniya, sultihi ako kon asa mo siya gibutang, kay kuhaon ko siya.” ¹⁶ Miingon si Jesus kaniya, “Maria!” Miatubang si Maria kang Jesus, ug miingon sa Hebreo nga pinulongan, “Rabboni!” (nga ang buot ipasabot, “Magtutudlo.”) ¹⁷ Miingon si Jesus kaniya, “Ayaw pagkupot kanako, kay wala pa ako makakayab ngadto sa Amahan. Adtoi hinuon ang akong mga igsoon ug sultihi sila nga mokayab na ako ngadto sa akong Amahan ug Amahan usab ninyo, sa akong Dios ug Dios usab ninyo.” ¹⁸ Busa miadto si Maria nga taga-Magdala sa mga tinun-an ni Jesus ug gisultihan niya sila nga nakita niya ang Ginoo, ug gisulti niya kanila ang gitugon ni Jesus.

Nagpakita si Jesus sa Iyang mga Tinun-an

(Mat. 28:16-20; Mar. 16:14-18; Luc. 24:36-44)

¹⁹ Sa dihang kilomkilom na niadtong Dominggoha, nagtigom sa usa ka balay ang mga tinun-an. Ug tungod sa ilang kahadlok sa kadagkoan sa mga Judio, gitrangkahan nila ang mga pultahan sa balay nga ilang tigomanan. Miabot si Jesus ug mitindog didto sa ilang taliwala. Miingon siya, “Ang kalinaw maanaa kaninyo.” ²⁰ Pagkahuman niyag sulti niini, iyang gipakita kanila ang mga samad sa iyang mga kamot ug kilid. Ug nalipay gayod ang mga tinun-an sa dihang nakita nila ang Ginoo. ²¹ Ug miingon pag-usab si Jesus kanila, “Ang kalinaw maanaa kaninyo. Ingon nga ang Amahan nagpadala kanako, ako magapadala usab kaninyo.” ²² Gihuypan dayon niya sila ug miingon, “Dawata ninyo ang Espiritu Santo. ²³ Kon pasayloon ninyo si bisan kinsa sa ilang mga sala, gipasaylo na sila sa Dios. Apan kon dili ninyo pasayloon, wala sila pasayloa sa Dios.”

Nagduhaduha si Tomas

²⁴ Si Tomas nga gitawag nga Kaluha, nga usa usab sa dose ka mga apostoles, wala didto sa pag-abot ni Jesus. ²⁵ Busa gisultihan siya sa iyang kauban nga mga tinun-an nga nakita nila ang Ginoo. Apan miingon si Tomas kanila, “Gawas kon makita ko ang agi sa lansang sa iyang mga kamot, ug masulod ko ang akong tudlo sa iyang mga samad, ug masulod ko ang akong kamot sa samad sa iyang kilid, dili gayod ako motuo.”

²⁶ Paglabay sa usa ka semana, nagtigom pag-usab ang mga tinun-an ni Jesus sa balay nga ilang tigomanan, ug kauban na nila si Tomas. Gitrangkahan nila ang mga pultahan sa balay, apan misulod na usab si Jesus ug mitindog didto sa ilang taliwala. Miingon siya kanila, “Ang kalinaw maanaa kaninyo.” ²⁷ Dayon miingon siya kang Tomas, “Tomas, dali, tan-awa ang akong mga kamot ug isulod ang imong tudlo sa akong mga samad. Isulod usab ang imong kamot sa samad sa akong kilid. Ayaw na pagduhaduha, tuo na hinuon.” ²⁸ Miingon si Tomas kang Jesus, “Ginoo ko ug Dios ko!” ²⁹ Miingon dayon si Jesus kaniya, “Motuo ka na ba karon kay nakita mo na ako? Bulahan ang mga tawo nga nagatuo kanako bisan wala nila ako makita.”

Ang Katuyoan Niini nga Libro

³⁰ Daghan pa gayod nga mga milagro ang gipangbuhat ni Jesus nga nasaksihan mismo sa iyang mga tinun-an nga wala masulat niining libroha. ³¹ Apan ang mga nahisulat dinhi gisulat aron motuo kamo nga si Jesus mao ang Cristo, ang Anak sa Dios. Ug kon motuo kamo kaniya may kinabuhi kamo nga walay kataposan.