Historical

24 Na chenfigenna wrth wŷr annuwiol; ac na chwennych fod gyda hwynt: ² Canys eu calon a fyfyria anrhaith, a’u gwefusau a draetha flinder. ³ Trwy ddoethineb yr adeiledir tŷ, a thrwy ddeall y sicrheir ef: ⁴ A thrwy wybodaeth y llenwir y celloedd o bob golud gwerthfawr a hyfryd. ⁵ Gŵr doeth sydd nerthol; a gŵr pwyllog a chwanega ei nerth. ⁶ Canys trwy gyngor doeth y gwnei dy ryfel: a thrwy lawer o gynghorwyr y bydd diogelwch. ⁷ Rhy uchel yw doethineb i ffôl; ni egyr efe ei enau yn y porth. ⁸ Y neb a fwriada ddrygau, a elwir yn ysgeler. ⁹ Bwriad y ffôl sydd bechod; a ffiaidd gan ddynion y gwatwarus. ¹⁰ Os llwfrhei mewn amser cyfyngder, bychan yw dy nerth. ¹¹ Gwared y rhai a lusgir i angau: a ymadawit â’r neb sydd barod i’w lladd? ¹² Os dywedi, Wele, ni wyddom ni hyn: onid yw pwyswr y calonnau yn deall? a’r hwn sydd yn cadw dy enaid, oni ŵyr efe? ac oni thâl efe i bob un yn ôl ei weithred? ¹³ Fy mab, bwyta fêl, canys da yw; a’r dil mêl, canys melys yw i’th enau. ¹⁴ Felly y bydd gwybodaeth doethineb i’th enaid: os cei di hi, yn ddiau fe fydd gwobr, a’th obaith ni phalla. ¹⁵ Na chynllwyn di, O annuwiol, wrth drigfa y cyfiawn; na anrheithia ei orffwysfa ef. ¹⁶ Canys seithwaith y syrth y cyfiawn, ac efe a gyfyd drachefn: ond yr annuwiolion a syrthiant mewn drygioni. ¹⁷ Pan syrthio dy elyn, na lawenycha: a phan dramgwyddo, na orfoledded dy galon: ¹⁸ Rhag i’r Arglwydd weled, a bod hynny yn ddrwg yn ei olwg ef, ac iddo droi ei ddig oddi wrtho ef atat ti. ¹⁹ Nac ymddigia oherwydd y drwgweithredwyr; na chenfigenna wrth yr annuwiolion: ²⁰ Canys ni bydd gwobr i’r drygionus: cannwyll yr annuwiolion a ddiffoddir. ²¹ Fy mab, ofna yr Arglwydd a’r brenin, ac nac ymyrr â’r rhai anwastad: ²² Canys yn ddisymwth y cyfyd eu distryw hwy: a phwy a ŵyr eu dinistr hwy ill dau?

²³ Dyma hefyd bethau doethion. Nid da derbyn wyneb mewn barn. ²⁴ Y neb a ddywedo wrth yr annuwiol, Cyfiawn wyt; y bobl a’i melltithiant ef, cenhedloedd a’i ffieiddiant ef: ²⁵ Ond i’r neb a’i ceryddo, y bydd hyfrydwch; a bendith dda a ddigwydd iddynt. ²⁶ Pawb a gusana wefusau y neb a atebo eiriau uniawn. ²⁷ Darpara dy orchwyl oddi allan, a dosbartha ef i ti yn y maes: ac wedi hynny adeilada dy dŷ. ²⁸ Na fydd dyst heb achos yn erbyn dy gymydog: ac na huda â’th wefusau. ²⁹ Na ddywed, Mi a wnaf iddo ef fel y gwnaeth yntau i minnau; mi a dalaf i’r gŵr yn ôl ei weithred. ³⁰ Mi a euthum heibio i faes y dyn diog, a heibio i winllan yr angall; ³¹ Ac wele, codasai drain ar hyd-ddo oll; danadl a guddiasai ei wyneb ef; a’i fagwyr gerrig a syrthiasai i lawr. ³² Gwelais hyn, a mi a ystyriais yn ddwys; edrychais arno, a chymerais addysg. ³³ Ychydig gysgu, ychydig hepian, ychydig wasgu dwylo i gysgu: ³⁴ Felly y daw dy dlodi megis ymdeithydd, a’th angen fel gŵr arfog.

25 Dyma hefyd ddiarhebion Solomon, y rhai a gasglodd gwŷr Heseceia brenin Jwda. ² Anrhydedd Duw yw dirgelu peth: ond anrhydedd brenin yw chwilio peth allan. ³ Y nefoedd am uchder, y ddaear am ddyfnder, a chalon brenhinoedd, ni ellir eu chwilio. ⁴ Tyn yr amhuredd oddi wrth yr arian, a daw i’r gof arian lestr. ⁵ Tyn yr annuwiol o olwg y brenin, a’i orseddfa ef a gadarnheir trwy gyfiawnder. ⁶ Nac ymogonedda gerbron y brenin; ac na saf yn lle gwŷr mawr: ⁷ Canys gwell i ti ddywedyd wrthyt, Tyred yma i fyny, na’th fwrw yn is gerbron pendefig yr hwn a welodd dy lygaid. ⁸ Na ddos allan i gynhennu ar frys: rhag na wypych beth a wnelych yn ei diwedd, wedi dy gywilyddio gan dy gymydog. ⁹ Ymresyma â’th gymydog ei hun: ond na ddatguddia gyfrinach i arall: ¹⁰ Rhag i’r neb a fyddo yn gwrando ddwyn gwarth arnat ti; ac i’th gywilydd na thro ymaith. ¹¹ Gair a ddyweder mewn amser sydd megis afalau aur mewn gwaith arian cerfiedig. ¹² Ceryddwr doeth i’r glust a wrandawo, sydd fel anwyldlws euraid, a gwisg o aur rhagorol. ¹³ Megis oerder eira yn amser cynhaeaf, yw cennad ffyddlon i’r rhai a’i gyrrant: canys efe a lawenycha enaid ei feistriaid. ¹⁴ Y neb a ymffrostio o achos gau rodd, sydd gyffelyb i gymylau a gwynt heb law. ¹⁵ Trwy hirymaros y bodlonir pendefig: a thafod esmwyth a dyr asgwrn. ¹⁶ Pan gaffech fêl, bwyta a’th wasanaetho: rhag wedi dy lenwi ohono, i ti ei chwydu ef. ¹⁷ Cadw dy droed allan o dŷ dy gymydog: rhag iddo flino arnat, a’th gasáu. ¹⁸ Y neb a ddygo gamdystiolaeth yn erbyn ei gymydog, sydd megis gordd, a chleddyf, a saeth lem. ¹⁹ Hyder ar ffalswr yn nydd cyfyngder, sydd megis dant wedi ei dorri, a throed wedi tyrfu. ²⁰ Fel yr hwn a ddygo ymaith wisg yn amser oerfel, ac fel finegr ar nitr, felly y mae yr hwn sydd yn canu caniadau i galon drist. ²¹ Os dy elyn a newyna, portha ef â bara; ac os sycheda, dod iddo ddiod i’w hyfed: ²² Canys marwor a bentyrri ar ei ben ef; a’r Arglwydd a dâl i ti. ²³ Gwynt y gogledd a yrr y glaw ymaith: felly y gyr wynepryd dicllon dafod athrotgar. ²⁴ Gwell yw trigo mewn congl yn nen tŷ, na chyda gwraig anynad mewn tŷ eang. ²⁵ Fel dyfroedd oerion i enaid sychedig, yw newyddion da o wlad bell. ²⁶ Gŵr cyfiawn wedi syrthio i lawr gerbron y drygionus, sydd megis ffynnon wedi ei chymysgu â gofer budr. ²⁷ Nid da bwyta llawer o fêl: ac felly chwilio eu hanrhydedd, nid anrhydedd yw. ²⁸ Y neb ni byddo ganddo atal ar ei ysbryd ei hun, sydd megis dinas ddrylliog heb gaer.

26 Megis ôd yr haf, neu law y cynhaeaf, felly nid cymwys i’r ffôl anrhydedd. ² Fel yr aderyn wrth grwydro, a’r wennol wrth ehedeg, felly y felltith ddiachos ni ddaw. ³ Ffrewyll i farch, ffrwyn i asyn, a gwialen i gefn yr ynfyd. ⁴ Na ateb ynfyd yn ôl ei ynfydrwydd; rhag dy fod yn gyffelyb iddo. ⁵ Ateb yr ynfyd yn ôl ei ynfydrwydd; rhag iddo fod yn ddoeth yn ei olwg ei hun. ⁶ Y neb a yrro negesau gydag un angall, a dyr ymaith y traed, ac a yf golled. ⁷ Nid gogyhyd esgeiriau y cloff: felly dameg yng ngenau ffyliaid. ⁸ Fel un yn rhwymo carreg mewn tafl; felly y gwna y neb a anrhydeddo ffôl. ⁹ Fel draen yn myned i law dyn meddw; felly y mae dihareb yng ngenau yr angall. ¹⁰ Y Duw mawr yr hwn a luniodd bob peth, sydd yn gobrwyo y ffôl ac yn talu i’r troseddwyr. ¹¹ Megis y mae y ci yn dychwelyd at ei chwydfa; felly y mae y ffôl yn dychwelyd at ei ffolineb. ¹² A weli di ŵr doeth yn ei olwg ei hun? gwell yw y gobaith am ffôl nag am hwnnw. ¹³ Y mae llew mawr ar y ffordd, medd y diog, y mae llew yn yr heolydd. ¹⁴ Fel y drws yn troi ar ei golyn, felly y try y diog yn ei wely. ¹⁵ Y diog a guddia ei law yn ei fynwes; blin ganddo ei hestyn at ei enau drachefn. ¹⁶ Doethach yw y diog yn ei olwg ei hun, na seithwyr yn adrodd rheswm. ¹⁷ Y neb wrth fyned heibio a ymyrro â chynnen ni pherthyn iddo, sydd megis un yn cymryd ci erbyn ei glustiau. ¹⁸ Fel dyn gwallgofus a daflo bentewynion tân, saethau, ac arfau marwolaeth; ¹⁹ Felly y mae y gŵr a dwyllo ei gymydog, ac a ddywed, Onid cellwair yr ydwyf? ²⁰ Megis pan ddarfyddo y coed, y diffydd y tân: felly pryd na byddo athrodwr, derfydd y gynnen. ²¹ Fel glo i’r marwor, a choed i’r tân; felly y mae gŵr cynhennus i ennyn cynnen. ²² Geiriau yr athrodwr sydd megis archollion, a hwy a ddisgynnant i gelloedd y bol. ²³ Fel sorod arian wedi eu bwrw dros ddryll o lestr pridd; felly y mae gwefusau poeth, a chalon ddrwg. ²⁴ Y digasog a ragrithia â’i wefusau, ac yn ei galon yn bwriadu twyll: ²⁵ Pan ddywedo efe yn deg, nac ymddiried iddo: canys y mae saith ffieidd‐dra yn ei galon ef. ²⁶ Trwy gyfrwyster y cuddir digasedd: ond ei ddrygioni a ddatguddir yn y gynulleidfa. ²⁷ Y neb a gloddio bydew, a syrth ynddo; a’r neb a dreiglo garreg, ato y dychwel. ²⁸ Y tafod celwyddog a gasâ y neb a gystuddio efe; a’r genau gwenieithus a wna ddinistr.