Chronological

13 Mab doeth a wrendy ar athrawiaeth ei dad: ond gwatwarwr ni wrendy ar gerydd. ² Gŵr a fwynha ddaioni o ffrwyth ei enau: ac enaid yr anghyfiawn a fwynha drawsedd. ³ Y neb a geidw ei enau, a geidw ei einioes: ond y neb a ledo ei wefusau, a ddinistrir. ⁴ Enaid y diog a ddeisyf, ac ni chaiff ddim: ond enaid y diwyd a wneir yn fras. ⁵ Cas gan y cyfiawn gelwydd: ond y drygionus sydd ffiaidd, ac a ddaw i gywilydd. ⁶ Cyfiawnder a geidw y perffaith yn ei ffordd: ond annuwioldeb a ddymchwel y pechadur. ⁷ Rhyw un a ymffrostia ei fod yn gyfoethog, ac heb ddim ganddo: ac arall ei fod yn dlawd, a chyfoeth lawer iddo. ⁸ Iawn am einioes gŵr yw ei dda: ond y tlawd ni chlyw gerydd. ⁹ Goleuni y cyfiawn a lawenha: ond cannwyll y drygionus a ddiffoddir. ¹⁰ Trwy falchedd yn unig y cyffry cynnen: ond gyda’r pwyllog y mae doethineb. ¹¹ Golud a gasgler trwy oferedd, a leiheir; ond y neb a gasglo â’i law a chwanega. ¹² Gobaith a oeder a wanha y galon: ond pren y bywyd yw deisyfiad, pan ddêl i ben. ¹³ Yr hwn a ddirmygo y gair, a ddifethir: ond yr hwn sydd yn ofni y gorchymyn, a obrwyir. ¹⁴ Cyfraith y doeth sydd ffynnon bywyd, i gilio oddi wrth faglau angau. ¹⁵ Deall da a ddyry ras: ond ffordd troseddwyr sydd galed. ¹⁶ Pob call a wna bethau trwy wybodaeth: ond yr ynfyd a ddengys ynfydrwydd. ¹⁷ Cennad annuwiol a syrth i ddrygioni; ond cennad ffyddlon sydd iechyd. ¹⁸ Tlodi a gwaradwydd fydd i’r hwn a wrthodo addysg: ond yr hwn a gadwo gerydd, a anrhydeddir. ¹⁹ Dymuniad wedi ei gyflawni, sydd felys gan yr enaid: ond ffiaidd gan ynfydion gilio oddi wrth ddrygioni. ²⁰ Yr hwn a rodia gyda doethion, fydd doeth: ond yr hwn sydd gyfaill i ynfydion, a gystuddir. ²¹ Drygfyd a erlyn bechaduriaid: ond daioni a delir i’r rhai cyfiawn. ²² Y gŵr daionus a ad etifeddiaeth i feibion ei feibion: a golud y pechadur a roddwyd i gadw i’r cyfiawn. ²³ Llawer o ymborth sydd ym maes y tlodion: ond y mae a ddinistrir o eisiau barn. ²⁴ Yr hwn a arbedo y wialen, sydd yn casáu ei fab: ond yr hwn a’i câr ef, a’i cerydda mewn amser. ²⁵ Y cyfiawn a fwyty hyd oni ddigoner ei enaid: ond bol yr annuwiolion fydd mewn eisiau.

14 Gwraig ddoeth a adeilada ei thŷ: ond y ffolog a’i tyn ef i lawr â’i dwylo. ² Yr hwn sydd yn rhodio yn ei unionder, sydd yn ofni yr Arglwydd; a’r hwn sydd gyndyn yn ei ffyrdd, sydd yn ei ddirmygu ef. ³ Yng ngenau y ffôl y mae gwialen balchder: ond gwefusau y doethion a’u ceidw hwynt. ⁴ Lle nid oes ychen, glân yw y preseb: ond llawer o gnwd sydd yn dyfod trwy nerth yr ych. ⁵ Tyst ffyddlon ni ddywed gelwydd; ond gau dyst a draetha gelwyddau. ⁶ Y gwatwarwr a gais ddoethineb, ac nis caiff: ond gwybodaeth sydd hawdd i’r deallus. ⁷ Dos ymaith oddi wrth ŵr ffôl pan wypech nad oes ganddo wefusau gwybodaeth. ⁸ Doethineb y call yw deall ei ffordd ei hun: ond ffolineb y ffyliaid yw twyll. ⁹ Y ffyliaid a ymhyfrydant mewn camwedd: ond ymhlith y rhai uniawn y mae ewyllys da. ¹⁰ Y galon sydd yn gwybod chwerwder ei henaid ei hun: a’r dieithr ni bydd gyfrannog o’i llawenydd hi. ¹¹ Tŷ yr annuwiolion a ddinistrir: ond pabell y rhai uniawn a flodeua. ¹² Y mae ffordd sydd uniawn yng ngolwg dyn: ond ei diwedd hi yw ffyrdd angau. ¹³ Ie, wrth chwerthin y bydd blin ar y galon; a diwedd y llawenydd hwnnw yw tristwch. ¹⁴ Y gwrthnysig o galon a gaiff ddigon o’i ffyrdd ei hun: ond y gŵr daionus a gilia oddi wrtho ef. ¹⁵ Yr ehud a goelia bob gair: a’r call a ddeil ar ei gamre. ¹⁶ Y doeth sydd yn ofni, ac yn cilio oddi wrth ddrygioni: ond y ffôl sydd ffrom a hyderus. ¹⁷ Gŵr dicllon a wna ffolineb: a chas yw y gŵr dichellgar. ¹⁸ Y rhai ehud a etifeddant ffolineb: ond y rhai call a goronir â gwybodaeth. ¹⁹ Y rhai drygionus a ymostyngant gerbron y daionus: a’r annuwiol ym mhyrth y cyfiawn. ²⁰ Y tlawd a gaseir, ie, gan ei gymydog ei hun: ond llawer fydd yn caru y cyfoethog. ²¹ A ddirmygo ei gymydog, sydd yn pechu: ond y trugarog wrth y tlawd, gwyn ei fyd ef. ²² Onid ydyw y rhai a ddychmygant ddrwg yn cyfeiliorni? eithr trugaredd a gwirionedd a fydd i’r sawl a ddychmygant ddaioni. ²³ Ym mhob llafur y mae elw: ond o eiriau gwefusau nid oes dim ond tlodi. ²⁴ Coron y doethion yw eu cyfoeth: ond ffolineb y ffyliaid sydd ffolineb. ²⁵ Tyst ffyddlon a weryd eneidiau: ond y twyllodrus a ddywed gelwyddau. ²⁶ Yn ofn yr Arglwydd y mae gobaith cadarn: ac i’w blant ef y bydd noddfa. ²⁷ Ofn yr Arglwydd yw ffynnon y bywyd, i ddianc rhag maglau angau. ²⁸ Mewn amlder y bobl y mae anrhydedd y brenin: ac o ddiffyg pobl y dinistrir y tywysog. ²⁹ Y diog i ddigofaint sydd yn llawn o synnwyr: ond y dicllon ei ysbryd a ddyrchafa ynfydrwydd. ³⁰ Calon iach yw bywyd y cnawd: ond cenfigen a bydra yr esgyrn. ³¹ Y neb a orthryma y tlawd, a gywilyddia ei Greawdydd: ond y neb a drugarhao wrth yr anghenus, a’i hanrhydedda ef. ³² Y drygionus a yrrir ymaith yn ei ddrygioni: ond y cyfiawn a obeithia pan fyddo yn marw. ³³ Doethineb sydd yn gorffwys yng nghalon y call: ond yr hyn sydd yng nghalon ffyliaid a wybyddir. ³⁴ Cyfiawnder a ddyrchafa genedl: ond cywilydd pobloedd yw pechod. ³⁵ Ewyllys da y brenin sydd ar ei was synhwyrol: ond ei ddigofaint a fydd ar was gwaradwyddus.

15 Ateb arafaidd a ddetry lid: ond gair garw a gyffry ddigofaint. ² Tafod y synhwyrol a draetha wybodaeth yn dda: ond genau y ffyliaid a dywallt ffolineb. ³ Ym mhob lle y mae llygaid yr Arglwydd, yn canfod y drygionus a’r daionus. ⁴ Pren y bywyd yw tafod iach: ond trawsedd ynddo sydd rwyg yn yr ysbryd. ⁵ Dyn ffôl a ddiystyra addysg ei dad: ond y neb a ddioddefo gerydd, sydd gall. ⁶ Yn nhŷ y cyfiawn y bydd mawr gyfoeth: ond am olud yr annuwiol y mae trallod. ⁷ Gwefusau y doethion a wasgarant wybodaeth: ond calon y ffyliaid ni wna felly. ⁸ Aberth yr annuwiol sydd ffiaidd gan yr Arglwydd: ond gweddi yr uniawn sydd hoff ganddo. ⁹ Ffordd yr annuwiol sydd ffiaidd gan yr Arglwydd: ond efe a gâr y neb a ddilyn gyfiawnder. ¹⁰ Cerydd sydd flin gan y neb a dry oddi ar y ffordd: a’r neb a gasao gerydd, a fydd marw. ¹¹ Uffern a dinistr sydd gerbron yr Arglwydd: pa faint mwy, calonnau plant dynion? ¹² Ni châr y gwatwarwr mo’r neb a’i ceryddo; ac nid â at y doethion. ¹³ Calon lawen a wna wyneb siriol: ond trwy ddolur y galon y torrir yr ysbryd. ¹⁴ Calon y synhwyrol a ymgais â gwybodaeth: ond genau y ffyliaid a borthir â ffolineb. ¹⁵ Holl ddyddiau y cystuddiedig sydd flin: ond gwledd wastadol yw calon lawen. ¹⁶ Gwell yw ychydig gydag ofn yr Arglwydd, na thrysor mawr a thrallod gydag ef. ¹⁷ Gwell yw pryd o ddail lle byddo cariad, nag ych pasgedig a chas gydag ef. ¹⁸ Gŵr dicllon a gyffry gynnen: ond gŵr hwyrfrydig i lid a dyr ymryson. ¹⁹ Ffordd y diog sydd fel cae drain: ond ffordd yr uniawn sydd wastad. ²⁰ Mab doeth a lawenha ei dad: ond dyn ffôl a ddiystyra ei fam. ²¹ Ffolineb sydd hyfryd gan yr ynfyd: ond gŵr deallus a rodia yn uniawn. ²² Ofer fydd bwriadau lle ni byddo cyngor: ac mewn amlder cynghorwyr y sicrheir hwynt. ²³ Llawenydd fydd i ŵr oherwydd ymadrodd ei enau; ac O mor dda yw gair yn ei amser! ²⁴ Ffordd y bywyd sydd fry i’r synhwyrol, i ochel uffern obry. ²⁵ Yr Arglwydd a ddiwreiddia dŷ y beilchion: ond efe a sicrha derfyn y weddw. ²⁶ Meddyliau yr annuwiol sydd ffiaidd gan yr Arglwydd: ond geiriau y glân ŷnt beraidd. ²⁷ Y neb a fyddo dra chwannog i elw, a derfysga ei dŷ: ond y neb a gasao roddion, fydd byw. ²⁸ Calon y cyfiawn a fyfyria i ateb: ond genau y drygionus a dywallt allan ddrwg. ²⁹ Pell yw yr Arglwydd oddi wrth y rhai annuwiol: ond efe a wrendy weddi y cyfiawn. ³⁰ Llewyrch y llygaid a lawenha y galon: a gair da a frasâ yr esgyrn. ³¹ Y glust a wrandawo ar gerydd y bywyd, a breswylia ymhlith y doethion. ³² Y neb a wrthodo addysg, a ddiystyra ei enaid ei hun: ond y neb a wrandawo ar gerydd, a feddianna ddeall. ³³ Addysg doethineb yw ofn yr Arglwydd; ac o flaen anrhydedd yr â gostyngeiddrwydd.