Beginning

Sa Corinto

18 Pagkatapos sadto, naghalin si Pablo sa Atens kag nagkadto sa Corinto. ² Didto nakilala niya si Aquila nga Judio nga taga-Pontus kag ang iya asawa nga si Priscila. Bag-o lang sila nag-abot halin sa Italia tungod nga may sugo ang Emperador nga si Claudius, nga ang tanan nga Judio kinahanglan maghalin sa Roma. Ginbisitahan ni Pablo ini nga mag-asawa sa ila balay. ³ Kag tungod nga pareho sila sa iya nga manughimo sang tolda, didto siya nagdayon sa ila kag nag-updanay sila sa ila obra. ⁴ Kada Adlaw nga Inugpahuway didto si Pablo sa simbahan sang mga Judio nga nagapakigdiskusyon sa mga Judio kag sa mga Griego, kay gusto niya nga magtuo sila kay Cristo.

⁵ Sang pag-abot ni Silas kag ni Timoteo halin sa Macedonia, gin-gamit ni Pablo ang iya bug-os nga tion sa pagwali sang pulong sang Dios. Ginpamatud-an niya sa mga Judio nga si Jesus amo gid ang Cristo. ⁶ Pero ginkontra nila si Pablo kag ginhambalan siya sang malain nga mga pulong. Gani ginwaswas niya ang yab-ok sa iya mga bayo bilang paandam kontra sa ila. Nagsiling siya, “Inyo gid sala kon silutan kamo sang Dios. Wala na ako sing salabton. Halin subong ang mga indi Judio na ang akon walihan.” ⁷ Gani ginbayaan niya ang mga Judio kag didto siya nagdayon sa balay ni Titius Justus. Ini nga tawo indi Judio, pero nagasimba sa Dios, kag ang iya balay ara gid sa tupad sang simbahan sang mga Judio. ⁸ Si Crispus nga manugdumala sang simbahan sang mga Judio kag ang iya panimalay nagtuo man kay Ginoong Jesus; kag madamo pa gid nga mga taga-Corinto nga nakabati kay Pablo ang nagtuo kag nagpabautiso.

⁹ Isa ka gab-i, nagpakita ang Ginoo kay Pablo paagi sa palanan-awon kag nagsiling, “Indi ka magkahadlok. Magpadayon ka sa pagwali kag indi ka mag-untat, ¹⁰ tungod kay ako kaupod mo. Madamo ang akon mga pinili sa sini nga siyudad, gani wala sing may magpangahas nga magsakit sa imo.” ¹¹ Gani isa ka tuig kag tunga ang pagtiner ni Pablo sa Corinto, kag gintudlo niya sa mga tawo ang pulong sang Dios.

¹² Pero sang si Galio na ang gobernador sa Acaya, nagtilipon ang mga Judio kag gindakop nila si Pablo kag gindala kay Galio agod iakusar. ¹³ Nagsiling sila, “Ini nga tawo nagakombinsi sa mga tawo nga magsimba sa Dios sa paagi nga kontra sa aton kasuguan.” ¹⁴ Mahambal na kuntani si Pablo, pero nagsiling si Galio sa mga Judio, “Kon ang kaso nga ini nga inyo ginadala diri sa akon parte sa nahimo nga malain ukon mabug-at nga sala, pamatian ko kamo. ¹⁵ Pero ini parte lang sa mga pulong, mga ngalan, kag sa inyo Kasuguan. Gani bahala kamo. Indi ko gusto nga maghusgar parte sa sina nga mga butang.” ¹⁶ Dayon ginpaguwa niya sila sa korte. ¹⁷ Pagkatapos gindakop sang mga Griego si Sostenes nga manugdumala sang simbahan sang mga Judio kag ginbunal nila didto mismo sa guwa sang korte, pero wala gid nagsapak si Galio.

Nagbalik si Pablo sa Antioc

¹⁸ Madugay-dugay pa ang pagtiner ni Pablo kaupod sa mga tumuluo didto sa Corinto. Pagkatapos nagkadto siya dayon sa Cencrea kaupod sang mag-asawa nga si Priscila kag si Aquila. Nagpautod siya sang buhok didto tungod nga may panaad siya sa Dios, kag natuman na niya atong panaad. Halin sa Cencrea nagpanakayon^[a] sila pa-Syria. ^19-21 Nag-agi sila sa Efeso kag didto nagkadto si Pablo sa simbahan sang mga Judio kag nagpakigdiskusyon sa ila. Ginsilingan nila siya nga magtiner lang anay didto sa ila, pero indi si Pablo. Sang mahalin na siya, nagsiling siya sa ila, “Kon itugot sang Dios, mabalik lang ako diri sa inyo.” Ginbilin ni Pablo ang mag-asawa nga si Priscila kag si Aquila didto sa Efeso kag nagsakay siya.

²² Pagdungka niya sa Cesarea, nagkadto siya sa Jerusalem kag ginbisitahan niya ang iglesya didto, pagkatapos nagderetso siya sa Antioc. ²³ Wala siya nagdugay didto, naghalin siya kag ginlibot niya ang mga lugar nga sakop sang Galacia kag Frigia kag ginpalig-on niya ang pagtuo sang mga sumulunod ni Jesus didto.

Ang Tawo nga si Apolos

²⁴ Karon may isa ka Judio nga taga-Alexandria nga nag-abot sa Efeso. Ang iya ngalan si Apolos. Maayo siya maghambal kag madamo ang nahibaluan niya sa Kasulatan. ²⁵ Natudluan na siya nga daan sang pamaagi sang Ginoo. Mapisan siya magwali kag husto ang iya mga ginatudlo parte kay Jesus. Pero ang bautiso nga gintudlo ni Juan amo lang ang iya nahibaluan. ²⁶ Wala siya nahadlok maghambal sa simbahan sang mga Judio. Pagkabati ni Priscila kag ni Aquila sang iya ginapanudlo, gin-imbitar nila siya sa ila balay kag ginpaathag pa gid nila sa iya ang pamaagi sang Dios. ²⁷ Kag sang naghandom si Apolos nga magkadto sa Acaya, ginbuligan siya sang mga tumuluo sa Efeso. Ginsulatan nila ang mga sumulunod ni Jesus sa Acaya nga batunon nila si Apolos. Pag-abot niya didto dako gid ang iya nabulig sa mga nangin tumuluo tungod sa bugay sang Dios. ²⁸ Kay mapag-on ang iya mga rason nga halin sa Kasulatan nga si Jesus gid ang Cristo. Wala gid sang may mahimo ang mga Judio sa pagpakigbais sa iya sa tunga sang mga tawo.

Si Pablo sa Efeso

19 Sang didto si Apolos sa Corinto, nagpanglakaton si Pablo sa mga kabukiran sang probinsya hasta nakaabot siya sa Efeso. Didto may nakita siya nga mga sumulunod. ² Ginpamangkot niya sila, “Nabaton na bala ninyo ang Espiritu Santo sang magtuo kamo?” Nagsabat sila, “Wala gani kami nakabati nga may ginatawag nga Espiritu Santo.” ³ Nagpamangkot si Pablo sa ila, “Sa ano nga bautiso kamo ginbautisohan?” Nagsabat sila, “Sa bautiso ni Juan.” ⁴ Nagsiling si Pablo sa ila, “Ang bautiso ni Juan para sa mga nagahinulsol sang ila mga sala. Pero nagsiling man si Juan sa mga tawo nga dapat sila magtuo sa nagasunod sa iya, nga wala sing iban kundi si Jesus.” ⁵ Pagkabati nila sadto, ginbautisohan dayon sila sa ngalan ni Ginoong Jesus. ⁶ Kag sang pagtungtong ni Pablo sang iya kamot sa ila, nag-abot sa ila ang Espiritu Santo. Naghambal sila dayon sang nagkalain-lain nga mga lingguahe nga wala nila natun-i, kag may ginhambal man sila nga mga mensahi sang Dios. ⁷ Mga dose sila tanan ka lalaki.

⁸ Sa sulod sang tatlo ka bulan, padayon ang pagkadto ni Pablo sa simbahan sang mga Judio. Wala siya nahadlok maghambal sa mga tawo. Nagpakigdiskusyon siya kag nagpaathag sa ila parte sa paghari sang Dios. ⁹ Pero ang iban sa ila matig-a gid ang ulo kag indi magtuo, kag sa tunga mismo sang kadam-an ginapakalain nila ang pamaagi sang Dios. Gani naghalin si Pablo sa ila simbahan kaupod ang mga sumulunod ni Jesus, kag adlaw-adlaw didto siya sa eskwelahan ni Tyranus nga nagapadayon sa pagpakigdiskusyon sa mga tawo. ¹⁰ Sa sulod sang duha ka tuig amo ini ang iya ginahimo, gani ang tanan nga nagaestar didto sa probinsya sang Asia, Judio kag indi Judio, nakabati sang pulong sang Ginoo.

Ang mga Anak ni Esceva

¹¹ Madamo nga mga tumalagsahon nga milagro ang ginpanghimo sang Dios paagi kay Pablo. ¹² Bisan ang mga panyo kag ang mga panghapin nga panapton nga iya nagamit gindala sa mga masakiton kag nag-ayo sila, kag nagguwa man ang malaot nga mga espiritu. ¹³ Karon, may mga Judio didto nga nagalibot-libot nga nagatabog sang malaot nga mga espiritu sa mga tawo nga ila ginsudlan. Gintilawan nila nga gamiton ang ngalan ni Ginoong Jesus agod paguwaon ang malaot nga mga espiritu. Nagsiling sila sa malaot nga mga espiritu, “Sa ngalan^[b] ni Jesus nga ginawali ni Pablo, ginasugo ko kamo nga magguwa!” ¹⁴ Amo man ini ang ginahimo sang pito ka anak nga lalaki ni Esceva. Si Esceva nga ini isa ka manugdumala nga pari sang mga Judio. ¹⁵ Gintilawan nila nga paguwaon ang malaot nga espiritu sa ngalan ni Jesus. Pero ang sabat sang malaot nga espiritu sa mga anak ni Esceva amo ini, “Si Jesus kilala ko, kag si Pablo kilala ko man, pero sin-o kamo?” ¹⁶ Dayon gindamhagan sila sang tawo nga may malaot nga espiritu kag ginsakit. Wala gid sila sang may mahimo, gani nagpalagyo sila sa sadto nga balay nga hublas kag may mga pilas. ¹⁷ Ini nga hitabo nabalitaan sang tanan nga mga Judio kag mga indi Judio nga nagaestar didto sa Efeso kag hinadlukan sila, kag napadunggan pa gid ang ngalan ni Ginoong Jesus. ¹⁸ Madamo nga mga tumuluo didto ang nagpalapit nga nag-ako kag nagsugid sang mga malain nila nga mga nahimo. ¹⁹ Kag madamo man sang mga madyikero^[c] ang nagdala sang ila libro kag ginsunog nila mismo sa atubangan sang tanan. Minilyon ang kantidad sang tanan nga libro nga ginsunog. ²⁰ Paagi sa sini nga hitabo naglapnag pa gid ang gahom sang pulong sang Ginoo sa mga tawo sa sadto nga lugar.

Ang Gamo sa Efeso

²¹ Pagkatapos sadto nga mga hitabo nagdesider si Pablo nga mag-agi sa Macedonia kag sa Acaya sa wala pa siya magkadto sa Jerusalem. Kag suno sa iya, halin sa Jerusalem kinahanglan makakadto man siya sa Roma. ²² Ginpauna niya sa Macedonia ang duha sang iya mga kabulig nga si Timoteo kag si Erastus, kag siya iya nagpabilin pa didto sa probinsya sang Asia.

²³ Sang sadto nga tion, may natabo nga dako nga kinagamo sa Efeso tungod nga ang iban indi gusto nga magtudlo didto ang mga tumuluo parte sa pamaagi sang Dios. ²⁴ May isa ka platero^[d] didto nga ang iya ngalan si Demetrius. Siya kag ang iya mga tinawo nagapanghimo sang gagmay nga mga templo-templo nga pilak nga ginsunod sa templo ni Artemis nga ila diosa, kag paagi sini nakapangwarta sila sing dako. ²⁵ Gani ginpatawag niya ang iya mga trabahador kag ang iban pa nga mga platero. Dayon nagsiling siya sa ila, “Mga abyan, nahibaluan ninyo nga ang aton pag-asenso sa pangabuhi nagahalin sa sining aton palangitan-an. ²⁶ Nakita ninyo kag nabatian ang ginahimo sining tawo nga si Pablo. Nagasiling siya nga ang mga dios nga ginahimo sang tawo indi matuod nga mga dios. Madamo ang nagpati sa iya diri sa Efeso kag sa bug-os nga probinsya sang Asia. ²⁷ Gani delikado ang aton palangitan-an, kay basi kon pakalainon sang mga tawo. Kag indi lang ina, kundi delikado man ang templo sang aton bantog nga diosa nga si Artemis, kay basi kon mangin wala na sing pulos ini, kag indi na pagkilalahon sang mga tawo ang aton diosa nga ginasimba indi lang diri sa Asia kundi sa bug-os man nga kalibutan!”

²⁸ Pagkabati sadto sang mga tawo, naakig gid sila kag nagsugod sila sa pagsinggit, “Gamhanan si Artemis sang mga taga-Efeso!” ²⁹ Kag ang kinagamo naglapnag sa bug-os nga siyudad. Gindakop nila ang mga kaupod ni Pablo nga si Gaius kag si Aristarcus nga mga taga-Macedonia. Pagkatapos nagdinalagan sila tanan sa ila ginatipunan nga ginaguyod ang duha. ³⁰ Gusto kuntani ni Pablo nga maghambal sa mga tawo, pero ginpunggan siya sang mga sumulunod ni Jesus. ³¹ May mga abyan si Pablo nga mga opisyal sa probinsya sang Asia. Ini sila nagpasugo kay Pablo nga kon mahimo indi gid siya magkadto didto sa ila ginatipunan. ³² Karon, ang mga tawo didto nagkinagamo na gid. Ang iban sa ila may ginasinggit nga isa ka butang, pero ang iban lain man ang ila ginasinggit, tungod nga ang kalabanan sa ila wala nakahibalo kon ngaa nagtilipon sila didto. ³³ May tawo didto nga si Alexander nga gintulod sang mga Judio sa unahan agod magpaathag nga sila nga mga Judio wala labot sa ginahimo nila ni Pablo. Ginbayaw niya ang iya kamot agod pahipuson ang mga tawo. ³⁴ Pero pagkahibalo sang mga tawo nga siya Judio, nagsinggit sila tanan, “Gamhanan si Artemis sang mga taga-Efeso!” Kag sa sulod sang duha ka oras amo lang ato ang ila ginasinggit.

³⁵ Sang ulihi, napahipos gid man sang manugdumala sang siyudad ang mga tawo. Dayon nagsiling siya, “Mga kasimanwa nga mga taga-Efeso, ang tanan nga tawo nakahibalo nga kita nga taga-Efeso amo ang manugtatap sang templo ni Artemis nga gamhanan kag sang sagrado nga bato nga nahulog halin sa langit. ³⁶ Wala sing may makapanginwala sini. Gani, magpakatawhay kamo, kag indi kamo magpadasodaso. ³⁷ Gindala ninyo diri ini nga mga tawo, bisan ini sila wala nagpangawat sa aton templo kag wala nagpasipala sang aton diosa. ³⁸ Kon si Demetrius kag ang iya mga kaupod nga mga platero may kaso kontra sa bisan kay sin-o, may mga korte kag may mga manughukom kita. Dapat dal-on nila didto ang ila mga kaso. ³⁹ Pero kon kamo may iban pa gid nga reklamo, ina kinahanglan areglahon sa regyular nga pagtilipon sang mga pumuluyo. ⁴⁰ Karon delikado kita sa aton ginahimo nga ini. Kay basi kon iakusar kita sang mga pangulo sang Roma sa pagpanggamo. Wala gid kita rason nga ihatag kon ngaa ginhimo ta ini.” ⁴¹ Pagkatapos niya hambal sini, ginpapauli niya ang mga tawo.

Si Pablo sa Macedonia kag sa Grecia

20 Sang matapos na ang kinagamo, ginpatawag ni Pablo ang mga sumulunod ni Jesus. Ginlaygayan niya sila nga magpakalig-on, kag dayon naglisensya siya nga makadto sa Macedonia. ² Madamo nga mga lugar ang iya ginpangadtuan didto sa Macedonia, kag ginpalig-on niya ang mga tumuluo paagi sa iya pagwali sa ila. Dayon nagderetso siya sa Grecia, ³ kag tatlo ka bulan ang iya pagtiner didto. Sang mapanakayon^[e] na siya kuntani pa-Syria, nahibaluan niya ang plano sang mga Judio sa pagpatay sa iya, gani nagdesisyon siya nga magbalik paagi sa Macedonia. ⁴ Nag-upod sa iya si Sopater nga taga-Berea nga anak ni Pirus, si Aristarcus kag si Secundus nga mga taga-Tesalonica, si Gaius nga taga-Derbe, si Timoteo, kag ang mga taga-Asia nga si Tykicus kag si Trofimus. ⁵ Pag-abot namon sa Filipos, nag-una sila sa amon sa Troas kag didto nila kami ginhulat. ⁶ Ginpatapos namon anay ang Piesta sang Tinapay nga Wala sing Inugpahabok antes kami nagpanakayon halin sa Filipos. Lima ka adlaw ang amon biyahe kag nagkit-anay kami liwat didto sa Troas. Nagtiner kami didto sing pito ka adlaw.

Nabuhi Liwat si Euticus

⁷ Sang sabado sing gab-i, nagtipon kami sa pagpamihak-pihak sang tinapay. Kag tungod nga si Pablo mapanakayon sa madason nga adlaw, nagwali siya hasta sang tungang gab-i. ⁸ Madamo ang mga suga didto sa ibabaw nga kuwarto nga amon ginatipunan. ⁹ May pamatan-on didto nga ang iya ngalan si Euticus nga nagapungko sa bintana. Kag tungod nga ang wali ni Pablo malawig, gintuyo siya kag sang ulihi natulugan sing hamuok kag nahulog siya sa bintana halin sa ikatlo nga panalgan.^[f] Sang paghakwat nila sa iya, patay na siya. ¹⁰ Pero nagpanaog si Pablo, kag pag-abot niya kay Euticus, ginhap-an kag ginhakos niya siya. Dayon nagsiling siya sa mga tawo, “Indi kamo magpakulba, buhi siya!” ¹¹ Kag nagbalik si Pablo sa ibabaw, nagpamihak-pihak sang tinapay kag nagkaon. Sang nakakaon na siya, nagwali pa gid siya sa ila hasta sang pagbutlak sang adlaw. Dayon naglakat siya. ¹² Ang pamatan-on nga nahulog gindala nila pauli nga buhi, kag nalipay gid sila.

Halin sa Troas pa-Miletus

¹³ Nagsakay kami sa sakayan pa-Asos, kay nagsiling si Pablo nga hapiton siya sa Asos tungod kay malakat lang siya pakadto didto. ¹⁴ Sang pagkitaay namon sa Asos, ginpasakay namon siya kag nagpadulong kami sa Mitilene. ¹⁵ Halin sa Mitilene, nagderetso pa gid kami sa Kios, kag sang madason nga adlaw nakaabot kami didto. Sang madason pa nga adlaw sa Samos kami, kag sang madason pa gid nga adlaw sa Miletus na kami. ¹⁶ Wala kami maghapit sa Efeso, kay indi gusto ni Pablo nga maatrasar siya sa probinsya sang Asia, tungod nga nagadali siya nga makaabot sa Jerusalem sa wala pa ang adlaw sang Pentecostes.

Ang mga Bilin ni Pablo sa mga Manugdumala sang Iglesya sa Efeso

¹⁷ Didto sa Miletus nagpasugo si Pablo sa Efeso nga magkadto sa iya ang mga manugdumala sang iglesya. ¹⁸ Pag-abot nila, nagsiling si Pablo sa ila, “Nahibaluan ninyo kon paano ang akon pagginawi sang ako kaupod pa ninyo, halin gid sang akon pag-abot sa probinsya sang Asia. ¹⁹ Nag-alagad ako sa Ginoo nga may pagpaubos kag paghibi.^[g] Madamo man nga mga kabudlayan ang akon gin-antos tungod sang mga malaot nga mga pahito sang mga Judio kontra sa akon. ²⁰ Nahibaluan man ninyo nga wala gid sang lipod-lipod ang akon pagsugid sa inyo sang mga butang nga para sa inyo kaayuhan, nga akon gintudlo sa publiko kag sa inyo mga balay. ²¹ Ginpaandaman ko ang mga Judio kag mga indi Judio nga kinahanglan maghinulsol sila sa ila mga sala kag magbalik sa Dios, kag magtuo sa aton Ginoong Jesus. ²² Karon, makadto ako sa Jerusalem tungod nga amo ini ang sugo sang Espiritu Santo sa akon. Wala ako kahibalo kon ano ang matabo sa akon didto. ²³ Ang akon lang nahibaluan, nga bisan diin nga siyudad ang akon ginakadtuan, ang Espiritu Santo nagapaandam sa akon nga ang prisohan kag ang paghingabot nagahulat sa akon. ²⁴ Pero bisan ano ang matabo sa akon, basta matapos ko lang ang buluhaton nga ginhatag sa akon ni Ginoong Jesus, nga amo ang pagwali sang Maayong Balita parte sa bugay sang Dios.

²⁵ “Nalibot ko kamo tanan sa akon pagwali parte sa paghari sang Dios, kag karon nahibaluan ko nga indi na kita magkitaay liwat. ²⁶ Gani sugiran ko kamo karon, nga kon may ara sa inyo nga indi maluwas, wala na ako sing salabton sa Dios. ²⁷ Kay wala gid ako sing may gintago sa inyo parte sa bug-os nga katuyuan kag plano sang Dios. ²⁸ Bantayi gid ninyo ang inyo kaugalingon kag ang tanan nga tawo sang Dios nga ginapabantayan sa inyo sang Espiritu Santo. Tatapa gid ninyo ang iglesya sang Dios nga iya gintubos paagi sa iya kaugalingon nga dugo.^{[h] 29} Kay nahibaluan ko nga kon makahalin na ako may mga manunudlo dira nga daw pareho sa mabangis nga mga ido^[i] nga magasulod sa inyo kag magaguba sang inyo grupo. ³⁰ Magaabot man ang tion nga sa inyo mismo grupo may mga tawo nga magasugid sang binutig sa pagpatalang sa mga sumulunod ni Jesus kag agod sila ang ila pagasundon. ³¹ Gani mag-andam kamo, kag dumduma ninyo nga sa sulod sang tatlo ka tuig, adlaw-gab-i wala ako nag-untat sa paglaygay sa inyo tanan nga may mga paghibi.

³² “Kag karon ginatugyan ko kamo sa Dios kag sa iya pulong, ang pulong nga parte sa iya bugay, nga makapalig-on sang inyo pagtuo kag makahatag sa inyo sang tanan nga pagpakamaayo nga gintigana para sa tanan nga nangin iya mga anak. ³³ Wala ako naghandom sang inyo mga kuwarta kag mga bayo. ³⁴ Nakahibalo gid kamo nga nag-obra ako agod may galastuhon ako sa akon mga kinahanglanon kag sa akon mga kaupdanan. ³⁵ Ginhimo ko ato agod ipakita sa inyo nga paagi sa sini nga pagpangabudlay mabuligan ang mga imol. Dumdumon ta permi ang ginsiling ni Ginoong Jesus nga mas bulahan ang nagahatag sang sa nagabaton.”

³⁶ Pagkatapos hambal ni Pablo nagluhod siya kaupod nila tanan kag nagpangamuyo. ³⁷ Naghinibi sila tanan, kag ginhakos nila si Pablo kag ginhalukan. ³⁸ Nagkasubo gid sila tungod kay nagsiling si Pablo nga indi na sila magkitaay liwat. Pagkatapos gindul-ong nila si Pablo sa sakayan.