Beginning

16 Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagabuot kon matuman ina nga plano ukon indi.^[a]

² Mahimo nga nagahunahuna kita nga husto na gid ang tanan ta nga ginahimo, pero ang Ginoo ang makahukom kon ano gid ang aton motibo.

³ Itugyan sa Ginoo ang tanan nga ginaplano mo nga himuon, kag mangin madinalag-on ka.

⁴ Ginhimo sang Ginoo ang tanan nga may katuyuan,^[b] bisan ang mga malaot nga gintalana niya nga malaglag.

⁵ Ginakangil-aran sang Ginoo ang tanan nga bugalon, kag sigurado gid nga pagasilutan sila.

⁶ Kon ginahigugma naton ang Ginoo nga may katutom, patawaron niya ang aton mga sala. Kon ginatahod naton siya, makalikaw kita sa kalautan.

⁷ Kon nalipay ang Ginoo sa aton pagginawi, nagahimo siya sang paagi nga ang aton mga kaaway magpakig-abyan sa aton.

⁸ Mas maayo pa ang gamay nga manggad nga ginpangabudlayan sing husto sang sa madamo nga manggad nga ginkuha sa malain nga paagi.

⁹ Nagaplano ang tawo, pero ang Ginoo ang nagapatigayon sa sina nga plano.

¹⁰ Kon maghukom ang hari nga ginatuytuyan sang Dios, husto permi ang iya paghukom.^[c]

¹¹ Indi luyag sang Ginoo nga magpangdaya kita sa aton negosyo.

¹² Ginakangil-aran sang mga hari ang paghimo sang malain, kay ang ila pagdumala makapadayon lamang kon maghimo sila sing matarong.

¹³ Nalipay ang mga hari sa mga tawo nga wala nagabutig; palangga nila ang mga tawo nga nagasugid sing matuod.

¹⁴ Kon maakig ang hari mahimo nga may patyon siya, gani ang maalamon nga tawo nagatinguha gid nga indi maakig ang hari.

¹⁵ Kon nalipay ang hari sa isa ka tawo, indi niya siya pagpatyon; pakitaan niya siya sing kaayo nga pareho sa ulan sa tion sang tigtulubo sang mga tanom.^[d]

¹⁶ Mas labing maayo ang pag-angkon sang kaalam kag pag-intiendi sang sa pag-angkon sang bulawan kag pilak.

¹⁷ Ang tawo nga nagakabuhi sing husto nagalikaw sa malain, kag ang nagabantay sang iya kaugalingon layo sa katalagman.

¹⁸ Ang pagpabugal kag pagkamatinaas-taason sang tawo makalaglag sa iya.

¹⁹ Mas maayo pa nga magkabuhi nga mapainubuson kaupod sa mga imol sang sa magpartidahay sang mga inagaw kaupod sa mga bugalon.

²⁰ Ang tawo nga nagapamati kon tudluan magauswag. Bulahan ang tawo nga nagasalig sa Ginoo.

²¹ Ang maalamon nga tawo ginakilala nga may husto nga pag-intiendi, kag kon manami siya maghambal makatuon ang iban sa iya.

²² Kon may kaalam ka, makapaayo kag makapalawig ina sa imo kabuhi,^[e] pero kon buang-buang ka, silutan ka tungod sang imo pagkabuang-buang.

²³ Ang maalamon nga tawo nagabantay gid sang iya ginahambal, gani makatuon ang iban sa iya.

²⁴ Ang matam-is nga mga pulong pareho sa dugos; makapalipay kag makapabaskog ini sa kabuhi sang tawo.

²⁵ Mahimo nga nagahunahuna ka nga ara ka sa husto nga dalan, pero gali ang padulungan sini amo ang kamatayon.

²⁶ Ang kagutom nagatulod sa tawo nga mag-obra.

²⁷ Ang malaot nga tawo nagaplano sing malain, kag ang iya mga ginahambal makahalit nga daw sa kalayo nga makapaso.

²⁸ Ang manuglibak nga tawo nagapaumpisa sang inaway kag nagaguba sang pag-abyanay.

²⁹ Ginahaylo sang mapintas nga tawo ang iya isigkatawo nga maghimo sang malain.

³⁰ Mag-andam kamo sa mga tawo nga nagayuhom-yuhom kag nagapulupangilay kay basi may malain sila nga plano.

³¹ Ang katigulangon isa ka kadungganan^[f] nga maangkon sang tawo nga may matarong nga kabuhi.

³² Mas maayo pa ang tawo nga mapinasensyahon sang sa tawo nga gamhanan. Mas maayo pa ang tawo nga makakontrolar sang iya kaugalingon sang sa tawo nga makakontrolar sang isa ka siyudad.

³³ Nagagabot-gabot ang mga tawo agod mahibaluan nila kon ano ang ila himuon, pero ang Ginoo ang nagabuot sa resulta sini.

17 Mas maayo pa nga magkaon sang tinapay lang nga may kalinong sa sulod sang balay sang sa magpunsyon nga may ilinaway.

² Ang maalamon nga suluguon magagahom sa makahuluya nga anak sang iya agalon, kag hatagan siya sang palanublion kaupod sa iban pa nga mga anak sang iya agalon.

³ Ginatilawan sang Ginoo ang aton tagipusuon pareho sa bulawan kag pilak nga ginatilawan sa kalayo kon bala puro ukon indi.

⁴ Ang malaot nga tawo gusto magpamati sa kapareho niya nga malaot,^[g] kag ang butigon gusto magpamati sa kapareho niya nga butigon.^[h]

⁵ Ang nagayaguta sa imol nagainsulto sa Dios nga naghimo sa iya. Pagasilutan ang tawo nga nagakalipay sa malain nga natabo sa iban.

⁶ Bugal sang mga tigulang ang ila mga apo, subong nga bugal man sang mga anak ang ila mga ginikanan.

⁷ Wala nagakabagay nga maghambal ang buang-buang sing maayo nga mga pulong, kag mas labi na gid nga wala nagakabagay nga magbinutig ang isa ka pangulo.

⁸ Nagapati ang iban nga ang lagay pareho sa madyik nga sarang makahimo sang bisan ano.

⁹ Kon patawaron mo ang imo abyan nga nakasala sa imo, magapabilin ang inyo pag-abyanay, pero kon liwat-liwaton mo kahambal ang iya sala, maguba ang inyo pag-abyanay.

¹⁰ Ang maalamon nga tawo makatuon sa isa lang ka pagsaway, pero ang buang-buang nga tawo indi gid makatuon bisan kapila pa siya hanuton.

¹¹ Ang malaot nga tawo gusto lang permi magpangita sang gamo, gani padal-an siya sang mapintas nga tawo nga magsilot sa iya.

¹² Mas delikado kon masugat-an mo ang buang-buang nga tawo nga nagabinuang sang sa sapat nga oso^[i] nga nadulaan sang mga bata.

¹³ Kon malain ka sa mga maayo sa imo, permi lang may malain nga magaabot sa imo panimalay.

¹⁴ Ang nagaumpisa pa lang nga binaisay pareho sa lusbot sa tangke sang tubig. Tapnaa ina sa wala pa magdako.

¹⁵ Ginakangil-aran sang Ginoo ang tawo nga nagasentensya nga silutan ang wala sing sala ukon nagasentensya nga hilwayon ang may sala.

¹⁶ Wala sing pulos ang paggasto sa pagpaeskwela sa buang-buang nga tawo kay wala man siya sing gana magtuon.

¹⁷ Ang isa ka abyan nagahigugma sa imo sa tanan nga tion, kag ang katuyuan nga may paryente ka amo nga agod may magbulig sa imo sa tion sang kalisod.

¹⁸ Wala sing pag-intiendi ang tawo nga nagapromisa nga magbayad sang utang sang iban.

¹⁹ Ang tawo nga luyag sang sala luyag sang gamo, kag ang bugalon nga tawo nagapangita lang sang iya kalaglagan.

²⁰ Indi gid magmauswagon ang tawo nga tiko ang iya panghunahuna, kag ang butigon nga tawo makaangkon sang kalaglagan.

²¹ Kasubo kag kasakit ang mabatyagan sang isa ka ginikanan sa iya buang-buang nga anak.

²² Kon malipayon ka, makapaayo ini sa imo lawas, pero kon masinulub-on ka, makapalain ini sa imo.

²³ Ang malaot nga tawo nagabaton sang lagay agod indi mahatag ang hustisya.

²⁴ Ang tawo nga may pag-intiendi nagahunahuna permi kon paano pa gid siya magmaalamon, pero ang buang-buang nga tawo wala kahibalo kon ano ang iya himuon.

²⁵ Nagahatag sang kasubo kag kasakit ang buang-buang nga anak sa iya ginikanan.

²⁶ Indi maayo nga silutan ang inosente nga tawo ukon ang dungganon nga tawo nga nagahimo sing husto.

²⁷ Ang tawo nga maalamon kag may pag-intiendi indi palawakal kag indi dasodaso.

²⁸ Bisan ang buang-buang masal-an nga maalamon kag may pag-intiendi kon maghipos siya.

18 Ang tawo nga gusto lang permi mag-isahanon nagahunahuna lang sang iya kaugalingon, kag ginakontra niya ang husto nga ginaisip sang iban.

² Ang buang-buang nga tawo wala gid sing handom nga makatuon; ang iya lang gusto amo ang pagpahayag sang iya kaugalingon nga opinyon.

³ Ang paghimo sang malain kag makahuluya nga butang makahatag sang kahuy-anan.

⁴ Ang pulong sang maalamon nga tawo makahatag sang kaalam sa iban; pareho ini sa nagailig nga tubig nga halin sa madalom nga tuburan.

⁵ Indi maayo ang pag-apin sa nakasala kag ang indi paghatag sang hustisya sa wala sing sala.

⁶ Ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo makapaumpisa sang inaway kag makahatag sa iya sang kasakitan.

⁷ Ang mga ginahambal sang buang-buang nga tawo makahalit sa iya mismo.

⁸ Ang kutsokutso daw pareho sa pagkaon nga namit usapon kag tunlon.

⁹ Ang matamad nga tawo pareho lang kalain sa tawo nga gusto magpanglaglag.

¹⁰ Ang Ginoo pareho sa mabakod nga tore, kag sa iya nagadangop ang mga matarong agod indi sila maano.

¹¹ Nagahunahuna ang mga manggaranon nga ang ila manggad makaprotektar sa ila pareho sa mataas nga mga pader nga nagapalibot sa siyudad.

¹² Ang pagpabugal sang tawo makalaglag sa iya, pero ang pagpaubos makapadungog sa iya.

¹³ Balingag kag makahuluya ang tawo nga nagasabat nga wala anay nagapamati.

¹⁴ Ang determinasyon sang tawo nga mabuhi makapabakod sa iya kon nagamasakit siya, pero kon madula ini wala na sing may makabulig pa sa iya.

¹⁵ Ang tawo nga maalamon kag may pag-intiendi nagatinguha pa gid nga madugangan ang iya kaalam.

¹⁶ Madali ka nga makapakigkita sa isa ka dungganon nga tawo kon may dala ka nga regalo para sa iya.

¹⁷ Ang una nga magpamatuod sa korte daw amo na ang husto, hasta nga ang iya kontra naman ang mag-usisa sa iya.

¹⁸ Ang paggabot-gabot makapauntat sang binaisay, kag makahusay sang kaso sang duha ka gamhanan nga tawo.

¹⁹ Mabudlayan ka nga magpasag-uli sa imo utod^[j] nga naglain ang iya buot sa imo. Daw mas mabudlay pa ini himuon sang sa magsalakay sa napaderan nga siyudad.

Subong nga mabudlay gub-on ang mga trangka sang puwertahan sang palasyo, mabudlay man untaton ang pag-inaway sang duha ka tawo.

²⁰ Pagaanihon mo ang bunga sang imo mga ginahambal.^[k]

²¹ Ang imo mga ginahambal makaluwas sang kabuhi ukon makapatay. Gani kon palahambal ka, magbantay ka kay pagaanihon mo ang bunga sang imo mga ginahambal.

²² Kon nakapangasawa ka, nakabaton ka sing maayo nga butang, kag nagapakita ina nga maayo ang Ginoo sa imo.

²³ Nagapakitluoy ang imol, pero nagasabat sing matigdas ang manggaranon.

²⁴ May pag-abyanay nga wala nagadugay, pero may pag-abyanay man nga mas mahirop pa sang sa mag-ulutod.