Beginning

Ang Kapuslanan sang mga Hulubaton

1 Amo ini ang mga hulubaton ni Solomon, nga anak ni David kag hari sang Israel.

² Paagi sa sini nga mga hulubaton, matun-an mo ang parte sa kaalam^[a] kag pagtadlong sa imo pamatasan, kag maintiendihan mo ang mga pulong nga nagahatag sang kaalam. ³ Makapatadlong ini sa imo pamatasan agod mangin maalamon ka, nga nagakabuhi sing husto, matarong, kag nagakabagay. ⁴ Makahatag ini sang kaalam sa mga wala sing alam, kag makahatag ini sang ihibalo sa mga pamatan-on kon paano magdesisyon sing husto. ⁵ Paagi sa pagpamati sini, madugangan pa gid ang kaalam sang mga maalamon kag matuytuyan ang mga may tinun-an, ⁶ agod maintiendihan nila ang kahulugan sang mga hulubaton, mga paanggid, kag mga paktakon^[b] sang mga maalamon.

⁷ Kon ang isa ka tawo gusto nga magmaalamon dapat magtahod siya sa Ginoo. Ang tawo nga buang-buang^[c] indi gusto sang kaalam kag indi niya gusto nga matadlong ang iya pamatasan.

Laygay sa Paglikaw sa Malaot nga mga Tawo

⁸ Anak,^[d] pamatii ang mga pagtadlong sang imo ginikanan sa imo pamatasan, ⁹ kay makapaayo ina sa imo pamatasan pareho sa korokorona nga mga bulak ukon kulintas nga makapaayo sa imo hitsura kag makahatag sa imo sang kadungganan.

¹⁰ Anak, indi ka magpadala-dala sa mga pagsulay sang makasasala nga mga tawo ¹¹ ukon mag-upod sa ila kon magsiling sila nga, “Dali, upod ka sa amon; mamangga kita sang mga inosente nga tawo kag patyon naton sila. ¹² Buhi sila subong kag maayo ang lawas pero tudason ta sila; mangin pareho sila sa mga nagkaladto na sa lugar sang mga patay. ¹³ Makakuha kita sa ila sang malahalon nga mga pagkabutang, kag pun-on ta ang aton mga balay sang aton mga inagaw. ¹⁴ Sige na, upod sa amon, kay partidahon ta dayon ang aton mga inagaw.”

¹⁵ Anak, indi ka gid mag-upod sa ila; maglikaw ka sa ila. ¹⁶ Kay maabtik sila magpakasala kag magpatay sang tawo. ¹⁷ Wala sing pulos ang pagbutang sang siod kon ang pispis nga imo dalakpon nagatan-aw. ¹⁸ Nakahibalo ang pispis nga masiod siya, pero ining malaot nga mga tawo wala nakahibalo nga sila mismo ang mabiktima sa ila nga pagpamangga sa iban. Nagahulat sila sa pagpatay pero sila mismo ang mapatay. ¹⁹ Amo ina ang dangatan sang mga tawo nga nagaangkon sang pagkabutang sa malain nga paagi. Mapatay sila sa sina nga buluhaton.

Resulta sang Pagsikway sang Kaalam

^20-21 Ang kaalam pareho sa tawo nga nagawali sing mabaskog sa mga karsada, mga plasa, mga merkado, kag sa mga puwertahan sang mga siyudad. Nagasiling siya,

Ang mga Kaayuhan sang Kaalam

2 Anak, batuna kag tipigi sa imo tagipusuon ang akon mga ginatudlo kag ginasugo sa imo. ² Pamatii ang parte sa kaalam kag pag-intiendi. ³ Tinguhai gid nga makaangkon ka sang pag-intiendi, ⁴ pareho nga daw nagapangita ka sang pilak ukon sang tinago nga manggad. ⁵ Kon himuon mo ini, mahibaluan mo kon ano ang pagtahod sa Ginoo, kag maintiendihan mo ang parte sa iya. ⁶ Kay ang Ginoo amo ang nagahatag sang kaalam. Sa iya man nagahalin ang ihibalo kag pag-intiendi. ⁷ Ginaprotektaran niya kag ginatigan-an sang kadalag-an^[f] ang mga nagakabuhi sing husto kag wala sing kasawayan. ⁸ Ginabantayan niya kag ginatipigan ang mga ginahimo sang mga matarong kag matutom sa iya.

⁹ Kon mamati ka sa akon, mahibaluan mo kon ano ang maayo nga himuon: ang husto, matarong, kag nagakabagay. ¹⁰ Kay mangin maalamon ka, kag makahatag ini sa imo sang kalipay. ¹¹ Kon kahibalo ka magdesisyon sing husto, makaprotektar ini sa imo. Kon may pag-intiendi ka, makatipig ini sa imo ¹² kag makapalikaw sa imo sa malain nga pagginawi kag sa mga tawo nga nagahambal sing sayop. ¹³ Ini nga mga tawo nagbiya sa husto nga pagginawi kag nagasunod sa pagginawi sang kadulom. ¹⁴ Nagakalipay sila sa paghimo sang malain. Nasadyahan sila sa kalain sang ila ginahimo. ¹⁵ Indi husto ang ila pagginawi; indi tadlong ang ila ginalaktan.

¹⁶ Ang kaalam makapalikaw man sa imo sa malain nga babayi nga gusto maghaylo sa imo paagi sa matam-is niya nga mga pulong. ¹⁷ Ini nga babayi nagbiya sa lalaki nga iya ginpamana sang bataon pa siya; ginkalimtan niya ang iya promisa sa Dios sang ginkasal siya. ¹⁸ Sa pagkamatuod, kon magkadto ka sa iya balay pareho lang nga nagapakadto ka sa kamatayon. Ang dalan pakadto sa iya balay nagapadulong sa lugar sang mga patay. ¹⁹ Ang bisan sin-o nga magkadto sa iya indi na makapauli; indi na niya matultulan pa ang dalan pakadto sa lugar sang mga buhi. ²⁰ Gani sunda ang pagkabuhi sang maayo nga mga tawo; magkabuhi ka nga matarong. ²¹ Kay ang tawo nga nagakabuhi sing husto kag wala sing kasawayan padayon nga magaestar diri sa aton duta. ²² Pero ang mga malaot kag maluibon palayason. Panggabuton sila pareho sa mga hilamon.

Dugang nga Kaayuhan sang Kaalam

3 Anak, indi gid pagkalimti ang ginatudlo ko sa imo; tipigi sa imo tagipusuon ang mga ginasugo ko sa imo, ² kay makapalawig ini kag makapauswag sang imo kabuhi. ³ Magpabilin ka nga maayo kag matutom; indi ina pagdulaa kundi huptan mo gid sa imo tagipusuon.^{[g] 4} Kon himuon mo ini, maluyag sa imo ang Dios kag ang mga tawo, kag mangin maayo ang pagtulok nila sa imo.

⁵ Magsalig ka sa Ginoo sa bug-os mo nga tagipusuon, kag indi ka magsalig sa imo kaugalingon nga kaalam. ⁶ Dumduma ang Ginoo sa tanan mo nga ginahimo, kag tuytuyan niya ikaw sa husto nga dalan. ⁷ Indi ka maghunahuna nga maalam ka na gid kundi magtahod ka sa Ginoo, kag indi ka maghimo sang malain. ⁸ Kay makapaayo kag makapabaskog ina sa imo lawas. ⁹ Padunggi ang Ginoo sa imo mga pagkabutang, pareho halimbawa sa paghalad sa iya sang una nga parte sang tanan mo nga patubas. ¹⁰ Kon himuon mo ini, magasulubra ang mga patubas sa imo mga bodega kag ang duga sang ubas sa imo mga suludlan.

¹¹ Anak, indi pagpakalaina ang pagdisiplina sang Ginoo sa imo.^[h] Indi maglain ang imo buot kon ginasabdong ka niya. ¹² Kay ginadisiplina sang Ginoo ang iya mga ginapalangga pareho sang ginahimo sang isa ka amay sa iya anak nga iya ginakalipay.

¹³ Bulahan ang tawo nga nakaangkon sang kaalam kag pag-intiendi. ¹⁴ Kay mas mapuslanon pa ini sang sa pilak kag bulawan, ¹⁵ kag mas bilidhon pa sang sa mga alahas.^[i] Kag wala gid sing bisan ano nga butang nga imo ginahandom nga makatupong sini. ¹⁶ Makapalawig kag makapauswag ini sang imo kabuhi, kag makahatag man sa imo sang kadungganan. ¹⁷ Makabulig gid ini sa imo kabuhi kag makapaayo sang imo kahimtangan. ¹⁸ Bulahan ang tawo nga nagapabilin nga maalamon; ang kaalam makapaayo kag makapalawig sang iya kabuhi.^[j]

^19-20 Paagi sa kaalam kag ihibalo, gintuga sang Ginoo ang kalibutan kag ang kalangitan, kag nagkalabukas ang mga tuburan kag naghatag ang mga panganod sang ulan.

²¹ Anak, tipigi gid ang imo kaalam kag ihibalo sa pagdesisyon sing husto. Indi pagpabay-i nga madula ini sa imo. ²² Kay makahatag ini sa imo sang malawig kag matahom nga kabuhi. ²³ Kag magakabuhi ka nga luwas sa katalagman kag indi ka maano. ²⁴ Makatulog ka nga mahamuok, nga wala sing may ginakahadlukan. ²⁵ Gani indi ka dapat mahadlok kon gulpi lang nga mag-abot ang makahaladlok nga mga hitabo, ukon kon laglagon na ang mga malaot, ²⁶ kay makasalig ka nga bantayan ka sang Ginoo; ilikaw niya ikaw sa katalagman.

²⁷ Buligi ang mga dapat buligan kon masarangan mo man lang. ²⁸ Indi na pagpabuwasi ang pagbulig sa imo isigkatawo kon mabuligan mo man lang siya subong.

²⁹ Indi ka magplano sing malain kontra sa imo isigkatawo nga nagasalig sa imo bilang iya kaingod.

³⁰ Indi ka magpakigbais sa imo isigkatawo sa wala sing kabangdanan, labi na kon wala man lang siya sing may nahimo nga malain sa imo.

³¹ Indi ka magkahisa sa mapintas nga tawo ukon magsunod sa iya mga ginahimo. ³² Kay ginakangil-aran sang Ginoo ang mga balingag, pero nagasalig siya sa nagakabuhi sing husto.

³³ Ginapakamalaot sang Ginoo ang panimalay sang mga malaot, pero ginapakamaayo niya ang panimalay sang mga matarong.

³⁴ Ginatamay niya ang nagapangtamay, pero ginakaluoyan niya ang mapainubuson.

³⁵ Ang mga maalamon padunggan, pero ang mga buang-buang pakahuy-an.