Beginning

Ginkontra ang Pagpatindog sang Templo

4 Nabalitaan sang mga kaaway sang mga taga-Juda kag taga-Benjamin nga ginapatindog liwat sang mga nagbalik halin sa pagkabihag ang templo sang Ginoo, ang Dios sang Israel. ² Gani nagkadto sila kay Zerubabel kag sa mga pangulo sang mga pamilya, kag nagsiling, “Buligan namon kamo sa pagpatindog sang templo tungod kay ginasimba man namon ang inyo Dios pareho sang ginahimo ninyo. Dugay na kami nga nagahalad sang mga halad sa iya, halin pa sang panahon ni Haring Esarhadon sang Asiria nga amo ang nagdala sa amon diri.” ³ Pero amo ini ang sabat nila ni Zerubabel, Jeshua, kag sang mga pangulo sang mga pamilya: “Ginsugo kami ni Haring Cyrus sang Persia nga patindugon liwat ang templo. Pero wala kamo sing labot sa pagpatindog sini para sa amon Dios. Kami lang ang magapatindog sini para sa Ginoo, ang Dios sang Israel.”

⁴ Gani ginpahadlok kag ginpaluya sang mga tawo nga nagaestar na nga daan sa sina nga lugar^[a] ang katawhan sang Juda agod indi sila magpadayon sa pag-obra sang templo. ⁵ Ginsuhulan nila ang mga opisyal sang gobyerno sang Persia agod kontrahon ang mga plano sang katawhan sang Juda. Padayon nila nga ginahimo ini halin sang panahon nga si Cyrus ang hari sang Persia hasta sang panahon nga si Darius na ang hari sang Persia.

Ang Pagkontra sa Pagpatindog sang Templo sang Panahon ni Haring Artaserkses

⁶ Sang pagsugod sang paghari ni Ahasuerus, ang mga kaaway sang mga pumuluyo sang Juda kag Jerusalem nagsulat sang mga akusasyon kontra sa ila. ⁷ Kag bisan sang si Artaserkses na ang hari sang Persia, nagsulat man sila sa iya. Sila amo si Bishlam, Mitredat, Tabeel, kag ang iban pa nila nga mga kaupod. Ginsulat nila ini sa lingguahe nga Aramico kag ginbadbad ini sa lingguahe sang taga-Persia.

^8-11 Nagsulat man si Rehum nga gobernador kag si Shimshai nga sekretaryo kay Haring Artaserkses kontra sa mga taga-Jerusalem. Amo ini ang ila nga sulat:

“Mahal nga Haring Artaserkses,

“Una sa tanan nagapangamusta kami sa imo, kami nga imo mga alagad diri sa probinsya sa nakatundan sang Eufrates. Lakip sa mga nagapangamusta amo ang amon kaupod nga mga pangulo kag mga opisyal, ang mga katawhan sang Tripolis, Persia, Erec, Babilonia, kag ang katawhan sang Susa sa duta sang Elam. Nagapangamusta man ang mga katawhan nga ginpahalin sa ila mga lugar ni Osnapar,^[b] ang bantog kag gamhanan nga hari sang Asiria. Ini nga mga katawhan ginpaestar niya sa siyudad sang Samaria kag sa iban nga mga lugar sa nakatundan sang Eufrates.

¹² “Mahal nga Hari, gusto namon nga mahibaluan mo nga ginapatindog liwat sang mga Judio ang siyudad sang Jerusalem, nga ang mga pumuluyo sini permi malain kag rebelde. Ini sila nag-abot sa sini nga siyudad halin sa mga lugar nga sakop mo. Ginakay-o na gani nila ang mga pader pati ang mga pundasyon sini.^{[c] 13} Mahal nga Hari, kon mapatindog liwat ang ini nga siyudad kag makay-o na ang mga pader sini, magarebelde ang mga pumuluyo sini kag indi na sila magbayad sang mga buhis kag sang iban pa nga mga balayran. Gani magagamay na ang kita sang ginharian.

¹⁴ “Tungod nga may katungdanan kami sa imo, Mahal nga Hari, kag indi namon gusto nga mahuy-an ka, ginapahibalo namon ini sa imo ¹⁵ agod usisaon mo ang mga kasulatan nga gintago sang imo mga katigulangan. Kag sa sini, mahibaluan mo nga ang mga pumuluyo sang siyudad sang Jerusalem rebelde halin sang una. Amo gani nga ginlaglag ang ini nga siyudad tungod kay nangin problema ini sa mga hari kag sa mga lugar nga luyag magsakop sini. ¹⁶ Ginapahibalo lang namon sa imo, Mahal nga Hari, nga kon mapatindog liwat ang ini nga siyudad kag makay-o na ang mga pader sini, madula sa imo ang probinsya nga ara sa nakatundan sang Eufrates.”

¹⁷ Amo ini ang sabat nga ginpadala sang hari:

“Nagapangamusta ako sa imo Gobernador Rehum, sa imo Shimshai nga sekretaryo, kag sa inyo mga kaupod nga nagaestar sa Samaria kag sa iban pa nga mga lugar sa nakatundan sang Eufrates.

“Kabay pa nga maayo ang inyo kahimtangan.

¹⁸ “Ang sulat nga inyo ginpadala ginbadbad sa amon lingguahe samtang ginabasa sa akon. ¹⁹ Nagmando ako nga usisaon ang mga kasulatan, kag napamatud-an matuod nga halin sang una ang mga pumuluyo sang Jerusalem nagakontra sa mga hari. Kinaandan na nga ginahimo sang sina nga lugar ang pagrebelde kontra sa gobyerno. ²⁰ Nahibaluan ko man paagi sa mga kasulatan nga gindumalahan ang Jerusalem sang gamhanan nga mga hari nga naghari sa bug-os nga probinsya sa nakatundan sang Eufrates kag nagpabayad sa ila sang buhis kag sang iban pa nga mga balayran.

²¹ “Karon, magmando kamo nga untaton na sang sina nga mga tawo ang pagpatindog liwat sang siyudad hasta nga wala pa ako magmando nga patindugon ina. ²² Himua ninyo ini gilayon agod indi mahalitan ang akon ginharian.”

²³ Pagkatapos nga ginbasa sa ila ni Rehum, Shimshai, kag sa ila mga kaupod ang sulat ni Haring Artaserkses, nagkadto sila gilayon sa Jerusalem kag ginpilit ang mga Judio nga mag-untat sa pagpatindog liwat sang siyudad.

Ginpadayon ang Pagpatindog sang Templo

²⁴ Nauntat ang pagpatindog sang templo sang Dios sa Jerusalem hasta sa ikaduha nga tuig sang paghari ni Darius sa Persia.

5 Karon, ginsugo sang Dios sang Israel ang mga propeta nga si Haggai kag si Zacarias nga apo ni Iddo sa pagsugid sang iya mensahi sa mga Judio sa Juda kag Jerusalem. ² Nagpamati sa ila si Zerubabel nga anak ni Shealtiel kag si Jeshua nga anak ni Jozadak. Gani ginpadayon nila ang pagpatindog sang templo sang Dios sa Jerusalem. Ginsuportaran gid sila sang sadtong duha ka propeta sang Dios.

³ Pero sa wala magdugay, nag-abot sa Jerusalem si Tatenai nga gobernador sang probinsya sa nakatundan sang Eufrates, si Shetar Bozenai, kag ang ila mga kaupod. Nagpamangkot sila^[d] sa mga Judio, “Sin-o ang nagsugo sa inyo sa pagpatindog liwat sang sini nga templo?” ⁴ Nagpamangkot pa gid sila, “Sin-o ang mga ngalan sang mga tawo nga nagaobra sini?” ^5-7 Pero ginbantayan sang Dios ang mga pangulo sang mga Judio, gani nagdesisyon si Tatenai, si Shetar Bozenai, kag ang ila mga kaupod nga mga opisyal sang probinsya sa nakatundan sang Eufrates nga indi lang nila anay pagpauntaton ang pagpatindog sang templo hasta nga makabalita sila kay Haring Darius parte sini kag makabaton sang iya sabat.

Amo ini ang sulat nga ginpadala nila kay Haring Darius:

“Mahal nga Haring Darius,

“Kabay pa nga maayo ang imo kahimtangan.

⁸ “Ginapahibalo ka namon, Mahal nga Hari, nga nagkadto kami sa probinsya sang Juda, didto sa ginapatindugan sang templo sang gamhanan nga Dios. Dalagko nga mga bato ang ginagamit sa pagpatindog sang templo, kag ang mga pader sini ginbutangan sang mga troso agod magpag-on. Mapisan sila sa ila nga pag-obra, gani madasig ang pagpatindog sini. ⁹ Ginpamangkot namon ang ila mga pangulo kon sin-o ang nagsugo sa ila sa pagpatindog liwat sang templo. ¹⁰ Kag ginpamangkot man namon ang ila mga ngalan agod mapahibalo namon sa imo kon sin-o ang mga nagapangulo sa pagpatindog sang templo.

¹¹ “Amo ini ang ila sabat sa amon: ‘Mga alagad kami sang Dios sang langit kag sang kalibutan, kag ginapatindog liwat namon ang templo nga ginpatindog sang una sang isa ka gamhanan nga hari sang Israel. ¹² Pero tungod kay ginpaakig sang amon mga katigulangan ang Dios sang langit, ginpabay-an niya sila nga sakupon ni Nebucadnezar nga Kaldeanhon,^[e] nga hari sang Babilonia. Gin-guba ni Nebucadnezar ang ini nga templo kag ginbihag niya ang amon mga katigulangan sa Babilonia. ¹³ Pero sang nahauna nga tuig sang paghari ni Cyrus sa Babilonia, nagmando siya nga patindugon liwat ang templo sang Dios. ¹⁴ Gin-uli man niya ang mga bulawan kag pilak nga mga kagamitan sang templo sang Dios. Ini nga mga kagamitan ginkuha anay ni Nebucadnezar sa templo sa Jerusalem kag ginbutang sa templo sa Babilonia. Gintugyan ni Haring Cyrus ini nga mga kagamitan kay Sheshbazar nga ginpili niya nga gobernador sang Juda. ¹⁵ Nagsiling ang hari kay Sheshbazar nga patindugon liwat ang templo sang Dios sa Jerusalem sa ginpatindugan man sini anay, kag ibutang didto ang mga kagamitan sini. ¹⁶ Gani nagkadto si Sheshbazar sa Jerusalem kag ginpatukod niya ang mga pundasyon sang templo sang Dios. Hasta subong ginapatindog pa ang templo; wala pa ini matapos.’

¹⁷ “Karon, kon mahimo, Mahal nga Hari, ipausisa ang mga kasulatan nga ginpatago sang mga hari sang Babilonia kon matuod gid bala nga nagmando si Haring Cyrus nga patindugon liwat ang templo sang Dios sa Jerusalem. Kag dayon pahibalua kami kon ano ang imo desisyon parte sini.”

Nagsugot si Haring Darius sa Pagpatindog Liwat sang Templo

6 Gani nagmando si Haring Darius sa pag-usisa sang mga kasulatan nga gintago sa talaguan sini sa Babilonia. ² Pero didto nakita sa palasyo sa Ecbatana, nga sakop sang probinsya sang Media, ang isa ka linukot nga kasulatan nga may nakasulat nga:

³ “Ang ini nga kasulatan nagapahanumdom nga sang nahauna nga tuig sang paghari ni Cyrus, nagmando siya nga patindugon liwat ang templo sang Dios sa Jerusalem nga sa diin ihalad ang mga halad. Dapat nga malig-on ang pundasyon sini. Kag dapat 90 ka tapak ang iya kataason kag 90 man ka tapak ang iya kasangkaron. ⁴ Ang kada tatlo ka dalagko nga mga bato sini nga nagasampaw, sampawan sang isa ka troso. Ang tanan nga gastos kuhaon sa kuwarta sang ginharian. ⁵ Kag ang bulawan kag pilak nga mga kagamitan sa templo sang Dios nga gindala ni Haring Nebucadnezar sa Babilonia dapat ibalik sa bulutangan sini sa templo sa Jerusalem.”

⁶ Gani nagpadala si Haring Darius sang sini nga mensahi sa ila ni Tatenai, nga gobernador sang probinsya sa nakatundan sang Eufrates, Shetar Bozenai, kag sa kapareho nila nga mga opisyal sa sina nga probinsya:

“Palayo kamo dira sa templo sang Dios. ⁷ Indi ninyo paghilabti ang pagpatindog sini. Pabay-i lang ninyo ang gobernador kag ang iban pa nga mga pangulo sang mga Judio sa pagpatindog sini sa ginpatindugan man sini anay.

⁸ “Nagamando man ako nga buligan ninyo ang mga pangulo sang mga Judio paagi sa pagbayad gilayon sang tanan nga gastos agod indi maatrasar ang pag-obra. Ang bayad kuhaon ninyo sa kuwarta sang ginharian nga naghalin sa mga buhis sa inyo probinsya. ⁹ Dapat hatagan ninyo adlaw-adlaw ang mga pari sa Jerusalem sang ila kinahanglanon pareho sang torite nga baka kag mga gulang kag bataon nga mga karnero nga lalaki nga pagasunugon bilang halad sa Dios sang langit,^[f] pati man sang trigo, asin, bino, kag lana. Dapat indi gid kamo magkapalyar^[g] sa paghatag, ¹⁰ agod nga makahalad sila sang mga halad nga makapalipay sa Dios sang langit, kag makapangamuyo sila para sa akon kag sa akon mga anak.

¹¹ “Nagamando pa gid ako nga ang bisan sin-o nga indi magtuman sini tuhugon sang kahoy nga ginhukas sa iya nga balay, kag ang iya balay gub-on hasta nga wala sing parte nga magkalabilin nga nagatindog.^{[h] 12} Kabay pa nga ang Dios nga nagpili sang Jerusalem nga lugar nga sa diin padunggan siya magalaglag sa bisan sin-o nga hari ukon nasyon nga magsupak sang sini nga mando kag magguba sina nga templo sa Jerusalem.

“Ako, si Darius, ang nagmando sini. Dapat tumanon gid ini.”

Gindedikar ang Templo

¹³ Gintuman gid nila ni Tatenai nga gobernador, Shetar Bozenai, kag sang ila mga kaupod ang mando ni Haring Darius. ¹⁴ Gani padayon nga nag-obra ang mga pangulo sang mga Judio samtang ginapalig-on sila sang mga mensahi sang mga propeta nga sila ni Haggai kag Zacarias nga apo ni Iddo. Natapos nila obra ang templo suno sa sugo sang Dios sang Israel nga ginpatuman ni Cyrus, Darius, kag Artaserkses, nga magsunod nga mga hari sang Persia. ¹⁵ Nahuman ang templo sang ikatatlo nga adlaw sang ikadose nga bulan, nga amo ang bulan sang Adar, sadtong ikaanom nga tuig sang paghari ni Darius.

¹⁶ Malipayon nga nagsaulog sa pagdedikar sang templo sang Dios ang katawhan sang Israel—ang mga pari, mga Levita, kag ang iban pa nga nagbalik halin sa pagkabihag. ¹⁷ Sa sining pagdedikar sang templo sang Dios, naghalad sila sang 100 ka turo nga baka, 200 ka gulang nga karnero nga lalaki, kag 400 ka bataon nga karnero nga lalaki. Naghalad man sila sang dose ka lalaki nga kanding bilang halad sa pagpakatinlo sang tagsa ka tribo sang Israel. ¹⁸ Ginbutang nila ang mga pari kag ang mga Levita sa ila tagsa ka katungdanan sa templo sa Jerusalem suno sa nasulat sa Libro ni Moises.

Ang Piesta sang Paglabay sang Anghel

¹⁹ Sang ika-14 nga adlaw sang nahauna nga bulan, sang masunod nga tuig, ginsaulog sang mga nagbalik halin sa pagkabihag ang Piesta sang Paglabay sang Anghel. ²⁰ Nagpakatinlo ang mga pari kag ang mga Levita agod mangin takos sila sa ila nga pagpanguna sa mga seremonya. Dayon gin-ihaw sang mga Levita ang mga karnero nga halad sa pagsaulog sang Piesta sang Paglabay sang Anghel. Ginhimo nila ini para sa tanan nga nagbalik halin sa pagkabihag, para sa mga pari nga ila mga paryente, kag para sa ila kaugalingon. ²¹ Ini nga mga halad ginkaon sang tanan nga Israelinhon nga nagbalik halin sa pagkabihag kag pati man sang iban nga mga tawo nga nagaestar didto nga nagbiya na sa mga ginahimo sang mga tawo nga wala nagakilala sa Dios. Nagbiya sila sa sini nga mga butang agod simbahon ang Ginoo, ang Dios sang Israel. ²² Sa sulod sang pito ka adlaw ginsaulog nila sing malipayon ang Piesta sang Tinapay nga Wala sing Inugpahabok. Kay ginhatagan sila sang Ginoo sang kalipay paagi sa pagtandog niya sang tagipusuon sang hari sang Asiria^[i] agod buligan sila sa pag-obra sang templo sang Dios, ang Dios sang Israel.

Nag-abot si Ezra sa Jerusalem

7 ^1-6 Pagkaligad sang madamo nga mga tinuig, sang si Artaserkses ang hari sang Persia, nag-abot si Ezra sa Jerusalem halin sa Babilonia. Si Ezra nga ini anak ni Seraya. Si Seraya anak ni Azaria. Si Azaria anak ni Hilkia. Si Hilkia anak ni Shalum. Si Shalum anak ni Zadok. Si Zadok anak ni Ahitub. Si Ahitub anak ni Amaria. Si Amaria anak ni Azaria. Si Azaria anak ni Merayot. Si Merayot anak ni Zerahia. Si Zerahia anak ni Uzi. Si Uzi anak ni Buki. Si Buki anak ni Abishua. Si Abishua anak ni Finehas. Si Finehas anak ni Eleazar. Si Eleazar anak ni Aaron nga pangulo nga pari.

Si Ezra isa ka manunudlo nga nakahibalo gid sing maayo sang Kasuguan ni Moises nga ginhatag sang Ginoo, ang Dios sang Israel. Ginhatag sang hari ang tanan nga ginpangayo ni Ezra tungod kay ginabuligan siya sang Ginoo nga iya Dios. ⁷ May nag-upod man sa iya nga mga Israelinhon sang pagbalik niya sa Jerusalem sadtong ikapito nga tuig sang paghari ni Artaserkses. Lakip sa mga nag-upod amo ang mga pari, mga Levita, mga manugkanta, mga guwardya sang mga puwertahan sang templo, kag mga suluguon sa templo. ^8-9 Naghalin si Ezra sa Babilonia sang nahauna nga adlaw sang nahauna nga bulan. Kag sa bulig sang Dios, nakaabot siya sa Jerusalem sang nahauna nga adlaw sang ikalima nga bulan, sadtong ikapito nga tuig sang paghari ni Artaserkses. ¹⁰ Ginbuligan siya sang Dios tungod kay nagdedikar siya sa pagtuon kag sa pagtuman sang Kasuguan sang Ginoo, kag sa pagtudlo sang mga pagsulundan kag mga sugo sini sa mga Israelinhon.

Ang Sulat ni Artaserkses kay Ezra

¹¹ Amo ini ang sulat nga ginhatag ni Haring Artaserkses kay Ezra nga pari kag manunudlo, nga nakahibalo gid sing maayo sang mga sugo kag mga pagsulundan nga ginhatag sang Ginoo sa mga taga-Israel:

¹² “Ako si Haring Artaserkses nga labaw sa tanan nga hari. Nagapangamusta ako sa imo, Ezra, nga pari kag manunudlo sang Kasuguan sang Dios sang langit.^[j]

¹³ “Nagamando ako nga ang bisan sin-o sa mga Israelinhon diri sa akon ginharian, pati mga pari kag mga Levita, nga gusto mag-upod sa imo sa pagbalik sa Jerusalem puwede makaupod. ¹⁴ Ginasugo ko ikaw kag sang akon pito ka manuglaygay nga usisaon mo ang mga nagakalatabo sa Juda kag Jerusalem kon bala ginasunod nila ang Kasuguan sang imo Dios, nga imo nahibaluan sing maayo.^{[k] 15} Ginasugo ko man ikaw nga dal-on mo ang mga bulawan kag mga pilak nga ginahatag ko kag sang akon mga manuglaygay sing kinabubut-on sa Dios sang Israel nga nagapuyo sa Jerusalem. ¹⁶ Dal-on mo man ang tanan nga pilak kag bulawan nga mabaton mo halin sa probinsya sang Babilonia, pati man ang kinabubut-on nga bulig sang katawhan sang Israel kag sang ila mga pari para sa templo sang ila Dios sa Jerusalem. ¹⁷ Siguraduhon mo nga ang ini nga kuwarta gamiton sa pagbakal sang turo nga mga baka, gulang kag bataon nga mga karnero nga lalaki, mga uyas, kag bino, nga ihalad sa halaran sang templo sang inyo Dios sa Jerusalem. ¹⁸ Ang mabilin nga bulawan kag pilak puwede ninyo gamiton sang imo mga kasimanwa sa bisan ano nga gusto ninyo suno sa kabubut-on sang inyo Dios. ¹⁹ Pero ang mga kagamitan nga gintugyan sa imo nga gamiton sa pag-alagad sa templo sang imo Dios ihatag mo tanan sa Dios sang Jerusalem. ²⁰ Kon may iban ka pa nga kinahanglan para sa templo, magkuha ka lang sang panggastos sa kuwarta sang ginharian.

²¹ “Ako, si Haring Artaserkses, nagmando sa tanan nga tresurero sang probinsya sa nakatundan sang Eufrates nga ihatag gid ninyo ang bisan ano nga pangayuon sa inyo ni Ezra nga pari kag manunudlo sang Kasuguan sang Dios sang langit. ²² Hatagi ninyo siya hasta sa 3,500 ka kilo nga pilak, 300 ka sako nga trigo, 550 ka galon nga bino, 550 ka galon nga lana sang olibo, kag bisan ano kadamo nga asin nga kinahanglanon. ²³ Ihatag gid ninyo ang tanan nga kinahanglanon sa templo suno sa ginmando sang Dios sang langit. Kay kon indi, maakig siya sa akon ginharian kag sa akon mga anak. ²⁴ Ginapahibalo man namon kamo nga indi ninyo pagpabayaron sang buhis kag sang iban pa nga balayran ang mga pari, mga Levita, mga musikero, mga guwardya sang mga puwertahan sang templo, mga suluguon sa templo, kag iban pa nga nagatrabaho sa sini nga templo sang Dios.

²⁵ “Kag ikaw, Ezra, suno sa kaalam nga ginhatag sang Dios sa imo, magpili ka sang mga hukom kag mga opisyal nga magdumala sa tanan nga tawo sa probinsya sa nakatundan sang Eufrates. Dapat nakahibalo sila sang Kasuguan sang imo Dios. Kag ang mga tawo nga wala nakahibalo sang Kasuguan tudluan mo. ²⁶ Ang bisan sin-o nga indi magtuman sa Kasuguan sang imo Dios ukon sa kasuguan sang hari pagasilutan gid sang kamatayon, ukon palayason sa iya lugar, ukon kuhaon ang iya pagkabutang, ukon prisohon.”

Gindayaw ni Ezra ang Dios

²⁷ Nagsiling si Ezra: Dalayawon ang Ginoo, ang Dios sang aton mga katigulangan, nga nagtandog sa tagipusuon sang hari nga padunggan niya ang templo sang Ginoo sa Jerusalem. ²⁸ Tungod sa kaayo sang Ginoo sa akon, maayo ang pagtratar sa akon sang hari kag sang iya mga manuglaygay, kag pati sang tanan niya nga gamhanan nga mga opisyal. Kag tungod nga ginabuligan ako sang Ginoo nga akon Dios, naangkon ko ang kaisog sa pagtipon sang mga pangulo sang Israel sa pag-upod sa akon sa Jerusalem.