Beginning

Ang mga Pagbag-o nga Ginhimo ni Josia^(A)

23 Dayon ginpatawag ni Haring Josia ang tanan nga manugdumala sang Juda kag Jerusalem. ² Nagkadto siya sa templo sang Ginoo upod ang tanan nga katawhan sang Juda kag Jerusalem halin sa pinakadungganon hasta sa pinakakubos. Nag-upod man ang mga pari kag mga propeta. Ginbasa ni Josia sa ila ang tanan nga nasulat sa Libro sang Kasugtanan, nga nakita sa templo sang Ginoo. ³ Dayon nagtindog si Josia sa kilid sang haligi^[a]. Kag naghimo siya sang kasugtanan sa presensya sang Ginoo nga magsunod siya sa Ginoo paagi sa pagtuman sa iya mga sugo, pagpanudlo, kag pagsulundan sa bug-os niya nga tagipusuon kag kalag. Sa sini nga paagi matuman ang mga ginapatuman sang kasugtanan sang Dios nga nasulat sa sini nga libro. Kag nagpromisa man ang mga tawo nga magtuman sa kasugtanan sang Dios.

⁴ Dayon ginsugo ni Haring Josia si Hilkia nga pangulo nga pari, ang mga pari nga sunod sa rangko ni Hilkia, kag ang mga pari nga nagabantay sa puwertahan sang templo, sa pagkuha sa templo sang Ginoo sang tanan nga kagamitan nga ginagamit sa pagsimba kay Baal, kay Ashera, kag sa tanan nga butang sa langit. Ginpasunog niya ini sa guwa sang Jerusalem, sa uma sang Kidron, kag gindala dayon ang abo sa Betel. ⁵ Ginpahalin niya sa ila katungdanan ang mga pari nga nagaalagad sa mga dios-dios. Ini nga mga pari gintugyanan sang mga hari sang Juda sa pagsunog sang mga insenso sa mga simbahan sa mataas nga mga lugar didto sa mga banwa sang Juda kag sa palibot sang Jerusalem. Nagsunog sila sang mga insenso kay Baal kag sa mga ara sa langit—sa adlaw, sa bulan, kag sa mga bituon. ⁶ Ginpakuha man ni Haring Josia ang hulohaligi nga simbolo sang diosa nga si Ashera sa templo sang Ginoo kag gindala sa guwa sang Jerusalem, sa Kidron nga ililigan sang tubig, kag ginsunog didto. Dayon ginpapudpod niya ini sing mapino kag ginsabwag ang abo sa patyo. ⁷ Ginpaguba man niya ang mga balay sang mga lalaki kag babayi nga nagabaligya sang ila lawas, nga ara sa templo sang Ginoo. Didto nagatahi ang mga babayi sang mga bayo nga ginagamit sa pagsimba kay Ashera.^[b]

⁸ Ginpabalik ni Josia sa Jerusalem ang tanan nga pari nga nagaestar sa iban nga mga banwa sang Juda. Gindagtaan niya ang mga simbahan sa mataas nga mga lugar, halin sa Geba hasta sa Beersheba, sa diin nagasunog ang mga pari sang mga insenso. Ginpaguba niya ang mga simbahan sa Puwertahan ni Josue, ang manugdumala sang Jerusalem. Ini nga puwertahan ara sa wala dampi sang puwertahan sang siyudad. ⁹ Ang mga pari nga nag-alagad sa mga simbahan sa mataas nga mga lugar wala gintugutan nga mag-alagad sa halaran sang Ginoo sa Jerusalem, pero gintugutan sila nga magkaon sang tinapay nga wala sing inugpahabok upod sa iban nga mga pari.

¹⁰ Gindagtaan man ni Josia ang halaran sang Tofet, sa Pulopatag sang Ben Hinom, agod wala sing may maghalad didto sang iya bata sa kalayo para kay Molec. ¹¹ Ginkuha man niya sa puwertahan sang templo sang Ginoo ang mga kabayo^[c] nga gindedikar sang mga hari sang Juda sa adlaw. Ini nga mga kabayo ara dampi sa lagwerta sang templo, malapit sa kuwarto sang opisyal nga si Natan Melec. Ginsunog man ni Josia ang mga karwahe nga ginhalad sa adlaw.

¹² Ginpaguba niya ang mga halaran nga ginpatindog sang mga hari sang Juda sa matapan nga atop sang ibabaw nga kuwarto ni Ahaz, pati ang mga halaran nga ginpahimo ni Manase sa duha ka lagwerta sang templo sang Ginoo. Ginpangdugmok niya ini sing mapino kag ginsabwag ang abo sa Kidron nga ililigan sang tubig. ¹³ Gindagtaan man niya ang mga simbahan sa mataas nga mga lugar sa sidlangan sang Jerusalem kag sa bagatnan sang Bukid sang Kalautan. Ini nga mga simbahan ginpatindog ni Haring Solomon sang Israel para kay Ashtoret, ang makangilil-ad nga diosa sang mga Sidonhon, kag para kay Kemosh, ang makangilil-ad nga dios sang mga Moabnon, kag para man kay Molec, ang makangilil-ad nga dios sang mga Ammonhon. ¹⁴ Ginpangdugmok ni Josia ang handumanan nga mga bato kag ginpang-utod ang mga hulohaligi nga simbolo sang diosa nga si Ashera. Dayon gindagtaan niya ato nga mga lugar paagi sa paglapta didto sang tul-an sang mga tawo. ¹⁵ Bisan ang halaran sa simbahan sa mataas nga lugar didto sa Betel gin-guba ni Josia. Ini nga simbahan ginpahimo ni Jeroboam nga anak ni Nebat, nga amo ang nangin kabangdanan sang pagpakasala sang mga taga-Israel. Gindugmok ini ni Josia sing mapino kag ginsunog, pati ang hulohaligi nga simbolo sang diosa nga si Ashera. ¹⁶ Kag samtang nagatulok siya sa palibot, nakita niya ang mga lulubngan sa kilid sang bukid. Ginpakuha niya ang mga tul-an sa mga lulubngan kag ginsunog niya didto sa halaran sa Betel sa pagdagta sini. Natabo ini suno sa ginsiling sang Ginoo paagi sa iya alagad nga nagtagna sini nga mga butang. ¹⁷ Nagpamangkot si Haring Josia parte sa isa pa ka lulubngan nga iya nakita, “Kay sin-o ina lulubngan?” Nagsabat ang mga tawo sang siyudad, “Lulubngan ina sang alagad sang Dios nga taga-Juda. Siya ang nagtagna sining imo ginhimo subong sa halaran sa Betel.” ¹⁸ Nagsiling ang hari, “Pabay-i lang ninyo ang iya lulubngan. Indi ninyo pagkuhaa ang iya mga tul-an.” Gani wala nila pagkuhaa ang iya mga tul-an kag pati ang mga tul-an sang propeta nga taga-Samaria.

¹⁹ Dayon gin-guba ni Josia ang mga simbahan sa mataas nga mga lugar sa Samaria, pareho sa ginhimo niya sa Betel. Ini nga mga simbahan nga ginpahimo sang mga hari sang Israel nakapaakig gid sa Ginoo. ²⁰ Ginpamatay ni Josia ang tanan nga pari sang sadto nga mga simbahan didto mismo sa mga halaran sini. Kag nagsunog siya sang mga tul-an sang tawo sa sadto nga mga halaran sa pagdagta sini. Dayon nagbalik siya sa Jerusalem.

Ginselebrar ni Josia ang Piesta sang Paglabay sang Anghel^(B)

²¹ Nagmando si Josia sa tanan nga tawo, “Magsaulog kita sang Piesta sang Paglabay sang Anghel sa pagpadungog sa Ginoo nga aton Dios, suno sa nasulat diri sa Libro sang Kasugtanan.” ²² Kay wala sing pareho sina nga klase sang pagselebrar sang Piesta sang Paglabay sang Anghel sang panahon sang mga pangulo nga nagdumala sa Israel kag sang panahon sang mga hari sang Israel kag Juda. ²³ Ginsaulog ini nga piesta sa Jerusalem sa pagpadungog sa Ginoo sang ika-18 nga tuig sang paghari ni Josia.

²⁴ Gindula man ni Josia sa Juda kag Jerusalem ang mga espiritista nga nagapakigsugilanon sa kalag sang patay, ang mga dios sang mga panimalay, ang iban pa nga mga dios-dios, kag ang tanan nga makangilil-ad nga ginasimba sang mga tawo. Ginhimo ini ni Josia sa pagtuman sa mga sugo nga nasulat sa libro nga nakita ni Hilkia nga pari sa templo sang Ginoo. ²⁵ Wala pa gid sing hari nga pareho kay Josia nga nagsunod sa Ginoo sa bug-os niya nga tagipusuon, sa bug-os niya nga kalag, kag sa bug-os niya nga kusog. Gintuman gid niya ang tanan nga Kasuguan ni Moises. Kag wala na sing pareho sa iya sa masunod nga mga hari.

²⁶ Pero bisan pa sining tanan, wala gihapon nakuha ang puwerte nga kaakig sang Ginoo sa Juda, tungod sa tanan nga ginhimo ni Manase nga nakapaakig sa iya. ²⁷ Gani nagsiling ang Ginoo, “Pahalinon ko ang mga taga-Juda sa ila lugar palayo sa akon presensya pareho sa ginhimo ko sa mga taga-Israel. Kag sikwayon ko ang Jerusalem, ang siyudad nga akon ginpili, pati ang ini nga templo nga ginsiling ko nga diri ako padunggan.”

Ang Katapusan sang Paghari ni Josia^(C)

²⁸ Ang iban pa nga estorya parte sa paghari ni Josia, kag ang tanan nga iya ginhimo, nasulat sa Libro sang Kasaysayan sang mga Hari sang Juda.

²⁹ Sang nagahari pa si Josia, si Faraon Neco nga hari sang Egipto nagkadto sa Suba sang Eufrates sa pagbulig sa hari sang Asiria. Naglakat si Haring Josia kag ang iya mga soldado sa pagpakig-away kay Neco, pero ginpatay siya ni Neco sang magkitaay sila sa Megido. ³⁰ Ginkarga sang iya mga alagad ang iya bangkay sa karwahe kag gindala balik sa Jerusalem kag ginlubong sa iya kaugalingon nga lulubngan. Ang iya anak nga si Jehoahaz amo ang ginbulos sang katawhan sang Juda nga hari paagi sa paghaplas sa iya sang lana.

Ang Paghari ni Jehoahaz sa Juda^(D)

³¹ Nagaedad si Jehoahaz sang 23 ka tuig sang nangin hari siya. Sa Jerusalem siya nag-estar, kag naghari siya sa sulod sang tatlo ka bulan. Ang iya iloy amo si Hamutal nga anak ni Jeremias nga taga-Libna. ³² Malain ang iya ginhimo sa panulok sang Ginoo, pareho sa ginhimo sang iya mga katigulangan. ³³ Ginpriso siya ni Faraon Neco sa Ribla nga sakop sang duta sang Hamat, agod indi siya maghari sa Jerusalem. Ginpabayad ni Neco ang Juda sang buhis nga mga 3,500 ka kilo nga pilak kag 35 ka kilo nga bulawan. ³⁴ Si Eliakim nga isa pa ka anak ni Josia amo ang ginbulos ni Neco nga hari. Gin-ilisan ni Neco ang ngalan ni Eliakim nga Jehoyakim. Si Jehoahaz iya gindala ni Neco sa Egipto kag didto siya napatay. ³⁵ Ginpabayad ni Haring Jehoyakim sang buhis ang mga taga-Juda suno sa ila manggad, agod makabayad siya sang buhis nga ginapabayad ni Faraon Neco.

Ang Paghari ni Jehoyakim sa Juda^(E)

³⁶ Nagaedad si Jehoyakim sang 25 ka tuig sang nangin hari siya. Sa Jerusalem siya nag-estar, kag naghari siya sa sulod sang 11 ka tuig. Ang iya iloy amo si Zebida nga anak ni Pedaya nga taga-Ruma. ³⁷ Malain ang iya ginhimo sa panulok sang Ginoo, pareho sa ginhimo sang iya mga katigulangan.

24 Sang panahon sang paghari ni Jehoyakim, ginsalakay ni Haring Nebucadnezar sang Babilonia ang Juda kag nangin sakop niya si Jehoyakim sa sulod sang tatlo ka tuig. Pero sang ulihi nagrebelde si Jehoyakim kay Nebucadnezar. ² Nagpadala ang Ginoo sang mga taga-Babilonia,^[d] taga-Aram, taga-Moab, kag taga-Ammon sa pagsalakay sa Juda, suno sa ginsiling sang Ginoo paagi sa iya mga alagad nga mga propeta. ³ Natabo gid man ini sa Juda suno sa ginsugo sang Ginoo, agod mapahalin niya sila sa ila lugar palayo sa iya presensya, tungod sa mga sala nga ginhimo ni Manase, ⁴ pati ang iya pagpamatay sang mga inosente nga mga tawo. Ginpaagay niya ang ila dugo sa Jerusalem, kag indi ini mapatawad sang Ginoo.

⁵ Ang iban pa nga estorya parte sa paghari ni Jehoyakim, kag ang tanan nga iya ginhimo, nasulat sa Libro sang Kasaysayan sang mga Hari sang Juda. ⁶ Sang napatay si Jehoyakim, si Jehoyakin nga iya anak amo ang nagbulos sa iya bilang hari.

⁷ Wala na nagsalakay liwat ang hari sang Egipto, kay gin-agaw sang hari sang Babilonia ang tanan niya nga teritoryo, halin sa ililigan sang tubig sang Egipto hasta sa Suba sang Eufrates.

Ang Paghari ni Jehoyakin sa Juda^(F)

⁸ Nagaedad si Jehoyakin sang 18 ka tuig sang nangin hari siya. Sa Jerusalem siya nag-estar, kag naghari siya sa sulod sang tatlo ka bulan. Ang iya iloy amo si Nehusta nga anak ni Elnatan nga taga-Jerusalem. ⁹ Malain ang iya ginhimo sa panulok sang Ginoo, pareho sa ginhimo sang iya amay nga si Jehoyakim.

¹⁰ Sang panahon sang iya paghari, ang mga opisyal ni Haring Nebucadnezar sang Babilonia nagsalakay sa Jerusalem, kag ginkibon nila ini. ¹¹ Nagkadto mismo si Nebucadnezar sa Jerusalem samtang ginakibon ini sang iya mga tinawo. ¹² Kag nagsurender sa iya si Haring Jehoyakin, upod ang iya iloy, ang iya mga alagad, ang iya dungganon nga mga tawo, kag ang iya mga opisyal.

Sang ikawalo nga tuig sang paghari ni Nebucadnezar sa Babilonia, ginbihag niya si Jehoyakin. ¹³ Suno sa ginsiling sadto sang Ginoo, ginpanguha ni Nebucadnezar ang tanan nga manggad sa templo sang Ginoo kag sa palasyo, kag ang tanan nga bulawan nga kagamitan nga ginpahimo ni Haring Solomon sang Israel para sa templo sang Ginoo. ¹⁴ Kag ginbihag niya ang 10,000 ka pumuluyo sang Jerusalem, lakip na ang tanan nga opisyal kag pinakamaayo nga mga soldado, kag ang tanan nga hanas nga mga trabahador kag mga platero. Ang mga pinakaimol lang ang nabilin.

¹⁵ Ginbihag ni Nebucadnezar si Jehoyakin sa Babilonia, pati ang iya iloy, mga asawa, mga opisyal kag ang mga dungganon nga mga tawo sa Juda. ¹⁶ Ginbihag man ni Nebucadnezar ang 7,000 ka maisog nga mga soldado kag 1,000 ka hanas nga mga trabahador kag mga platero nga mga soldado man. ¹⁷ Ang ginbulos niya nga hari amo si Matania nga tiyo ni Jehoyakin. Kag gin-islan niya ang ngalan ni Matania nga Zedekia.

Ang Paghari ni Zedekia sa Juda^(G)

¹⁸ Nagaedad si Zedekia sang 21 ka tuig sang nangin hari siya. Sa Jerusalem siya nag-estar, kag naghari siya sa sulod sang 11 ka tuig. Ang iya iloy amo si Hamutal nga anak ni Jeremias nga taga-Libna. ¹⁹ Malain ang iya ginhimo sa panulok sang Ginoo, pareho sa ginhimo ni Jehoyakim. ²⁰ Gani sang ulihi ginpahalin sang Ginoo ang mga taga-Jerusalem kag taga-Juda sa ila lugar palayo sa iya presensya. Natabo ini tungod sa kaakig sang Ginoo sa ila.

Ang Pagkalaglag sang Jerusalem^(H)

Karon, nagrebelde si Zedekia sa hari sang Babilonia.

25 Gani sang ikasiyam nga tuig sang paghari ni Zedekia, sang ikanapulo nga adlaw sang ikanapulo nga bulan, nagsalakay si Haring Nebucadnezar sang Babilonia kag ang iya bug-os nga soldado sa Jerusalem. Nagkampo sila sa guwa sang siyudad kag naghimo sang mga tore-tore sa palibot sini. ² Ginkibon nila ang siyudad hasta sang ikaonse nga tuig sang paghari ni Zedekia. ³ Sang ikasiyam nga adlaw sang ikaapat nga bulan sang amo nga tuig, puwerte na gid ang gutom sa siyudad kag wala na sing pagkaon ang mga tawo.

⁴ Karon, ginrumpag sang mga taga-Babilonia ang isa ka bahin sang pader sang siyudad, gani nagplano si Zedekia kag ang tanan niya nga mga soldado sa pagpalagyo. Pero tungod nga napalibutan sang mga taga-Babilonia^[e] ang siyudad, naghulat anay sila hasta maggab-i. Dayon nag-agi sila sa puwertahan, sa tunga sang duha ka pader malapit sa hardin sang hari. Nagpalagyo sila pakadto sa Kapatagan sang Jordan,^{[f] 5} pero ginlagas sila sang mga taga-Babilonia kag naabtan sila sa kapatagan sang Jerico. Nagbululag kay Zedekia ang tanan niya nga soldado, ⁶ kag nadakpan siya. Gindala siya sa hari sang Babilonia sa Ribla kag didto ginsentensyahan. ⁷ Ginpamatay sa iya atubangan ang iya mga anak nga lalaki. Dayon ginlukat ang iya mga mata, ginkadenahan siya, kag gindala sa Babilonia.

Gin-guba ang Templo kag Ginbihag ang Katawhan sang Juda^(I)

⁸ Sang ikapito nga adlaw sang ikalima nga bulan, sadtong ika-19 nga tuig sang paghari ni Nebucadnezar sa Babilonia, nagkadto sa Jerusalem si Nebuzaradan nga kumander sang mga guwardya sang hari sang Babilonia. ⁹ Ginsunog niya ang templo sang Ginoo, ang palasyo, ang tanan nga balay sa Jerusalem, kag ang tanan nga importante nga mga bilding. ¹⁰ Sa iya nga pagdumala gin-guba sang mga soldado sang Babilonia ang mga pader nga nagapalibot sa Jerusalem. ¹¹ Kag ginbihag niya ang nabilin nga mga tawo sa siyudad, pati ang mga tawo nga nagdampig sa hari sang Babilonia. ¹² Pero ginbilin niya ang iban sa pinakaimol nga mga tawo agod mag-atipan sa talamnan sang mga ubas kag sa mga uma.

¹³ Gin-guba sang mga taga-Babilonia ang ini nga mga butang sa templo sang Ginoo: ang saway nga mga haligi, ang mga karo nga ginagamit sa paghakot sang tubig, kag ang dako nga suludlan sang tubig nga saway nga ginatawag Dagat. Kag gindala nila ang mga saway sa Babilonia. ¹⁴ Ginkuha man nila ang mga kalaha, mga pala, mga pang-utod sa pabilo, mga tasa,^[g] kag ang iban pa nga saway nga mga kagamitan sa templo. ¹⁵ Ginkuha man ni Nebuzaradan ang mga bulutangan sang baga, ang mga yahong, kag ang iban pa nga bulawan kag pilak nga mga kagamitan. ¹⁶ Daw halos indi makilo ang mga saway nga halin sa duha ka haligi, sa dako nga suludlan sang tubig nga ginatawag Dagat, kag sa mga karo nga ginagamit sa paghakot sang tubig. Ini nga mga butang ginpahimo sadto ni Solomon para sa templo sang Ginoo. ¹⁷ Ang kataason sang kada haligi 27 ka tapak. Ang kataason sang saway nga ulo-ulo sang kada haligi apat kag tunga ka tapak. Ini nga mga ulo-ulo nadekorasyunan sang mga kulokadena nga nagatinabid kag napalibutan sang mga puloprutas nga pomegranata nga saway.

¹⁸ Ginbihag man ni Nebuzaradan si Seraya nga pangulo nga pari, si Zefanias nga sunod sa rangko ni Seraya, kag ang tatlo ka manugbantay sa puwertahan sang templo. ¹⁹ Kag amo pa gid ini ang iya mga nakita kag ginbihag sa siyudad: ang opisyal sang mga soldado sang Juda, ang lima sa mga manugdumala sang hari, ang kumander nga nagapanguha sa mga tawo nga mangin soldado, kag ang 60 pa ka pumuluyo didto. ²⁰ Gindala sila tanan ni Nebuzaradan sa hari sang Babilonia didto sa Ribla, ²¹ nga sakop sang Hamat. Kag didto ginpapatay sila sang hari.

Gani ang katawhan sang Juda gindala palayo sa ila duta bilang mga bihag.

Si Gedalia nga Gobernador sang Juda^(J)

²² Ginpili ni Haring Nebucadnezar sang Babilonia si Gedalia nga anak ni Ahikam kag apo ni Shafan bilang gobernador sang mga tawo nga nabilin sa Juda. ²³ Sang mabatian ini sang mga opisyal sang Juda kag sang ila mga tinawo, nagkadto sila kay Gedalia didto sa Mizpa. Sila amo si Ishmael nga anak ni Netania, si Johanan nga anak ni Karea, si Seraya nga anak ni Tanhumet nga taga-Netofa, si Jaazania nga taga-Maaca, kag ang ila mga tinawo. ²⁴ Nagsumpa si Gedalia sa ila kag sa ila mga tinawo, “Indi kamo magkahadlok sa mga opisyal sang Babilonia. Mag-estar lang kamo sa sini nga duta kag mag-alagad sa hari sang Babilonia, kag mangin maayo ang tanan sa inyo.”

²⁵ Pero sang ikapito nga bulan sang sadto nga tuig, si Ishmael nga anak ni Netania kag apo ni Elishama, nga miyembro sang harianon nga pamilya, nagkadto sa Mizpa upod sa napulo ka tawo kag ginpatay nila si Gedalia kag ang iya mga kaupod nga mga taga-Juda kag mga taga-Babilonia. ²⁶ Tungod sini, ang tanan nga tawo halin sa pinakadungganon hasta sa pinakakubos, pati ang mga opisyal sang mga soldado, nagpalagyo sa Egipto kay nahadlok sila kon ano ang himuon sang mga taga-Babilonia.

Ginbuy-an si Jehoyakin^(K)

²⁷ Sang ika-37 nga tuig sang pagkabihag ni Haring Jehoyakin sang Juda, nangin hari sang Babilonia si Evil Merodac. Ginbuy-an niya si Jehoyakin sang ika-27 nga adlaw sang ika-12 nga bulan sadto nga tuig. ²⁸ Maayo siya kay Jehoyakin kag ginpadunggan niya siya labaw sang sa iban nga mga hari nga ginbihag man didto sa Babilonia. ²⁹ Gani wala na nagbayo si Jehoyakin sang bayo nga iya sang priso, kag halin sadto nagakaon siya upod sa hari. ³⁰ Kag kada adlaw ginahatagan siya sang hari sang iya mga kinahanglanon samtang buhi pa siya.