Beginning

Nagbisita ang Rayna sang Sheba kay Haring Solomon^(A)

10 Sang mabatian sang rayna sang Sheba ang pagkabantog ni Solomon, nga nakahatag sang kadungganan sa Ginoo, nagkadto siya kay Solomon agod testingan ang iya kaalam paagi sa mabudlay nga mga pamangkot. ² Nag-abot siya sa Jerusalem nga may upod nga madamo nga mga tinawo, kag may dala siya nga mga kamelyo nga kargado sang mga regalo nga panakot, bulawan nga puwerte kadamo, kag malahalon nga mga bato. Pagkitaay nila ni Solomon, ginpamangkot niya siya sang tanan nga gusto niya nga ipamangkot. ³ Ginsabat ni Solomon ang tanan niya nga pamangkot kag wala gid sing bisan ano nga butang nga indi niya mapaathag sa iya. ⁴ Sang mapamatud-an sang rayna sang Sheba ang kaalam ni Solomon, kag sang makita niya ang katahom sang palasyo nga iya ginpatindog, ⁵ daw indi siya makapati. Amo man sang makita niya ang pagkaon sa lamisa sang hari, ang pagdumala sang iya mga opisyal, ang pag-alagad sang iya mga suluguon nga may matahom nga mga uniporme, ang mga manugserbi sang iya ilimnon, kag ang mga halad nga ginasunog nga iya ginhalad sa templo sang Ginoo.

⁶ Nagsiling siya sa hari, “Matuod gid man ang nabatian ko sa akon nasyon parte sa imo mga hinimuan kag kaalam. ⁷ Wala ako nagpati sini hasta nga nagkadto ako diri kag nakita ko ini mismo. Ang matuod, wala gani sa katunga sang akon nabatian parte sa imo ang akon nakita. Ang imo kaalam kag manggad labaw pa sang sa akon nabatian. ⁸ Daw ano ka suwerte sang imo mga tinawo! Daw ano ka suwerte sang imo mga opisyal nga nagaalagad sa imo kay permi nila mabatian ang imo kaalam. ⁹ Dalayawon ang Ginoo nga imo Dios, nga nalipay sa imo kag nagbutang sa imo sa trono sang Israel. Tungod sa wala sing katapusan nga gugma sang Ginoo sa Israel, ginhimo niya ikaw nga hari agod magagahom ka nga may hustisya kag pagkamatarong.”

¹⁰ Dayon ginhatagan niya si Haring Solomon sing mga lima ka tonelada nga bulawan, madamo nga mga panakot kag malahalon nga mga bato. Wala na gid sing may makatupong sa kadamuon sang panakot nga ginhatag sang rayna sang Sheba kay Haring Solomon.

¹¹ (Ang mga barko ni Hiram nagdala man kay Haring Solomon sang mga bulawan, madamo nga kahoy nga almug, kag malahalon nga mga bato, nga halin tanan sa Ofir. ¹² Gin-gamit sang hari ang mga kahoy nga almug nga hagdanan sa templo sang Ginoo kag sa palasyo, kag ang iban ginhimo nga mga arpa kag mga lira para sa mga musikero. Amo ato ang pinakamaayo nga mga kahoy nga almug nga gindala sa Israel; wala na subong sing may makita nga pareho sadto.^[a])

¹³ Ginhatag ni Haring Solomon sa rayna sang Sheba ang bisan ano nga ginpangayo niya, wala labot sang mga regalo nga ginhatag ni Solomon sa iya. Dayon nagpauli ang rayna sa iya lugar upod sang iya mga tinawo.

Ang Manggad ni Solomon^(B)

¹⁴ Kada tuig nagabaton si Solomon sing mga 23 ka tonelada nga bulawan, ¹⁵ wala labot sa mga buhis nga halin sa mga negosyante, sa tanan nga hari sang Arabia, kag sa mga gobernador sang Israel.

¹⁶ Nagpahimo si Haring Solomon sang 200 ka dalagko nga mga taming nga ang kada taming nahaklapan sing mga pito^[b] ka kilo nga bulawan. ¹⁷ Nagpahimo man siya sang 300 ka magagmay nga mga taming nga ang kada taming nahaklapan sing mga duha ka kilo nga bulawan. Ginpabutang niya ini tanan didto sa bahin sang palasyo nga ginatawag Kagulangan sang Lebanon.

¹⁸ Nagpahimo man ang hari sang isa ka dako nga trono nga halin sa mga bangkil sang mga elepante, kag ginhaklapan ini sang puro nga bulawan. ¹⁹ May anom ka halintang ang trono, kag tipulon ang likod sini. Sa kada kilid sang halambuyan sini may ara nga estatwa sang leon nga nagatindog. ²⁰ Kag may ara man nga estatwa sang leon sa kada kilid sang halintang. Dose tanan ka estatwa sang leon sa anom ka halintang. Wala sing may makapareho sini nga trono sa bisan diin nga ginharian. ²¹ Ang tanan nga ilimnan ni Haring Solomon puro bulawan, kag ang tanan nga kagamitan sa bahin sang palasyo nga ginatawag Kagulangan sang Lebanon puro man bulawan. Wala ini ginhimo sa pilak kay gamay lang ang bili sang pilak sang panahon ni Solomon. ²² May mga barko man si Solomon nga pangnegosyo^[c] nga nagabiyahe upod sa mga barko ni Hiram. Ini nga mga barko nagapauli isa ka bes sa kada tatlo ka tuig, nga may dala nga mga bulawan, pilak, bangkil sang elepante, kag dalagko kag magagmay nga klase sang mga amo.

²³ Wala sing bisan sin-o nga hari sa kalibutan nga makatupong sa kaalam kag sa manggad ni Haring Solomon. ²⁴ Ang mga tawo sa tanan nga nasyon nagatinguha nga makita si Solomon agod makapamati sila sa kaalam nga ginhatag sang Dios sa iya. ²⁵ Kada tuig, ang kada isa nga nagabisita sa iya may dala nga mga regalo—mga butang nga hinimo halin sa pilak kag bulawan, mga bayo, mga armas, mga panakot, mga kabayo, kag mga mula.^[d]

²⁶ Nakatipon si Solomon sang 1,400 ka karwahe kag 12,000 ka kabayo. Ginbutang niya ang iban sini sa mga banwa nga bulutangan sang iya mga karwahe, kag ang iban didto sa iya sa Jerusalem. ²⁷ Sang panahon nga siya ang hari, ang pilak sa Jerusalem daw pareho lang ka ordinaryo sa mga bato, kag ang kahoy nga sedro daw pareho kabugana sa ordinaryo nga mga kahoy nga sikomoro sa mga bulobukid sa nakatundan.^{[e] 28} Ang mga kabayo ni Solomon naghalin pa sa Egipto^[f] kag sa Cilicia.^[g] Ginbakal ini sa Cilicia sang iya mga manugbakal sa husto nga bili. ²⁹ Sadto nga tion ang bili sang karwahe nga halin sa Egipto 600 ka bilog nga pilak, kag ang kabayo 150 ka bilog nga pilak. Ginbaligya man ini sang mga tinawo ni Solomon sa tanan nga hari sang mga Hithanon kag sang mga Arameanhon.^[h]

Ang mga Asawa ni Solomon

11 Madamo nga mga babayi nga indi Israelinhon ang ginhigugma ni Haring Solomon. Luwas sa anak sang hari sang Egipto, may mga asawa pa gid siya nga mga Moabnon, Ammonhon, Edomnon, Sidonhon, kag mga Hithanon. ² Ginsilingan na nga daan sang Ginoo ang mga Israelinhon nga indi sila magpangasawa ukon magpamana halin sa sina nga mga nasyon, tungod kay ang ila mapangasawa ukon mapamana amo ang magaimpluwensya sa ila sa pagsimba sa iban nga mga dios. Pero naghigugma gihapon si Solomon sa sini nga mga babayi. ³ May 700 ka asawa si Solomon nga mga anak sang mga hari kag mga opisyal, kag may 300 pa gid siya ka mga asawa nga mga suluguon. Ang iya mga asawa amo ang nagpahilayo sa iya sa Dios. ⁴ Sang tigulang na siya gin-impluwensya siya sang iya mga asawa sa pagsimba sa iban nga mga dios. Indi na maayo ang iya relasyon sa Ginoo nga iya Dios; indi pareho sang iya amay nga si David. ⁵ Nagsimba siya kay Ashtoret, ang diosa sang mga Sidonhon, kag kay Molec,^[i] ang makangilil-ad nga dios sang mga Ammonhon. ⁶ Sa sini nga paagi, naghimo si Solomon sang malain sa panulok sang Ginoo. Wala siya magsunod sing bug-os sa Ginoo; indi pareho sa ginhimo sang iya amay nga si David.

⁷ Nagpahimo si Solomon sang simbahan sa mataas nga lugar, sa sidlangan dampi sang Jerusalem, para kay Kemosh, ang makangilil-ad nga dios sang mga Moabnon. Nagpahimo man siya sang simbahan para kay Molec, ang makangilil-ad nga dios sang mga Ammonhon. ⁸ Ginpahimuan man niya sang mga simbahan ang mga dios-dios sang tanan niya nga asawa nga indi Israelinhon, kag didto sila nagasunog sang mga insenso kag nagahalad para sa ila mga dios-dios.

⁹ Naakig ang Ginoo kay Solomon tungod kay nagtalikod siya sa Ginoo, ang Dios sang Israel, nga nagpakita sa iya sing makaduha ka beses. ¹⁰ Bisan ginpaandaman na niya si Solomon nga indi magsunod sa iban nga mga dios, wala gihapon magtuman si Solomon sa iya. ¹¹ Gani nagsiling ang Ginoo kay Solomon, “Tungod kay wala mo pagtumana ang akon kasugtanan kag ang akon mga sugo, kuhaon ko sa imo ang imo ginharian kag ihatag ko ini sa isa sa imo mga alagad. ¹² Pero tungod sa imo amay nga si David indi ko ini paghimuon samtang buhi ka pa. Himuon ko ini sa panahon na sang paghari sang imo anak. ¹³ Pero indi ko pagkuhaon ang bug-os nga ginharian sa iya, kundi bilinan ko siya sang isa ka tribo tungod sa akon alagad nga si David kag tungod sa Jerusalem nga akon pinili nga siyudad.”

Ang mga Kaaway ni Solomon

¹⁴ Ginbuot sang Ginoo nga may magkontra kay Solomon. Siya amo si Hadad nga Edomnon, nga kaliwat sang isa sang mga hari sang Edom. ¹⁵ Sang una, sang nagpakig-away si David sa Edom, si Joab nga kumander sang mga soldado ni David nagkadto didto sa Edom agod ilubong ang mga napatay sa inaway. Kag sang didto siya, ginpamatay niya kag sang iya mga tinawo ang tanan nga lalaki sa Edom. ¹⁶ Anom ka bulan ang ila pagtiner didto. Wala sila naghalin hasta naubos nila pamatay ang tanan nga lalaki didto. ¹⁷ Pero si Hadad nga bata pa sadto nakapalagyo sa Egipto kaupod sang iban nga mga Edomnon nga mga opisyal nga nag-alagad sa iya amay. ¹⁸ Naghalin sila sa Midian kag nagkadto sa Paran. Kag kaupod sang iban nga mga taga-Paran, nagkadto sila sa Egipto kag nagpakigkita sa Faraon nga hari sang Egipto. Ginhatagan sang hari si Hadad sang balay, duta, kag pagkaon.

¹⁹ Nagustuhan gid sang hari^[j] si Hadad, gani ginpaasawa niya kay Hadad ang iya bayaw, nga utod sang iya asawa nga si Rayna Tapenes. ²⁰ Sang ulihi, nagbata sing lalaki ang asawa ni Hadad, kag gin-ngalanan nila nga Genubat. Si Tapenes ang nagpadako sa bata didto sa palasyo. Nagpuyo ang bata upod sa mga anak sang hari.

²¹ Sang didto si Hadad sa Egipto, nabalitaan niya nga patay na si David kag si Joab nga kumander sang mga soldado. Nagsiling si Hadad sa hari, “Papulia na ako sa akon nasyon.” ²² Nagpamangkot ang hari, “Ngaa? Ano pa bala ang kulang sa imo diri nga gusto mo gid magpauli sa inyo?” Nagsabat si Hadad, “Wala; basta papaulia lang ako.”

²³ May isa pa ka tawo nga ginbuot sang Dios nga magkontra kay Solomon. Siya amo si Rezon nga anak ni Eliada. Naglayas siya sa iya agalon nga si Haring Hadadezer sang Zoba, ²⁴ kag nangin pangulo siya sang mga rebelde nga iya gintipon. Sang mapierdi ni David ang mga soldado ni Hadadezer, nagkadto si Rezon kag ang iya mga tinawo sa Damascus. Ginsakop nila ini nga lugar kag didto sila nag-estar. ²⁵ Nangin hari si Rezon sang Aram,^[k] kag ginkontra niya ang Israel. Nangin kaaway siya sang Israel samtang buhi pa si Solomon. Gindugangan pa niya ang kagamo nga ginahimo ni Hadad sa Israel.

Nagrebelde si Jeroboam kay Solomon

²⁶ Isa pa sa mga nagkontra kay Solomon amo si Jeroboam nga isa sang iya mga opisyal. Halin siya sa banwa sang Zereda sa Efraim. Ang iya amay nga si Nebat patay na, pero ang iya iloy nga si Zerua buhi pa. ²⁷ Amo ini ang estorya kon paano siya nagrebelde sa hari: Ginapatampukan sadto ni Solomon ang manubo nga parte^[l] sang banwa sang iya amay nga si David, kag ginapakay-o ang mga pader sini. ²⁸ Ining si Jeroboam maabilidad nga tawo, kag sang matalupangdan ni Solomon ang iya kapisan, ginhimo niya siya nga manugdumala sang tanan nga tawo nga ginpilit nga mag-obra halin sa tribo ni Efraim kag ni Manase.^[m]

²⁹ Isa sina ka tion, samtang nagapaguwa si Jeroboam sa Jerusalem, ginsugata siya ni Propeta Ahia nga taga-Shilo. Bag-o ang ginasuksok ni Ahia nga pangguwa nga bayo. Sila lang nga duha didto sa kapatagan. ³⁰ Gin-uba ni Ahia ang iya pangguwa nga bayo kag gin-gisi ini sa dose ka parte. ³¹ Dayon nagsiling siya kay Jeroboam, “Kuha ka sang napulo ka parte sini, kay amo ini ang ginasiling sang Ginoo, ang Dios sang Israel: Kuhaon ko ang ginharian ni Solomon kag ihatag sa imo ang napulo ka tribo sini. ³² Pero tungod kay David nga akon alagad kag sa siyudad sang Jerusalem nga akon pinili sa tanan nga siyudad sang Israel, ibilin ko ang isa ka tribo kay Solomon. ³³ Himuon ko ini tungod kay ginsikway niya^[n] ako kag ginsimba si Ashtoret, ang diosa sang mga Sidonhon, si Kemosh, ang dios sang mga Moabnon, kag si Molec, ang dios sang mga Ammonhon. Wala siya^[o] nagsunod sa akon mga pamaagi kag wala siya nagkabuhi sing husto sa akon panulok. Wala siya nagtuman sa akon mga pagsulundan kag mga sugo; indi pareho sa iya amay nga si David. ³⁴ Pero indi ko pagkuhaon ang bug-os nga ginharian kay Solomon. Magahari siya sa bug-os niya nga kabuhi tungod sa akon alagad nga si David nga akon ginpili, nga nagtuman sang akon mga sugo kag mga pagsulundan. ³⁵ Pagakuhaon ko ang napulo ka tribo sa ginharian sang iya anak nga magabulos sa iya bilang hari, kag ihatag ko ini sa imo. ³⁶ Hatagan ko sang isa ka tribo ang iya anak agod nga ang mga kaliwat ni David nga akon alagad magapadayon sa paghari sa Jerusalem, ang siyudad nga akon ginpili para padunggan ako. ³⁷ Kon parte sa imo, himuon ko ikaw nga hari sang Israel. Dumalahan mo ang tanan nga gusto mo. ³⁸ Kon tumanon mo ang tanan nga isugo ko sa imo kag magsunod ka sa akon mga pamaagi, kag kon maghimo ka sing maayo sa akon panulok paagi sa pagtuman sang akon mga pagsulundan kag mga sugo pareho sang ginhimo ni David nga akon alagad, magaupod ako sa imo. Magapabilin sa paghari ang imo mga kaliwat pareho sa mga kaliwat ni David. Mangin imo ang Israel. ³⁹ Tungod sa mga sala ni Solomon, silutan ko ang mga kaliwat ni David, pero indi hasta san-o.”

⁴⁰ Gani gintinguhaan ni Solomon nga patyon si Jeroboam, pero nagpalagyo si Jeroboam kay Shishak, ang hari sang Egipto, kag didto siya nag-estar hasta napatay si Solomon.

Ang Katapusan sang Paghari ni Solomon^(C)

⁴¹ Ang iban pa nga estorya parte sa paghari ni Solomon, kag ang tanan nga iya ginhimo, kag ang parte sa iya kaalam nasulat sa Libro sang mga Binuhatan ni Solomon. ⁴² Sa Jerusalem nag-estar si Solomon samtang nagahari siya sa bug-os nga Israel sa sulod sang 40 ka tuig. ⁴³ Sang napatay siya, ginlubong siya sa banwa sang iya amay nga si David. Kag si Rehoboam nga iya anak ang nagbulos sa iya bilang hari.