II Các Vua 5-8
Bản Dịch 2011
Na-a-man Ðược Sạch Phung
5 Na-a-man, Tổng Tư Lệnh quân đội của vua A-ram, là một người quyền thế và rất được chủ ông quý trọng, vì Chúa đã dùng ông đem lại chiến thắng cho dân A-ram. Ông là một dũng sĩ đầy quyền lực, nhưng lại mắc chứng bịnh phung.[a] 2 Thuở ấy các toán quân của A-ram đi đột kích và bắt được một em gái người I-sơ-ra-ên đem về làm nô tỳ cho vợ của Na-a-man. 3 Em gái ấy nói với bà chủ của em, “Ôi phải chi ông chủ của con gặp được ông tiên tri ở Sa-ma-ri; ông ấy sẽ chữa cho ông chủ của con hết bịnh phung.” 4 Vậy Na-a-man vào tâu với chủ ông về những lời em gái I-sơ-ra-ên đã nói. 5 Vua A-ram nói, “Thế thì ngươi hãy đi. Ta sẽ gởi cho vua I-sơ-ra-ên một bức thư.”
Na-a-man lên đường, mang theo ba trăm bốn mươi ký bạc, sáu mươi chín ký vàng,[b] và mười bộ quần áo. 6 Ông đem bức thư trình lên vua I-sơ-ra-ên. Thư viết rằng, “Khi ngài nhận được bức thư nầy, tôi đã sai Na-a-man đầy tớ của tôi đến với ngài, để xin ngài chữa lành bịnh phung cho ông ấy.”
7 Khi vua I-sơ-ra-ên đọc xong bức thư, ông xé toạc áo choàng ông đang mặc và nói, “Ông ấy sai người đến với ta để ta chữa lành bịnh phung cho. Bộ ông ấy tưởng ta là Ðức Chúa Trời có quyền làm sống làm chết hay sao? Các ngươi hãy xem đấy, rõ ràng là ông ấy kiếm cớ để gây sự với ta.”
8 Nhưng khi Ê-li-sê, người của Ðức Chúa Trời, nghe rằng vua I-sơ-ra-ên đã xé rách áo mình, ông sai người đến nói với vua, “Tại sao ngài xé rách áo của ngài? Xin hãy sai người ấy đến với tôi, để người ấy biết rằng có một tiên tri trong I-sơ-ra-ên.” 9 Vậy Na-a-man cùng với đoàn ngựa xe của ông kéo đến trước cửa nhà của Ê-li-sê.
10 Ê-li-sê sai một sứ giả ra bảo, “Hãy đi, đến Sông Giô-đanh tắm bảy lần, da thịt ông sẽ lành và ông sẽ được sạch.”
11 Nhưng Na-a-man nổi giận, bỏ đi, và nói, “Ta nghĩ rằng ông ấy phải đích thân ra đón ta, rồi đứng cầu khẩn danh Chúa, Ðức Chúa Trời của ông ấy. Ông ấy phải lấy tay đưa qua đưa lại trên các vết phung và chữa lành bịnh phung cho ta. 12 Phải chăng nước các sông A-ba-na và Pha-pa, hai con sông ở Ða-mách, chẳng tốt hơn các dòng nước ở I-sơ-ra-ên sao? Ta há chẳng có thể tắm ở hai sông đó để được sạch bịnh sao?” Rồi ông giận dỗi bỏ đi.
13 Nhưng các tôi tớ ông đến gần ông và nói, “Thưa cha, nếu ông tiên tri có truyền cho cha phải làm một việc thật khó khăn, chẳng lẽ cha không làm sao? Huống chi bây giờ ông ấy chỉ bảo cha rằng, ‘Hãy đi tắm thì sẽ được sạch!’”
14 Vậy Na-a-man đi xuống và tắm dưới Sông Giô-đanh bảy lần, theo như lời của người Ðức Chúa Trời. Da thịt ông được lành lặn trở lại, giống như da thịt của một đứa trẻ, và ông được sạch hết bịnh phung.
15 Ông và cả đoàn tùy tùng của ông liền trở lại gặp người của Ðức Chúa Trời. Ông đến đứng trước người và nói, “Bây giờ tôi nhận biết rằng trên cả thế gian không có Ðức Chúa Trời nào khác, ngoài Ðức Chúa Trời của I-sơ-ra-ên. Xin ngài vui lòng nhận một lễ vật của tôi tớ ngài.”
16 Nhưng Ê-li-sê từ chối và nói, “Nguyện Ðức Chúa Trời hằng sống, Ðấng tôi phục vụ, chứng giám. Tôi sẽ không nhận gì hết.”
Na-a-man nài nỉ ông nhận, nhưng ông nhất định từ chối. 17 Bấy giờ Na-a-man nói, “Nếu ngài không chịu nhận vật gì, xin ngài cho tôi tớ ngài mang về một ít đất cỡ hai con lừa chở nổi, vì tôi tớ ngài sẽ không dâng của lễ thiêu hay con vật hiến tế cho bất cứ thần nào khác, ngoại trừ một mình Chúa. 18 Chỉ mong Chúa tha thứ cho tôi tớ ngài một điều, đó là khi chủ tôi đi vào đền của Rim-môn để thờ lạy, ông ấy cứ vịn vào cánh tay tôi để quỳ xuống, vì thế tôi buộc lòng phải quỳ theo ông trong đền của Rim-môn. Vậy khi tôi cực chẳng đã phải quỳ xuống trong đền của Rim-môn, nguyện Chúa tha thứ cho tôi tớ ngài việc ấy.”
19 Ê-li-sê nói với ông, “Hãy đi bình an.”
Ghê-ha-xi Tham Lam
Sau khi Na-a-man ra đi được một khoảng xa xa, 20 Ghê-ha-xi đầy tớ của Ê-li-sê người của Ðức Chúa Trời nghĩ rằng, “Thầy ta đã để cho Na-a-man người A-ram ra đi quá dễ dàng, và không nhận vật gì ông ấy đem biếu. Có Ðức Chúa Trời hằng sống chứng giám, ta sẽ đuổi theo ông ấy và nhận lấy vật gì mới được.” 21 Vậy Ghê-ha-xi đuổi theo Na-a-man. Khi Na-a-man thấy có người đuổi theo ông, ông từ trên xe bước xuống, đến đón gặp, và hỏi, “Mọi sự bình an chăng?”
22 Ghê-ha-xi đáp, “Thưa, bình an. Thầy tôi sai tôi đến nói, ‘Có hai thầy đang học để trở thành tiên tri mới vừa từ miền cao nguyên Ép-ra-im đến; xin ngài cho họ ba mươi bốn ký bạc[c] và hai bộ quần áo để họ thay đổi.’”
23 Na-a-man đáp, “Xin ông nhận lấy sáu mươi tám ký.”[d] Rồi ông nài ép Ghê-ha-xi nhận. Ông cho cột sáu mươi tám ký bạc và hai bộ quần áo để thay đổi vào hai cái bao, rồi sai hai người đầy tớ mang đi phía trước Ghê-ha-xi. 24 Khi họ đến chỗ tháp canh, Ghê-ha-xi lấy hai cái bao ấy khỏi tay họ và đem cất trong nhà ông. Ðoạn ông bảo hai người ấy đi về, và họ đã ra về.
25 Sau đó Ghê-ha-xi đi vào gặp thầy của ông và đứng hầu trước mặt ông ấy. Ê-li-sê hỏi, “Ghê-ha-xi, anh đi đâu về đó?”
Ghê-ha-xi đáp, “Tôi tớ của thầy không đi đâu cả.”
26 Nhưng ông bảo, “Linh của tôi há không đi với anh khi người ta từ trên xe nhảy xuống để đón anh sao? Bây giờ có phải là lúc để nhận tiền bạc, quần áo, vườn ô-liu, vườn nho, chiên, bò, tôi trai, và tớ gái hay sao? 27 Vì thế bịnh phung của Na-a-man sẽ dính vào anh và con cháu anh mãi mãi.” Ghê-ha-xi rời khỏi Ê-li-sê, bị bịnh phung trắng như tuyết.
Chiếc Rìu Nổi Lên Mặt Nước
6 Khi ấy các thầy đang học để trở thành tiên tri nói với Ê-li-sê, “Xin thầy xem đấy, nơi chúng con ngồi nghe thầy dạy thật là chật hẹp so với số người của chúng con. 2 Xin thầy cho chúng con xuống mé Sông Giô-đanh, mỗi người đốn một cây, rồi cất tại đó một chỗ ở cho chúng ta.”
Ông đáp, “Hãy làm như vậy.”
3 Một người trong đám họ nói, “Xin thầy đi với các tôi tớ thầy.”
Ông đáp, “Tôi sẽ đi.”
4 Vậy ông đi với họ. Khi đến mé Sông Giô-đanh, họ chặt cây xuống. 5 Nhưng có một người khi đốn cây, lưỡi rìu bị sút khỏi cán và văng xuống nước. Người ấy kêu lên, “Thôi rồi, thầy ôi! Chiếc rìu nầy con mượn của người ta.”
6 Người của Ðức Chúa Trời hỏi, “Nó văng xuống chỗ nào?” Người ấy chỉ cho ông chỗ nó văng xuống. Ông chặt một nhánh cây, phóng nó xuống chỗ ấy, lưỡi rìu bằng sắt liền nổi lên. 7 Ông bảo, “Hãy cầm lấy nó.” Người ấy liền vói tay ra nắm lấy lưỡi rìu.
Dân A-ram Bị Phạt Phải Mù
8 Thuở ấy vua A-ram giao chiến với dân I-sơ-ra-ên. Vua ấy họp bàn với các quan tham mưu của ông, “Ta sẽ đặt binh phục ở chỗ nọ và chỗ kia.” 9 Nhưng người của Ðức Chúa Trời sai người đến báo với vua I-sơ-ra-ên, “Chớ đi qua các chỗ ấy, vì quân A-ram đang mai phục ở đó.” 10 Vua I-sơ-ra-ên bèn truyền quân thám báo đến dò xét những chỗ người của Ðức Chúa Trời đã bảo, thì quả đúng như vậy. Hơn một đôi lần Ê-li-sê sai người đến báo như thế. Nhờ vậy vua I-sơ-ra-ên đã đề phòng được.
11 Vua A-ram rất lấy làm bối rối trong lòng về việc ấy. Ông gọi các quan tham mưu của ông lại và nói, “Chẳng lẽ các ngươi không nói cho ta biết ai trong các ngươi theo phe vua I-sơ-ra-ên hay sao?”
12 Một trong các tôi tớ của ông tâu, “Tâu bệ hạ, chúa của hạ thần, không ai trong chúng tôi cả. Nhưng ấy là Ê-li-sê, nhà tiên tri của I-sơ-ra-ên. Người ấy có thể bảo cho vua I-sơ-ra-ên biết những lời bệ hạ nói trong phòng ngủ của bệ hạ.”
13 Ông liền ra lịnh, “Hãy đi và tìm xem người ấy ở đâu. Ta muốn sai quân đi bắt người ấy.”
Người ta tâu với ông, “Ông ấy đang ở Ðô-than.”
14 Vậy vua A-ram sai một đội quân lớn có kỵ binh và các xe chiến mã kéo đến đó. Họ kéo đến vào ban đêm và vây thành. 15 Sáng sớm một người phục vụ người của Ðức Chúa Trời đi ra và thấy một đạo quân với các ngựa chiến và các xe chiến mã đang vây thành. Người trẻ ấy nói, “Chết rồi, thầy ơi! Làm sao bây giờ?”
16 Ông đáp, “Ðừng sợ, vì những người ở với chúng ta đông hơn những người ở với chúng.” 17 Ðoạn Ê-li-sê cầu nguyện, “Lạy Chúa, xin mở mắt cho người trẻ phục vụ con để cậu ấy có thể thấy được.” Vậy Chúa mở mắt cho người trẻ ấy, và người ấy thấy trên núi đầy những ngựa lửa và các xe chiến mã bằng lửa đang bao quanh bảo vệ Ê-li-sê.
18 Khi quân A-ram xuống tấn công Ê-li-sê, ông cầu nguyện với Chúa, “Con cầu xin Ngài đánh cho những người nầy bị mù mắt hết.” Ngài bèn làm cho những người ấy bị mù mắt hết, y như Ê-li-sê đã cầu xin. 19 Ê-li-sê nói với chúng, “Ðường nầy chưa phải. Thành nầy chưa đúng. Hãy theo tôi, tôi sẽ dẫn các anh đến với người mà các anh đang tìm kiếm.” Rồi ông dẫn họ đến Sa-ma-ri.
20 Vừa khi họ vào trong Thành Sa-ma-ri, Ê-li-sê nói, “Lạy Chúa, bây giờ xin Ngài mở mắt những người nầy để họ thấy.” Chúa mở mắt họ, và họ thấy họ đang ở trong Thành Sa-ma-ri.
21 Khi vua I-sơ-ra-ên thấy họ, ông nói với Ê-li-sê, “Thưa cha, tôi có thể giết chúng được không? Tôi có thể giết chúng được không?”
22 Ông đáp, “Ðừng. Những người ngài dùng gươm và cung mà bắt sống, ngài có giết họ không? Hãy lấy bánh và nước đãi họ ăn uống, rồi thả họ về với chủ họ.”
23 Vậy vua dọn tiệc lớn đãi họ. Sau khi họ ăn và uống rồi, ông cho họ trở về với chủ họ. Vì thế những toán quân A-ram không đi đột kích trong lãnh thổ của I-sơ-ra-ên nữa.
Bên Ha-đát Vây Thành Sa-ma-ri
24 Sau đó ít lâu Bên Ha-đát vua A-ram huy động toàn bộ quân lực của ông, kéo đến Sa-ma-ri, và bao vây thành. 25 Vì thành bị vây khá lâu, nên trong thành có cơn đói kém lớn, đến nỗi một cái đầu lừa giá bán đến hai mươi bốn lượng rưỡi[e] bạc, còn một phần tư lít phân bồ câu cũng bán được một lượng rưỡi[f] bạc. 26 Khi vua I-sơ-ra-ên đi thanh tra trên tường thành, ông gặp một bà nọ kêu cứu với ông, “Thưa hoàng thượng, chúa của tôi, xin giúp đỡ tôi.”
27 Ông nói, “Nếu Chúa không giúp đỡ bà, ta cũng không biết lấy gì để giúp đỡ bà bây giờ. Ở sân đập lúa hay trong bồn ép rượu nho nào có còn gì chăng?” 28 Ðoạn vua hỏi bà ấy, “Bà kêu van việc gì?”
Bà ấy đáp, “Mụ nầy đã nói với tôi, ‘Hãy đem con trai chị ra đây. Hôm nay chúng ta ăn thịt nó, rồi ngày mai chúng ta sẽ ăn thịt con trai tôi.’ 29 Vậy chúng tôi đã nấu con trai tôi và ăn thịt nó. Ngày hôm sau tôi bảo mụ ấy, ‘Hãy đưa con chị ra đây, để chúng ta ăn thịt nó.’ Nhưng mụ ấy đã đem con trai mình giấu đi mất.”
30 Sau khi vua nghe những lời bà ấy nói, ông xé toạc áo choàng ông đang mặc. Lúc ấy ông đang đi thanh tra trên tường thành, nên người ta có thể trông thấy ông đang mặc một lớp vải gai bên trong. 31 Ông nói, “Nguyện Ðức Chúa Trời phạt ta cách nặng nề, nếu hôm nay cái đầu của Ê-li-sê con của Sa-phát vẫn còn nằm trên vai ông ấy.” 32 Nói xong, vua ra lịnh cho một vệ sĩ đi giết Ê-li-sê.
Lúc ấy Ê-li-sê đang ngồi trong nhà, và có các vị trưởng lão ngồi ở đó với ông. Trước khi người vệ sĩ đến nơi, Ê-li-sê nói với các vị trưởng lão, “Quý vị có biết kẻ sát nhân đang sai người đến chém đầu tôi chăng? Khi kẻ ấy đến, xin quý vị cứ đóng chặt cửa lại và không cho hắn vào. Há chẳng phải tiếng chân của chủ hắn đang theo sau hắn sao?” 33 Ðang khi Ê-li-sê còn đang nói với các trưởng lão, vua đến nói với ông, “Này, tai họa nầy là do Chúa mà ra. Tại sao tôi còn tin cậy Chúa nữa làm chi?”
7 Bấy giờ Ê-li-sê đáp, “Hãy nghe rõ lời của Chúa: Chúa phán rằng, ‘Ngày mai, cũng vào giờ nầy, tại cổng Thành Sa-ma-ri, bảy lít[g] bột lọc giá còn ba chỉ[h] bạc, mười bốn lít[i] lúa mạch giá chỉ ba chỉ bạc.’”
2 Vị quan thị vệ đang đưa tay ra cho vua vịn liền nói với người của Ðức Chúa Trời, “Dầu Chúa mở các cửa sổ trên trời mà đổ xuống, điều ấy há có thể xảy ra được sao?”
Ê-li-sê đáp, “Này, chính mắt ông sẽ thấy điều ấy, nhưng ông sẽ không được ăn.”
Sa-ma-ri Ðược Giải Vây
3 Khi ấy có bốn người phung[j] ở ngoài cổng thành. Họ nói với nhau, “Tại sao chúng ta cứ ngồi đây mà chờ chết? 4 Nếu chúng ta nói, ‘Hãy vào trong thành,’ thì trong thành đang có cơn đói kém, và chúng ta sẽ chết đói trong đó; nhưng nếu chúng ta cứ ngồi đây, chúng ta cũng sẽ chết đói thôi, chi bằng chúng ta hãy qua trại quân A-ram và đầu hàng. Nếu họ tha mạng thì chúng ta sẽ sống, còn nếu họ giết thì đàng nào chúng ta cũng phải chết thôi.” 5 Vậy họ trỗi dậy lúc trời vừa sập tối và đi đến trại quân A-ram; nhưng khi họ đến đầu trại quân A-ram, họ không thấy ai ở đó cả. 6 Số là Chúa đã làm cho đội quân A-ram nghe tiếng rúng động của các xe chiến mã và các ngựa chiến đang chạy đến, tức tiếng của một đạo binh rất lớn đang kéo đến, do đó họ bảo nhau, “Vua I-sơ-ra-ên đã thuê được các vua người Hít-ti và vua Ai-cập kéo quân đến đánh chúng ta.” 7 Vì vậy lúc trời vừa sập tối, họ đã bỏ trại, ngựa, lừa, và mọi thứ y nguyên, mạnh ai nấy chạy để cứu mạng.
8 Mấy người phung ấy đến đầu doanh trại. Họ vào một trại lính, lấy thực phẩm, ăn và uống. Sau đó họ lấy bạc, vàng, và quần áo đem đi giấu. Kế đó họ trở lại và vào một trại lính khác. Họ cũng lấy những của cải và đem đi giấu nữa.
9 Bấy giờ họ nói với nhau, “Chúng ta làm như thế nầy thật không phải. Ðây là ngày có tin mừng. Nếu chúng ta cứ làm thinh và đợi đến trời sáng, chúng ta sẽ mắc tội. Chúng ta phải đi ngay để báo tin nầy cho vua.” 10 Vậy họ đến và gọi những người canh cổng thành và nói, “Chúng tôi đã đến trại quân A-ram, nhưng không thấy ai và không nghe tiếng người nào ở đó cả. Chúng tôi thấy ngựa đang cột, lừa đang cột, và các lều trại vẫn còn nguyên.” 11 Những người canh cổng thành liền gọi vào báo cáo cho nhà vua. 12 Nửa đêm vua thức dậy và nói với bầy tôi của ông, “Ðể ta nói cho các ngươi biết quân A-ram đang làm gì với chúng ta. Chúng biết chúng ta đang đói, nên chúng đã rút vào trong đồng để mai phục, và nói rằng, ‘Ðợi cho dân I-sơ-ra-ên ra khỏi thành, chúng ta sẽ bắt sống chúng, rồi xông vào chiếm lấy thành.’”
13 Một trong các tôi tớ của vua nói, “Xin hoàng thượng cho vài người lấy năm con ngựa còn lại và sai họ đi xem thử thật hư ra sao; nếu không, chúng ta cũng sẽ chịu chung số phận với toàn dân I-sơ-ra-ên còn sót lại mà chết dần chết mòn thôi.”
14 Vậy họ chọn hai chiếc xe chiến mã, máng ngựa vào, rồi vua sai họ đuổi theo đạo quân A-ram và bảo, “Hãy đi và xem tình hình ra sao.” 15 Vậy họ đuổi theo đạo quân A-ram cho đến bờ Sông Giô-đanh. Dọc đường họ thấy, trong lúc hối hả chạy trốn, quân A-ram đã vứt bỏ quần áo, quân trang quân dụng la liệt khắp nơi. Các sứ giả bèn trở về và trình báo với nhà vua.
16 Bấy giờ dân từ trong thành túa ra cướp lấy của trong các trại quân A-ram. Vì thế bảy lít bột lọc giá chỉ còn ba chỉ bạc, mười bốn lít lúa mạch cũng chỉ bán ba chỉ bạc, y như lời của Chúa. 17 Khi ấy vua ra lịnh cho quan thị vệ, người đã đưa tay ra cho vua vịn, chịu trách nhiệm điều động trật tự ở cổng thành, nhưng dân chúng giẫm lên ông mà tràn ra ngoài khiến ông bị thiệt mạng ngay ở cổng thành, y như lời của người Ðức Chúa Trời đã nói khi vua xuống gặp ông. 18 Lúc ấy người của Ðức Chúa Trời đã nói với vua, “Ngày mai, cũng vào giờ nầy, tại cổng Thành Sa-ma-ri, bảy lít bột lọc giá còn ba chỉ bạc, mười bốn lít lúa mạch giá chỉ ba chỉ bạc.” 19 Nhưng vị quan ấy đã nói với người của Ðức Chúa Trời, “Dầu Chúa mở các cửa sổ trên trời mà đổ xuống, điều ấy há có thể xảy ra được sao?” Và người của Ðức Chúa Trời đã đáp, “Này, chính mắt ông sẽ thấy điều ấy, nhưng ông sẽ không được ăn.” 20 Việc đó đã xảy ra cho vị quan ấy; người ta giẫm lên ông, và ông đã chết tại cổng thành.
Người Ðàn Bà Su-nem Ðược Lại Sản Nghiệp
8 Khi ấy Ê-li-sê nói với người đàn bà có con được sống lại, “Bà và gia đình bà hãy đứng dậy, đi đến xứ nào sống được mà sống, vì Chúa đã định cho xứ nầy phải chịu một nạn đói kéo dài bảy năm.” 2 Vậy bà ấy đứng dậy làm theo lời của người Ðức Chúa Trời đã bảo. Bà và gia đình bà đến kiều ngụ trong xứ Phi-li-tin bảy năm. 3 Cuối bảy năm bà từ xứ Phi-li-tin trở về và đến kêu cầu với vua cho bà được phục hồi chủ quyền nhà cửa và đất đai. 4 Bấy giờ vua đang nói chuyện với Ghê-ha-xi, đầy tớ của người Ðức Chúa Trời. Vua nói, “Hãy nói cho ta nghe mọi việc lớn lao Ê-li-sê đã làm.” 5 Ðang khi Ghê-ha-xi kể cho vua nghe thể nào Ê-li-sê đã làm cho một người từ cõi chết sống lại, này, ngay lúc đó người đàn bà có con được sống lại đến kêu cầu vua cho bà được phục hồi chủ quyền nhà cửa và đất đai. Ghê-ha-xi nói, “Tâu hoàng thượng, chúa của hạ thần, bà nầy chính là người đàn bà đó, và đây là đứa con trai của bà đã được Ê-li-sê cứu sống lại.”
6 Vua hỏi bà và bà thuật lại mọi việc cho ông nghe. Vua ra lịnh cho một vị quan giải quyết lời yêu cầu của bà và bảo rằng, “Hãy trả lại cho bà tất cả những gì thuộc về bà, cùng với mọi lợi tức của ruộng vườn của bà từ ngày bà lìa xứ cho đến nay.”
Bên Ha-đát Băng Hà
7 Ê-li-sê đến Ða-mách nhằm lúc Bên Ha-đát vua A-ram đang lâm bịnh. Khi ông nghe báo rằng, “Có người của Ðức Chúa Trời đến.” 8 Vua sai Ha-xa-ên, “Ngươi hãy lấy một lễ vật đến gặp người của Ðức Chúa Trời, nhờ ông ấy cầu vấn với Chúa, xem ta có thể bình phục sau cơn bịnh nầy chăng?”
9 Vậy Ha-xa-ên đi gặp người của Ðức Chúa Trời, mang theo lễ vật gồm những sản phẩm tốt nhất của Ða-mách do bốn mươi con lạc đà chở. Ông đến đứng trước mặt Ê-li-sê và nói, “Con trai ngài là Bên Ha-đát vua A-ram sai tôi đến cầu vấn ngài rằng, ‘Tôi có thể bình phục sau cơn bịnh nầy chăng?’”
10 Ê-li-sê đáp, “Hãy về và nói với ông ấy, ‘Ông chắc chắn sẽ được bình phục’. Tuy nhiên Chúa đã cho tôi biết ông ấy chắc chắn sẽ chết.” 11 Ðoạn người của Ðức Chúa Trời nghiêm sắc mặt nhìn chăm vào Ha-xa-ên đến nỗi ông ấy phát ngượng, rồi người của Ðức Chúa Trời bật lên khóc.
12 Ha-xa-ên hỏi, “Tại sao chúa của tôi khóc?”
Ê-li-sê đáp, “Bởi vì tôi biết những việc ác ông sẽ làm cho dân I-sơ-ra-ên. Ông sẽ thiêu hủy thành trì của họ, ông sẽ giết các trai tráng của họ bằng gươm, ông sẽ chà nát các trẻ thơ dưới đất, và ông sẽ mổ bụng các phụ nữ mang thai.”
13 Ha-xa-ên nói, “Kẻ tôi tớ ngài là ai? Tôi chẳng qua chỉ là một con chó, làm sao tôi có thể làm những việc lớn lao như vậy?”
Ê-li-sê nói, “Chúa đã cho tôi biết ông sẽ làm vua A-ram.”
14 Sau đó ông rời khỏi Ê-li-sê và về gặp chủ ông. Bên Ha-đát hỏi ông, “Ê-li-sê đã nói với ngươi thế nào?”
Ông đáp, “Người ấy nói với hạ thần rằng hoàng thượng chắc chắn sẽ hết bịnh.”
15 Nhưng ngày hôm sau, Ha-xa-ên lấy một cái mền, nhúng vào nước, rồi mang vào trùm lên mặt nhà vua cho đến khi ông ấy bị ngộp thở mà chết; sau đó ông lên ngôi thế vị.
Giê-hô-ram Trị Vì Giu-đa
(2 Sử 21:5-10, 20)
16 Năm thứ năm của triều đại Giô-ram[k] con của A-háp vua I-sơ-ra-ên, Giê-hô-ram con của Giê-hô-sa-phát lên ngôi làm vua và bắt đầu trị vì ở Giu-đa. 17 Giê-hô-ram được ba mươi hai tuổi khi bắt đầu làm vua. Ông trị vì tám năm tại Giê-ru-sa-lem. 18 Ông đi theo đường lối của các vua I-sơ-ra-ên như nhà A-háp đã làm, vì ông cưới con gái của A-háp làm vợ. Ông làm những việc tội lỗi trước mặt Chúa. 19 Dầu vậy Chúa vẫn không tiêu diệt Giu-đa, vì cớ Ða-vít tôi tớ Ngài, vì Ngài đã hứa với Ða-vít rằng Ngài sẽ để một ngọn đèn cho ông ấy và cho dòng dõi của ông ấy mãi mãi.
20 Trong thời của ông, dân Ê-đôm nổi lên chống lại quyền cai trị của Giu-đa và lập một vua riêng cho họ. 21 Vì vậy Giô-ram[l] kéo toàn bộ xe chiến mã của ông vượt qua Xa-i. Quân Ê-đôm liền kéo đến bao vây quân của ông. Ông và các tướng chỉ huy các xe chiến mã của ông đã mở cuộc tấn công quân Ê-đôm vào ban đêm; nhưng khi quân của ông vừa mở được vòng vây, họ đã bỏ chạy luôn về nhà. 22 Thế là dân Ê-đôm đã nổi dậy chống lại quyền cai trị của Giu-đa cho đến ngày nay. Ðồng lúc ấy dân Líp-na cũng nổi lên chống lại quyền cai trị của Giu-đa. 23 Tất cả những việc khác của Giê-hô-ram và mọi việc ông làm há chẳng được chép trong sách Sử Ký của Các Vua Giu-đa sao? 24 Giê-hô-ram an giấc với các tổ tiên ông và được chôn bên cạnh họ trong Thành Ða-vít. A-ha-xi-a con trai ông lên ngôi kế vị.
A-ha-xi-a Trị Vì Giu-đa
(2 Sử 22:1-6)
25 Năm thứ mười hai của triều đại Giô-ram con của A-háp trị vì ở I-sơ-ra-ên, A-ha-xi-a con của Giê-hô-ram lên ngôi làm vua và bắt đầu trị vì ở Giu-đa. 26 A-ha-xi-a được hai mươi hai tuổi khi bắt đầu làm vua. Ông trị vì một năm tại Giê-ru-sa-lem. Mẹ ông là A-tha-li-a cháu của Ôm-ri vua I-sơ-ra-ên. 27 Ông bước đi trong đường lối của nhà A-háp, làm những việc tội lỗi trước mặt Chúa giống như nhà A-háp đã làm, vì ông là con rể của nhà A-háp.
28 Ông đi với Giô-ram con của A-háp để đánh Ha-xa-ên vua A-ram tại Ra-mốt Ghi-lê-át. Trong trận đó Giô-ram đã bị thương. 29 Vua Giô-ram rút về dưỡng thương tại Giê-rê-ên, vì những vết thương do quân A-ram gây cho ông tại Ra-ma khi ông tiến đánh Ha-xa-ên vua A-ram. Bấy giờ A-ha-xi-a con của Giê-hô-ram vua Giu-đa xuống thăm Giô-ram con của A-háp tại Giê-rê-ên, vì ông ấy đang dưỡng thương ở đó.
Footnotes
- II Các Vua 5:1 Từ nầy trong Hebrew được dùng để chỉ chung cho các chứng bịnh ngoài da chứ không nhất thiết là bịnh cùi
- II Các Vua 5:5 nt: 10 ta-lâng bạc, 6.000 sê-ken vàng
- II Các Vua 5:22 nt: một ta-lâng bạc
- II Các Vua 5:23 nt: hai ta-lâng bạc
- II Các Vua 6:25 nt: 80 sê-ken
- II Các Vua 6:25 nt: 5 sê-ken
- II Các Vua 7:1 nt: 1 sê-a, (7,3 lít); tương tự ở câu 16 và 18
- II Các Vua 7:1 nt: 1 sê-ken (3 chỉ); tương tự ở câu 16 và 18
- II Các Vua 7:1 nt: 2 sê-a, (14,6 lít); tương tự ở câu 16 và 18
- II Các Vua 7:3 Từ nầy trong Hebrew chỉ chung các bịnh hay lây ở ngoài da chứ không nhất thiết là bịnh cùi (tương tự ở câu 8)
- II Các Vua 8:16 cũng được gọi là Giê-hô-ram (3:1)
- II Các Vua 8:21 nt: Giô-ram, một dạng khác của chữ Giê-hô-ram
2 Kings 5-8
New International Version
Naaman Healed of Leprosy
5 Now Naaman was commander of the army of the king of Aram.(A) He was a great man in the sight of his master and highly regarded, because through him the Lord had given victory to Aram. He was a valiant soldier, but he had leprosy.[a](B)
2 Now bands of raiders(C) from Aram had gone out and had taken captive a young girl from Israel, and she served Naaman’s wife. 3 She said to her mistress, “If only my master would see the prophet(D) who is in Samaria! He would cure him of his leprosy.”
4 Naaman went to his master and told him what the girl from Israel had said. 5 “By all means, go,” the king of Aram replied. “I will send a letter to the king of Israel.” So Naaman left, taking with him ten talents[b] of silver, six thousand shekels[c] of gold and ten sets of clothing.(E) 6 The letter that he took to the king of Israel read: “With this letter I am sending my servant Naaman to you so that you may cure him of his leprosy.”
7 As soon as the king of Israel read the letter,(F) he tore his robes and said, “Am I God?(G) Can I kill and bring back to life?(H) Why does this fellow send someone to me to be cured of his leprosy? See how he is trying to pick a quarrel(I) with me!”
8 When Elisha the man of God heard that the king of Israel had torn his robes, he sent him this message: “Why have you torn your robes? Have the man come to me and he will know that there is a prophet(J) in Israel.” 9 So Naaman went with his horses and chariots and stopped at the door of Elisha’s house. 10 Elisha sent a messenger to say to him, “Go, wash(K) yourself seven times(L) in the Jordan, and your flesh will be restored and you will be cleansed.”
11 But Naaman went away angry and said, “I thought that he would surely come out to me and stand and call on the name of the Lord his God, wave his hand(M) over the spot and cure me of my leprosy. 12 Are not Abana and Pharpar, the rivers of Damascus, better than all the waters(N) of Israel? Couldn’t I wash in them and be cleansed?” So he turned and went off in a rage.(O)
13 Naaman’s servants went to him and said, “My father,(P) if the prophet had told you to do some great thing, would you not have done it? How much more, then, when he tells you, ‘Wash and be cleansed’!” 14 So he went down and dipped himself in the Jordan seven times,(Q) as the man of God had told him, and his flesh was restored(R) and became clean like that of a young boy.(S)
15 Then Naaman and all his attendants went back to the man of God(T). He stood before him and said, “Now I know(U) that there is no God in all the world except in Israel. So please accept a gift(V) from your servant.”
16 The prophet answered, “As surely as the Lord lives, whom I serve, I will not accept a thing.” And even though Naaman urged him, he refused.(W)
17 “If you will not,” said Naaman, “please let me, your servant, be given as much earth(X) as a pair of mules can carry, for your servant will never again make burnt offerings and sacrifices to any other god but the Lord. 18 But may the Lord forgive your servant for this one thing: When my master enters the temple of Rimmon to bow down and he is leaning(Y) on my arm and I have to bow there also—when I bow down in the temple of Rimmon, may the Lord forgive your servant for this.”
19 “Go in peace,”(Z) Elisha said.
After Naaman had traveled some distance, 20 Gehazi, the servant of Elisha the man of God, said to himself, “My master was too easy on Naaman, this Aramean, by not accepting from him what he brought. As surely as the Lord(AA) lives, I will run after him and get something from him.”
21 So Gehazi hurried after Naaman. When Naaman saw him running toward him, he got down from the chariot to meet him. “Is everything all right?” he asked.
22 “Everything is all right,” Gehazi answered. “My master sent me to say, ‘Two young men from the company of the prophets have just come to me from the hill country of Ephraim. Please give them a talent[d] of silver and two sets of clothing.’”(AB)
23 “By all means, take two talents,” said Naaman. He urged Gehazi to accept them, and then tied up the two talents of silver in two bags, with two sets of clothing. He gave them to two of his servants, and they carried them ahead of Gehazi. 24 When Gehazi came to the hill, he took the things from the servants and put them away in the house. He sent the men away and they left.
25 When he went in and stood before his master, Elisha asked him, “Where have you been, Gehazi?”
“Your servant didn’t go anywhere,” Gehazi answered.
26 But Elisha said to him, “Was not my spirit with you when the man got down from his chariot to meet you? Is this the time(AC) to take money or to accept clothes—or olive groves and vineyards, or flocks and herds, or male and female slaves?(AD) 27 Naaman’s leprosy(AE) will cling to you and to your descendants forever.” Then Gehazi(AF) went from Elisha’s presence and his skin was leprous—it had become as white as snow.(AG)
An Axhead Floats
6 The company(AH) of the prophets said to Elisha, “Look, the place where we meet with you is too small for us. 2 Let us go to the Jordan, where each of us can get a pole; and let us build a place there for us to meet.”
And he said, “Go.”
3 Then one of them said, “Won’t you please come with your servants?”
“I will,” Elisha replied. 4 And he went with them.
They went to the Jordan and began to cut down trees. 5 As one of them was cutting down a tree, the iron axhead fell into the water. “Oh no, my lord!” he cried out. “It was borrowed!”
6 The man of God asked, “Where did it fall?” When he showed him the place, Elisha cut a stick and threw(AI) it there, and made the iron float. 7 “Lift it out,” he said. Then the man reached out his hand and took it.
Elisha Traps Blinded Arameans
8 Now the king of Aram was at war with Israel. After conferring with his officers, he said, “I will set up my camp in such and such a place.”
9 The man of God sent word to the king(AJ) of Israel: “Beware of passing that place, because the Arameans are going down there.” 10 So the king of Israel checked on the place indicated by the man of God. Time and again Elisha warned(AK) the king, so that he was on his guard in such places.
11 This enraged the king of Aram. He summoned his officers and demanded of them, “Tell me! Which of us is on the side of the king of Israel?”
12 “None of us, my lord the king(AL),” said one of his officers, “but Elisha, the prophet who is in Israel, tells the king of Israel the very words you speak in your bedroom.”
13 “Go, find out where he is,” the king ordered, “so I can send men and capture him.” The report came back: “He is in Dothan.”(AM) 14 Then he sent(AN) horses and chariots and a strong force there. They went by night and surrounded the city.
15 When the servant of the man of God got up and went out early the next morning, an army with horses and chariots had surrounded the city. “Oh no, my lord! What shall we do?” the servant asked.
16 “Don’t be afraid,”(AO) the prophet answered. “Those who are with us are more(AP) than those who are with them.”
17 And Elisha prayed, “Open his eyes, Lord, so that he may see.” Then the Lord opened the servant’s eyes, and he looked and saw the hills full of horses and chariots(AQ) of fire all around Elisha.
18 As the enemy came down toward him, Elisha prayed to the Lord, “Strike this army with blindness.”(AR) So he struck them with blindness, as Elisha had asked.
19 Elisha told them, “This is not the road and this is not the city. Follow me, and I will lead you to the man you are looking for.” And he led them to Samaria.
20 After they entered the city, Elisha said, “Lord, open the eyes of these men so they can see.” Then the Lord opened their eyes and they looked, and there they were, inside Samaria.
21 When the king of Israel saw them, he asked Elisha, “Shall I kill them, my father?(AS) Shall I kill them?”
22 “Do not kill them,” he answered. “Would you kill those you have captured(AT) with your own sword or bow? Set food and water before them so that they may eat and drink and then go back to their master.” 23 So he prepared a great feast for them, and after they had finished eating and drinking, he sent them away, and they returned to their master. So the bands(AU) from Aram stopped raiding Israel’s territory.
Famine in Besieged Samaria
24 Some time later, Ben-Hadad(AV) king of Aram mobilized his entire army and marched up and laid siege(AW) to Samaria. 25 There was a great famine(AX) in the city; the siege lasted so long that a donkey’s head sold for eighty shekels[e] of silver, and a quarter of a cab[f] of seed pods[g](AY) for five shekels.[h]
26 As the king of Israel was passing by on the wall, a woman cried to him, “Help me, my lord the king!”
27 The king replied, “If the Lord does not help you, where can I get help for you? From the threshing floor? From the winepress?” 28 Then he asked her, “What’s the matter?”
She answered, “This woman said to me, ‘Give up your son so we may eat him today, and tomorrow we’ll eat my son.’ 29 So we cooked my son and ate(AZ) him. The next day I said to her, ‘Give up your son so we may eat him,’ but she had hidden him.”
30 When the king heard the woman’s words, he tore(BA) his robes. As he went along the wall, the people looked, and they saw that, under his robes, he had sackcloth(BB) on his body. 31 He said, “May God deal with me, be it ever so severely, if the head of Elisha son of Shaphat remains on his shoulders today!”
32 Now Elisha was sitting in his house, and the elders(BC) were sitting with him. The king sent a messenger ahead, but before he arrived, Elisha said to the elders, “Don’t you see how this murderer(BD) is sending someone to cut off my head?(BE) Look, when the messenger comes, shut the door and hold it shut against him. Is not the sound of his master’s footsteps behind him?” 33 While he was still talking to them, the messenger came down to him.
The king said, “This disaster is from the Lord. Why should I wait(BF) for the Lord any longer?”
7 Elisha replied, “Hear the word of the Lord. This is what the Lord says: About this time tomorrow, a seah[i] of the finest flour will sell for a shekel[j] and two seahs[k] of barley for a shekel(BG) at the gate of Samaria.”
2 The officer on whose arm the king was leaning(BH) said to the man of God, “Look, even if the Lord should open the floodgates(BI) of the heavens, could this happen?”
“You will see it with your own eyes,” answered Elisha, “but you will not eat(BJ) any of it!”
The Siege Lifted
3 Now there were four men with leprosy[l](BK) at the entrance of the city gate. They said to each other, “Why stay here until we die? 4 If we say, ‘We’ll go into the city’—the famine is there, and we will die. And if we stay here, we will die. So let’s go over to the camp of the Arameans and surrender. If they spare us, we live; if they kill us, then we die.”
5 At dusk they got up and went to the camp of the Arameans. When they reached the edge of the camp, no one was there, 6 for the Lord had caused the Arameans to hear the sound(BL) of chariots and horses and a great army, so that they said to one another, “Look, the king of Israel has hired(BM) the Hittite(BN) and Egyptian kings to attack us!” 7 So they got up and fled(BO) in the dusk and abandoned their tents and their horses and donkeys. They left the camp as it was and ran for their lives.
8 The men who had leprosy(BP) reached the edge of the camp, entered one of the tents and ate and drank. Then they took silver, gold and clothes, and went off and hid them. They returned and entered another tent and took some things from it and hid them also.
9 Then they said to each other, “What we’re doing is not right. This is a day of good news and we are keeping it to ourselves. If we wait until daylight, punishment will overtake us. Let’s go at once and report this to the royal palace.”
10 So they went and called out to the city gatekeepers and told them, “We went into the Aramean camp and no one was there—not a sound of anyone—only tethered horses and donkeys, and the tents left just as they were.” 11 The gatekeepers shouted the news, and it was reported within the palace.
12 The king got up in the night and said to his officers, “I will tell you what the Arameans have done to us. They know we are starving; so they have left the camp to hide(BQ) in the countryside, thinking, ‘They will surely come out, and then we will take them alive and get into the city.’”
13 One of his officers answered, “Have some men take five of the horses that are left in the city. Their plight will be like that of all the Israelites left here—yes, they will only be like all these Israelites who are doomed. So let us send them to find out what happened.”
14 So they selected two chariots with their horses, and the king sent them after the Aramean army. He commanded the drivers, “Go and find out what has happened.” 15 They followed them as far as the Jordan, and they found the whole road strewn with the clothing and equipment the Arameans had thrown away in their headlong flight.(BR) So the messengers returned and reported to the king. 16 Then the people went out and plundered(BS) the camp of the Arameans. So a seah of the finest flour sold for a shekel, and two seahs of barley sold for a shekel,(BT) as the Lord had said.
17 Now the king had put the officer on whose arm he leaned in charge of the gate, and the people trampled him in the gateway, and he died,(BU) just as the man of God had foretold when the king came down to his house. 18 It happened as the man of God had said to the king: “About this time tomorrow, a seah of the finest flour will sell for a shekel and two seahs of barley for a shekel at the gate of Samaria.”
19 The officer had said to the man of God, “Look, even if the Lord should open the floodgates(BV) of the heavens, could this happen?” The man of God had replied, “You will see it with your own eyes, but you will not eat any of it!” 20 And that is exactly what happened to him, for the people trampled him in the gateway, and he died.
The Shunammite’s Land Restored
8 Now Elisha had said to the woman(BW) whose son he had restored to life, “Go away with your family and stay for a while wherever you can, because the Lord has decreed a famine(BX) in the land that will last seven years.”(BY) 2 The woman proceeded to do as the man of God said. She and her family went away and stayed in the land of the Philistines seven years.
3 At the end of the seven years she came back from the land of the Philistines and went to appeal to the king for her house and land. 4 The king was talking to Gehazi, the servant of the man of God, and had said, “Tell me about all the great things Elisha has done.” 5 Just as Gehazi was telling the king how Elisha had restored(BZ) the dead to life, the woman whose son Elisha had brought back to life came to appeal to the king for her house and land.
Gehazi said, “This is the woman, my lord the king, and this is her son whom Elisha restored to life.” 6 The king asked the woman about it, and she told him.
Then he assigned an official to her case and said to him, “Give back everything that belonged to her, including all the income from her land from the day she left the country until now.”
Hazael Murders Ben-Hadad
7 Elisha went to Damascus,(CA) and Ben-Hadad(CB) king of Aram was ill. When the king was told, “The man of God has come all the way up here,” 8 he said to Hazael,(CC) “Take a gift(CD) with you and go to meet the man of God. Consult(CE) the Lord through him; ask him, ‘Will I recover from this illness?’”
9 Hazael went to meet Elisha, taking with him as a gift forty camel-loads of all the finest wares of Damascus. He went in and stood before him, and said, “Your son Ben-Hadad king of Aram has sent me to ask, ‘Will I recover from this illness?’”
10 Elisha answered, “Go and say to him, ‘You will certainly recover.’(CF) Nevertheless,[m] the Lord has revealed to me that he will in fact die.” 11 He stared at him with a fixed gaze until Hazael was embarrassed.(CG) Then the man of God began to weep.(CH)
12 “Why is my lord weeping?” asked Hazael.
“Because I know the harm(CI) you will do to the Israelites,” he answered. “You will set fire to their fortified places, kill their young men with the sword, dash(CJ) their little children(CK) to the ground, and rip open(CL) their pregnant women.”
13 Hazael said, “How could your servant, a mere dog,(CM) accomplish such a feat?”
“The Lord has shown me that you will become king(CN) of Aram,” answered Elisha.
14 Then Hazael left Elisha and returned to his master. When Ben-Hadad asked, “What did Elisha say to you?” Hazael replied, “He told me that you would certainly recover.” 15 But the next day he took a thick cloth, soaked it in water and spread it over the king’s face, so that he died.(CO) Then Hazael succeeded him as king.
Jehoram King of Judah(CP)
16 In the fifth year of Joram(CQ) son of Ahab king of Israel, when Jehoshaphat was king of Judah, Jehoram(CR) son of Jehoshaphat began his reign as king of Judah. 17 He was thirty-two years old when he became king, and he reigned in Jerusalem eight years. 18 He followed the ways of the kings of Israel, as the house of Ahab had done, for he married a daughter(CS) of Ahab. He did evil in the eyes of the Lord. 19 Nevertheless, for the sake of his servant David, the Lord was not willing to destroy(CT) Judah. He had promised to maintain a lamp(CU) for David and his descendants forever.
20 In the time of Jehoram, Edom rebelled against Judah and set up its own king.(CV) 21 So Jehoram[n] went to Zair with all his chariots. The Edomites surrounded him and his chariot commanders, but he rose up and broke through by night; his army, however, fled back home. 22 To this day Edom has been in rebellion(CW) against Judah. Libnah(CX) revolted at the same time.
23 As for the other events of Jehoram’s reign, and all he did, are they not written in the book of the annals of the kings of Judah? 24 Jehoram rested with his ancestors and was buried with them in the City of David. And Ahaziah his son succeeded him as king.
Ahaziah King of Judah(CY)
25 In the twelfth(CZ) year of Joram son of Ahab king of Israel, Ahaziah son of Jehoram king of Judah began to reign. 26 Ahaziah was twenty-two years old when he became king, and he reigned in Jerusalem one year. His mother’s name was Athaliah,(DA) a granddaughter of Omri(DB) king of Israel. 27 He followed the ways of the house of Ahab(DC) and did evil(DD) in the eyes of the Lord, as the house of Ahab had done, for he was related by marriage to Ahab’s family.
28 Ahaziah went with Joram son of Ahab to war against Hazael king of Aram at Ramoth Gilead.(DE) The Arameans wounded Joram; 29 so King Joram returned to Jezreel(DF) to recover from the wounds the Arameans had inflicted on him at Ramoth[o] in his battle with Hazael(DG) king of Aram.
Then Ahaziah(DH) son of Jehoram king of Judah went down to Jezreel to see Joram son of Ahab, because he had been wounded.
Footnotes
- 2 Kings 5:1 The Hebrew for leprosy was used for various diseases affecting the skin; also in verses 3, 6, 7, 11 and 27.
- 2 Kings 5:5 That is, about 750 pounds or about 340 kilograms
- 2 Kings 5:5 That is, about 150 pounds or about 69 kilograms
- 2 Kings 5:22 That is, about 75 pounds or about 34 kilograms
- 2 Kings 6:25 That is, about 2 pounds or about 920 grams
- 2 Kings 6:25 That is, probably about 1/4 pound or about 100 grams
- 2 Kings 6:25 Or of doves’ dung
- 2 Kings 6:25 That is, about 2 ounces or about 58 grams
- 2 Kings 7:1 That is, probably about 12 pounds or about 5.5 kilograms of flour; also in verses 16 and 18
- 2 Kings 7:1 That is, about 2/5 ounce or about 12 grams; also in verses 16 and 18
- 2 Kings 7:1 That is, probably about 20 pounds or about 9 kilograms of barley; also in verses 16 and 18
- 2 Kings 7:3 The Hebrew for leprosy was used for various diseases affecting the skin; also in verse 8.
- 2 Kings 8:10 The Hebrew may also be read Go and say, ‘You will certainly not recover,’ for.
- 2 Kings 8:21 Hebrew Joram, a variant of Jehoram; also in verses 23 and 24
- 2 Kings 8:29 Hebrew Ramah, a variant of Ramoth
Copyright © 2011 by Bau Dang
Holy Bible, New International Version®, NIV® Copyright ©1973, 1978, 1984, 2011 by Biblica, Inc.® Used by permission. All rights reserved worldwide.
NIV Reverse Interlinear Bible: English to Hebrew and English to Greek. Copyright © 2019 by Zondervan.