Revised Common Lectionary (Complementary)
Li Jesús queˈxqˈue xcuanquil nak queˈoc Jerusalén
21 Nak ac cuulaqueb re Jerusalén, queˈcuulac chire li tenamit Betfagé bar cuan cuiˈ li tzu̱l Olivos. Ut li Jesús quixtaklaheb cuibeb lix tzolom ut quixye reheb: 2 ―Ayukex saˈ li chˈina tenamit aˈan. Ut nak texcuulak, te̱tau jun li bu̱r bacˈbo aran cuan ral. Te̱hit ut te̱cˈameb chak cue. 3 Ut cui cˈaˈru ta̱yehekˈ chak e̱re, te̱ye re, “Li Ka̱cuaˈ ta̱ajok re li bu̱r ut aˈ que ajcuiˈ tixtakla chak ho̱n”, chaˈakex re. 4 Ut chixjunil aˈin quicˈulman joˈ quiyeheˈ xban li profeta nak quixye chi joˈcaˈin:
5 Ye reheb li tenamit aj Sión: ―Cueˈ chak le̱ Rey xchal e̱riqˈuin. Tu̱lan ut cˈojcˈo chak chirix jun li bu̱r. Chirix jun chˈina ral bu̱r xcomon li nequeˈi̱kan yo̱ chak chi cha̱lc.―
6 Ut co̱eb lix tzolom ut queˈxba̱nu joˈ queˈyeheˈ reheb xban li Jesús. 7 Queˈxcˈam chak li bu̱r rochben li ral ut queˈxqˈue li rakˈeb saˈ xbe̱neb. Ut li Jesús quitakeˈ chirix li chˈina bu̱r. 8 Ut li qˈuila tenamit kˈaxal nabaleb. Cuan li yo̱queb chixhelbal lix tˈicr saˈ be bar ta̱numekˈ cuiˈ li Jesús. Ut cuan li queˈxyocˈ chak rukˈ cheˈ ut queˈxqˈue li xak saˈ be. 9 Nak yo̱ chi xic li Jesús cuan yo̱queb chi xic chiru ut cuan yo̱queb chi xic chirix. Japjo̱queb re chixyebal: ―Lokˈoninbil taxak laj Colol ke, li ralal xcˈajol li rey David. Osobtesinbil taxak li yo̱ chak chi cha̱lc saˈ xcˈabaˈ li Ka̱cuaˈ Dios. Aj Colol ke taxak li xchal chak riqˈuin li Dios, chanqueb. 10 Ut nak cox‑ocak li Jesús saˈ li tenamit Jerusalén, queˈxtububi rib chixjunil ut nabaleb li tenamit yo̱queb chixyebal: ―¿Ani aˈin? chanqueb. 11 Ut eb li tenamit li yo̱queb chi xic chirix yo̱queb chixyebal: ―Aˈan aˈin li Jesús li profeta, aj Nazaret re Galilea, chanqueb.
5 Chetzolak e̱rib riqˈuin li Jesucristo re nak juntakˈe̱tak le̱ naˈleb riqˈuin lix naˈleb aˈan. 6 Li Jesucristo tzˈakal Dios, aban incˈaˈ quicˈoxlac xcanabanquil lix lokˈal. 7 Quixcanab ban lix lokˈal nak quicˈulun saˈ ruchichˈochˈ. Tzˈakal cui̱nk joˈ la̱o nak quiyoˈla saˈ ruchichˈochˈ ut quicˈanjelac saˈ kaya̱nk. 8 Ut nak quicuan saˈ ruchichˈochˈ quixcubsi rib ut quixba̱nu li quiraj li Dios toj retal nak quicam chiru li cruz. 9 Ut xban nak quixba̱nu chi joˈcan, li Dios quixqˈue xnimal xlokˈal. “Ka̱cuaˈ” quixqˈue chokˈ xcˈabaˈ xban nak aˈan li kˈaxal lokˈ ut li kˈaxal nim xcuanquil. 10 Li Dios quixba̱nu aˈan re nak chixjunileb teˈxcuikˈib rib chixlokˈoninquil li Ka̱cuaˈ Jesucristo nak teˈrabi lix cˈabaˈ. Teˈxcuikˈib ribeb chixlokˈoninquil chixjunileb li cuanqueb saˈ choxa ut li cuanqueb saˈ ruchichˈochˈ joˈqueb ajcuiˈ li camenakeb. 11 Li Dios quixqˈue xlokˈal li Jesucristo re nak chixjunileb teˈxchˈolob xya̱lal riqˈuin xtzˈu̱mal re nak li Jesucristo, aˈan li Ka̱cuaˈ ut teˈxqˈue xlokˈal li Acuabej Dios.
Laj Judas Iscariote quixyechiˈi xkˈaxtesinquil li Jesús saˈ rukˈeb li xbe̱nil aj tij
14 Ut laj Judas Iscariote, jun reheb li cablaju chi xtzolom li Jesús, co̱ riqˈuineb lix be̱nil aj tij. 15 Ut quixye reheb: ―¿Joˈ nimal te̱qˈue cue cui tinkˈaxtesi li Jesús e̱re? chan reheb. Ut eb aˈan queˈxcˈu̱b nak teˈxqˈue laje̱b xcaˈcˈa̱l chi tumin plata re. 16 Ut chalen saˈ li cutan aˈan, laj Judas yo̱ chixsicˈbal jokˈe tixqˈue rib re nak tixkˈaxtesi li Jesús saˈ rukˈeb.
Xticlajic chak li Lokˈoni̱nc re Xjulticanquil lix Camic li Jesucristo
17 Saˈ li xbe̱n cutan re li ninkˈe nak nequeˈxcuaˈ li caxlan cua chi ma̱cˈaˈ xchˈamal, queˈchal lix tzolom riqˈuin li Jesús ut queˈxye re: ―¿Bar ta̱cuaj takacauresi chak li naˈajej re ta̱tzaca cuiˈ li mayejanbil xul? chanqueb. 18 Ut li Jesús quixye reheb: ―Ayukex saˈ li tenamit riqˈuin li cui̱nk li xinye e̱re, ut te̱ye re, “Chan laj tzolonel nak cuulac re xkˈehil lix camic. Ta̱raj xnumsinquil li ninkˈe Pascua saˈ la̱ cuochoch rochbeneb lix tzolom,” chaˈkex re li cui̱nk. 19 Ut eb lix tzolom queˈxba̱nu joˈ queˈyeheˈ reheb xban li Jesús ut aran queˈxcauresi li ninkˈe. 20 Ut nak qui‑ecuu saˈ li cutan aˈan, quicˈojla li Jesús saˈ me̱x rochbeneb lix cablaju chi tzolom. 21 Ut nak yo̱queb chi cuaˈac, li Jesús quixye reheb: ―Relic chi ya̱l tinye e̱re nak jun e̱re la̱ex ta̱kˈaxtesi̱nk cue saˈ rukˈeb li xicˈ nequeˈiloc cue, chan. 22 Ut ma̱cˈaˈ joˈ nak queˈrahoˈ saˈ xchˈo̱leb. Ut chi xjunju̱nkaleb queˈxpatzˈ re: ―¿Ma la̱in ta biˈ tinkˈaxtesi̱nk a̱cue, Ka̱cuaˈ?― 23 Quichakˈoc li Jesús ut quixye reheb: ―Li ta̱kˈaxtesi̱nk cue, aˈan li tixtzˈa xcaxlan cua saˈ li secˈ li tintzˈa cuiˈ li cue la̱in. 24 Relic chi ya̱l la̱in li Cˈajolbej tincamsi̱k joˈ tzˈi̱banbil retalil chicuix saˈ li Santil Hu. Abanan raylal cuan saˈ xbe̱n li cui̱nk aˈan li ta̱kˈaxtesi̱nk cue. Kˈaxal us raj chokˈ re li cui̱nk aˈan nak incˈaˈ raj quiyoˈla, chan li Jesús. 25 Tojoˈnak quichakˈoc laj Judas li ta̱kˈaxtesi̱nk re ut quixye: ―¿Malaj ut la̱in li yo̱cat chinyebal, at tzolonel? Ut li Jesús quixye re: ―La̱at xaye a̱cuib. 26 Ut nak yo̱queb chi cuaˈac, li Jesús quixchap li caxlan cua. Quixbantioxi chiru li Dios, quixjachi, tojoˈnak quixjeqˈui reheb lix tzolom. Ut quixye reheb: ―Cˈulumak, cuaˈomak. Aˈan aˈin lin tzˈejcual.― 27 Ut quixchap ajcuiˈ li secˈ re ucˈac ut quixbantioxi chiru li Dios ut quixqˈue reheb ut quixye reheb: ―Ucˈumak li cuan saˈ li secˈ aˈin che̱junilex, 28 xban nak aˈan aˈin lin quiqˈuel li ta̱hoyekˈ re nak ta̱cuyekˈ xma̱queb nabal chi tenamit. Ut aˈan ta̱xakaba̱nk xcuanquil li Acˈ Contrato. 29 Relic chi ya̱l tinye e̱re nak chalen anakcuan incˈaˈ chic tincuucˈ lix yaˈal ru li uva toj nak ta̱cuulak xkˈehil nak tincuucˈ cuiˈchic cuochbenex saˈ lix nimajcual cuanquilal lin Yucuaˈ, chan li Jesús.
Li Jesús quixye nak ta̱tzˈekta̱na̱k xban laj Pedro
30 Nak ac xeˈrakeˈ xbichanquil jun li bich re xlokˈoninquil li Dios, queˈco̱eb saˈ li tzu̱l Olivos. 31 Ut li Jesús quixye reheb: ―Che̱junilex la̱ex ta̱chˈina̱k le̱ chˈo̱l saˈ incˈabaˈ la̱in ut tine̱canab injunes chiru li kˈojyi̱n aˈin joˈ tzˈi̱banbil retalil saˈ li Santil Hu: Tincanab chi camsi̱c laj ilol reheb li carner ut eb li carner teˈxchaˈchaˈi ribeb. 32 Ut nak acak xincuacli cuiˈchic chi yoˈyo saˈ xya̱nkeb li camenak la̱in xbe̱n cua tinxic che̱ru la̱ex aran Galilea, chan li Jesús. 33 Ut laj Pedro quichakˈoc ut quixye: ―Usta chixjunileb tateˈxcanab, abanan la̱in incˈaˈ tatincanab, chan. 34 Ut li Jesús quixye re: ―Relic chi ya̱l yo̱quin chixyebal a̱cue nak chiru li kˈojyi̱n aˈin toj ma̱jiˈ naya̱bac laj tzoˈ xul nak la̱at ac xaye oxib sut nak incˈaˈ nacanau cuu.― 35 Ut laj Pedro quixye cuiˈchic: ―Ma̱ jokˈe tinye nak incˈaˈ ninnau a̱cuu, usta tineˈxcamsi a̱cuochben, chan. Ut joˈcan ajcuiˈ queˈxye chixjunileb lix tzolom.
Nak quitijoc chak li Jesús aran Getsemaní
36 Li Jesús quicuulac rochbeneb lix tzolom saˈ li naˈajej Getsemaní. Ut quixye reheb lix tzolom: ―Cˈojlankex cuan arin roybeninquil nak tinxic chi tijoc toj leˈ, chan. 37 Ut quixcˈam chirix laj Pedro joˈqueb ajcuiˈ li cuib chi ralal laj Zebedeo. Ut li Jesús qui‑oc chi rahoc saˈ xchˈo̱l ut cˈajoˈ nak ta̱yotˈekˈ xchˈo̱l. 38 Ut quixye reheb: ―Cuan jun raylal saˈ inchˈo̱l ut yo̱ chinyotˈbal. Incˈaˈ chic nincuy nak nacuecˈa. Cana̱kex arin ut yoˈlenkex cuochben, chan. 39 Ut quibe̱c chic caˈchˈin li Jesús ut quixhupub rib saˈ chˈochˈ ut quitijoc. Ut quixye: ―At inYucuaˈ, cui ta naxqˈue rib, incˈaˈ raj tincˈul li raylal aˈin. Abanan chi‑uxma̱nk li cˈaˈru nacacuaj la̱at ut ma̱cuaˈ li nacuaj la̱in.― 40 Ut nak quisukˈi riqˈuineb lix tzolom, quixtauheb chi cua̱rc. Ut quixye re laj Pedro: ―¿Ma toj yo̱quex chi cua̱rc? ¿Ma incˈaˈ xru xexyoˈlec jun o̱rak cuochben? 41 Chexyoˈlek ut chextijok re nak incˈaˈ te̱qˈue e̱rib chi a̱le̱c. La̱ex nequeraj raj xba̱nunquil li us, abanan e̱junes incˈaˈ texru̱k, chan. 42 Ut li Jesús co̱ cuiˈchic xcaˈ sut chi tijoc ut quixye: ―At inYucuaˈ, cui ta naxqˈue rib nak incˈaˈ raj tincˈul li raylal aˈin, abanan chi‑uxma̱nk li cˈaˈru nacacuaj la̱at.― 43 Ut nak quisukˈi cuiˈchic li Jesús, quixtauheb cuiˈchic chi cua̱rc lix tzolom xban nak ma̱ caˈchˈin lix cuaraheb. 44 Quixcanabeb ut co̱ cuiˈchic chi tijoc rox sut ut joˈcan cuiˈchic quixtzˈa̱ma chiru li Dios. 45 Tojoˈnak quichal cuiˈchic riqˈuineb lix tzolom ut quixye reheb: ―¿Ma toj yo̱quex chi cua̱rc? Tzˈakalak li hila̱nc xeba̱nu. Ac xtau xkˈehil nak la̱in li Cˈajolbej tinkˈaxtesi̱k saˈ rukˈeb laj ma̱c. 46 Cuaclinkex anakcuan, yoˈkeb; cueˈ chak li ta̱kˈaxtesi̱nk cue saˈ rukˈeb li xicˈ nequeˈiloc cue, chan.
Nak queˈxcˈam chi pre̱xil li Jesús
47 Toj yo̱ ajcuiˈ chi a̱tinac li Jesús nak cox‑e̱lk laj Judas. Aˈan jun reheb li cablaju. Nabal queˈchal rochben taklanbileb chak xbaneb li xbe̱nil aj tij ut xbaneb laj cˈamol be saˈ xya̱nkeb laj judío. Cuanqueb xchˈi̱chˈ ut cuanqueb xcheˈ. 48 Li ta̱kˈaxtesi̱nk re ac xcˈu̱b chak rib riqˈuineb cˈaˈru li retalil li tixcˈut. Quixye reheb: ―Li ani tincuutzˈ ru, aˈan li te̱chap.― 49 Ut laj Judas co̱ chi junpa̱t riqˈuin li Jesús ut quixye re: ―¿Chan xacuil, at tzolonel?― ut quirutzˈ ru. 50 Ut li Jesús quixye re: ―Cuami̱g, ¿cˈaˈru a̱cuajom arin?― Tojoˈnak queˈnachˈoc riqˈuin li Jesús ut queˈxchap. 51 Ut jun reheb li rochben li Jesús quirisi chak lix chˈi̱chˈ ut quixchˈot lix xic lix mo̱s li xbe̱nil aj tij. 52 Tojoˈnak quiyeheˈ re xban li Jesús: ―Qˈue la̱ chˈi̱chˈ saˈ lix naˈaj xban nak chixjunileb li nequeˈpletic riqˈuin chˈi̱chˈ, riqˈuin chˈi̱chˈ ajcuiˈ teˈosokˈ. 53 ¿Ma incˈaˈ nacanau nak naru tintzˈa̱ma chiru lin Yucuaˈ ut aˈan tixtakla raj chak anakcuan anakcuan qˈuila okˈob chi ángel chincolbal? 54 Abanan cui tixtakla raj chak eb li ángel, ¿chan raj ru nak ta̱tzˈaklok ru li tzˈi̱banbil saˈ li Santil Hu, li naxye nak joˈcaˈin tento ta̱cˈulma̱nk? chan li Jesús. 55 Ut saˈ li ho̱nal aˈan li Jesús quixye reheb li qˈuila tenamit, ―¿Ma la̱in ta biˈ aj e̱lkˈ nak xexchal chinchapbal riqˈuin cheˈ ut riqˈuin chˈi̱chˈ? Rajlal cutan nincˈojla saˈ e̱ya̱nk che̱tzolbal saˈ li rochoch li Dios ut incˈaˈ quine̱chap aran. 56 Abanan chixjunil aˈin x‑uxman re nak ta̱tzˈaklok ru li Santil Hu tzˈi̱banbil xbaneb li profeta. Tojoˈnak queˈe̱lelic chixjunileb lix tzolom ut queˈxcanab xjunes li Jesús.
Queˈxtzˈil a̱tin chirix li Jesús nak cuan chiru lix yucuaˈil eb laj tij
57 Ut li Jesús quicˈameˈ riqˈuin laj Caifás, lix yucuaˈileb laj tij. Aran chˈutchˈu̱queb laj tzˈi̱b ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío. 58 Ut laj Pedro chi najt yo̱ chak chixta̱kenquil li Jesús ut quicuulac toj chi ruˈuj neba̱l saˈ rochoch lix yucuaˈileb laj tij. Qui‑oc aran ut quicˈojla saˈ xya̱nkeb laj cˈacˈalenel re nak ta̱ril cˈaˈru ta̱cana̱k cuiˈ. 59 Ut eb li xbe̱nil aj tij ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío ut chixjunileb li nequeˈtzˈiloc a̱tin yo̱queb chixsicˈbal chanru nak teˈxyoˈob junak a̱tin chirix li Jesús re nak ta̱ru̱k teˈxkˈaxtesi chi camsi̱c. 60 Abanan incˈaˈ queˈxtau usta nabal chi testigo aj ticˈtiˈeb cuanqueb aran. Toj queˈcuulac cuib chic li testigo aj ticˈtiˈeb, tojoˈnak queˈxtau chanru teˈxjit cuiˈ. 61 Li cuib aˈan queˈxye: ―Joˈcaˈin quixye li cui̱nk aˈin, “La̱in ta̱ru̱k tinjucˈ li rochoch li Dios ut chiru oxib cutan tinyi̱b cuiˈchic”, chan. 62 Ut quixakli lix yucuaˈileb laj tij ut quixye re li Jesús: ―¿Cˈaˈru nacaye la̱at? ¿Ma ma̱cˈaˈ nacaye chirix li yo̱queb chixyebal cha̱cuix?― 63 Ut li Jesús ma̱ jun li a̱tin quixye. Ut li xyucuaˈileb aj tij quixye cuiˈchic re: ―Saˈ xcˈabaˈ li yoˈyo̱quil Dios ta̱ye ke cui la̱at li Cristo, li Ralal li Dios.― 64 Ut li Jesús quixye re: ―Ya̱l li xaye la̱at. Ut tinye ajcuiˈ e̱re nak chalen anakcuan tine̱ril la̱in li Cˈajolbej nak cˈojcˈo̱kin saˈ xnim ukˈ li nimajcual Dios ut tine̱ril ajcuiˈ nak yo̱kin chak chi cha̱lc cuiˈchic saˈ li chok saˈ choxa, chan. 65 Nak quirabi aˈan, li xyucuaˈileb laj tij quixpej li rakˈ xban xjoskˈil ut quixye: ―Aˈan xjuntakˈe̱ta rib riqˈuin li Dios. ¿Cˈaˈ chic ru aj e nak toj teˈxye ke cˈaˈru lix ma̱c? Ac xerabi nak xjuntakˈe̱ta rib riqˈuin li Dios. 66 ¿Cˈaˈru nequeye? ¿Ma cuan xma̱c malaj incˈaˈ? chan. Ut queˈchakˈoc ut queˈxye: ―Cuan xma̱c ut xcˈulub nak ta̱camsi̱k.― 67 Tojoˈnak cuan queˈchu̱ban re saˈ ru. Ut cuan queˈsacˈoc re ut cuan queˈpakˈlen re chi rukˈeb. 68 Ut queˈxye re: ―At Cristo, ye ke ani xsacˈoc a̱cue, chanqueb.
Laj Pedro quixye nak incˈaˈ naxnau ru li Jesús
69 Laj Pedro cuan chirix cab cˈojcˈo chi ruˈuj neba̱l. Quicuulac jun li ixk, xmo̱s li xyucuaˈileb laj tij. Quixye re laj Pedro: ―La̱at jun reheb li xeˈochbenin re li Jesús aj Galilea.― 70 Laj Pedro quiticˈtiˈic chiruheb chixjunileb ut quixye: ―La̱in incˈaˈ ninnau ru ani nacaye, chan. 71 Ut jun chic li ixk qui‑iloc re nak yo̱ chi e̱lc chire li cab. Ut quixye reheb li cuanqueb aran: ―Li cui̱nk aˈin, aˈan jun qui‑ochbenin re li Jesús aj Nazaret. 72 Ut laj Pedro quiticˈtiˈic cuiˈchic xcaˈ cua. Quixpatzˈ xcˈabaˈ li Dios ut quixye: ―Incˈaˈ ninnau ru li cui̱nk aˈan, chan. 73 Ut junpa̱tak chican, li cuanqueb aran queˈjiloc riqˈuin laj Pedro ut queˈxye re: ―Relic chi ya̱l nak la̱at xcomoneb xban nak la̱ cua̱tinoba̱l nacˈutuc re nak la̱at aj Galilea.― 74 Ut laj Pedro qui‑oc chi majecua̱nc ut quixye riqˈuin juramento: ―Incˈaˈ ninnau ru li cui̱nk aˈan, chan. Ut saˈ ajcuiˈ li ho̱nal aˈan quiya̱bac laj tzoˈ xul. 75 Ut saˈ junpa̱t quinak saˈ xchˈo̱l laj Pedro li a̱tin li quiyeheˈ re xban li Jesús, “Nak toj ma̱jiˈ naya̱bac laj tzoˈ xul, la̱at ac xaye oxib sut nak incˈaˈ nacanau cuu.” Ut laj Pedro ma̱ cˈajoˈ nak quiyotˈeˈ xchˈo̱l. Qui‑el chirix cab ut cˈajoˈ nak quiya̱bac.
Li Jesús quicˈameˈ saˈ rakleb a̱tin chiru laj Pilato
27 Ut nak quisake̱u, queˈxchˈutub ribeb chixjunileb lix be̱nil aj tij ut eb laj cˈamol be saˈ xya̱nkeb laj judío. Queˈxcˈu̱b rib chanru teˈxba̱nu re nak ta̱camsi̱k li Jesús. 2 Queˈxcˈam li Jesús chi bacˈbo ut queˈxkˈaxtesi saˈ rukˈ laj Pilato li acuabej.
Lix Camic laj Judas
3 Ut laj Judas li quikˈaxtesin re li Jesús, cˈajoˈ nak quiyotˈeˈ xchˈo̱l riqˈuin li quixba̱nu nak quiril nak quiteneba̱c ca̱mc saˈ xbe̱n li Jesús. Quixkˈajsi li laje̱b xcaˈcˈa̱l chi tumin plata reheb lix be̱nil aj tij ut reheb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío. 4 Quixye reheb: ―Xinma̱cob nak xinkˈaxtesi e̱re li cui̱nk aˈin xban nak ma̱cˈaˈ xma̱c, chan. Aˈut eb aˈan queˈxye re: ―¿Cˈaˈ takaj re la̱o? Il cˈaˈru ta̱ba̱nu.― 5 Ut laj Judas quixcut li tumin saˈ rochoch li Dios. Ut co̱ ut quixyatzˈ rib. 6 Ut eb lix be̱nil aj tij queˈxxoc li tumin ut queˈxye: ―Incˈaˈ us xqˈuebal li tumin aˈin saˈ xcaxil lix mayej li rochoch li Dios xban nak xtzˈak xyuˈam li cui̱nk.― 7 Ut queˈxcˈu̱b ru nak teˈxlokˈ jun li chˈochˈ re teˈmukekˈ cuiˈ li jalaneb xtenamit. Ut chiru li tumin aˈan queˈxlokˈ li naˈajej aˈan riqˈuin laj pacˈonel. 8 Joˈcan nak chalen anakcuan quicana chokˈ xcˈabaˈ li naˈajej aˈan “Lokˈbil riqˈuin Quicˈ.” 9 Ut riqˈuin aˈin quitzˈakloc ru li quixye li profeta Jeremías nak quixye:
10 Ut queˈxchap li laje̱b xcaˈcˈa̱l chi tumin plata, xtzˈak li quikˈaxtesi̱c. Lix tzˈak aˈan li tenebanbil saˈ xbe̱n xbaneb laj Israel. Ut chiru li tumin aˈan queˈxlokˈ jun li chˈochˈ riqˈuin laj pacˈonel, joˈ quiyeheˈ cue xban li Ka̱cuaˈ.
Li Jesús quicˈameˈ saˈ rakleb a̱tin chiru laj Pilato
11 Queˈxcˈam li Jesús ut queˈxxakab chiru laj Pilato li acuabej. Ut laj Pilato quixpatzˈ re: ―¿Ma la̱at lix Reyeb laj judío?― Li Jesús quichakˈoc ut quixye re: ―Ya̱l li xaye nak la̱in.― 12 Ut nak yo̱ xjitbal xbaneb lix be̱nil aj tij ut eb li nequeˈcˈamoc be chiruheb laj judío, chi ti̱c incˈaˈ quichakˈoc. 13 Ut laj Pilato quixye re: ―¿Ma incˈaˈ nacacuabi joˈ qˈuial li yo̱queb chixyebal cha̱cuix?― 14 Aban li Jesús ma̱ jun li a̱tin quixye re tixcol rib ut riqˈuin aˈan quisach xchˈo̱l laj Pilato.
Quiteneba̱c li ca̱mc saˈ xbe̱n li Jesús
15 Rajlal chihab saˈ li ninkˈe Pascua li acuabej narachˈab junak li pre̱x aˈ ya̱l ani teˈraj li tenamit ta̱achˈaba̱k joˈ cˈaynakeb xba̱nunquil. 16 Saˈ eb li cutan aˈan cuan saˈ tzˈalam jun li cui̱nk naˈno ru chi us, aj Barrabás xcˈabaˈ. 17 Ut nak chˈutchˈu̱queb li qˈuila tenamit, laj Pilato quixpatzˈ reheb: ―¿Ani te̱raj tincuachˈab? ¿Ma laj Barrabás, malaj ut li Jesús li Cristo nequeˈxye re? chan laj Pilato. 18 Laj Pilato naxnau nak xban xcakaleb xchˈo̱l li xbe̱nil aj tij nak queˈxkˈaxtesi li Jesús saˈ rakleb a̱tin. 19 Nak laj Pilato cˈojcˈo saˈ lix naˈaj li narakoc cuiˈ a̱tin, li rixakil quixtakla xyebal re: ―Ma̱cˈaˈ ta̱ba̱nu re li cui̱nk aˈan xban nak ma̱cˈaˈ xma̱c. Saˈ xcˈabaˈ aˈan nak kˈaxal ra xinmatqˈue chi kˈek, chan. 20 Ut eb li xbe̱nil aj tij ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío queˈxtacchiˈi li qˈuila tenamit re nak teˈxye nak aˈ laj Barrabás li ta̱achˈaba̱k, ut aˈ li Jesús ta̱camsi̱k. 21 Ut li acuabej quixpatzˈ reheb: ―¿Bar cuan reheb li cuib aˈin te̱raj tincuachˈab?― Ut eb aˈan queˈxye: ―Aˈ laj Barrabás, chanqueb. 22 Quixye laj Pilato reheb: ―Ut, ¿cˈaˈ put ru ta̱ru̱k tinba̱nu la̱in riqˈuin li Jesús, li Cristo nequeˈxye re?― Ut chixjunileb queˈxye: ―¡Chiqˈuehekˈ chiru cruz!― 23 Ut li acuabej quixye reheb: ―¿Cˈaˈut? ¿Cˈaˈru tzˈakal xma̱c e̱re?― Ut eb aˈan kˈaxal cau cuiˈchic queˈxjap re chixyebal: ―¡Chiqˈuehekˈ chiru cruz!― 24 Ut laj Pilato quiril nak incˈaˈ qui‑el chi us li quiraj xba̱nunquil ut quixqˈue retal nak kˈaxal cuiˈchic nak queˈpoˈ xchˈo̱l li tenamit. Tojoˈnak quixtakla xcˈambal lix haˈ re xchˈajbal li rukˈ chiruheb li tenamit ut quixye: ―Ma̱cˈaˈ inma̱c la̱in riqˈuin xcamic li cui̱nk aˈin li ma̱cˈaˈ xma̱c. La̱ex chic yal e̱re saˈ xbe̱n, chan. 25 Ut chixjunileb li tenamit queˈchakˈoc ut queˈxye: ―Saˈ kabe̱n la̱o ut saˈ xbe̱neb li kalal kacˈajol chicana̱k xtojbal rix lix camic, chanqueb. 26 Tojoˈnak laj Pilato quirachˈab laj Barrabás chiruheb li tenamit. Ut quixtakla xsacˈbal li Jesús riqˈuin tzˈu̱m ut quixkˈaxtesi saˈ rukˈeb li soldado re nak teˈxqˈue chiru cruz. 27 Ut eb lix soldado li acuabej queˈxcˈam li Jesús saˈ li po̱pol ut queˈxchˈutub ribeb chixjunileb li soldado ut queˈxsut li Jesús. 28 Queˈrisi li rakˈ ut queˈxqˈue jun caki tˈicr chirix joˈ nequeˈrocsi li rey. 29 Ut queˈxtzˈul jun li corona riqˈuin qˈuix ut queˈxqˈue saˈ xjolom. Ut saˈ xnim ukˈ queˈxqˈue jun li cheˈ. Ut queˈxcuikˈib ribeb chiru ut queˈretzˈu ut queˈxye: ―Sahak taxak saˈ a̱chˈo̱l, at xReyeb laj judío, chanqueb re. 30 Quilajeˈxchu̱ba, ut queˈxchap li cheˈ ut riqˈuin aˈan queˈxsacˈ saˈ xjolom. 31 Ut nak ac xeˈxtacuasi, queˈrisi li tˈicr li cuan chirix. Ut queˈxqˈue cuiˈchic li rakˈ chirix. Tojoˈnak queˈxcˈam re nak teˈxqˈue chiru cruz.
Li Jesús quiqˈueheˈ chiru cruz
32 Ut nak yo̱queb chi xic, queˈxcˈul jun li cui̱nk aj Simón xcˈabaˈ, Cirene xtenamit. Eb li soldado queˈxmin ru aˈan chixpakonquil lix cruz li Jesús. 33 Ut queˈcuulac saˈ li naˈajej Gólgota xcˈabaˈ. Chi jalbil ru naraj naxye: Xnaˈaj Xbakel Xjolom Camenak. 34 Ut queˈxqˈue vino re li Jesús yubil riqˈuin cˈahil ban re xcotzbal li raylal, abanan nak quixyal, incˈaˈ quirucˈ. 35 Ut mokon nak ac queˈxqˈue chiru cruz, eb li soldado queˈbu̱lic chirix li rakˈ re rilbal ani na ta̱e̱chani̱nk re li rakˈ. Joˈcaˈin quitzˈakloc ru li yebil xban li profeta nak quixye: Queˈxjeqˈui chi ribileb rib li cuakˈ ut queˈbu̱lic chirix lin tˈicr. 36 Queˈcˈojla aran ut queˈoc chixcˈacˈalenquil li Jesús. 37 Saˈ xbe̱n li cruz queˈxqˈue jun retalil cˈaˈut nak queˈxcamsi ut naxye:
Aˈan aˈin li Jesús, lix Reyeb laj judío.
38 Ut cuib aj e̱lkˈ queˈqˈueheˈ chiru cruz rochben, jun saˈ xnim ut jun saˈ xtzˈe. 39 Ut eb li tenamit yo̱queb chi numecˈ aran, queˈxhob li Jesús ut nequeˈrecˈasi xjolomeb. 40 Ut queˈxye: ―¿Ma ma̱cuaˈ ta biˈ la̱at li cat‑ajoc re xjucˈbal rochoch li Dios, ut yal chiru oxib cutan raj xayi̱b cuiˈchic? Xacol raj a̱cuib. Cui ya̱l nak la̱at Ralalat li Dios, cuben chak chiru li cruz, chanqueb. 41 Joˈcan ajcuiˈ eb li xbe̱nil aj tij yo̱queb chixhobbal li Jesús rochbeneb laj tzˈi̱b ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío. 42 Ut queˈxye: ―Jalan chic xcoleb ut aˈan incˈaˈ naru naxcol rib xjunes. Cui ya̱l nak aˈan xReyeb laj judío, chicubek chak chiru li cruz anakcuan ut topa̱ba̱nk chiru. 43 Cau xchˈo̱l riqˈuin li Dios. Chicolekˈ anakcuan cui naraheˈ xban li Dios xban nak naxye nak aˈan Ralal li Dios, chanqueb. 44 Ut joˈcan eb ajcuiˈ laj e̱lkˈ li queˈqˈueheˈ chiru cruz rochben, yo̱queb chixhobbal. 45 Tuktu cuaˈleb nak quikˈojyi̱noˈ saˈ chixjunil li ruchichˈochˈ ut toj saˈ oxib o̱r re ecuu quicutanoˈ cuiˈchic. 46 Ut caˈchˈin chic ma̱ oxib o̱r nak quia̱tinac li Jesús chi cau xya̱b xcux ut quixye: ―Elí, Elí, ¿lama sabactani?― Chi jalbil ru naraj naxye: At inDios, at inDios, ¿cˈaˈut nak xina̱canab injunes? 47 Nak queˈrabi li cˈaˈru quixye li cuanqueb aran, cuan li queˈyehoc: ―Abihomak, yo̱ chixbokbal li profeta Elías, chanqueb. 48 Ut jun saˈ xya̱nkeb co̱ saˈ a̱nil ut coxtzˈa chak jun li esponja saˈ vinagre ut quixtaksi chi ruˈuj jun li cheˈ ut quixqˈue saˈ re li Jesús re ta̱rucˈ. 49 Ut li jun chˈo̱l chic queˈxye: ―Kilak cuan ma ta̱cha̱lk na laj Elías chixcolbal, chanqueb. 50 Aˈut li Jesús quixjap cuiˈchic re chi cau ut qui‑el xchˈo̱l. 51 Ut li tˈicr li cuan chokˈ tas saˈ li Santil Naˈajej saˈ li rochoch li Dios quikˈicheˈ saˈ xyi. Quiticla chak takecˈ ut toj takˈa coxrakeˈ lix kˈichilal. Caˈ jachal qui‑el. Qui‑ecˈan li chˈochˈ ut eb li sako̱nac quilajeˈitzˈeˈ. 52 Quilajeˈteli li queˈmukeˈ cuiˈ li camenak ut nabaleb li ti̱queb xchˈo̱l queˈcuacli cuiˈchic chi yoˈyo. 53 Ut mokon chic nak li Jesús ac xcuacli cuiˈchic chi yoˈyo, queˈel chak saˈ lix mukleba̱l ut queˈoc saˈ li santil tenamit Jerusalén ut nabal chi aj u queˈxcˈutbesi cuiˈ ribeb. 54 Ut li capitán rochbeneb li yo̱queb chi cˈacˈale̱nc re li Jesús, queˈrecˈa li hi̱c ut queˈxqˈue retal li cˈaˈru yo̱ chi cˈulma̱nc. Ma̱ cˈajoˈ nak queˈxucuac ut queˈxye: ―Relic chi ya̱l nak li cui̱nk aˈin tzˈakal Ralal li Dios.― 55 Ut cuanqueb ajcuiˈ ixk yo̱queb chak chi iloc chi najt. Eb aˈan toj Galilea queˈxta̱ke chak li Jesús ut queˈcˈanjelac chiru. 56 Saˈ xya̱nkeb aˈan cuanqueb lix María aj Magdala, ut lix María xnaˈeb laj Jacobo ut laj José, ut lix naˈeb li ralal laj Zebedeo.
Nak quimukeˈ li Jesús
57 Ac yo̱ chi oc kˈojyi̱n nak quicuulac aran bar queˈxcamsi cuiˈ li Jesús jun li cui̱nk biom, aj José xcˈabaˈ. Arimatea xtenamit. Aˈan xtzolom ajcuiˈ li Jesús nak quicuan. 58 Li cui̱nk aˈin co̱ riqˈuin laj Pilato ut quixtzˈa̱ma chiru nak ta̱qˈuehekˈ re lix tzˈejcual li Jesús re nak tixmuk. Ut laj Pilato quixtakla xkˈaxtesinquil re. 59 Ut laj José quixcˈam li camenak ut quixlan saˈ jun li acˈ tˈicr lino. 60 Ut quixqˈue saˈ jun li acˈ mukleba̱l. Re raj aˈan li mukleba̱l nak quiyi̱ba̱c saˈ jun sako̱nac. Ut quixbalkˈusi jun nimla pec chire li mukleba̱l ut co̱. 61 Ut cuanqueb aran lix María aj Magdala ut lix María jun chic. Cˈojcˈo̱queb aran chi xcaˈyaba̱l li mukleba̱l.
Queˈxakaba̱c li soldado chixcˈacˈalenquil li mukleba̱l
62 Joˈ cuulajak chic, nak ac xnumeˈ lix cutanquil li cauresi̱nc re li hiloba̱l cutan, queˈxchˈutub ribeb li xbe̱nil aj tij rochbeneb laj fariseo. Queˈco̱eb riqˈuin laj Pilato. 63 Ut queˈxye re: ―Ka̱cuaˈ, xjulticoˈ ke li a̱tin quixye laj balakˈ nak toj yoˈyo̱k. Quixye nak saˈ rox li cutan ta̱cuacli̱k cuiˈchic chi yoˈyo. 64 Takla xqˈuebal retal chi us li mukleba̱l toj ta̱numekˈ li oxib cutan. Ma̱re teˈcha̱lk lix tzolom chi kˈek chirelkˈanquil li camenak ut teˈxye reheb li tenamit, “Xcuacli cuiˈchic chi yoˈyo saˈ xya̱nkeb li camenak.” Ut kˈaxal cuiˈchic chˈaˈaj toe̱lk la̱o chiru li xkacˈul xbe̱n cua. 65 Ut laj Pilato quixye reheb: ―Cueˈqueb jun chˈu̱tal chi soldado. Ayukex rochbeneb ut qˈuehomak retal nak teˈxba̱nu chi us. La̱ex nequenau chanru te̱ba̱nu, chan. 66 Ut co̱eb ut queˈxtzˈap chi us li mukleba̱l ut queˈxqˈue retalil li pec ut queˈxcanab li soldado aran chixcˈacˈalenquil li mukleba̱l.
Li Jesús quicˈameˈ saˈ rakleb a̱tin chiru laj Pilato
11 Queˈxcˈam li Jesús ut queˈxxakab chiru laj Pilato li acuabej. Ut laj Pilato quixpatzˈ re: ―¿Ma la̱at lix Reyeb laj judío?― Li Jesús quichakˈoc ut quixye re: ―Ya̱l li xaye nak la̱in.― 12 Ut nak yo̱ xjitbal xbaneb lix be̱nil aj tij ut eb li nequeˈcˈamoc be chiruheb laj judío, chi ti̱c incˈaˈ quichakˈoc. 13 Ut laj Pilato quixye re: ―¿Ma incˈaˈ nacacuabi joˈ qˈuial li yo̱queb chixyebal cha̱cuix?― 14 Aban li Jesús ma̱ jun li a̱tin quixye re tixcol rib ut riqˈuin aˈan quisach xchˈo̱l laj Pilato.
Quiteneba̱c li ca̱mc saˈ xbe̱n li Jesús
15 Rajlal chihab saˈ li ninkˈe Pascua li acuabej narachˈab junak li pre̱x aˈ ya̱l ani teˈraj li tenamit ta̱achˈaba̱k joˈ cˈaynakeb xba̱nunquil. 16 Saˈ eb li cutan aˈan cuan saˈ tzˈalam jun li cui̱nk naˈno ru chi us, aj Barrabás xcˈabaˈ. 17 Ut nak chˈutchˈu̱queb li qˈuila tenamit, laj Pilato quixpatzˈ reheb: ―¿Ani te̱raj tincuachˈab? ¿Ma laj Barrabás, malaj ut li Jesús li Cristo nequeˈxye re? chan laj Pilato. 18 Laj Pilato naxnau nak xban xcakaleb xchˈo̱l li xbe̱nil aj tij nak queˈxkˈaxtesi li Jesús saˈ rakleb a̱tin. 19 Nak laj Pilato cˈojcˈo saˈ lix naˈaj li narakoc cuiˈ a̱tin, li rixakil quixtakla xyebal re: ―Ma̱cˈaˈ ta̱ba̱nu re li cui̱nk aˈan xban nak ma̱cˈaˈ xma̱c. Saˈ xcˈabaˈ aˈan nak kˈaxal ra xinmatqˈue chi kˈek, chan. 20 Ut eb li xbe̱nil aj tij ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío queˈxtacchiˈi li qˈuila tenamit re nak teˈxye nak aˈ laj Barrabás li ta̱achˈaba̱k, ut aˈ li Jesús ta̱camsi̱k. 21 Ut li acuabej quixpatzˈ reheb: ―¿Bar cuan reheb li cuib aˈin te̱raj tincuachˈab?― Ut eb aˈan queˈxye: ―Aˈ laj Barrabás, chanqueb. 22 Quixye laj Pilato reheb: ―Ut, ¿cˈaˈ put ru ta̱ru̱k tinba̱nu la̱in riqˈuin li Jesús, li Cristo nequeˈxye re?― Ut chixjunileb queˈxye: ―¡Chiqˈuehekˈ chiru cruz!― 23 Ut li acuabej quixye reheb: ―¿Cˈaˈut? ¿Cˈaˈru tzˈakal xma̱c e̱re?― Ut eb aˈan kˈaxal cau cuiˈchic queˈxjap re chixyebal: ―¡Chiqˈuehekˈ chiru cruz!― 24 Ut laj Pilato quiril nak incˈaˈ qui‑el chi us li quiraj xba̱nunquil ut quixqˈue retal nak kˈaxal cuiˈchic nak queˈpoˈ xchˈo̱l li tenamit. Tojoˈnak quixtakla xcˈambal lix haˈ re xchˈajbal li rukˈ chiruheb li tenamit ut quixye: ―Ma̱cˈaˈ inma̱c la̱in riqˈuin xcamic li cui̱nk aˈin li ma̱cˈaˈ xma̱c. La̱ex chic yal e̱re saˈ xbe̱n, chan. 25 Ut chixjunileb li tenamit queˈchakˈoc ut queˈxye: ―Saˈ kabe̱n la̱o ut saˈ xbe̱neb li kalal kacˈajol chicana̱k xtojbal rix lix camic, chanqueb. 26 Tojoˈnak laj Pilato quirachˈab laj Barrabás chiruheb li tenamit. Ut quixtakla xsacˈbal li Jesús riqˈuin tzˈu̱m ut quixkˈaxtesi saˈ rukˈeb li soldado re nak teˈxqˈue chiru cruz. 27 Ut eb lix soldado li acuabej queˈxcˈam li Jesús saˈ li po̱pol ut queˈxchˈutub ribeb chixjunileb li soldado ut queˈxsut li Jesús. 28 Queˈrisi li rakˈ ut queˈxqˈue jun caki tˈicr chirix joˈ nequeˈrocsi li rey. 29 Ut queˈxtzˈul jun li corona riqˈuin qˈuix ut queˈxqˈue saˈ xjolom. Ut saˈ xnim ukˈ queˈxqˈue jun li cheˈ. Ut queˈxcuikˈib ribeb chiru ut queˈretzˈu ut queˈxye: ―Sahak taxak saˈ a̱chˈo̱l, at xReyeb laj judío, chanqueb re. 30 Quilajeˈxchu̱ba, ut queˈxchap li cheˈ ut riqˈuin aˈan queˈxsacˈ saˈ xjolom. 31 Ut nak ac xeˈxtacuasi, queˈrisi li tˈicr li cuan chirix. Ut queˈxqˈue cuiˈchic li rakˈ chirix. Tojoˈnak queˈxcˈam re nak teˈxqˈue chiru cruz.
Li Jesús quiqˈueheˈ chiru cruz
32 Ut nak yo̱queb chi xic, queˈxcˈul jun li cui̱nk aj Simón xcˈabaˈ, Cirene xtenamit. Eb li soldado queˈxmin ru aˈan chixpakonquil lix cruz li Jesús. 33 Ut queˈcuulac saˈ li naˈajej Gólgota xcˈabaˈ. Chi jalbil ru naraj naxye: Xnaˈaj Xbakel Xjolom Camenak. 34 Ut queˈxqˈue vino re li Jesús yubil riqˈuin cˈahil ban re xcotzbal li raylal, abanan nak quixyal, incˈaˈ quirucˈ. 35 Ut mokon nak ac queˈxqˈue chiru cruz, eb li soldado queˈbu̱lic chirix li rakˈ re rilbal ani na ta̱e̱chani̱nk re li rakˈ. Joˈcaˈin quitzˈakloc ru li yebil xban li profeta nak quixye: Queˈxjeqˈui chi ribileb rib li cuakˈ ut queˈbu̱lic chirix lin tˈicr. 36 Queˈcˈojla aran ut queˈoc chixcˈacˈalenquil li Jesús. 37 Saˈ xbe̱n li cruz queˈxqˈue jun retalil cˈaˈut nak queˈxcamsi ut naxye:
Aˈan aˈin li Jesús, lix Reyeb laj judío.
38 Ut cuib aj e̱lkˈ queˈqˈueheˈ chiru cruz rochben, jun saˈ xnim ut jun saˈ xtzˈe. 39 Ut eb li tenamit yo̱queb chi numecˈ aran, queˈxhob li Jesús ut nequeˈrecˈasi xjolomeb. 40 Ut queˈxye: ―¿Ma ma̱cuaˈ ta biˈ la̱at li cat‑ajoc re xjucˈbal rochoch li Dios, ut yal chiru oxib cutan raj xayi̱b cuiˈchic? Xacol raj a̱cuib. Cui ya̱l nak la̱at Ralalat li Dios, cuben chak chiru li cruz, chanqueb. 41 Joˈcan ajcuiˈ eb li xbe̱nil aj tij yo̱queb chixhobbal li Jesús rochbeneb laj tzˈi̱b ut eb li nequeˈcˈamoc be saˈ xya̱nkeb laj judío. 42 Ut queˈxye: ―Jalan chic xcoleb ut aˈan incˈaˈ naru naxcol rib xjunes. Cui ya̱l nak aˈan xReyeb laj judío, chicubek chak chiru li cruz anakcuan ut topa̱ba̱nk chiru. 43 Cau xchˈo̱l riqˈuin li Dios. Chicolekˈ anakcuan cui naraheˈ xban li Dios xban nak naxye nak aˈan Ralal li Dios, chanqueb. 44 Ut joˈcan eb ajcuiˈ laj e̱lkˈ li queˈqˈueheˈ chiru cruz rochben, yo̱queb chixhobbal. 45 Tuktu cuaˈleb nak quikˈojyi̱noˈ saˈ chixjunil li ruchichˈochˈ ut toj saˈ oxib o̱r re ecuu quicutanoˈ cuiˈchic. 46 Ut caˈchˈin chic ma̱ oxib o̱r nak quia̱tinac li Jesús chi cau xya̱b xcux ut quixye: ―Elí, Elí, ¿lama sabactani?― Chi jalbil ru naraj naxye: At inDios, at inDios, ¿cˈaˈut nak xina̱canab injunes? 47 Nak queˈrabi li cˈaˈru quixye li cuanqueb aran, cuan li queˈyehoc: ―Abihomak, yo̱ chixbokbal li profeta Elías, chanqueb. 48 Ut jun saˈ xya̱nkeb co̱ saˈ a̱nil ut coxtzˈa chak jun li esponja saˈ vinagre ut quixtaksi chi ruˈuj jun li cheˈ ut quixqˈue saˈ re li Jesús re ta̱rucˈ. 49 Ut li jun chˈo̱l chic queˈxye: ―Kilak cuan ma ta̱cha̱lk na laj Elías chixcolbal, chanqueb. 50 Aˈut li Jesús quixjap cuiˈchic re chi cau ut qui‑el xchˈo̱l. 51 Ut li tˈicr li cuan chokˈ tas saˈ li Santil Naˈajej saˈ li rochoch li Dios quikˈicheˈ saˈ xyi. Quiticla chak takecˈ ut toj takˈa coxrakeˈ lix kˈichilal. Caˈ jachal qui‑el. Qui‑ecˈan li chˈochˈ ut eb li sako̱nac quilajeˈitzˈeˈ. 52 Quilajeˈteli li queˈmukeˈ cuiˈ li camenak ut nabaleb li ti̱queb xchˈo̱l queˈcuacli cuiˈchic chi yoˈyo. 53 Ut mokon chic nak li Jesús ac xcuacli cuiˈchic chi yoˈyo, queˈel chak saˈ lix mukleba̱l ut queˈoc saˈ li santil tenamit Jerusalén ut nabal chi aj u queˈxcˈutbesi cuiˈ ribeb. 54 Ut li capitán rochbeneb li yo̱queb chi cˈacˈale̱nc re li Jesús, queˈrecˈa li hi̱c ut queˈxqˈue retal li cˈaˈru yo̱ chi cˈulma̱nc. Ma̱ cˈajoˈ nak queˈxucuac ut queˈxye: ―Relic chi ya̱l nak li cui̱nk aˈin tzˈakal Ralal li Dios.―
Copyright © 2000 by Wycliffe Bible Translators International