Historical
Jial dseáangˈ˜ e nijiúngˈˋ dseaˋ fɨˊ ni˜ dseeˉ
17 Co̱o̱ˋ néeˈ˜ cajíngˈˉ Jesús casɨ́ˈrˉ jaléngˈˋ dseaˋ quiáˈrˉ:
—Contøømˉ nilɨseaˋ jaléˈˋ e seaˋ fɨˊ jmɨgüíˋ e nijméˉ e nijiúngˈˋ dseaˋ fɨˊ ni˜ dseeˉ, jo̱ dsʉˈ e ngɨ˜ fɨ́ɨˉ i̱ dseaˋ i̱ nijméˉ e niténgˈˋ jaangˋguɨ dseaˋ rúiñˈˋ fɨˊ ni˜ dseeˉ. 2 Jo̱ i̱ dseaˋ i̱ nijméˉ lajo̱, guiʉ́ˉguɨ niˈuíingˉ quiáˈrˉ e niˈñʉ́ˈˋ dseaˋ fɨˊ moluurˇ co̱o̱ˋ cu̱u̱˜ féˈˋ jo̱ nidsibíiñˉ fɨˊ é̱ˈˋ jmɨñíˈˆ e laco̱ˈguɨ e nijmérˉ e niténgˈˋ fɨˊ ni˜ dseeˉ jaangˋ dseaˋ i̱ jaˋ mɨˊ ngóoˊ eáangˊ jáˈˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiéˉe. 3 Jo̱baˈ dsíngˈˉ ˈnéˉ ñiing˜ óoˊnaˈ có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmooˋnaˈ. Jo̱ song jaangˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ caˈéerˋ dseeˉ, jo̱baˈ síiˈ˜naˈr e jaˋ dseengˋ e jmérˉ lajo̱. Jo̱guɨ song caquɨ́ˈˉ jíngˈˋ ˈñiaˈrˊ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ uíiˈ˜ e dseeˉ do, jo̱baˈ íingˊnaˈ dseeˉ uii˜ quiáˈrˉ jóng. 4 Jo̱ doñiˊ faˈ caˈléerˊ quiíˉnaˈ guiéˉ néeˈ˜ lajeeˇ co̱o̱ˋ jmɨɨ˜, jo̱guɨ guiéˉ néeˈ˜ cajárˉ cajasíiˈr˜ ˈnʉˋ: “Íingˊ dseeˉ uii˜ quiéˉe quiáˈˉ jaléˈˋ e nɨcajmeáanˈ˜n ˈnʉˋ, dsʉˈ lana joˋ nijmee˜guɨ́ɨ”, jo̱baˈ ˈnʉ́ˈˋ ˈnéˉ íim˜baˈ dseeˉ uii˜ quiáˈrˉ laco̱o̱ˋ néeˈ˜ e járˉ jamɨ́ɨˈr˜ ˈnʉ́ˈˋ jmɨˈeeˇ.
Jial ˈgøngˈˊ mɨ˜ jáˈˉ lɨ́ɨngˋ dseaˋ jaléˈˋ júuˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ
5 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajíngˈˉ i̱ dseaˋ guitúungˋ do casɨ́ˈrˉ Jesús:
—Jmeeˉ e jáˈˉ nilíingˋguɨ́ɨˈ jaléˈˋ júuˆ quíiˈˉ.
6 Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús casɨ́ˈrˉ i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do:
—U̱˜, faˈ có̱o̱ˈ˜ capíˈˆbaˈ e jáˈˉ lɨ́ɨngˋnaˈ júuˆ quiéˉe, jo̱baˈ cuǿømˋ nifɨ́ˈˆnaˈ e ˈmaˋ féˈˋ siˈˊ la e niráangˉ ˈñiaˈˊ catɨˊ jmóˆ jo̱ nidsisíngˈˋ ˈñiaˈˊ fɨˊ ni˜ jmɨñíˈˆ, jo̱ dsifɨˊ lajo̱b nilɨti˜ jaléˈˋ e ta˜ e niquiʉ́ˈˆnaˈ do.
E˜ jaléˈˋ e catɨ́ɨngˉ e nijméˉ jaangˋ dseaˋ ˈléengˈ˜
7 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, jo̱ cajíngˈˉguɨ Jesús e júuˆ la:
—Faˈ ˈnʉ́ˈˋ seengˋ jaangˋ dseaˋ ˈléengˈ˜ quíiˆnaˈ i̱ jmóoˋ jaléˈˋ ta˜ caluuˇ có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ ta˜ sɨnʉ́ʉˆ quíiˉnaˈ, jo̱ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜ mɨ˜ niniúiñˈˊ ta˜ jɨ́ɨˋ o̱si ta˜ níˋ güɨtሠé, jaˋ nitøøˉnaˈr e niˈɨ̱́ˈˋ nidǿˈrˉ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉ́ˈˋ, 8 co̱ˈ niquiʉ́ˈˆnaˈre ta˜ jo̱ nifɨ́ˈˆnaˈr: “Guia˜ guiʉ́ˉ e nidǿøˈ˜ø jo̱ ningɨ́ɨnˈˉ fɨˊ quiniiˉ jaléˈˋ e jo̱. Jo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ jo̱guɨbaˈ niˈuˈˆ nicøˈˆ ˈnʉˋ uøˈˊ.” 9 Jo̱ mɨ˜ catóˈˊ e jmóorˋ jaléˈˋ e jo̱, jaˋ ngɨ́ɨiñˋ guiˈmáangˈˇ quiáˈˉ fiir˜, co̱ˈ jí̱i̱ˈ˜ do ta˜ quiáˈˉbre. 10 Jo̱ lajo̱b catɨ́ɨngˉ nijméeˆ ˈnʉ́ˈˋ cajo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ e jmitíˆnaˈ jaléˈˋ ta˜ quiʉˈˊ Fidiéeˇ, co̱ˈ ˈnéˉ foˈˆnaˈ: “Jí̱i̱ˈ˜ dseaˋ ˈléengˈ˜ lɨ́ɨˊ jneaˈˆ, co̱ˈ jaˋ caquɨ́ɨˈ˜naaˈ jmɨɨ˜ e nijmóˆnaaˈ lɨ́ɨˊguɨ, co̱ˈ lɨco̱ˈ nicajmóˆnaaˈ jí̱i̱ˈ˜ laco̱ˈ catɨ́ɨmˉbaaˈ.”
Mɨ˜ cajmiˈleáangˉ Jesús guíngˉ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ jmohuɨ́ɨˊ ˈlɨˈˆ
11 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, lajeeˇ iuungˉ Jesús fɨˊ e ngóorˊ fɨˊ Jerusalén, cangɨ́ɨiñˊ jee˜ uǿˉ lɨ˜ iángˈˊ Samaria có̱o̱ˈ˜ Galilea. 12 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ɨiñˊ co̱o̱ˋ ˈnɨˈˋ fɨɨˋ, jo̱b caˈuøøngˋ guíngˉ dseaˋ dséeˈ˜ i̱ lɨ́ɨngˊ jmohuɨ́ɨˊ ˈlɨˈˆ fɨˊ ngúuˊ táangˋ. Jo̱ mɨ˜ cangáiñˉ Jesús, huí̱i̱bˉ caje̱rˊ e áiñˈˋ dseaˋ do 13 jo̱ casɨ́ˈrˉ:
—¡Tɨfaˈˊ Jesús, fɨ́ɨˉ güɨlíinˈˋ jneaˈˆ e lɨ́ɨˊnaaˈ lala!
14 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Jesús e tǿˋ i̱ dseaˋ do, dsifɨˊ ladob casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Güɨlíingˋnaˈ güɨjeaang˜ yaangˇnaˈ fɨˊ quiniˇ jmidseaˋ lɨ́ˈˆ laco̱ˈ ta˜ quiʉˈˊ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáˈˉ Moi˜.
Jo̱ dsifɨˊ ladob caquɨngˈˉ lajɨˋ guíngˉ i̱ dseaˋ dséeˈ˜ do e nijmitir˜ lají̱i̱ˈ˜ ta˜ caquiʉˈˊ Jesús. Jo̱ lajeeˇ teáaiñˈˇ fɨˊ, ladob caˈláaiñˉ lají̱i̱ˈ˜ jmohuɨ́ɨˊ e lɨ́ɨiñˈˊ do. 15 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ calɨlíˈˆ jaangˋ i̱ dseaˋ dséeˈ˜ do e caˈláaiñˉ, dsifɨˊ lajo̱b caquɨngˈˉtu̱r fɨˊ lɨ˜ singˈˊ Jesús jo̱ canaaiñˋ jmiféiñˈˊ Fidiéeˇ e ngocángˋ dsíirˊ. 16 Jo̱guɨ casíˈrˋ uǿˆ jnir˜ fɨˊ quiniˇ Jesús, jo̱ catúuiñˊ carˋ cajnúuˉ nir˜ tɨˊ ni˜ uǿˉ, jo̱ lajo̱b cacuøˈrˊ guiˈmáangˈˇ dseaˋ do e cajmiˈleáangˉneiñˈ. Jo̱ i̱ dseañʉˈˋ do seeiñˋ fɨˊ Samaria, dseaˋ i̱ ˈníˈˋ níingˉ rúngˈˋ có̱o̱ˈ˜ dseaˋ Israel. 17 Jo̱baˈ cajíngˈˉ Jesús casɨ́ˈrˉ i̱ dseañʉˈˋ do:
—¿Su o̱ˈ guíngˉ ˈnʉ́ˈˋ tíiˊnaˈ dseaˋ caˈláangˉnaˈ lají̱i̱ˈ˜ jmohuɨ́ɨˊ e lamɨ˜ lɨ́ɨngˊnaˈ? Jo̱ ¿jnang˜guɨ i̱ ñúngˉguɨ do? 18 ¿Su jí̱i̱ˈ˜ ˈnʉbˋ dseaˋ seenˈˋ fɨˊ Samaria dseaˋ cañijmiféngˈˊ Fidiéeˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ?
19 Jo̱baˈ cajíngˈˉ Jesús casɨ́ˈˉguɨr i̱ dseaˋ do:
—Ráanˈˉ jo̱ guǿngˈˊ fɨˊ quíiˈˉ, co̱ˈ nɨcaˈláamˉbaˈ lají̱i̱ˈ˜ jmohuɨ́ɨˊ e lamɨ˜ lɨnˈˊ, co̱ˈ jábˈˉ calɨ́nˈˉ lají̱i̱ˈ˜ júuˆ quiéˉe.
Jial mɨ˜ nijáaˊtu̱ Dseaˋ Jmáangˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la
20 Jo̱ cajmɨngɨ́ɨˋtu̱ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo cajmɨngɨ́ˈrˉ Jesús jo̱ cajíñˈˉ:
—¿Lɨ˜ ninángˋ e nicá̱ˋ Fidiéeˇ nifɨˊ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ?
Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús quiáˈˉ i̱ dseaˋ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Mɨ˜ ninángˋ e jo̱ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jaˋ lɨ́ɨˊ la lɨ́ɨˊ co̱o̱ˋ e cuǿøngˋ líˋ jǿøˆnaˈ; 21 o̱ˈguɨ cuǿøngˋ nijíngˈˉ dseaˋ: “Lab canaangˋ”, o̱si “Dob canaangˋ é”; co̱ˈ latɨˊ lanab nɨnaangˋ e quie̱ˊ Fidiéeˇ nifɨˊ jee˜ ˈnʉ́ˈˋ.
22 Jo̱guɨ canaangˋ Jesús sɨ́ˈrˋ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Niguiéeˊ jmɨɨ˜ mɨ˜ nilɨˈiing˜naˈ e nimáang˜guɨˈ jnea˜, dseaˋ i̱ jáaˊ fɨˊ ñifɨ́ˉ e lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jo̱ dsʉˈ joˋ quɨ́ˈˉ jmɨɨ˜ faˈ e nimáang˜guɨˈ jnea˜, co̱ˈ joˋ seenˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la ie˜ jo̱. 23 Jo̱guɨ fɨ́ɨngˊ dseaˋ nijmɨgóorˋ jo̱ nijíñˈˉ: “Fɨˊ lab táaiñˋ”, o̱si: “Fɨˊ dob táaiñˋ é”, dsʉˈ jaˋ jáˈˉ güɨlíingˋnaˈ, o̱ˈguɨ güɨlíingˉnaˈ fɨˊ lɨ˜ nitǿˈrˋ ˈnʉ́ˈˋ. 24 Dsʉco̱ˈ la jnéengˉ fɨˊ yʉ́ˈˆ jmɨgüíˋ mɨ˜ jmijneáˋ güɨˈñiሠjɨ˜reˈ, lajo̱b nilíˋ mɨ˜ nigáaˊtú̱u̱ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jnea˜ dseaˋ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ i̱ jáaˊ fɨˊ ñifɨ́ˉ. 25 Jo̱ dsʉˈ nʉ́ˈˉguɨ e nidsijéeˊ jaléˈˋ e jo̱, ˈnéˉ nica̱a̱ˉ jaléˈˋ iihuɨ́ɨˊ, jo̱ fɨ́ɨmˊ dseaˋ jmɨgüíˋ nilíˋ ˈníˈˋ níiñˉ jnea˜. 26 Jo̱ laco̱ˈ calɨ́ˉ mɨ˜ cateáangˋ Noé fɨˊ jmɨgüíˋ la malɨɨ˜guɨ eáangˊ, lajo̱b nijméˉ dseaˋ jmɨgüíˋ cajo̱ lajeeˇ nʉ́ˈˉguɨ e nigáaˊ jnea˜ caléˈˋ catú̱ˉ fɨˊ jmɨgüíˋ, jnea˜ dseaˋ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ i̱ jáaˊ fɨˊ ñifɨ́ˉ. 27 Co̱ˈ ie˜ jo̱ cajméeˋ dseaˋ e joˋ e guiing˜ dsíirˊ e jiéˈˋ, co̱ˈ lɨco̱ˈ guiing˜ dsíirˊ quiáˈˉ jí̱i̱ˈ˜ e niˈɨ̱́ˈˋ nidǿˈˉbre jo̱guɨ quiáˈˉ e nicúngˈˉ guóˋ jó̱o̱rˊ; jo̱ lajo̱b cajméerˋ cartɨˊ mɨ˜ caquiʉˈˊ Fidiéeˇ ta˜ quiáˈˉ Noé e niˈírˋ có̱o̱ˈ˜ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáˈrˉ fɨˊ dsíiˊ e móoˊ e nɨcajmeˈrˊ do. Jo̱ lajeeˇ jo̱ catɨ́ˋ íˈˋ e tu̱u̱ˋ jmɨ́ɨˊ jo̱ caˈáˋ jmɨɨˋ laˈúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ, jo̱ jalémˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ cajúiñˉ ie˜ jo̱. Jo̱ dseángˈˉ jí̱i̱ˈ˜ Noé có̱o̱ˈ˜ dseaˋ sɨnʉ́ʉˆ quiáˈˉbre caláaiñˉ ie˜ jo̱. 28 Jo̱ lajo̱b cajméeˋ dseaˋ cajo̱ mɨ˜ cateáangˋ jaangˋ i̱ calɨsíˋ Lot fɨˊ jmɨgüíˋ la; joˋ eeˋ guiing˜ dsíirˊ e jiéˈˋ, co̱ˈ lɨco̱ˈ guiing˜ dsíirˊ jí̱i̱ˈ˜ e niˈɨ̱́ˈˋ nidǿˈˉbre cajo̱, jo̱guɨ e teáaiñˈ˜ ta˜ ˈnɨ́ɨˋ jo̱guɨ ta˜ láaˊ jaléˈˋ e seaˋ fɨˊ jmɨgüíˋ, jo̱guɨ jmóorˋ ta˜ jniˊ jaléˈˋ e seaˋ jo̱guɨ ta˜ jmoˈˊ jaléˈˋ ˈnʉ́ʉˊ e jloˈˆ cajo̱. 29 Jo̱ co̱o̱bˋ mɨ˜ caquiʉˈˊ Fidiéeˇ ta˜ e cagüɨˈɨ́ɨˊ Lot fɨˊ fɨɨˋ Sodoma, jo̱ jmɨɨ˜ jo̱b cajméerˋ e cajiʉ́ˈˋ jɨˋ e quiéengˋ azufre fɨˊ yʉ́ˈˆ jmɨgüíˋ, jo̱ lajo̱baˈ caˈímˉ conguiaˊ lajaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ neáangˊ fɨˊ fɨɨˋ Sodoma ie˜ jo̱. 30 Jo̱ laco̱ˈ cajméeˋ dseaˋ ie˜ jo̱, lajo̱b nijméˉtu̱ dseaˋ jmɨgüíˋ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nɨjaquiéengˊ e nigáaˊtú̱u̱ fɨˊ jmɨgüíˋ la, jnea˜ dseaˋ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ i̱ jáaˊ fɨˊ ñifɨ́ˉ.
31 ’Jo̱ mɨ˜ niguiéeˊ e jmɨɨ˜ jo̱, i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ taang˜ fɨˊ caluuˇ o̱si fɨˊ yʉ́ˈˆ ˈnʉ́ʉˊ é, ǿøngˉguɨ quiáˈrˉ güɨcuí̱i̱ˋbre jo̱ jaˋ güɨˈɨ́ˆ dsíirˊ faˈ e niquɨɨiñˋ e nidsiˈuǿøˈr˜ jaléˈˋ e seaˋ quiáˈrˉ. Jo̱guɨ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ táangˋ fɨˊ lɨ˜ jmóorˋ ta˜ quiáˈrˉ, ǿøngˉguɨ quiáˈrˉ güɨcuí̱i̱ˋbre jo̱ jaˋ güɨˈɨ́ˆ dsíirˊ faˈ e nidséngˈˉguɨr fɨˊ quiáˈrˉ. 32 Jo̱ té̱e̱ˊ óoˊnaˈ jial cangongɨ́ɨngˉ dseamɨ́ˋ quiáˈˉ Lot mɨ˜ cajǿørˉ jial sojiʉ́ˈˋ jɨˋ jee˜ fɨɨˋ Sodoma. 33 Jo̱ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˉ e quɨ́ɨˈ˜bre jmɨɨ˜ e nileángˉ yaaiñ˜, jo̱baˈ íˋbingˈ i̱ nijúungˉ mɨ˜ nitɨ́ˉ íˈˋ lajo̱. Jo̱guɨ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ líˈˆ e jaˋ quɨ́ɨˈr˜ jmɨɨ˜ e nileángˉ yaaiñ˜, jo̱baˈ íˋbingˈ nitíingˈ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ mɨ˜ nitɨ́ˉ íˈˋ lajo̱.
34 ’Jo̱baˈ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ lana, mɨ˜ niguiéeˊ e oor˜ jo̱, gángˉ dseaˋ teiñˈˊ jmiˈíñˈˊ fɨˊ ni˜ coˈmaˋ; jo̱ jaaiñˈˋ do nijé̱rˉ, jo̱guɨ jaangˋguɨr nidséiñˈˉ có̱o̱ˈ˜ jnea˜ fɨˊ ñifɨ́ˉ. 35 Jo̱ gángˉ dseamɨ́ˋ i̱ teáangˈ˜ dsiˊ co̱lɨɨng˜; jaaiñˈˋ do nijé̱rˉ, jo̱guɨ i̱ jaangˋguɨ do nidséiñˈˉ có̱o̱ˈ˜ jnea˜. 36 Jo̱ gángˉ dseañʉˈˋ taaiñ˜ co̱lɨɨng˜ e jmóorˋ ta˜ quiáˈrˉ; jaaiñˈˋ do nijé̱rˉ, jo̱guɨ i̱ jaangˋguɨ do nidséiñˈˉ có̱o̱ˈ˜ jnea˜.
37 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ do e cajíngˈˉ Jesús lado, jo̱baˈ cajmɨngɨˈrˊ dseaˋ do lala:
—Fíiˋi, ¿jie˜ fɨˊ lɨ˜ nidsijéeˊ jaléˈˋ e jo̱, faa˜aaˈ?
Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús quiáˈˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Jiéˈˋ lɨ˜ ró̱o̱ˋ ngúuˊ jméˋ, fɨˊ jo̱b lɨ˜ niseángˈˊ jaléngˈˋ tujlɨ́ɨˋ.
Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ ˈnɨ́ɨˉ
18 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, canaangˋ Jesús eˈrˊ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ do co̱o̱ˋ júuˆ jáˈˉ e lafaˈ júuˆ cuento, jo̱ caˈeˈˊreiñˈ e ˈnéˉ féiñˈˊ Fidiéeˇ contøøngˉ e ngocángˋ dsíirˊ, 2 jo̱ lalab casɨ́ˈrˉ:
—Co̱o̱ˋ néeˈ˜ calɨséngˋ jaangˋ dseaˋ i̱ quidsiˊ íˈˋ fɨˊ co̱o̱ˋ fɨɨˋ, jo̱ i̱ dseaˋ do jaˋ eeˋ jmiféiñˈˊ Fidiéeˇ jí̱i̱ˈ˜ capíˈˆ o̱ˈguɨ jmɨˈgórˋ jaléngˈˋ dseaˋ rúiñˈˋ. 3 Jo̱ fɨˊ jo̱b niseengˋ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ ˈnɨ́ɨˉ, jo̱ nɨnicajméerˋ mɨ́ɨˈ˜ có̱o̱ˈ˜ jaangˋ dseaˋ góorˋ. Jo̱baˈ i̱ dseamɨ́ˋ do contøømˉ dséerˊ fɨˊ quiáˈˉ i̱ dseaˋ i̱ quidsiˊ íˈˋ do e dsimɨ́ɨˈ˜reiñˈ faˈ e niquidsiñˈˊ do íˈˋ lají̱i̱ˈ˜ e lɨ́ɨˊ seeiñˋ. 4 Jo̱ huǿøbˉjiʉ cangoca̱ˊ jaˋ eeˋ jmijíiˉ i̱ dseaˋ i̱ quidsiˊ íˈˋ do lají̱i̱ˈ˜ júuˆ quiáˈˉ i̱ dseamɨ́ˋ do, jo̱ dsʉˈ co̱o̱bˋ mɨ˜ caˈɨ́ˋ dsíirˊ: “Jaˋ iing˜ jnea˜ jmifénˈˊn Fidiéeˇ o̱ˈguɨ jmɨˈgooˉ jí̱i̱ˈ˜ jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, 5 dsʉˈ nʉ́ˈˉguɨ e niguiáˉ féngˈˊ dsiiˉ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseamɨ́ˋ ˈnɨ́ɨˉ la, nijmɨˈǿmˈˋbaar e laco̱ˈ joˋ ningɨ́ˉguɨr ta˜ jmiguíingˉ jnea˜ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜.”
6 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e cajíngˈˉ Jesús e júuˆ na, jo̱ casɨ́ˈrˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Lanab jí̱i̱ˈ˜ lɨ́ɨˊ e cajíngˈˉ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ quidsiˊ íˈˋ laco̱ˈ catɨ́ɨngˉ do. 7 Jo̱ dsʉˈ eáangˊguɨ jmɨˈǿngˈˋ Fidiéeˇ jaléngˈˋ dseaˋ quiáˈrˉ i̱ féngˈˊ írˋ uǿøˋ jmɨ́ɨˋ. 8 Co̱ˈ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈ e jaˋ nijmɨˈɨɨiñ˜ lají̱i̱ˈ˜ jmɨˈeeˇ e nilɨmɨ́ˈrˆ. Dsʉˈ mɨ˜ nigáaˊtu̱ jnea˜ caléˈˋ catú̱ˉ, jnea˜ dseaˋ lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ i̱ jáaˊ fɨˊ ñifɨ́ˉ, ne˜duuˈ su niguiéngˈˊguɨ́ɨ co̱o̱ˋ tú̱ˉ mɨ́ɨngˈ˜ dseaˋ i̱ jáˈˉ lɨ́ɨngˋ júuˆ quiéˉe.
Mɨ˜ caˈeˊ Jesús júuˆ quiáˈˉ jaangˋ dseaˋ fariseo có̱o̱ˈ˜ jaangˋ nodsicuuˉ
9 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús co̱o̱ˋguɨ júuˆ e catɨ́ɨngˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ jmóoˋ ta˜ jmɨcǿøngˈ˜ yaang˜ jo̱guɨ e gǿømˋ níiñˉ dseaˋ caguiaangˉ, jo̱ lalab casɨ́ˈrˉ i̱ dseaˋ íˋ:
10 —Co̱o̱ˋ néeˈ˜ cangolíingˉ gángˉ dseañʉˈˋ e cangoféeiñˈˇ Fidiéeˇ fɨˊ guáˈˉ: jo̱ jaaiñˈˋ do lɨ́ɨiñˊ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo, jo̱ i̱ jaangˋ do jmóorˋ ta˜ mɨˊ cuuˉ e catɨ́ɨngˉ dseata˜ seengˋ fɨˊ Roma. 11 Jo̱ laco̱ˈ simˈˊ i̱ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo do mɨ˜ canaaiñˋ féˈrˋ faˈˊ quiáˈrˉ jo̱ cajíñˈˉ lala: “Fidiéeˇ quíˉiiˈ, guiˈmáamˈˇbaˈ ˈleáangˉ co̱ˈ jaˋ lɨ́ɨngˊ jnea˜ laco̱ˈ lɨ́ɨngˊ dseaˋ caguiaangˉ; co̱ˈ seengˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ ɨ̱ɨ̱ˋ jo̱guɨ seengˋ dseaˋ i̱ sooˋ dsíiˊ jo̱guɨ seengˋ dseaˋ i̱ ngɨˊ ˈléeˊ e güɨɨiñˋ có̱o̱ˈ˜ dseañʉˈˋ o̱si dseamɨ́ˋ i̱ o̱ˈ quiáˈrˉ. Jo̱guɨ jaˋ lɨ́ɨnˊn jí̱i̱ˈ˜ capíˈˆ laco̱ˈ lɨ́ɨngˊ ˈnáˈˆ nodsicuuˉ i̱ singˈˊ do. 12 Co̱ˈ jnea˜ jmóoˋo ayuno tú̱ˉ néeˈ˜ laco̱o̱ˋ semaan˜, jo̱guɨ cuǿøˉbaa ˈnʉˋ lají̱i̱ˈ˜ e seaˋjiʉ quiéˉe laco̱ˈguɨ ta˜ huɨ̱́ˈˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáˈˉ Moi˜.” 13 Jo̱ lajeeˇ féˈˋ i̱ dseaˋ Israel i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo do lado, huíimˉjiʉ caje̱ˊ i̱ nodsicuuˉ do, jo̱ jaˋ cateáˉ dsíirˊ faˈ caséerˋ nir˜ fɨˊ yʉ́ˈˆ, jo̱ lɨco̱ˈ catúˋ gui˜bre jo̱ canaaiñˋ quiʉ̱́ʉ̱rˋ nidsíirˊ jo̱ lajeeˇ jo̱ féˈrˋ: “¡Fíiˋi Fidiéeˇ dseaˋ guiinˈ˜ ñifɨ́ˉ, íingˊ dseeˉ uii˜ quiéˉe, co̱ˈ dseaˋ dseeˉ dseaˋ quibˊ lɨ́ɨnˊn!”
14 Jo̱ lalab cajíngˈˉguɨ Jesús:
—Lala fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e iáamˋ dsíiˊ i̱ nodsicuuˉ do mɨ˜ cangáiñˈˉ fɨˊ quiáˈrˉ, co̱ˈ nɨcaˈíimˉ Fidiéeˇ dseeˉ quiáˈrˉ, jo̱ dsʉˈ jaˋ caˈíingˉreˈr dseeˉ quiáˈˉ i̱ dseaˋ fariseo do. Jo̱ lajo̱b nidsingɨ́ɨngˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmɨcǿøngˈ˜ yaang˜, co̱ˈ íˋbingˈ i̱ nicá̱ˋ fɨˈɨˈˋ, jo̱ dsʉˈ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ jmɨcǿøngˈ˜ yaang˜ jí̱i̱ˈ˜ capíˈˆ, íˋbingˈ i̱ nilɨniingˉguɨ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ mɨ˜ nitɨ́ˉ íˈˋ lajo̱.
Mɨ˜ cajmigüeangˈˆ Jesús jaléngˈˋ jiuung˜
15 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, fɨ́ɨngˊ dseaˋ caguilíiñˉ e jéeiñˋ jaléngˈˋ jiuung˜ quiáˈrˉ fɨˊ lɨ˜ táangˋ Jesús e iiñ˜ e nijmigüeangˈˆ dseaˋ do jaléngˈˋ i̱ jiuung˜ do. Jo̱ mɨ˜ cangáˉ i̱ dseaˋ guitúungˋ do e jmóoˋ dseaˋ lajo̱, jo̱baˈ canaaiñˋ ˈgaamˋbre quiáˈˉ jaléngˈˋ i̱ sejmiiˋ i̱ jiuung˜ do. 16 Jo̱ dsʉˈ dsifɨˊ ladob catǿˈˉ Jesús jaléngˈˋ i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Cuǿøˈ˜naˈ fɨˊ jaléngˈˋ i̱ jiuung˜ na güɨjalíiñˉ fɨˊ la, jo̱ jaˋ jnɨɨng˜naˈ quiáˈrˉ. Dsʉco̱ˈ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ lɨ́ɨngˊ laco̱ˈ la lɨ́ɨngˊ i̱ jiuung˜ na, íˋbingˈ i̱ catɨ́ɨngˉ e Fidiéeˇ quie̱ˊ nifɨˊ quiáˈrˉ. 17 Jo̱ jnea˜ jmɨtaaˉ óoˊnaˈ e dseángˈˉ i̱i̱ˋ i̱ jaˋ iing˜ niˈíngˈˋ e Fidiéeˇ nicá̱rˋ nifɨˊ quiáˈrˉ laco̱ˈguɨ íngˈˋ jaangˋ jiuung˜, jo̱baˈ jaˋ to̱o̱˜ jmɨɨ˜ e niˈíngˈˋ Fidiéeˇ dseaˋ do cajo̱.
Mɨ˜ casɨ́ɨngˉ Jesús có̱o̱ˈ˜ jaangˋ dseañʉˈˋ i̱ seaˋ cuuˉ
18 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cangoquiéengˊ fɨˊ lɨ˜ táangˋ Jesús jaangˋ dseañʉˈˋ i̱ lɨ́ɨngˊ jaangˋ fii˜ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ néeˊ ni˜ guáˈˉ quiáˈˉ dseaˋ Israel, jo̱ cajmɨngɨ́ˈrˉ dseaˋ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Tɨfaˈˊ i̱ guiʉ́ˉ dsíiˊ, ¿e˜ ˈnéˉ nijmee˜e e laco̱ˈ nilíˈˋi e nilɨseenˉ cøøngˋ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ carˋ ngongɨ́ɨˋ jmɨɨ˜?
19 Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús quiáˈˉ i̱ dseañʉˈˋ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—¿Jialɨˈˊ fɨˈˊ jnea˜ e guiʉ́ˉ dsiiˉ? Co̱ˈ jí̱i̱ˈ˜ Fidiéebˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉbingˈ i̱ lɨ́ɨngˊ lajo̱. 20 Jo̱ nɨñíbˆ ˈnʉˋ jaléˈˋ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ e féˈˋ lala: “Jaˋ ˈleeˈ˜ e güɨ́nˈˋ có̱o̱ˈ˜ dseamɨ́ˋ o̱si dseañʉˈˋ i̱ o̱ˈ quíiˈˉ; jaˋ jngánˈˋ dseaˋ rúnˈˋ; jaˋ jméeˈˆ ɨ̱ɨ̱ˋ; jaˋ cá̱ˈˆ júuˆ e o̱ˈ jáˈˉ; jo̱guɨ jmɨˈgooˋ tiquíiˈˆ có̱o̱ˈ˜ niquíiˈˆ.”
21 Jo̱ dsifɨˊ ladob cañíiˋ i̱ dseañʉˈˋ do quiáˈˉ Jesús jo̱ casɨ́ˈrˉ dseaˋ do:
—Lajalébˈˋ e jo̱ nɨcajméˉe nʉ́ʉˈˇʉ latɨˊ jí̱i̱ˈ˜ mɨ˜ sɨmimˈˋbaa.
22 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ Jesús e cajíngˈˉ i̱ dseañʉˈˋ do lado, jo̱ dsifɨˊ ladob cañíiˋtu̱r quiáiñˈˉ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Co̱o̱ˋguɨ ˈnéˉ e nijmitíˈˆ: guǿngˈˊ fɨˊ quíiˈˉ jo̱ güɨˈnɨɨ˜ lajaléˈˋ e seaˋ quíiˈˉ, jo̱ e nilíˈˋ quiáˈˉ e jo̱ güɨjmeeˉ guiéeˆ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ tiñíingˉ, jo̱ jo̱guɨbaˈ nilɨseaˋ juguiʉ́ˉ quíiˈˉ mɨ˜ nitɨ́ˉ fɨˊ jmɨgüíˋ co̱o̱ˋ. Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ e nijméˈˆ lajo̱, jo̱guɨbaˈ niñiˈˊ jo̱ dséˆeeˈ có̱o̱ˈ˜ jnea˜ jóng.
23 Dsʉˈ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseañʉˈˋ do e cajíngˈˉ Jesús lado, dsíngˈˉ calɨ́ˉ jiuung˜ dsíirˊ, co̱ˈ dsíngˈˉ seaˋ cuuˉ quiáˈrˉ. 24 Jo̱ mɨ˜ cangáˉ Jesús e calɨ́ˉ jiuung˜ dsíiˊ i̱ dseañʉˈˋ do dsʉˈ canúurˉ lado, jo̱baˈ dsifɨˊ ladob casɨ́ˈrˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do jo̱ cajíñˈˉ:
—¡Dsíngˈˉ huɨ́ɨngˊ lɨ́ɨˊ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ seaˋ cuuˉ e nijángˈˋ yaaiñ˜ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ e laco̱ˈ dseaˋ do nicá̱ˋ nifɨˊ quiáˈrˉ! 25 Jo̱ eáangˊguɨ jaˋ huɨ́ɨngˊ e jaangˋ jóˈˋ camello ningɨ́ngˉneˈ fɨˊ dsíiˊ tooˋ jminiˇ mocuuˉ e laco̱ˈguɨ jaangˋ dseaˋ seaˋ cuuˉ nijángˈˋ ˈñiaˈrˊ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ e laco̱ˈ dseaˋ do nicá̱ˋ nifɨˊ quiáˈrˉ.
26 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ teáangˉ do e cajíngˈˉ Jesús lado, dsifɨˊ ladob cajmɨngɨˈrˊ dseaˋ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Jo̱ ¿i̱˜ jaléngˈˋ i̱ nitíingˈ˜ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jóng song lajo̱bɨ nilɨ́ɨˊ?
27 Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús quiáˈˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Jaléˈˋ e jaˋ quɨ́ɨˈ˜ dseaˋ jmɨgüíˋ jmɨɨ˜ nijmérˉ, lajɨbˋ cuǿøngˋ líˋ jméˉ Fidiéeˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ.
28 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do e cajíngˈˉ Jesús lado, jo̱ dsifɨˊ ladob casɨ́ˈrˉ dseaˋ do jo̱ cajíñˈˉ:
—Fíiˋi, jneaˈˆ, dseaˋ ngɨˋnaaˈ contøøngˉ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉˋ, nɨcatʉ́ˆbaaˈ lajaléˈˋ e seaˋ quíˉnaaˈ, co̱ˈ ii˜naaˈ e ngɨ́ˆnaaˈ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉˋ latab˜.
29 Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús quiáˈˉ i̱ Tʉ́ˆ Simón do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—E jáˈˉ e fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ, doñiˊ i̱i̱ˋ ˈnʉ́ˈˋ catʉ́ʉˊnaˈ ˈnʉ́ˆnaˈ, o̱si caˈnaangˋnaˈ quiáˈˉ tiquíiˆnaˈ o̱si niquíiˆnaˈ o̱si jaléngˈˋ rúngˈˋnaˈ o̱si dseamɨ́ˋ quíiˉnaˈ o̱si jaléngˈˋ jó̱o̱ˋnaˈ é dsʉˈ uíiˈ˜ e nɨcajáangˈ˜ yaang˜naˈ fɨˊ jaguóˋ Fidiéeˇ e laco̱ˈ quie̱rˊ nifɨˊ quíiˉnaˈ, jo̱ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ nijméˉ lajo̱, 30 íˋbingˈ i̱ niñíingˋ jaléˈˋ e ˈnérˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la; jo̱ mɨ˜ nitɨ́ˉ fɨˊ jmɨgüíˋ co̱o̱ˋ, niñíiñˋ e nilɨseeiñˋ cøøngˋ có̱o̱ˈ˜ dseaˋ do lata˜.
Mɨ˜ cajméeˋtu̱ Jesús júuˆ e nijngángˈˉ dseaˋ írˋ
31 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, lajeeˇ iuungˉ Jesús fɨˊ e ngóorˊ fɨˊ Jerusalén có̱o̱ˈ˜ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ngolíingˉ có̱o̱ˈr˜, jo̱ lajeeˇ jo̱ co̱ˈ catǿˈˉbre i̱ dseaˋ guitúungˋ quiáˈrˉ do jo̱ casɨ́ˈˉreiñˈ:
—Lana ningóoˊo fɨˊ Jerusalén fɨˊ lɨ˜ nilɨti˜ jaléˈˋ júuˆ e cajíngˈˉ uii˜ quiéˉe jaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ caféˈˋ cuaiñ˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ malɨˈˋguɨ eáangˊ, jnea˜ dseaˋ gáaˊa fɨˊ ñifɨ́ˉ e lɨ́ɨnˊn jaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. 32 Jo̱ fɨˊ jo̱b lɨ˜ nijángˈˋ jaléngˈˋ dseaˋ góoˋnaaˈ jnea˜ fɨˊ jaguóˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ Fidiéeˇ. Jo̱ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ nilǿøiñˉ jnea˜ jo̱guɨ nijmineaiñˈˆ jnea˜ jo̱guɨ niˈñíñˉ jnea˜ 33 jo̱ nijmɨhuɨ́ɨiñˋ jnea˜ la tíiˊ e jáˉ dsíirˊ cartɨˊ nijngáiñˈˉ jnea˜; jo̱ dsʉˈ mɨ˜ nitɨ́ˉ ˈnɨˊ jmɨɨ˜ lajo̱ e nijngángˈˉ dseaˋ do jnea˜, jo̱baˈ nijí̱bˈˊtú̱u̱ caléˈˋ catú̱ˉ.
34 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ guitúungˋ do e cajíngˈˉ Jesús lado, jí̱i̱ˈ˜ camɨ́ˈˆ júuˆ jaˋ cangáiñˈˋ o̱ˈguɨ ñirˊ e˜ uiing˜ quiáˈˉ e caféˈˋ dseaˋ do lado.
Mɨ˜ cajmiˈleáangˉ Jesús jaangˋ dseaˋ tiuungˉ fɨˊ Jericó
35 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ e casɨ́ɨngˉ Jesús có̱o̱ˈ˜ i̱ dseaˋ guitúungˋ do, catamˈˉtu̱r fɨˊ teáaiñˈ˜ jo̱ caguilíiñˉ quiá̱ˈˉ co̱o̱ˋ fɨɨˋ lɨ˜ siiˋ Jericó. Jo̱ ˈnɨˈˋ fɨˊ niguiing˜ jaangˋ dseaˋ tiuungˉ e mɨrˊ jaléˈˋ e ˈnérˉ có̱o̱ˈ˜ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ngɨ́ɨngˊ e fɨˊ lɨ˜ guiiñ˜ do. 36 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ tiuungˉ do e dsíngˈˉ fɨ́ɨngˊ dseaˋ guijalíingˉ fɨˊ lɨ˜ guiiñ˜, jo̱ cajmɨngɨ́ˈrˉ i̱ dseaˋ i̱ ngɨ́ɨngˊ quiá̱ˈˉ do e˜guɨˈ calɨ́ˉ e jalíingˉ fɨ́ɨngˊ dseaˋ. 37 Jo̱baˈ cajmeˈˊ dseaˋ júuˆ i̱ dseaˋ tiuungˉ do e Jesús dseaˋ seengˋ fɨˊ Nazaret guiˈnáˈˆ ngɨ́ɨiñˊ fɨˊ do có̱o̱ˈ˜ dseaˋ quiáˈrˉ. 38 Jo̱ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ tiuungˉ do lado, jo̱ canaaiñˋ áiñˈˋ Jesús jo̱ casɨ́ˈrˉ dseaˋ do:
—¡Jesús, sɨju̱ˇ dseata˜ Davíˈˆ, fɨ́ɨˉ güɨlíinˈˋ jnea˜!
39 Jo̱ dsʉˈ mɨ˜ canúuˉ i̱ dseaˋ ngolíingˉ nifɨˊ do e canaangˋ i̱ dseaˋ tiuungˉ do e áiñˈˋ Jesús, jo̱baˈ canaaiñˋ ˈgaamˋbre quiáiñˈˉ do e laco̱ˈ joˋ niféˈˋguɨiñˈ lajo̱. Jo̱ dsʉˈ i̱ dseaˋ tiuungˉ do lɨ́ˈˆ lɨˊ teáˋguɨ canaaiñˋ ámˈˋbre dseaˋ do jo̱ féˈˋtu̱r lala:
—¡Jesús, sɨju̱ˇ dseata˜ Davíˈˆ, fɨ́ɨˉ güɨlíinˈˋ jnea˜!
40 Jo̱ dsifɨˊ mɨ˜ canúuˉ Jesús e tǿˋ i̱ dseaˋ tiuungˉ do, dsifɨˊ ladob caje̱rˊ, jo̱ caquiʉˈrˊ ta˜ e cangotéeˋ dseaˋ i̱ dseaˋ tiuungˉ do jo̱ cangojéengˋneiñˈ tɨˊ quiá̱ˈˉ lɨ˜ singˈˊ Jesús. Jo̱ mɨ˜ caguiéiñˈˉ do quiá̱ˈˉ, jo̱ cajmɨngɨˈˊreiñˈ:
41 —¿E˜ iinˈ˜ e nijmee˜e quíiˈˆ?
Jo̱baˈ cañíiˋ i̱ dseaˋ tiuungˉ do jo̱ casɨ́ˈrˉ Jesús:
—Fíiˋi, iin˜n e nijméeˈˆ e nilɨjnéˈˋbaa.
42 Jo̱baˈ cañíiˋ Jesús casɨ́ˈrˉ i̱ dseaˋ tiuungˉ do:
—¡Güɨlɨjnéˈˋ jo̱! Jo̱ nɨcaˈláamˉbaˈ, co̱ˈ jábˈˉ nɨcalɨ́nˈˉ júuˆ quiéˉe.
43 Jo̱ dsifɨˊ lajo̱b calɨjnéˈˋ i̱ dseaˋ tiuungˉ do, jo̱ canaaiñˋ jmiféiñˈˊ Fidiéeˇ lajeeˇ e ngóorˊ có̱o̱ˈ˜ Jesús. Jo̱ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ cangáˉ e cajméeˋ Jesús ie˜ jo̱, cajmifémˈˊbre Fidiéeˇ cajo̱.
Copyright © 2002 by La Liga Biblica (Bible League)