Print Page Options
Previous Prev Day Next DayNext

Historical

Read the books of the Bible as they were written historically, according to the estimated date of their writing.
Duration: 365 days
Chinanteco de Comaltepec (CCO)
Version
Mateo 5-7

Jaléˈˋ júuˆ e caˈeˈˊ Jesús dseaˋ quiáˈrˉ fɨˊ co̱o̱ˋ yʉ́ˈˆ móˈˋ

Jo̱ mɨ˜ cangáˉ Jesús e fɨ́ɨngˊ dseaˋ ngolíingˉ caluurˇ laco̱ˈ ngóorˊ, jo̱baˈ cajgóorˉ fɨˊ co̱o̱ˋ yʉ́ˈˆ móˈˋ jo̱ fɨˊ jo̱b caguárˋ. Jo̱ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do cangoquiéeiñˊ fɨˊ lɨ˜ guiing˜ dseaˋ do, jo̱ Jesús canaaiñˋ eˈˊreiñˈ do jo̱ cajíñˈˉ:

—Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ñiˊ e ˈneáiñˉ Fidiéeˇ, co̱ˈ dseaˋ íbˋ dseaˋ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáˈrˉ.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ dsíngˈˉ lɨjiuung˜ dsíiˊ, co̱ˈ Fidiéebˇ nijmiˈiáaiñˋ dsíiˊ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ˈneángˉ Fidiéeˇ, co̱ˈ nɨñirˊ e jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ jaˋ e quɨ́ɨˈr˜ jmɨɨ˜ jmérˉ yaaiñ˜; jo̱ Fidiéeˇbingˈ i̱ nicuǿˈˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ jaléˈˋ e catɨ́ɨiñˉ lɨ́ˈˆ laco̱ˈ jí̱i̱ˈ˜ júuˆ e nɨcacuøˈˊreiñˈ lamɨ˜ jéengˊguɨ.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ dsíngˈˉ iing˜ jméˉ jaléˈˋ e iing˜ Fidiéeˇ, co̱ˈ dseaˋ íˋbingˈ i̱ nijmɨcó̱o̱ˈ˜ quiáˈrˉ e nilíˈˋbre jmérˉ jaléˈˋ e jo̱.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ fɨ́ɨˉ lɨ́ɨngˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋ, co̱ˈ Fidiéebˇ nilíˋ fɨ́ɨˉ lɨ́ɨiñˉ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ guiing˜ dsíiˊ e jmóorˋ jmangˈˉ jaléˈˋ e guiʉ́ˉ, co̱ˈ jaléngˈˋ dseaˋ íˋbingˈ i̱ niníingˉ Fidiéeˇ.

’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ quijí̱ˉ jial nilɨseengˋ dseaˋ juguiʉ́ˉ có̱o̱ˈ˜ dseaˋ rúiñˈˋ, co̱ˈ Fidiéeˇbingˈ nijíngˈˉ e dseaˋ íˋbingˈ lɨ́ɨngˊ jó̱o̱rˊ.

10 ’Juguiʉ́ˉjiʉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ dsingɨ́ɨngˉ e jmóˈˉ dseaˋ gaˋ quiáˈrˉ uíiˈ˜ e jmóorˋ jaléˈˋ e iing˜ Fidiéeˇ, co̱ˈ i̱ dseaˋ i̱ dsingɨ́ɨngˉ jaléˈˋ e jo̱, Fidiéeˇbingˈ i̱ quie̱ˊ nifɨˊ quiáˈrˉ.

11 ’Juguiʉ́ˉjiʉ quíiˉ ˈnʉ́ˈˋ mɨ˜ féˈˋ dseaˋ gaˋ uii˜ quíiˉnaˈ jo̱guɨ jmáiñˈˋ ˈnʉ́ˈˋ jo̱guɨ sɨ́ˈrˋ ˈnʉ́ˈˋ jaléˈˋ júuˆ e o̱ˈ jáˈˉ uíiˈ˜ e lɨ́ɨngˊnaˈ dseaˋ quiéˉe. 12 Jmiˈiáangˋ óoˊnaˈ jo̱guɨ güɨlɨseengˋnaˈ juguiʉ́ˉ, co̱ˈ dsíngˈˉ niguoˈˆ e niˈíingˈ˜naˈ quiáˈˉ Fidiéeˇ e sɨˈmáˈrˆ quíiˉnaˈ fɨˊ ñifɨ́ˉ. Dsʉco̱ˈ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ caféˈˋ cuaiñ˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ, lajo̱b cajmeángˈˋ dseaˋ írˋ cajo̱.

ˈNʉ́ˈˋ lɨ́ɨngˊnaˈ laco̱ˈ la lɨ́ɨˊ ñi˜ có̱o̱ˈ˜guɨ la lɨ́ɨˊ jɨˋ fɨˊ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ

13 Jo̱ casɨ́ˈˉguɨ Jesús i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do lala:

—ˈNʉ́ˈˋ lɨ́ɨngˊnaˈ la lɨ́ɨˊ ñi˜ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, dsʉˈ fɨng cajéngˈˋ e ñii˜ e ñi˜ do, jo̱baˈ joˋ quɨ́ˈˉ jmɨɨ˜ jóng faˈ e nilɨñii˜tu̱ caléˈˋ catú̱ˉ. Jo̱ co̱ˈ joˋ e ta˜ íingˆ jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ e ñi˜ do, jo̱baˈ nibib˜ fɨˊ guiáˈˆ fɨˊ jóng, jo̱ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ngɨˊ fɨˊ jo̱ nisoˈǿmˈˋbre.

14 ’Jo̱guɨ ˈnʉ́ˈˋ lɨ́ɨngˊnaˈ la lɨ́ɨˊ co̱o̱ˋ jɨˋ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. Co̱faˈ co̱o̱ˋ fɨɨˋ e néeˊ fɨˊ co̱o̱ˋ yʉ́ˈˆ móˈˋ jaˋ quɨ́ɨˈ˜ jmɨɨ˜ faˈ e niˈméngˉ ˈñiaˈˊ e jaˋ cuǿøngˋ líˋ jǿøˉ dseaˋ. 15 Jo̱guɨ cajo̱ jaˋ ˈguiˈˊ dseaˋ co̱o̱ˋ candíiˆ jo̱ nisíˈrˋ fɨˊ co̱o̱ˋ lɨ˜ cǿøngˈ˜, co̱ˈ ˈnéˉ nisíˈˋ dseaˋ co̱o̱ˋ lɨ˜ ñíiˊbaˈ do, jo̱ lajo̱baˈ cuøˊ jɨˋ e jnéˈˋ dseaˋ i̱ neáangˊ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ. 16 Jo̱ lajo̱b ˈnʉ́ˈˋ cajo̱, dseaˋ nɨlɨ́ɨngˊnaˈ lafaˈ jɨˋ fɨˊ quiniˇ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, jmɨˈúungˋnaˈ e nijmeeˉnaˈ jaléˈˋ e guiʉ́ˉ fɨˊ jee˜ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ, co̱ˈ mɨ˜ niníˋ dseaˋ e jmooˋnaˈ jaléˈˋ e jo̱, jo̱baˈ lajɨɨmˋbre nijmiféiñˈˊ Tiquíˆiiˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ jóng.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús cuaiñ˜ quiáˈˉ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ e cajmeˈˊ Moi˜

17 Jo̱ lɨ́ˉ jo̱, lalab casɨ́ˈˉguɨ Jesús i̱ dseaˋ quiáˈrˉ do jo̱ cajíñˈˉ:

—Jaˋ ɨ́ˆ óoˊ ˈnʉ́ˈˋ e cagáˉa fɨˊ jmɨgüíˋ la e cagaˈíinˊn jaléˈˋ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ e cajmeˈˊ Moi˜, o̱ˈguɨ e cagaˈíinˊn jaléˈˋ júuˆ e caˈeˊ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ i̱ caféˈˋ cuaiñ˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ. Co̱ˈ jaˋ cagáˉa faˈ e cagaˈíinˊn jaléˈˋ e jo̱, co̱ˈ jnea˜ cagáˉa fɨˊ jmɨgüíˋ la e lɨ́ˈˆ laco̱ˈ nilɨti˜ jaléˈˋ e júuˆ jo̱b. 18 Jo̱ jmɨtaaˆ óoˊnaˈ e lajeeˇ ró̱o̱ˋbɨ guóoˈ˜ uǿˉ jmɨgüíˋ, jaˋ quɨ́ˈˉ jmɨɨ˜ faˈ e nijé̱ˈˉ jí̱i̱ˈ˜ camɨ́ˈˆ e júuˆ quiʉˈˊ ta˜ do cartɨˊ mɨ˜ nidsijéeˊ jaléˈˋ e nɨsɨˈíˆ e nidsijéeˊ do. 19 Jo̱baˈ i̱ dseaˋ i̱ jaˋ jmóoˋ nʉ́ʉˈ˜ faˈ camɨ́bˈˆ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ e cajmeˈˊ Moi˜, doñiˊ faˈ jaˋ ˈgaˈˊ lɨˊ niingˉ e júuˆ camɨ́ˈˆ do, o̱ˈguɨ eˈrˊ dseaˋ rúiñˈˋ jial e nijméiñˈˉ do nʉ́ʉˈr˜ e júuˆ jo̱, jo̱baˈ i̱ dseaˋ íˋ niˈuíiñˉ jaangˋ i̱ jaˋ niingˉ jí̱i̱ˈ˜ capíˈˆ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nicá̱ˋ dseaˋ do nifɨˊ quiáˈˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. Dsʉˈ jaléngˈˋguɨ dseaˋ i̱ nʉ́ʉˈ˜ jaléˈˋ e júuˆ quiʉˈˊ ta˜ do jo̱guɨ eˈrˊ jaléngˈˋ dseaˋ rúiñˈˋ e nijméiñˈˉ do lajo̱, jo̱baˈ i̱ dseaˋ íˋ niˈuíiñˉ dseaˋ i̱ niimˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nitɨ́ˉ íˈˋ e dseaˋ do nicá̱rˋ nifɨˊ quiáˈˉ lajaangˋ lajaangˋ dseaˋ jmɨgüíˋ. 20 Jo̱baˈ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e song jaˋ nijmɨˈúungˋnaˈ e nijmeeˉnaˈ nʉ́ʉˈ˜naˈ jaléˈˋ júuˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ røøˋguɨ laco̱ˈguɨ i̱ tɨfaˈˊ quiáˈˉ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ dseaˋ góoˋnaaˈ dseaˋ Israel jo̱ có̱o̱ˈ˜guɨ jaléngˈˋ dseaˋ góoˋnaaˈ i̱ lɨ́ɨngˊ dseaˋ fariseo, jo̱baˈ jaˋ quɨ́ˈˉ jmɨɨ˜ jóng faˈ e Fidiéeˇ nicá̱rˋ nifɨˊ quíiˉnaˈ mɨ˜ tɨˊ lɨ˜ nitɨ́ˉ e íˈˋ jo̱.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús jial lɨ́ɨˊ mɨ˜ guíingˉ dseaˋ

21 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, Jesús caˈerˊ e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jo̱ ˈnʉ́ˈˋ, nɨcanʉ́ʉˉbaˈ lají̱i̱ˈ˜ júuˆ e caˈíngˈˋ dseaˋ áangˊ quíˉnaaˈ, jo̱ e lab e jo̱: “Jaˋ jngánˈˋ dseaˋ rúnˈˋ, dsʉco̱ˈ i̱i̱ˋ i̱ jmóoˋ lajo̱, jo̱baˈ fɨˊ quiniˇ dseatab˜ catɨ́ɨngˉ dsérˉ e nitɨdsiˊ íˈˋ quiáˈrˉ laco̱ˈ catɨ́ɨngˉ.” 22 Dsʉˈ jnea˜guɨ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ lɨguíingˉ quiáˈˉ jaangˋguɨ dseaˋ rúngˈˋ, jo̱baˈ fɨˊ quiniˇ dseatab˜ catɨ́ɨngˉ dséˉ i̱ dseaˋ íˋ e laco̱ˈ nitɨdsiˊ íˈˋ quiáˈrˉ. Jo̱ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ jmineangˈˆ jaangˋ dseaˋ rúngˈˋ, jo̱baˈ i̱ dseaˋ íˋ, dseaˋ cǿøngˈ˜ i̱ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ dseaˋ Israel catɨ́ɨngˉ niquidsiˊ íˈˋ quiáˈrˉ. Jo̱guɨ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ cuǿøngˋ júuˆ ˈlɨˈˆ jaangˋguɨ dseaˋ rúngˈˋ, jo̱baˈ fɨˊ lɨ˜ ˈlɨbˈˆ catɨ́ɨngˉ i̱ dseaˋ íˋ fɨˊ lɨ˜ cooˋ jɨˋ e jaˋ tó̱o̱ˋ jmɨɨ˜ yʉˈˊ.

23 ’Jo̱ mɨ˜ güɨlíingˉnaˈ fɨˊ guáˈˉ e lɨɨng˜ eeˋ güɨcuǿøˈ˜naˈ Fidiéeˇ fɨˊ nifeˈˋ, jo̱ lajeeˇ jo̱ niguiéngˈˊ óoˊnaˈ e seengˋ jaangˋ dseaˋ i̱ jmooˋnaˈ mɨ́ɨˈ˜ có̱o̱ˈ˜, 24 jo̱baˈ dob ˈnéˉ séeˈ˜naˈ e quié̱ˆnaˈ do, jo̱ nigüɨlíingˋnaˈ e nijmitíiˈˇ óoˊnaˈ laˈuii˜ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseaˋ rúngˈˋnaˈ i̱ jmooˋnaˈ mɨ́ɨˈ˜ có̱o̱ˈ˜ do. Jo̱ mɨ˜ ningɨ́ˋ, jo̱guɨbaˈ nɨcuǿøngˋ e güɨcá̱ˈˆnaˈ fɨˊ nifeˈˋ jaléˈˋ e quié̱ˆnaˈ do jóng.

25 ’Jo̱ song i̱i̱ˋ dseaˋ ˈnɨ́ɨngˋ ˈnʉ́ˈˋ lají̱i̱ˈ˜ dseeˉ e nɨcaˈeeˉnaˈ, jo̱guɨ iiñ˜ e nidsijéeiñˋ ˈnʉ́ˈˋ fɨˊ quiniˇ dseata˜, jo̱baˈ guiʉ́ˉguɨ jmɨˈúungˋnaˈ jóng e nisɨɨng˜naˈ røøˋ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseaˋ do laˈuii˜, nʉ́ˈˉguɨ e nijáiñˈˋ ˈnʉ́ˈˋ fɨˊ jaguóˋ dseata˜; dsʉco̱ˈ song jaˋ nijmeeˉnaˈ lajo̱, jo̱baˈ i̱ dseata˜ do nijáiñˈˋ ˈnʉ́ˈˋ fɨˊ quiniˇ jaléngˈˋ ɨ́ɨˈ˜ quiáˈrˉ jo̱ ˈnʉñíbˆ nitáiñˈˊ ˈnʉ́ˈˋ jóng. 26 Jo̱ jmɨtaaˆ óoˊnaˈ e jaˋ niˈuǿngˋnaˈ e fɨˊ dsíiˊ ˈnʉñíˆ do cartɨˊ niquɨ́ˆnaˈ jaléˈˋ cuuˉ e nimɨ́ˈˉ i̱ dseata˜ do ˈnʉ́ˈˋ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús e jaˋ dseengˋ e güɨɨngˋ dseaˋ có̱o̱ˈ˜ dseaˋ i̱ o̱ˈ quiáˈrˉ

27 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Nɨcanʉ́ʉbˉ ˈnʉ́ˈˋ e júuˆ la malɨɨ˜guɨ eáangˊ: “Jaˋ ˈleeˈ˜ e nigüɨ́nˈˋ có̱o̱ˈ˜ dseañʉˈˋ o̱si dseamɨ́ˋ i̱ o̱ˈ quíiˈˉ.” 28 Dsʉˈ jnea˜ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e doñiˊ i̱i̱ˋ i̱ suungˋ jaangˋ dseamɨ́ˋ jo̱ ɨˊ dsíirˊ e iiñ˜ güɨ́iñˋ có̱o̱iñˈ˜ do, jo̱baˈ lɨ́ɨˊ lafaˈ nɨcajméeˋbre e jo̱ mɨ˜ caˈɨ́ˋ dsíirˊ lajo̱ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseamɨ́ˋ do, jo̱ dseebˉ nɨcaˈéerˋ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ jóng.

29 ’Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, song jminíˆnaˈ dséeˊ jmóoˋ e niténgˈˋnaˈ fɨˊ ni˜ dseeˉ, jo̱baˈ guiʉ́ˉguɨ e guíˆbaˈ jo̱ nigüɨbíiˊnaˈ fɨˊ lɨ˜ huí̱i̱ˉ laco̱ˈ seengˋnaˈ yaang˜naˈ; dsʉco̱ˈ guiʉ́ˉguɨ quíiˉnaˈ e niˈíingˉ capíˈˆ ngúuˊ táangˋnaˈ e laco̱ˈguɨ e nibíingˆnaˈ latøøngˉnaˈ fɨˊ lɨ˜ ˈlɨˈˆ. 30 Jo̱guɨ song guóoˋnaˈ dséeˊ jmóoˋ e niténgˈˋnaˈ fɨˊ ni˜ dseeˉ, jo̱baˈ guiʉ́ˉguɨ quíiˉnaˈ e quiʉˈˆbaˈ jo̱ nigüɨbíiˊnaˈ huí̱i̱bˉ laco̱ˈ seengˋnaˈ yaang˜naˈ; dsʉco̱ˈ guiʉ́ˉguɨ e niˈíingˉ jí̱i̱ˈ˜ guóoˋnaˈ e laco̱ˈguɨ e nibíingˆnaˈ latøøngˉnaˈ fɨˊ lɨ˜ ˈlɨˈˆ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ mɨ˜ tiúungˉ dseaˋ rúiñˈˋ

31 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ jo̱, cajíngˈˉguɨ Jesús e júuˆ la:

—Lalab júuˆ seaˋ malɨɨ˜guɨ: “Doñiˊ i̱i̱ˋ dseañʉˈˋ i̱ tiúungˉ dseamɨ́ˋ quiáˈˉ, jo̱baˈ ˈnéˉ cuǿˈˉbre i̱ dseamɨ́ˋ do co̱o̱ˋ majíˋ lɨ˜ féˈˋ quiáˈˉ e nɨcatiúungˉ rúiñˈˋ.” 32 Dsʉˈ jnea˜guɨ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e song jaangˋ dseañʉˈˋ tiúuiñˉ dseamɨ́ˋ quiáˈrˉ e jaˋ mɨˊ caˈléeˊ i̱ dseamɨ́ˋ quiáˈrˉ do e güɨɨiñˋ có̱o̱ˈ˜ dseañʉˈˋ jiéngˈˋ, jo̱baˈ i̱ dseañʉˈˋ do jmóorˋ e dseáangˈ˜ e niˈlébˉ i̱ dseamɨ́ˋ do có̱o̱ˈ˜ dseañʉˈˋ jiéngˈˋ, jo̱ lajo̱baˈ niˈéiñˈˉ do dseeˉ fɨˊ quiniˇ Fidiéeˇ; jo̱ i̱ dseañʉˈˋ i̱ nicúngˈˋ guóˋ có̱o̱ˈ˜ jaangˋ dseamɨ́ˋ i̱ nɨcatiúungˉ rúngˈˋ, jo̱baˈ dseebˉ éerˋ cajo̱.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ mɨ˜ éengˋ dseaˋ fiiˉ

33 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajíngˈˉguɨ Jesús e júuˆ la:

—ˈNʉ́ˈˋ nɨcanʉ́ʉˉbaˈ lají̱i̱ˈ˜ júuˆ e féˈˋ dseaˋ áangˊ quíˉnaaˈ, jo̱ e lab e júuˆ jo̱: “Jaˋ seˈˊ jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ faˈ e jaˋ nijméeˈˆ e nɨcaféeˈ˜ e nɨcaˈeenˈˉ fiiˉ.” 34 Dsʉˈ jnea˜ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ: Jaˋ éengˊnaˈ fiiˉ quiáˈˉ lɨ́ˈˆ doñiˊ eeˋ: jaˋ éengˊnaˈ ñifɨ́ˉ, dsʉco̱ˈ fɨˊ jo̱b lɨ˜ lɨ́ɨˊ é̱e̱ˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ; 35 o̱ˈguɨ éengˊnaˈ guóoˈ˜ uǿˉ, dsʉco̱ˈ jo̱b lɨ˜ jmiˈíngˈˊ tɨɨˉ Fidiéeˇ; o̱ˈguɨ éengˊnaˈ fɨɨˋ Jerusalén, dsʉco̱ˈ jo̱b lɨ˜ lɨ́ɨˊ fɨɨˋ güeangˈˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ i̱ quiʉˈˊ ta˜ fɨˊ laˈúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ. 36 Jo̱guɨ jaˋ éengˊ ˈnʉ́ˈˋ moguíˆnaˈ, dsʉco̱ˈ jaˋ líˈˋnaˈ jmɨsɨ́ɨngˆnaˈ i̱ˊ jí̱i̱ˈ˜ camɨ́ˈˆ jñʉˋ guíˆnaˈ e teeˋ o̱si e uíˈˉ é. 37 Jo̱ song foˈˆnaˈ e nijmeeˉnaˈ, jo̱baˈ jmeeˉnaˈ jóng; jo̱ song foˈˆnaˈ e jaˋ jmeeˉnaˈ, jo̱baˈ jaˋ jmooˋnaˈ jóng; dsʉco̱ˈ song jmooˋnaˈ e jiéˈˋguɨ, jo̱baˈ nɨjmooˋnaˈ nʉ́ʉˈ˜naˈ júuˆ quiáˈˉ i̱ ˈlɨmˈˆ jóng.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ e jaˋ ˈnéˉ có̱o̱ˋ dseaˋ quiáˈrˉ

38 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la:

—Nɨcanʉ́ʉbˉ ˈnʉ́ˈˋ e júuˆ la malɨɨ˜guɨ eáangˊ: “Song jaangˋ dseaˋ caˈíiñˉ co̱o̱ˋ jminíˈˆ, jo̱baˈ lajo̱b ˈnéˉ jmeˈˆ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseaˋ íˋ; o̱si jaangˋ dseaˋ cafíiñˋ camɨ́ˈˆ majá̱ˈˆ, jo̱baˈ lajo̱b ˈnéˉ jmeˈˆ có̱o̱ˈ˜ i̱ dseaˋ íˋ cajo̱.” 39 Dsʉˈ jnea˜ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ: Jaˋ có̱o̱ˉnaˈ quíiˉnaˈ mɨ˜ i̱i̱ˋ jmángˈˋ ˈnʉ́ˈˋ gaˋ; dsʉˈ fɨng song i̱i̱ˋ caquiʉ̱́ʉ̱ˋ cataangˋ moníˆnaˈ, jo̱baˈ cuǿøˈ˜naˈr e cataangˋguɨ do güɨquiʉ̱́ʉ̱rˋ cajo̱. 40 Jo̱guɨ song i̱i̱ˋ iing˜ niˈnɨ́ngˉ ˈnʉ́ˈˋ fɨˊ quiniˇ dseata˜, jo̱guɨ iiñ˜ niguírˉ ˈmɨˈquíiˈ˜naˈ, jo̱baˈ cuǿøˈ˜naˈr jóng la quie̱ˊguɨ ˈmɨˈguiéeˉ quíiˉnaˈ güɨquié̱e̱rˋ cajo̱. 41 Jo̱ song i̱i̱ˋ quiʉˈˊ ˈnʉ́ˈˋ ta˜ e nigüɨcá̱ˆnaˈ co̱o̱ˋ lee˜ e ngɨˋnaˈ co̱o̱ˋ kilómetro, jo̱baˈ güɨca̱˜naˈ jóng tú̱ˉ kilómetro. 42 Jo̱ fɨng mɨˈˊ dseaˋ ˈnʉ́ˈˋ lɨ́ˈˆ doñiˊ eeˋ, jo̱baˈ cuǿøˈ˜naˈr jóng; jo̱guɨ song i̱i̱ˋ mɨˈˊ ˈnʉ́ˈˋ e lɨɨng˜ eeˋ nijmɨˈǿøngˋnaˈre cateáˋ, jo̱baˈ jmɨˈǿøngˋnaˈr jóng.

ˈNéˉ jmiˈneáangˋnaaˈ jaléngˈˋ i̱ ˈníˈˋ níingˉ jneaa˜aaˈ

43 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Nɨcanʉ́ʉbˉ ˈnʉ́ˈˋ cajo̱ e júuˆ la malɨɨ˜guɨ eáangˊ: “Jmiˈneáangˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ seengˋ røøˋ có̱o̱ˈ˜ jo̱ jmeeˉ e ˈníˈˋ manˈˊ jaléngˈˋ i̱ ˈníˈˋ níingˉ ˈnʉˋ.” 44 Dsʉˈ jnea˜guɨ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ: Jmiˈneáangˋnaˈ jaléngˈˋ i̱ ˈníˈˋ níingˉ ˈnʉ́ˈˋ jo̱guɨ féengˈ˜naˈ Fidiéeˇ uii˜ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmángˈˋ ˈnʉ́ˈˋ gaˋ, 45 jo̱ lajo̱baˈ niˈuíingˉnaˈ jó̱o̱ˊ Tiquíiˆnaˈ Fidiéeˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ. Dsʉco̱ˈ dseaˋ do jmóoˋbre e guoˈˋ ieeˋ lɨ˜ seengˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ jaléˈˋ e gaˋ jo̱guɨ lɨ˜ seengˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmóoˋ jaléˈˋ e guiʉ́ˉ cajo̱; jo̱guɨ sɨ́ɨmˋbre jmɨ́ɨˊ cajo̱ lɨ˜ seengˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ éeˋ e guiʉ́ˉ có̱o̱ˈ˜guɨ fɨˊ lɨ˜ seengˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ éeˋ e guiʉ́ˉ. 46 Dsʉco̱ˈ song ˈnʉ́ˈˋ jmiˈneáangˋnaˈ lají̱i̱ˈ˜ dseaˋ i̱ jmiˈneáangˋ ˈnʉ́ˈˋ, jo̱baˈ jaˋ niˈíingˈ˜naˈ jóng lají̱i̱ˈ˜ e sɨˈíingˆnaˈ quiáˈˉ Fidiéeˇ; co̱ˈ lajo̱b cajo̱ jmóoˋ jaléngˈˋ nodsicuuˉ quiáˈˉ Roma. 47 Jo̱guɨ song fǿngˈˋnaˈ lají̱i̱ˈ˜ dseaˋ rúngˈˋnaˈ, ¿e˜ e jiéˈˋguɨ jmooˋnaˈ laco̱ˈ doñiˊ i̱i̱ˋ dseaˋ? Co̱ˈ lajo̱b jmóoˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ Fidiéeˇ cajo̱. 48 Jo̱ jmiˈneáangˋnaˈ jaléngˈˋ dseaˋ dseángˈˉ laco̱ˈ sɨˈíˆ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la jmóoˋ Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ mɨ˜ jaangˋ dseaˋ jmɨcó̱o̱ˈr˜ jaangˋguɨ i̱ ˈnéˉ quiáˈˉ lajo̱

Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jaˋ jmooˋnaˈ jaléˈˋ e guiʉ́ˉ e quɨ́ˈˉ tɨ́ɨngˋnaˈ jmooˋnaˈ e lɨ́ˈˆ laco̱ˈ nijǿøˉ jaléngˈˋ dseaˋ; co̱ˈ song jmooˋnaˈ lajo̱, jo̱baˈ Tiquíiˆnaˈ Fidiéeˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ jaˋ nicuǿˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ jaléˈˋ e niguoˈˆ e seaˋ quiáˈrˉ fɨˊ ñifɨ́ˉ quiáˈrˉ.

’Jo̱baˈ mɨ˜ jmɨcó̱o̱ˈˇnaˈ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ˈnéˉ quiáˈˉ lajo̱, jaˋ jmooˋnaˈ lɨ˜ cuǿøngˋ jǿøˉ dseaˋ fɨ́ɨngˊ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la lɨ́ɨngˊ dseaˋ i̱ jmɨcaang˜ e jmóorˋ jaléˈˋ e iing˜ Fidiéeˇ, dsʉˈ o̱ˈ jáˈˉ e jmóorˋ lajo̱. Co̱ˈ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ jmɨcaaiñ˜ e jmɨcó̱o̱ˈr˜ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ˈnéˉ quiáˈˉ lajo̱ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáˈˉ có̱o̱ˈ˜guɨ lacaangˋ jee˜ ˈnʉ́ʉˊ e lɨ́ˈˆ laco̱ˈ niféˈˋ dseaˋ guiʉ́ˉ uii˜ quiáˈˉbre. Jo̱ dsʉˈ jnea˜ jmɨtaaˆ óoˊnaˈ e có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmɨcaang˜ i̱ dseaˋ do, nɨcalɨ́ˈˉbre lají̱i̱ˈ˜ e ˈnóˈrˊ do, co̱ˈ joˋ eeˋ niˈíngˈˆguɨr jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ quiáˈˉ Fidiéeˇ. Jo̱ dsʉˈ mɨ˜ jmɨcó̱o̱ˈˇ ˈnʉ́ˈˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ ˈnéˉ quiáˈˉ lajo̱, jaˋ ˈnéˉ jméeˈ˜naˈ dseaˋ júuˆ quiáˈˉ lají̱i̱ˈ˜ e nijmeeˉnaˈ do, doñiˊ faˈ jaangˋ dseaˋ i̱ cuíingˋnaˈ eáangˊ; jo̱ jmeeˉnaˈ e jo̱ e jaˋ ñiˊ dseaˋ. Jo̱guɨ Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ jǿøˉbre lají̱i̱ˈ˜ e jmooˋnaˈ do, jo̱ lajo̱baˈ nicuǿˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ lají̱i̱ˈ˜ e sɨˈmáˈrˆ quíiˉnaˈ fɨˊ ñifɨ́ˉ quiáˈrˉ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús jial féengˈ˜naaˈ Fidiéeˇ

Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jo̱ mɨ˜ sɨɨng˜ ˈnʉ́ˈˋ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ, jaˋ jmooˋnaˈ laco̱ˈguɨ la jmóoˋ i̱ dseaˋ i̱ jmɨcaang˜. Co̱ˈ i̱ dseaˋ íˋ tɨˊ dsíirˊ síngˈˋ yaaiñ˜ e sɨ́ɨiñˋ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ guáˈˉ jo̱guɨ lacaangˋ lɨ˜ seángˈˊ dseaˋ fɨ́ɨngˊ i̱ jǿøngˉ írˋ có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmóorˋ do. Jo̱ dsʉˈ jnea˜ jmɨtaaˆ óoˊnaˈ e có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmɨcaang˜ i̱ dseaˋ do nɨcalɨ́ˈˉbre lají̱i̱ˈ˜ e ˈnóˈrˊ do, jo̱baˈ joˋ eeˋ niˈíngˈˆguɨr jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ quiáˈˉ Fidiéeˇ. Dsʉˈ ˈnʉ́ˈˋguɨ, mɨ˜ siing˜naˈ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ, güɨtáangˈ˜naˈ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quíiˉnaˈ jo̱ jniing˜ yaang˜naˈ ˈnʉ́ʉˊ jo̱ sɨɨng˜naˈ có̱o̱ˈ˜ Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ i̱ seengˋ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉ́ˈˋ fɨˊ jo̱. Jo̱ co̱ˈ Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ jǿøˉbre jaléˈˋ e jmooˋnaˈ do, jo̱baˈ nicuǿˈˉbre ˈnʉ́ˈˋ lají̱i̱ˈ˜ e sɨˈmáˈrˆ quíiˉnaˈ fɨˊ ñifɨ́ˉ quiáˈrˉ.

’Jo̱guɨ mɨ˜ sɨɨng˜naˈ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ, jaˋ fóˈˋnaˈ jmiguiʉˊ ya̱ˈˊ jaléˈˋ júuˆ e jaˋ uiing˜ seaˋ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la jmóoˋ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ Fidiéeˇ; co̱ˈ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ ɨˊ dsíirˊ e song jmiguiʉˊguɨ niféˈrˋ, jo̱baˈ jáˈˉguɨ ninúˉ diée˜ quiáˈrˉ jaléˈˋ júuˆ quiáˈrˉ. Jo̱ jie˜ mɨˊ jmeáangˈ˜ yaang˜ ˈnʉ́ˈˋ lajo̱ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la jmóoˋ i̱ dseaˋ íˋ, co̱ˈ Tiquíiˆnaˈ Fidiéeˇ jéemˊ nɨñirˊ jaléˈˋ e ˈnéˉ quíiˉnaˈ nʉ́ˈˉguɨ e nimɨ́ɨˈ˜naˈre. Jo̱baˈ lalab ˈnéˉ sɨɨng˜naˈ có̱o̱ˈ˜ Fidiéeˇ:

Tiquíˆiiˈ, dseaˋ guiinˈ˜ ñifɨ́ˉ,
güɨjmifémˈˊ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ ˈnʉˋ,
co̱ˈ ˈnʉbˋ dseaˋ fénˈˊ fɨˊ laˈúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ.
10 Jo̱guɨ güɨjángˈˋ yaang˜ dseaˋ fɨˊ quiníˈˆ
e laco̱ˈ nicá̱ˈˋ nifɨˊ quiáˈrˉ lajaangˋ lajaaiñˋ.
Jo̱guɨ güɨjmitib˜ jaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ jaléˈˋ e iing˜ ˈnʉˋ fɨˊ jmɨgüíˋ la,
lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ lɨti˜ fɨˊ ñifɨ́ˉ quíiˈˉ.
11 Jo̱guɨ cuǿøˈ˜ jneaˈˆ jaléˈˋ e ˈnéˉ niquiee˜naaˈ e jmɨɨ˜ lana.
12 Jo̱guɨ íingˊ dseeˉ uii˜ quíˉnaaˈ quiáˈˉ jaléˈˋ e jaˋ dseengˋ e nɨcajmóˆnaaˈ,
lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ jneaˈˆ íingˊnaaˈ dseeˉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúˈˋnaaˈ dseaˋ jmɨgüíˋ mɨ˜ eeˋgo̱ nɨcaˈléerˊ quíˉnaaˈ.
13 Jo̱guɨ jmeeˉ íˆ jneaˈˆ lacaangˋ lɨ˜ ngɨˋnaaˈ
e laco̱ˈ jaˋ nijiʉ́ˈˋnaaˈ fɨˊ ni˜ dseeˉ,
jo̱guɨ jmeeˉ íˆ jneaˈˆ cajo̱
e laco̱ˈ jaˋ nijmeángˈˋ jaléngˈˋ i̱ ˈlɨngˈˆ jneaˈˆ.
Co̱ˈ ˈnʉbˋ i̱ quiʉˈˊ ta˜ røøˋ fɨˊ laˈúngˉ fɨˊ jmɨgüíˋ
jo̱guɨ i̱ ˈgøngˈˊ jo̱guɨ i̱ niingˉ eáangˊ cajo̱ carˋ ngongɨ́ɨˋ jmɨɨ˜.
Jo̱ lajo̱b nilíˋ.

Jo̱ lanab caˈeˊ Jesús ie˜ jo̱ jial féengˈ˜naaˈ Fidiéeˇ.

14 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ jo̱, cajíngˈˉguɨ Jesús:

—Jo̱ song ˈnʉ́ˈˋ íingˊnaˈ dseeˉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ mɨ˜ eeˋgo̱ ˈléerˊ quíiˉnaˈ, jo̱baˈ lajo̱b Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ cajo̱ niˈíimˉbre dseeˉ quíiˉnaˈ. 15 Dsʉˈ song ˈnʉ́ˈˋguɨ jaˋ íingˊnaˈ dseeˉ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ mɨ˜ eeˋgo̱ ˈléerˊ quíiˉnaˈ, jo̱baˈ lajo̱b Tiquíiˆnaˈ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ cajo̱ jaˋ niˈíiñˉ dseeˉ quíiˉnaˈ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ mɨ˜ jmóoˋ dseaˋ ayuno

16 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋguɨ lajo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jo̱ mɨ˜ jmooˋ ˈnʉ́ˈˋ ayuno, jaˋ jmeáangˈ˜ yaang˜naˈ e lɨ́ɨngˊnaˈ fɨˈíˆ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la jmóoˋ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmɨcaang˜ e jmóorˋ jaléˈˋ e iing˜ Fidiéeˇ, dsʉˈ o̱ˈ jáˈˉ e jmóorˋ lajo̱; co̱ˈ jmóoˋ jaléngˈˋ i̱ dseaˋ íˋ lajo̱ e lɨ́ˈˆ laco̱ˈ nijǿøˉ dseaˋ quiáˈrˉ e jmóorˋ ayuno. Jo̱ dsʉˈ jnea˜ jmɨtaaˆ óoˊnaˈ e có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmɨcaang˜ i̱ dseaˋ do, nɨcalɨ́ˈˉbre lají̱i̱ˈ˜ e ˈnóˈrˊ do, jo̱ joˋ eeˋ niˈíngˈˆguɨr jí̱i̱ˈ˜ co̱o̱ˋ quiáˈˉ Fidiéeˇ. 17 Jo̱ dsʉˈ ˈnʉ́ˈˋguɨ, mɨ˜ jmooˋnaˈ ayuno, rú̱u̱ˈ˜naˈ níˆnaˈ jo̱guɨ jmeáangˈ˜naˈ guiʉ́ˉ yaang˜naˈ, 18 jo̱ lajo̱baˈ jaˋ nilɨlíˈˆ dseaˋ e jmooˋnaˈ ayuno. Jo̱ jí̱i̱ˈ˜ Tiquíiˆnaˈ Fidiéeˇ i̱ seengˋ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉ́ˈˋ, jí̱i̱ˈ˜ íˋbingˈ i̱ nilɨlíˈˆ e jo̱, jo̱ dseaˋ íbˋ i̱ nicuǿˈˉ ˈnʉ́ˈˋ lají̱i̱ˈ˜ e sɨˈmáˈrˆ quíiˉnaˈ fɨˊ ñifɨ́ˉ quiáˈrˉ.

Jaléˈˋ e jloˈˆ e seaˋ quiáˈˉ Fidiéeˇ fɨˊ ñifɨ́ˉ

19 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jaˋ jmooˋnaˈ e sɨlɨ́ɨˈˇnaˈ eáangˊ cuuˉ fɨˊ jmɨgüíˋ la, dsʉco̱ˈ fɨˊ jmɨgüíˋ la íimˉ jaléˈˋ e óoˋ dseaˋ jo̱guɨ seengˋ cajo̱ jaléngˈˋ guɨsɨ́ˋ i̱ ˈléeˊ, jo̱guɨ seemˋ ɨ̱ɨ̱ˋ cajo̱ i̱ dsitáaiñˈ˜ i̱ ˈléeˊ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáˈˉ dseaˋ. 20 Jo̱ guiʉ́ˉguɨb e nijmeeˉnaˈ e nilɨseaˋ quíiˉnaˈ fɨˊ ñifɨ́ˉ jaléˈˋ e jloˈˆ, co̱ˈ fɨˊ jo̱b lɨ˜ jaˋ seengˋ jaléngˈˋ guɨsɨ́ˋ i̱ ˈléeˊ, o̱ˈguɨ dsitáangˈ˜ jaléngˈˋ ɨ̱ɨ̱ˋ i̱ ˈléeˊ cajo̱. 21 Co̱ˈ lɨ˜ seaˋ jaléˈˋ e lɨ́ˋ óoˊnaˈ do, e jo̱bɨ eáangˊ guiing˜ óoˊnaˈ jóng.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ co̱o̱ˋ jɨˋ có̱o̱ˈ˜ e cuøˊ e jnéˈˋ dseaˋ

22 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jaléˈˋ jminiˇ dseaˋ lɨ́ɨˊ la lɨ́ɨˊ co̱o̱ˋ jɨˋ có̱o̱ˈ˜ e cuøˊ e jnéˈrˋ lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ ngɨrˊ; jo̱baˈ song jloˈˆ jminíˆnaˈ, jo̱baˈ guiʉ́bˉ jnéˈˋnaˈ lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ ngɨˋnaˈ jóng; 23 jo̱ dsʉˈ song jaˋ dseengˋ jminíˆnaˈ, jo̱baˈ jaˋ jnéˈˋnaˈ jóng lacaangˋ fɨˊ lɨ˜ ngɨˋnaˈ. Jo̱ song lajeeˇ e jneáˋ røøˋ jminíˆnaˈ niˈuíingˉ e jaˋ jnéˈˋnaˈ jí̱i̱ˈ˜ capíˈˆ, jo̱ song lajo̱b lɨ́ɨˊ, jo̱baˈ dseángˈˉ nʉʉˋguɨb niˈuíingˉ jminíˆnaˈ jóng.

Jaˋ cuǿøngˋ e guiing˜ dsíiˊ dseaˋ Fidiéeˇ mɨ˜ eáangˊguɨ guiing˜ dsíirˊ cuuˉ

24 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Jí̱i̱ˈ˜ jaangˋ dseaˋ quɨ́ɨˈr˜ jmɨɨ˜ faˈ e nijmérˉ ta˜ fɨˊ quiniˇ gángˉ fiir˜ co̱lɨɨng˜, dsʉco̱ˈ song cajméerˋ lajo̱, jo̱baˈ nilíˋ ˈníˈˋ níimˉbre jaangˋ jo̱guɨ nijmiti˜bre ta˜ e niquiʉ́ˈˉ i̱ jaangˋguɨ do. Jo̱ co̱ˈ lajo̱b lɨ́ɨˊ, jo̱baˈ jaˋ quɨ́ˈˉ jmɨɨ˜ faˈ e ˈnʉ́ˈˋ nijmitíˆnaˈ co̱lɨɨng˜ jaléˈˋ ta˜ quiʉˈˊ Fidiéeˇ jo̱guɨ nijmitíˆnaˈ cajo̱ jaléˈˋ ta˜ seángˈˊ jmiguiʉˊ cuuˉ.

To̱ˈˋ fɨ́ɨmˋ Fidiéeˇ jaléngˈˋ dseaˋ quiáˈrˉ

25 ’Jo̱ uíiˈ˜ jo̱baˈ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e jaˋ jmeeˉnaˈ fɨˈíˆ uii˜ quiáˈˉ jaléˈˋ e uˈˆ cøˈˆnaˈ e laco̱ˈ cuøˊ e seengˋnaˈ, o̱ˈguɨ quiáˈˉ jaléˈˋ sɨ̱́ˈˋnaˈ cajo̱. Co̱ˈ eáangˊguɨ laniingˉ e seengˋ dseaˋ laco̱ˈguɨ jaléˈˋ e gøˈrˊ do, jo̱guɨ eáangˊguɨ laniingˉ ngúuˊ táaiñˋ cajo̱ laco̱ˈguɨ jaléˈˋ sɨ̱ˈrˆ e quiˈrˊ. 26 Quie̱ˋnaˈ cuente quiáˈˉ fɨ́ɨngˊ ta̱ˊ i̱ ngɨˊ fɨˊ guiáˈˆ güíˋ; jaˋ e jniˊreˈ o̱ˈguɨ e sɨtɨ́ɨngˊneˈ o̱ˈguɨ ˈmeaˊreˈ jaléˈˋ e nidǿˈˉreˈ fɨˊ dsíiˊ sɨnʉ́ʉˆ quiáaˉreˈ. Dsʉˈ Tiquíiˆ ˈnʉ́ˈˋ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ hémˈˊbreiñˈ do. Jo̱guɨ ˈnʉ́ˈˋ, ¡eáangˊguɨ quíingˊnaˈ laco̱ˈguɨ e fɨ́ɨngˊ ta̱ˊ! 27 Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ cajo̱, doñiˊ i̱i̱ˋ i̱ jmóoˋ fɨˈíˆ quiáˈˉ jaléˈˋ e jo̱, jaˋ quɨ́ɨˈr˜ jmɨɨ˜ cajo̱ faˈ e nijmérˉ e seeiñˋ huǿøˉguɨ laco̱ˈguɨ jí̱i̱ˈ˜ e sɨˈíˆ quiáˈrˉ faˈ jialguɨ la lɨ́ˋ dsíirˊ.

28 ’Jo̱baˈ jaˋ ˈnéˉ jmeeˉnaˈ fɨˈíˆ quiáˈˉ jaléˈˋ sɨ̱́ˈˋnaˈ. Co̱ˈ quie̱ˋnaˈ cuente jial cuaangˋ jaléˈˋ líˆ e seaˋ fɨˊ jee˜ móˈˋ; jaˋ jmóoˋ ta˜ o̱ˈguɨ jmɨlɨɨng˜ sɨ̱ˈˆ yaang˜. 29 Jo̱ dsʉˈ jnea˜guɨ fɨ́ɨˉɨ ˈnʉ́ˈˋ e jɨˋguɨ i̱ dseata˜ dseaˋ féngˈˊ Salomón do, dseaˋ i̱ eáangˊ seaˋ cuuˉ, dseángˈˉ jaˋ caquímˈˊ ˈñiaˈrˊ ˈmɨˈˊ e niguoˈˆ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la niguoˈˆ co̱o̱ˋ líˆ. 30 Jo̱ song Fidiéeˇ jmóorˋ e eáangˊ niguoˈˆ sɨ̱ˈˆ jaléˈˋ líˆ e seaˋ lacaangˋ fɨˊ jee˜ móˈˋ, jo̱ dsʉˈ lajeeˇ cateáˋbaˈ e ee˜ e jloˈˆ do, co̱ˈ dsaˈóˋ iéeˊ fɨˊ ni˜ jɨbˋ nidsitóoˈ˜, jo̱ dsʉˈ ¡eáangˊguɨb nijméˉ Fidiéeˇ íˆ ˈnʉ́ˈˋ laco̱ˈguɨ e líˆ do, ˈnʉ́ˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ ˈgaˈˊ lɨˊ jáˈˉ lɨ́ɨngˋ e tɨɨngˋ Fidiéeˇ jmérˉ lɨ́ˈˆ doñiˊ eeˋ! 31 Jo̱baˈ ˈnʉ́ˈˋ jaˋ ˈnéˉ jmeeˉnaˈ fɨˈíˆ e foˈˆnaˈ: “¿E˜ niquiee˜naaˈ? o̱si ¿E˜ niˈnéˈˆnaaˈ? o̱si foˈˆbɨ́ɨˈ é ¿E˜ ˈmɨˈˊ niquíˈˆnaaˈ?” 32 Co̱ˈ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jaˋ cuíingˋ Fidiéeˇbingˈ i̱ jmóoˋ fɨˈíˆ quiáˈˉ jaléˈˋ e lajo̱. Jo̱ dsʉˈ ˈnʉ́ˈˋ, seemˋ jaangˋ Tiquíiˆnaˈ i̱ guiing˜ ñifɨ́ˉ, jo̱ íˋbingˈ i̱ nɨñiˊ e ˈnéˉnaˈ jaléˈˋ e jo̱. 33 Co̱ˈ e labaˈ ˈnéˉ e jmeeˉnaˈ; laˈuii˜ e nijmɨˈúungˋnaˈ e seengˋnaˈ e Fidiéeˇ quie̱rˊ nifɨˊ quíiˉnaˈ, jo̱guɨ e jmooˋnaˈ dseángˈˉ lají̱i̱ˈ˜ ta˜ quiʉˈˊbre cajo̱, co̱ˈ lajo̱baˈ e nicuǿˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ jaléˈˋ e ˈnéˉnaˈ. 34 Jo̱baˈ jaˋ ˈnéˉ jmeeˉnaˈ fɨˈíˆ quiáˈˉ jaléˈˋ e nidsijéeˊ quíiˉnaˈ e jmɨɨ˜ dsaˈóˋ, co̱ˈ dsaˈóˋ jiéˈˋguɨ e lɨ́ɨˊ quíiˉnaˈ. Dsʉco̱ˈ nitébˈˋ jí̱i̱ˈ˜ fɨˈíˆ dsíiˊ e seaˋ laco̱o̱ˋ jmɨɨ˜.

Jaˋ cuøˈˊnaˈ dseeˉ dseaˋ rúngˈˋnaˈ

Jo̱ lalab cajíngˈˉguɨ Jesús:

—Jaˋ cuøˈˊnaˈ dseeˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ, jo̱ lajo̱baˈ jaˋ nicuǿˈˉ Fidiéeˇ ˈnʉ́ˈˋ dseeˉ cajo̱. Dsʉco̱ˈ Fidiéeˇ nicuǿˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ dseeˉ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ la cuøˈˊ ˈnʉ́ˈˋ dseeˉ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ; jo̱guɨ jial tíiˊ dseeˉ e cuøˈˊ ˈnʉ́ˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ, jo̱baˈ lajo̱b nicuǿˈˉ Fidiéeˇ ˈnʉ́ˈˋ dseeˉ cajo̱. Jo̱baˈ ¿jialɨˈˊ ca̱ˈˋ cuente lají̱i̱ˈ˜ quiˊ iʉ˜ jminiˇ jaangˋ dseaˋ rúnˈˋ, jo̱guɨ jaˋ ca̱ˈˋ cuente uøˈˊ e jiéˈˋ jaˋ latøøngˉ co̱o̱ˋ ˈmabˋ iʉ˜ jminíˈˆ? Jo̱ song latøøngˉ co̱o̱ˋ ˈmabˋ iʉ˜ jminíˈˆ uøˈˊ, jo̱baˈ ¿jial niteáˋ oˈˊ e nifɨ́ˈˆ jaangˋ dseaˋ rúnˈˋ: “Rúˈˋuuˈ, neaˊdu neˇeeˈ, jo̱ nigui˜duu e quiˊ iʉ˜ jminíˈˆ”? ¡I̱ jmɨcaang˜ ˈnʉ́ˈˋ! Jangˈˉ gui˜du e ˈmaˋ e iʉ˜ jminíˈˆ uøˈˊ, jo̱ lajo̱guɨbaˈ nɨcuǿøngˋ e jǿøˈˆ guiʉ́ˉ e niguíˈˆ e quiˊ e iʉ˜ jminiˇ i̱ dseaˋ rúnˈˋ do.

’Jaˋ cuøˈˊnaˈ jaléˈˋ e güeangˈˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ jaléngˈˋ dseaˋ ˈlɨngˈˆ i̱ sooˋ dsíiˊ, dsʉco̱ˈ i̱ dseaˋ laˈíˋ lɨ́ɨiñˊ la lɨ́ɨngˊ dsiiˋ o̱si la lɨ́ɨngˊ cúˆ é, e nisoˈøˈˊbreˈ jaléˈˋ e güeangˈˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ do, jo̱guɨ dseáamˈ˜ e nilíˋ ˈníˈˋ níiñˉ ˈnʉ́ˈˋ jo̱guɨ e nijmeáiñˈˋ ˈnʉ́ˈˋ gaˋ cajo̱.

Mɨ́ɨˈ˜naˈ Fidiéeˇ jaléˈˋ e ˈnéˉnaˈ jo̱ nicuǿˉbre

Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, lalab cajíngˈˉguɨ Jesús:

—Mɨ́ɨˈ˜naˈ Fidiéeˇ jaléˈˋ e ˈnéˉnaˈ, jo̱ nicuǿˉbre; jo̱guɨ mɨ˜ ˈnóˈˋnaˈ, niguiéˈˊbaˈ jaléˈˋ e ˈnóˈˋnaˈ do; jo̱guɨ mɨ˜ tøˈˊnaˈ fɨˊ oˈnʉ́ˆ, jo̱baˈ nineabˊ e ˈnʉ́ʉˊ do. Dsʉco̱ˈ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ mɨˈˊ Fidiéeˇ jaléˈˋ e ˈnérˉ, ngɨ́ɨmˋbre; jo̱guɨ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ ˈnóˈˊ, dséˈˊbre e ˈnóˈrˊ do; jo̱guɨ i̱i̱ˋ dseaˋ i̱ tǿˋ fɨˊ co̱o̱ˋ oˈnʉ́ˆ, nineabˊ e ˈnʉ́ʉˊ do.

’Jo̱ jnea˜ líˈˆ dsiiˉ e jí̱i̱ˈ˜ jaangˋ ˈnʉ́ˈˋ, dseaˋ seengˋ jaléngˈˋ jó̱o̱ˋnaˈ, e mɨ˜ nimɨ́ˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ ir˜, nicuǿˈˆnaˈr cu̱u̱˜; 10 o̱si mɨ˜ nimɨ́ˈrˉ ˈnʉ́ˈˋ capíˈˆ ngúuˊ ˈñʉˋ, jo̱ nicuǿˈˆnaˈr ngúuˊ mɨˈˋ. 11 Jo̱ ˈnʉ́ˈˋ, dseaˋ jmooˋnaˈ jaléˈˋ e ˈlɨˈˆ, tɨɨmˋbaˈ cuǿˈˆnaˈ jaléngˈˋ jó̱o̱ˋnaˈ jaléˈˋ e guiʉ́ˉ, jo̱ dsʉˈ eáangˊguɨb jloˈˆ jaléˈˋ e nicuǿˉ Tiquíiˆnaˈ Fidiéeˇ dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ mɨ˜ nimɨ́ɨˈ˜naaˈr.

12 ’Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ, jo̱baˈ jmeeˉnaˈ jmangˈˉ e guiʉ́ˉ có̱o̱ˈ˜ jaléngˈˋ dseaˋ rúngˈˋnaˈ lɨ́ˈˆ laco̱ˈguɨ iing˜naˈ e nijméˉ dseaˋ có̱o̱ˈ˜ ˈnʉ́ˈˋ; co̱ˈ lajo̱b ta˜ quiʉˈˊ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ, jo̱guɨ lajo̱bɨ féˈˋ fɨˊ ni˜ jiˋ quiáˈˉ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ caféˈˋ cuaiñ˜ quiáˈˉ Fidiéeˇ malɨɨ˜guɨ eáangˊ.

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ e oˈnʉ́ˆ e dsʉʉˋ

13 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, caˈeˊguɨ Jesús e júuˆ la jo̱ cajíñˈˉ:

—Güɨtáangˈ˜naˈ fɨˊ oˈnʉ́ˆ e dsʉʉˋ. Dsʉco̱ˈ e fɨˊ oˈnʉ́ˆ e úˋ có̱o̱ˈ˜guɨ fɨˊ guiáˈˆ fɨˊ e úˋ, fɨˊ jo̱b lɨ˜ dsitáangˈ˜ fɨ́ɨngˊguɨ dseaˋ i̱ nɨteáangˈ˜ fɨˊ e ngolíingˋ fɨˊ lɨ˜ ˈlɨˈˆ; 14 dsʉˈ e oˈnʉ́ˆ jo̱guɨ e fɨˊ e ngoˈˊ fɨˊ lɨ˜ guiʉ́ˆ, dsʉʉbˋ jo̱guɨ huɨ́ɨmˊ eáangˊ cajo̱, jo̱baˈ jaˋ ˈleáangˉ dseaˋ i̱ dsilíingˋ fɨˊ jo̱.

Jaléˈˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ cuíiˋ dseaˋ laˈeáangˊ có̱o̱ˈ˜ ofɨɨˋ e ɨ́ɨbˋ

15 ’Jo̱ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ˈnʉ́ˈˋ e júuˆ la: Ñiing˜ óoˊnaˈ có̱o̱ˈ˜ jaléngˈˋ dseaˋ i̱ jmɨcaang˜ e erˊ júuˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ, dsʉˈ o̱ˈ jáˈˉ jaléˈˋ e júuˆ e féˈrˋ do. Jo̱ mɨ˜ ngɨrˊ fɨˊ jee˜ ˈnʉ́ˈˋ, jnéeiñˉ lɨ́ˈˉ caluuˇ la jnéengˉ dseaˋ guiúngˉ i̱ cuíingˋ Fidiéeˇ, jo̱ dsʉˈ caniingˉ jí̱i̱ˈ˜ e ˈléˉbre ɨˊ dsíirˊ fɨˊ dsíiˊ. 16 Jo̱ có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmóobˋ i̱ dseaˋ laˈíˋ cuǿøngˋ jmicuíingˋnaˈr. Jo̱ lajo̱b lɨ́ɨˊ cajo̱, ˈnʉ́ˈˋ líˈˋnaˈ jmicuíiˋnaˈ co̱o̱ˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ laˈeáangˊ có̱o̱ˈ˜ ofɨɨˋ e ɨ́ɨbˋ; dsʉco̱ˈ co̱o̱ˋ ˈmató̱o̱ˊ jaˋ cuǿøngˋ faˈ e niˈɨ́ˉ mɨ́ˈˆ huɨɨngˋ jǿˈˆ yʉ́ˈˆ, o̱ˈguɨ co̱o̱ˋ ˈmató̱o̱ˊ fíˈˋ jaˋ cuǿøngˋ faˈ e niˈɨ́ˉ güɨñíˈˆ yʉ́ˈˆ. 17 Jo̱ lajo̱b jaléˈˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ e guiʉ́ˉ, jmangˈˉ ofɨɨˋ e guiʉ́bˉ cuøˊ; jo̱ dsʉˈ e ˈmaˋ ofɨɨˋ e jaˋ dseengˋ, jaˋ dseengˋ jaléˈˋ ofɨɨˋ e cuøˊ. 18 Jo̱ lajo̱b jaléˈˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ e guiʉ́ˉ, jaˋ cuǿøngˋ faˈ e nicuǿˉ ofɨɨˋ e jaˋ dseengˋ; jo̱guɨ jaléˈˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ e jaˋ dseengˋ, jaˋ cuǿøngˋ faˈ e nicuǿˉ ofɨɨˋ e guiʉ́ˉ. 19 Jo̱ nihuí̱bˈˋ jaléˈˋ ˈmaˋ ofɨɨˋ e jaˋ cuøˊ ofɨɨˋ e guiʉ́ˉ jo̱ fɨˊ ni˜ jɨbˋ nidsitóoˈ˜. 20 Jo̱ co̱ˈ lajo̱b lɨ́ɨˊ, jo̱baˈ có̱o̱ˈ˜ jaléˈˋ e jmóobˋ i̱ dseaˋ i̱ jmɨcaang˜ e erˊ júuˆ quiáˈˉ Fidiéeˇ do líˈˋnaˈ jmicuíingˋnaˈr.

Jaˋ lajɨɨngˋ dseaˋ lɨˈrˋ e Fidiéeˇ nicá̱ˋ nifɨˊ quiáˈrˉ lata˜

21 Jo̱ mɨ˜ cangɨ́ˋ jo̱, cajíngˈˉguɨ Jesús e júuˆ la:

—Jaˋ lajɨɨngˋ dseaˋ i̱ sɨ́ˈˋ jnea˜: “Fíiˋi, Fíiˋi”, nilíˈrˋ e Fidiéeˇ nicá̱ˋ nifɨˊ quiáˈrˉ lata˜, dsʉˈ i̱ dseaˋ i̱ nijméˉ jaléˈˋ e iing˜ Tiquiéˆe dseaˋ guiing˜ ñifɨ́ˉ, jí̱i̱ˈ˜ íˋbingˈ i̱ nilíˈˋ e jo̱. 22 Jo̱ mɨ˜ nitɨ́ˉ e íˈˋ jo̱ mɨ˜ niquidsiˊ Fidiéeˇ íˈˋ quiáˈˉ lajaléngˈˋ dseaˋ jmɨgüíˋ, fɨ́ɨmˊ dseaˋ nisɨ́ˈrˋ jnea˜ ie˜ jo̱: “Fíiˋi, Fíiˋi, jneaˈˆ caféˈˋnaaˈ júuˆ quíiˈˉ laˈeáangˊ ˈnʉˋ, jo̱guɨ laˈeáangˊ ˈnʉˋ caˈuøøngˉnaaˈ jaléngˈˋ i̱ ˈlɨngˈˆ i̱ jéeˊ quiáˈˉ dseaˋ, jo̱ jmiguiʉbˊ jaléˈˋ e quɨ́ɨˈ˜ jmɨɨ˜ e dsigáˋ dsíiˊ dseaˋ cajmóˆnaaˈ laˈeáangˊ ˈnʉˋ cajo̱.” 23 Dsʉˈ jnea˜ ningɨɨˉ quiáˈˉ i̱ dseaˋ íˋ ie˜ jo̱: “Jéengˈ˜naˈ fɨˊ lɨ˜ sínˈˋn la; ¡do güɨlíingˉnaˈ lɨ́ˈˆ do, co̱ˈ dseángˈˉ jaˋ calɨcuíimˋbaa ˈnʉ́ˈˋ, dseaˋ i̱ sɨtɨ́ɨngˇ ˈléeˊ!”

Mɨ˜ caˈeˊ Jesús quiáˈˉ lajɨˋ tú̱ˉ tɨɨˉ fɨɨˋ

24 ’Jo̱baˈ fɨ́ɨˉguɨ́ɨ ˈnʉ́ˈˋ e jaléngˈˋ dseaˋ i̱ núuˋ jo̱guɨ jmóorˋ lají̱i̱ˈ˜ ta˜ quiʉ́ˈˋʉ lɨ́ɨiñˊ laco̱ˈ jaangˋ dseaˋ i̱ ɨˊ dsíiˊ guiʉ́ˉ jaléˈˋ e nijmérˉ. Jo̱ i̱ dseaˋ íˋ cajmeˈrˊ ˈnʉr˜, jo̱ abˈˊ tɨɨˉ fɨɨˋ catá̱ˈrˉ quiáˈˉ e ˈnʉ́ʉˊ do. 25 Jo̱ mɨ˜ cajáˉ jmɨ́ɨˊ dsiing˜ jo̱ cacuángˉ jaléˈˋ guaˋ jo̱ dsíngˈˉ caquiʉˈˊ guíˋ fɨˊ lɨ˜ siˈˊ e ˈnʉ́ʉˊ do, dsʉˈ e ˈnʉ́ʉˊ do jaˋ caquɨ́ˈˉ, co̱ˈ abˈˊ iʉ˜ tɨɨˉ fɨɨˋ quiáˈˉ. 26 Jo̱ dsʉˈ i̱ dseaˋ i̱ lɨco̱ˈ núuˋ júuˆ quiéˉe jo̱ jaˋ jmóorˋ lají̱i̱ˈ˜ ta˜ quiʉ́ˈˋʉ, jo̱baˈ i̱ dseaˋ íˋ lɨ́ɨiñˊ laco̱ˈ jaangˋ dseaˋ i̱ jaˋ ɨˊ dsíiˊ guiʉ́ˉ e nijmérˉ. Jo̱ cajmeˈrˊ ˈnʉr˜, dsʉˈ jaˋ catá̱ˈrˉ tɨɨˉ fɨɨˋ quiáˈˉ e ˈnʉ́ʉˊ do. 27 Jo̱baˈ mɨ˜ cajáˉ jmɨ́ɨˊ dsiing˜ jo̱ cacuángˉ jaléˈˋ guaˋ jo̱guɨ dsíngˈˉ caˈɨ́ɨˉ guíˋ, jo̱baˈ caquɨ́bˈˉ e ˈnʉ́ʉˊ do, jo̱ dseángˈˉ conguiabˊ caˈíngˉ quiáˈˉ i̱ dseaˋ íˋ.

28 Jo̱ mɨ˜ calɨ́ˉ féˈˋ Jesús jaléˈˋ e júuˆ na, lajɨɨmˋ dseaˋ i̱ sɨseángˈˊ do dsíngˈˉ cangogáˋ dsíirˊ laco̱ˈ eˊ dseaˋ do, 29 dsʉco̱ˈ dsíngˈˉ ˈgøngˈˊ jaléˈˋ júuˆ quiáˈrˉ jo̱guɨ dsíngˈˉ tɨɨiñˋ erˊ cajo̱, co̱ˈ jaˋ erˊ laco̱ˈ eˊ i̱ tɨfaˈˊ quiáˈˉ júuˆ quiʉˈˊ ta˜ quiáˈˉ dseaˋ Israel.