Chronological
22 Danh tiếng tốt quý hơn nhiều tiền của,
Được ân huệ yêu thương quý hơn cả bạc vàng.
2 Người giàu và người nghèo đều giống nhau ở một điểm,
Ấy là Chúa đã dựng nên cả hai.
3 Người khôn ngoan thấy hiểm nguy liền lẩn tránh;
Nhưng kẻ dại khờ cứ bươn càn nên gánh vạ vào thân.
4 Phần thưởng cho sự khiêm nhường và kính sợ CHÚA
Là giàu có, tôn trọng, và mạng sống.
5 Trên đường kẻ gian tà có gai chông và cạm bẫy;
Người biết giữ linh hồn mình tránh lối ấy thật xa.
6 Hãy dạy cho trẻ thơ con đường nó phải theo,
Để khi trở về già nó sẽ không lìa khỏi đó.
7 Người giàu cai trị người nghèo;
Người đi mượn làm tôi cho người cho mượn.
8 Kẻ gieo bất công ắt sẽ gặp thảm họa;
Gậy thịnh nộ của nó sẽ bị gãy nát tan.
9 Người hào phóng[a] sẽ được ban phước,
Vì người ấy đã chia cơm sẻ bánh cho người nghèo khó.
10 Hãy đuổi kẻ nhạo báng đi thì sự xung đột sẽ chấm dứt,
Sự cãi vã và lăng mạ cũng sẽ không còn.
11 Người yêu mến tâm hồn trong sạch và ăn nói nhã nhặn
thì vua cũng muốn kết bạn.
12 Mắt của Chúa giữ gìn người tri thức,
Nhưng Ngài loại trừ lời của kẻ bất trung.
13 Kẻ biếng nhác bảo, “Có con sư tử ở ngoài đó!
Nếu ra đường tôi sẽ bị nó vồ ăn!”
14 Miệng người phụ nữ thích ngoại tình tựa như một hố sâu,
Kẻ nào bị Chúa giận sẽ rơi vào đó.
15 Sự khờ dại bao lấy lòng con trẻ,
Nhưng roi kỷ luật xua đuổi sự khờ dại ấy đi xa.
16 Kẻ nào bóc lột người nghèo để làm giàu
Hoặc hối lộ người giàu, đều chỉ đưa đến đói khổ.
Lời Khuyên của Người Khôn Ngoan
17 Hãy nghiêng tai và lắng nghe lời của người khôn ngoan,
Và hãy áp dụng vào lòng kiến thức của ta;
18 Vì con sẽ được vui thỏa khi giữ nó trong lòng,
Hãy để mọi lời ấy sẵn sàng trên môi con,
19 Ðể con đặt lòng tin cậy vào Chúa;
Ngày nay ta đã chỉ chúng cho con biết; đúng vậy, cho chính con.
20 Ta há chẳng viết cho con ba mươi chương huấn dụ luận về mưu lược và tri thức,
21 Ðể con biết thế nào là lẽ phải và chân thật,
Hầu con có thể đối đáp cách phải lẽ với người sai phái con sao?
22 Chớ bóc lột người nghèo, bởi vì họ quá nghèo khổ,
Cũng đừng áp bức kẻ khốn cùng ở chốn công môn,
23 Vì Chúa sẽ binh vực duyên cớ của họ,
Và Ngài sẽ diệt trừ kẻ nào bóc lột họ.
24 Ðừng kết bạn với người nhạy giận,
Ðừng đi chung với kẻ nóng tính hay gây.
25 Nếu không, con sẽ bị lây tính nóng nảy của nó,
Và con sẽ tự làm cho linh hồn mình vướng vào cạm bẫy.
26 Con đừng để mình làm người bảo lãnh nợ,
Tức làm người bảo đảm nợ cho ai;
27 Vì nếu con không có gì để trả,
Tại sao con muốn chủ nợ xiết luôn cả giường ngủ của con?
28 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,
Tức ranh giới do tổ tiên con đã lập.
29 Con có thấy người cần mẫn làm việc chăng?
Người ấy sẽ đứng chầu trước các vua, chứ không phải người thường đâu.
23 Khi con ngồi ăn uống với người quyền thế,
Hãy quan sát cẩn thận những gì trước mặt mình,
2 Nếu con đói quá,
Hãy để con dao nơi cổ họng con.
3 Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của người quyền thế,
Vì miếng ngon rượu ngọt đó có thể lừa gạt con.
4 Con đừng đổ hết sức lực ra để làm giàu;
Hãy khôn ngoan mà biết lúc nào phải dừng lại.
5 Mắt con có nhìn thấy nó nữa chăng?
Sự giàu có dường như có cánh,
Như phượng hoàng tung cánh vút trời cao.
6 Con đừng ăn bánh của kẻ keo kiệt,
Con đừng thèm muốn cao lương mỹ vị của nó làm gì.
7 Vì lòng người ta nghĩ sao, con người họ thể ấy.
Nó nói với con rằng, “Mời bạn ăn! Mời bạn uống!”
Nhưng lòng nó chẳng muốn con ăn uống chút nào.
8 Nếu con đã lỡ ăn miếng nào rồi, hãy nôn mửa nó ra,
Và con sẽ phí những lời khen ngợi tao nhã của con.
9 Ðừng phí lời con với kẻ dại dột,
Vì nó sẽ khinh bỉ những lời khôn ngoan của con.
10 Ðừng di chuyển mốc địa giới đã có sẵn từ xưa,
Ðừng lấn đất của các cô nhi côi cút.
11 Vì Ðấng Cứu Chuộc họ đầy quyền năng,
Ngài sẽ binh vực duyên cớ của họ để chống lại con.
12 Con hãy hết lòng áp dụng những lời giáo huấn,
Hãy để tai con vào những lời tri thức.
13 Ðừng e ngại khi phải sửa phạt con trẻ,
Nếu con dùng roi vọt, nó cũng chẳng chết đâu.
14 Nếu con phải dùng roi vọt để sửa trị nó,
Con sẽ cứu linh hồn nó khỏi sa vào âm phủ.
15 Con ơi, nếu lòng con khôn ngoan,
Lòng ta rất vui mừng; đúng vậy, chính ta.
16 Thật vậy linh hồn ta sẽ vui mừng
Khi môi con nói lời chính đáng.
17 Ðừng để lòng con ganh tị với những kẻ tội lỗi,
Nhưng suốt ngày hãy kính sợ Chúa luôn luôn.
18 Chắc chắn con sẽ có một tương lai tốt đẹp;
Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.
19 Con ơi, hãy lắng nghe và hãy khôn ngoan,
Hãy hướng lòng con vào con đường chính đáng.
20 Đừng nhập bọn để say sưa với những bợm rượu;
Đừng đi theo những kẻ ham ăn nhậu suốt ngày.
21 Vì những kẻ say sưa và ăn nhậu sẽ chóng thành nghèo đói;
Còn những kẻ cứ say rượu lừ đừ sẽ rách rưới tả tơi.
22 Hãy lắng nghe lời cha, người đã sinh con,
Chớ khinh bỉ mẹ con khi mẹ con già yếu.
23 Hãy mua chân lý, và đừng bán nó đi;
Hãy mua khôn ngoan, học thức, và thông sáng.
24 Cha của người ngay lành sẽ vui mừng khôn xiết;
Ai sinh được đứa con khôn sẽ vui thỏa biết bao.
25 Hãy làm cho cha mẹ con được vui mừng hãnh diện;
Hãy làm cho người mẹ đã mang thai con được mát dạ hân hoan.
26 Con ơi, hãy dâng lòng con cho ta,
Hãy để mắt con noi theo các đường lối ta.
27 Vì người kỹ nữ là hố sâu thăm thẳm,
Người phụ nữ lăng loàn là giếng hẹp thẳm sâu.
28 Nàng nằm rình con mồi như một tên cướp giật,
Nàng làm gia tăng số kẻ bội tín với vợ giữa loài người.
29 Ai gặp cơn hoạn nạn? Ai gặp phải ưu sầu?
Ai thường gây xung đột? Ai cự nự than phiền?
Ai bị thương tích vô cớ? Ai có cặp mắt đỏ ngầu?
30 Ðó là những kẻ la cà nán trễ bên rượu,
Ðó là những người cứ tiếp tục nhấm nháp các thứ rượu pha.
31 Chớ nhìn xem rượu khi nó đỏ hồng,
Khi nó sủi bọt lấp lánh trong ly,
Để rồi trôi tuốt tuột vào trong cuống họng;
32 Vì đến cuối cùng nó sẽ cắn như rắn,
Nó sẽ làm đau nhức như bị rắn độc cắn.
33 Mắt con sẽ hoa lên và thấy những điều xằng bậy,
Và từ đầu óc con sẽ ra những lời lẽ tầm phào.
34 Con sẽ cảm thấy như bị chơi vơi giữa biển cả,
Con sẽ có cảm tưởng như đang đeo trên chót vót cột buồm.
35 Con sẽ nói, “Họ đánh tôi, nhưng tôi không thấy đau.
Họ đập tôi, nhưng tôi không cảm biết.
Khi nào tôi mới tỉnh lại?
Chắc tôi phải đi tìm một ly rượu nữa.”
24 Ðừng ganh tị với phường gian ác,
Cũng đừng mong cộng tác với chúng làm gì;
2 Vì tâm trí chúng cứ toan tính chuyện bạo tàn,
Và môi miệng chúng nói toàn lời gây rắc rối.
3 Nhờ khôn ngoan căn nhà được xây dựng;
Nhờ thông sáng nó được thiết lập vững vàng;
4 Nhờ tri thức các phòng được đầy dẫy
Mọi thứ của cải vừa quý lại vừa sang.
5 Người khôn ngoan quả có sức lực;
Người tri thức quyền lực càng gia tăng.
6 Con hãy dùng mưu chước khôn ngoan mà đánh giặc,
Con phải nhờ nhiều mưu sĩ giỏi mới có chiến thắng đem về.
7 Sự khôn ngoan thật quá cao xa với kẻ dại;
Ở cổng thành nó chẳng thể mở miệng nói ra lời.
8 Kẻ nào mưu tính làm điều ác
Sẽ bị gọi là kẻ có thủ đoạn độc ác.
9 Toan tính kế hoạch để làm chuyện điên rồ là tội lỗi;
Kẻ nhạo báng bị thiên hạ ghê tởm.
10 Nếu con ngã lòng trong ngày nghịch cảnh,
Sức lực con quả thật yếu thay.
11 Hãy giải cứu những kẻ bị mang đi hành quyết,
Hãy giữ lại mạng những kẻ lảo đảo bước đến chỗ hành hình.
12 Nếu con nói, “Này, chúng tôi nào hay biết chuyện ấy.”
Ðấng cân nhắc lòng người há không biết rõ lòng con sao?
Ðấng gìn giữ linh hồn con há không biết điều đó sao?
Ngài há chẳng báo trả mỗi người tùy theo việc họ làm sao?
13 Con ơi, hãy ăn mật ong, vì nó ngon ngọt lắm,
Những giọt mật nhểu ra từ tàng ong sẽ làm ngọt lịm lưỡi con,
14 Hãy biết rằng khôn ngoan cũng ngọt ngon cho linh hồn như thế;
Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ có một tương lai tốt đẹp,
Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.
15 Hỡi kẻ gian ác, chớ nằm đó rình nhà người ngay lành;
Ðừng xâm phạm nơi ở của người công chính.
16 Vì dù họ ngã đến bảy lần, họ cũng đứng dậy được;
Nhưng kẻ gian ác sẽ đổ nhào trong thì tai họa.
17 Ðừng vui mừng khi kẻ thù con ngã quỵ;
Lòng con chớ hân hoan khi nó thất thế sa cơ.
18 Kẻo Chúa thấy điều đó và Ngài chẳng bằng lòng,
Rồi Ngài ngưng cơn thịnh nộ khỏi nó chăng.
19 Ðừng bực bội vì những người gian ác,
Chớ phân bì khi kẻ ác thành công;
20 Vì kẻ ác sẽ không có tương lai,
Ðèn kẻ ác sẽ nay mai tắt lịm.
21 Con ơi, hãy kính sợ Chúa và tôn kính vua;
Ðừng nhập bọn với đám người phản nghịch.
22 Vì tai họa của chúng sẽ thình lình vụt đến;
Ai biết chúng sẽ tàn rụi ra sao khi cả hai cùng phạt?
Những Lời Khuyên Bảo Khác của Người Khôn Ngoan
23 Ðây cũng là những lời nói của người khôn ngoan:
Thiên vị khi xét xử là không tốt.
24 Ai nói với kẻ ác rằng, “Ngươi vô tội,”
Kẻ ấy sẽ bị dân nguyền rủa và các dân khác ghê tởm.
25 Nhưng ai quở trách kẻ ác sẽ được vui lòng,
Và phước hạnh sẽ đến với người ấy.
26 Lời đáp chính xác giống như một nụ hôn hôn trên môi.
27 Hãy sắp đặt công việc của con ở bên ngoài,
Hãy chuẩn bị mọi việc của con ngoài đồng áng cho chu tất;
Rồi sau đó mới bắt đầu xây cất nhà cho con.
28 Ðừng làm chứng nghịch lại người lân cận con vô cớ;
Ðừng để môi con nói những lời dối trá hại người.
29 Con đừng nói, “Ta sẽ làm cho nó như nó đã làm cho ta;
Ta sẽ báo trả cho nó những gì nó đã làm.”
30 Ta có đi ngang qua cánh đồng của một kẻ biếng nhác;
Đi ngang qua vườn nho của một kẻ thiếu hiểu biết thường tình;
31 Kìa, gai góc mọc tràn lan khắp chốn,
Các bụi gai phủ mặt đất um tùm, còn tường đá thì chỗ xiêu chỗ đổ.
32 Thấy như thế ta chạnh lòng suy nghĩ;
Ta nhìn xem và gẫm được một bài học ở đời:
33 Ngủ một chút, ngủ nướng thêm một chút,
Khoanh tay nằm nghỉ một chút,
34 Thì cái nghèo sẽ vụt đến như tên cướp bất chợt tấn công,
Và cái thiếu sẽ ập đến như kẻ ác có vũ khí bất thần đột kích.
Copyright © 2011 by Bau Dang