Chronological
19 Thà nghèo mà sống thanh liêm,
Còn hơn có môi miệng gian xảo và làm một kẻ dại.
2 Nhiệt thành nhưng thiếu tri thức thì không tốt;
Vội vàng làm nhưng chưa suy nghĩ kỹ chỉ làm hỏng việc[a] mà thôi.
3 Kẻ dại làm theo sự dại dột mình và thất bại;
Rồi nổi giận trong lòng và oán trách Chúa.
4 Khi giàu sang có lắm người xin kết bạn,
Lúc khó nghèo bạn hữu đều lìa bỏ lánh xa.
5 Kẻ làm chứng gian ắt phải mang hình phạt;
Kẻ nói dối không thoát khỏi bị sửa trị đâu.
6 Người quyền quý tốt bụng sẽ được nhiều người tìm xin ân huệ;
Người rộng rãi ban cho ai cũng mong được là bạn của mình.
7 Người nghèo khó ngay cả bà con ruột thịt còn xa lánh,
Huống chi là bị bạn bè lìa bỏ;
Khi người ấy đuổi theo xin giúp đỡ, họ đều đã cao bay xa chạy.
8 Ai tìm kiếm khôn ngoan là yêu mến linh hồn mình;
Ai giữ lấy thông sáng ắt sẽ được thịnh vượng.
9 Kẻ làm chứng gian ắt phải mang hình phạt,
Kẻ nói dối sớm muộn gì cũng sẽ bị tàn mạt tiêu vong.
10 Vinh hoa phú quý thật không xứng với kẻ rồ dại;
Tôi tớ mà cai trị người quyền quý lại càng không xứng hợp.
11 Người khôn ngoan thường hay chậm giận,
Người ấy lấy làm vinh hạnh bỏ qua lầm lỗi của người ta.
12 Vua giận dữ thét la như sư tử rống,
Lúc nguôi ngoai ban ân điển giống sương móc đồng xanh.
13 Con ngu muội là tai họa cho cha nó;
Vợ hay cãi khác nào nhà bị dột mãi khi trời mưa.
14 Nhà cửa và tài sản là cơ nghiệp do cha mẹ để lại;
Nhưng người vợ khôn ngoan thì do Chúa ban cho.
15 Kẻ biếng nhác ham mê ngủ nghỉ;
Kẻ biếng lười bị đói khổ triền miên.
16 Ai vâng giữ điều răn gìn giữ mạng sống mình;
Kẻ khinh thường đường lối mình ắt sẽ chết chắc.
17 Ai thương xót người nghèo là cho Chúa vay mượn;
Ngài sẽ trả lại đầy đủ việc phước thiện người ấy làm.
18 Hãy sửa trị con bạn khi còn tia hy vọng;
Nhưng lòng bạn đừng mong nó bị diệt vong.
19 Người giận dữ thái quá ắt chuốc lấy hình phạt;
Nếu bạn cứu người ấy lần này, hãy chuẩn bị để cứu lại lần sau.
20 Hãy lắng nghe lời khuyên bảo và hãy lãnh hội lời giáo huấn,
Ðể có được khôn ngoan hầu biết ứng biến trong tương lai.
21 Lòng người ta nghĩ ra nhiều mưu kế,
Nhưng chỉ ý định của Chúa mới đứng vững mà thôi.
22 Ðiều mong ước ở một người là lòng trung nghĩa của người ấy;
Thà làm một người nghèo hơn làm một kẻ nói dối.
23 Lòng kính sợ Chúa dẫn đến sự sống,
Có nó ở cùng thì sẽ được thỏa mãn và không bị chiếu cố bởi tai ương.
24 Kẻ biếng nhác chôn tay mình trong dĩa,
Không nhấc nổi tay lên đưa thức ăn vào miệng.
25 Ðánh kẻ nhạo báng, kẻ khờ khạo sẽ học được thận trọng;
Quở người thông sáng, người ấy sẽ lãnh hội thêm tri thức.
26 Kẻ đánh cha đuổi mẹ là đứa con bất hiếu.
Ấy là đứa con gây xấu hổ và sỉ nhục.
27 Con ơi, khi con không muốn nghe những lời chỉ dạy nữa,
Con sẽ lạc xa những lời của tri thức.
28 Kẻ làm chứng dối nhạo báng công lý;
Miệng kẻ gian tà ăn ngấu nghiến tội lỗi.
29 Các án phạt dành cho phường nhạo báng,
Các đòn roi dành cho lưng bọn điên rồ.
20 Rượu biến người ta thành kẻ nhạo báng,
Rượu mạnh khiến người ta ăn nói sỗ sàng,
Ai để rượu điều khiển mình là người kém khôn ngoan.
2 Cơn giận của vua như sư tử rống;
Chọc giận vua mạng sống sẽ lâm nguy.
3 Ai giữ mình khỏi dính vào cuộc xung đột là người đáng nể trọng,
Kẻ nào dại mới mong tham dự vào cuộc cãi vã mà thôi.
4 Kẻ biếng nhác không chịu làm việc trong mùa cày cấy,
Đến mùa gặt hái nó cầu xin nhưng chẳng có chi.
5 Mưu chước trong lòng người như nước ở giếng sâu;
Nhưng người thông sáng biết cách nào múc được nó lên.
6 Nhiều người cho mình là người trung thành,
Nhưng có mấy người là thật sự đáng tin?
7 Người ngay lành bước đi cách liêm khiết;
Phước hạnh thay cho con cháu người ấy biết nối bước đi theo.
8 Vua ngồi trên ngai xét xử,
Dùng mắt mình trừ khử mọi kẻ gian manh.
9 Ai có thể nói, “Ta đã tự làm cho lòng ta trong sạch,
Ta đã tự làm cho lòng mình sạch mọi tội lỗi ô nhơ?”
10 Hai bộ trái cân và hai bộ kích thước để lường gạt;
Cả hai đều gớm ghiếc trước mặt Chúa.
11 Bản tính của trẻ con bộc lộ qua hành động của nó;
Lòng trong sạch và ngay lành của nó có thể được nhận ra ngay.
12 Tai để nghe, mắt để thấy;
Cả hai đều do Chúa dựng nên.
13 Ðừng mê ngủ, nếu không, con sẽ trở nên nghèo đói,
Mở mắt chăm làm, con sẽ được no đủ và có dư dật thức ăn.
14 “Tệ quá! Tệ quá!” khách hàng chê giá đắt;
Mua rồi đi và khoe rằng đã mua được giá rẻ rề.
15 Vàng có đó và châu ngọc cũng nhiều đấy;
Nhưng người có môi tri thức thật quý giá hơn nhiều.
16 Hãy giữ lại áo choàng của kẻ bảo lãnh cho người xa lạ;
Hãy giữ lại của thế chân của kẻ bảo đảm cho người phụ nữ lăng loàn.
17 Bánh có được nhờ dối gạt mới ăn dường như ngon ngọt lắm;
Nhưng về sau miệng sẽ như ăn nhằm sỏi sạn khô khan.
18 Phải bàn luận trước rồi mới lập nên kế hoạch;
Phải có mưu lược cao rồi mới tuyên chiến xuất quân.
19 Kẻ lẻo mép tiết lộ những điều bí mật;
Bạn đừng nên tâm sự với kẻ hở môi.
20 Kẻ nào mắng cha chưởi mẹ,
Ngọn đèn của nó sẽ vụt tắt, để nó bị mù tối hoàn toàn.
21 Gia tài được hưởng cách hấp tấp lúc đầu,
Cuối cùng sẽ chẳng có phước gì.
22 Bạn đừng nói, “Tôi sẽ báo trả điều ác nó làm cho tôi.”
Hãy trông cậy Chúa, chắc chắn Ngài sẽ cứu bạn.
23 Chúa gớm ghiếc những bộ trái cân không thật;
Những cây cân không đúng đều bất hảo trước mặt Ngài.
24 Mọi bước tiến của con người đều do Chúa định;
Vậy làm sao người ta hiểu được đường lối mình?
25 Kẻ hấp tấp khấn hứa, “Con xin biệt riêng vật này ra thánh.”
Sau khi hứa nguyện rồi mới thấy là đã tự gài bẫy để bắt mình.
26 Vua khôn ngoan đoán phạt phường gian ác;
Áp dụng bánh xe luật hình nghiền nát chúng tiêu vong.
27 Linh tánh con người là ngọn đèn của Chúa,
Dò xét những nơi sâu thẳm nhất của lòng người.
28 Lòng nhân từ và sự thành tín giúp vua được giữ yên ngôi vị;
Ngôi nước vua được vững nhờ vào sự trung thành.
29 Vinh hiển của người trẻ tuổi là sức vóc;
Vẻ đẹp của bậc lão thành là mái tóc bạc phơ.
30 Bóp nặn vết thương tẩy ra mủ độc;
Sử dụng roi đòn làm trốc cả tà tâm.
21 Lòng của vua khác nào nước trong lòng bàn tay của Chúa;
Ngài muốn nghiêng về phía nào nó phải đùa về phía đó mà thôi.
2 Ai cũng cho đường lối mình là đúng theo mắt mình;
Nhưng Chúa cân nhắc động cơ trong lòng.
3 Sống ngay lành và thể hiện công lý làm cho Chúa vui lòng
Hơn dâng con vật hiến tế lên Ngài.
4 Cặp mắt kiêu căng, tấm lòng kiêu ngạo,
Ngọn đèn của kẻ ác, đều là tội lỗi.
5 Kế hoạch của người cần mẫn sẽ làm cho dư dả;
Nhưng mọi kẻ bất cẩn vội vàng sẽ đói rã vì nghèo.
6 Kẻ dùng miệng lưỡi gạt gẫm người ta để được của cải,
Là gài bẫy để giết mình, và thứ của cải đó sẽ tan đi như hơi nước.
7 Sự tàn bạo của những kẻ ác sẽ cuốn trôi chúng đi,
Vì chúng đã khước từ hành động theo công lý.
8 Ðường lối của kẻ tội lỗi là lươn lẹo;
Cách xử sự của người trong sạch là ngay thẳng.
9 Thà sống ở một góc trên rầm nhà,
Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.
10 Tâm hồn của kẻ ác khao khát chuyện gian tà;
Mắt nó chẳng xót xa dù đó là người lân cận.
11 Khi kẻ nhạo báng bị hình phạt, người khờ khạo sẽ khôn ra;
Khi người khôn ngoan được giáo huấn, họ sẽ có thêm tri thức.
12 Ðấng Công Chính xét soi nhà kẻ ác;
Ngài sẽ quăng chúng vào chỗ tan nát diệt vong.
13 Ai bịt tai không nghe tiếng kêu xin của người nghèo khó;
Ðến lượt nó van nài, sẽ chẳng có ai nghe.
14 Quà tặng kín đáo làm hạ đi cơn phẫn nộ;
Ðưa của hối lộ vào lòng cơn thịnh nộ nguôi ngoai.
15 Khi công lý được thi hành, người ngay lành coi đó là niềm vui;
Nhưng kẻ làm ác lại cho là nỗi bất an xui xẻo.
16 Kẻ lìa bỏ con đường tri thức sẽ nhập bọn với những người chết.
17 Kẻ ham ăn chơi đàng điếm sẽ trở nên nghèo khó;
Kẻ khoái nhậu nhẹt rượu chè sẽ chẳng giàu có được đâu.
18 Kẻ ác sẽ thành món tiền chuộc cho người ngay lành,
Kẻ bất nghĩa phải chịu nạn thay cho người ngay thật.
19 Thà sống ở một nơi vắng vẻ,
Hơn chia sẻ căn nhà với người đàn bà cáu kỉnh hay gây.
20 Của cải và dầu quý giá còn mãi trong nhà người khôn ngoan;
Nhưng kẻ dại dột có được gì liền tiêu xài hết sạch.
21 Ai đeo đuổi công chính và nhân từ sẽ tìm được sự sống, công chính, và tôn trọng.
22 Một người khôn tiến vào thành đầy dũng sĩ
Và triệt hạ được thành mà các dũng sĩ ấy cậy vào.
23 Ai canh giữ miệng mình và lưỡi mình
Là giữ linh hồn mình khỏi những rắc rối.
24 Kẻ kiêu ngạo và kiêu căng còn có tên là nhạo báng;
Nó cư xử cách xấc xược và phách lối với mọi người.
25 Sự thèm muốn của kẻ biếng nhác giết chết nó,
Vì đôi tay nó không chịu làm việc.
26 Kẻ gian ác suốt ngày thèm muốn và ước mơ,
Trong khi người ngay lành ban cho và chia sẻ rời rộng.
27 Con vật hiến tế của kẻ gian ác thật là gớm ghiếc;
Huống chi khi nó đem dâng mà với tà tâm.
28 Kẻ làm chứng dối sẽ bị diệt vong;
Nhưng người đáng được nghe sẽ có dư thời gian để phát biểu ý kiến.
29 Kẻ gian ác cứ vội chường ra mặt chai mày đá;
Còn người chính trực suy tính kỹ đường lối mình rồi mới ra đi.
30 Không có sự khôn ngoan nào, không có sự thông sáng nào, không có mưu kế nào
Có thể chống lại Chúa.
31 Người ta chuẩn bị ngựa cho ngày chiến tranh,
Nhưng chiến thắng do nơi Chúa định đoạt.
Copyright © 2011 by Bau Dang