Bible in 90 Days

¹³ Miingon sila, “Sige, dili ka namo patyon. Gapuson ka lang namo ug itugyan kanila.” Busa gigapos nila siyag duha ka bag-ong pisi ug gidala sa gawas sa langub.

¹⁴ Pag-abot nila sa Lehi, gitagbo siya sa mga Filistihanon nga nagasinggit. Gigamhan si Samson sa Espiritu sa Ginoo, ug nangabugto ang mga gapos nga daw sa tanod nga nasunog ug nangahulog kini gikan sa iyang mga kamot. ¹⁵ Unya may nakita siyang preskong bukog sa apapangig sa asno. Gikuha niya kini ug gigamit sa pagpatay sa 1,000 ka mga Filistihanon. ¹⁶ Unya miingon si Samson,

¹⁷ Pagkahuman, gilabay niya ang apapangig sa asno. Ug gitawag kadtong dapita nga Ramat Lehi.^[a]

¹⁸ Unya giuhaw pag-ayo si Samson, busa nanawag siya sa Ginoo. Miingon siya, “Gipadaog mo ako, apan karon mamatay na lang ba ako sa kauhaw ug mabihag sa mga Filistihanon nga wala nakaila kanimo?”^{[b] 19} Unya gipatubod sa Dios ang tubig gikan sa usa ka bangag sa yuta didto sa Lehi. Miinom si Samson ug mibalik ang iyang kusog. Busa gitawag niya kadtong tuboran ug En Hakore.^[c] Anaa pa kini sa Lehi hangtod karon.

²⁰ Gipangulohan ni Samson ang mga Israelinhon sulod sa 20 ka tuig. Ug sulod niadtong panahona, sakop sa gahom sa mga Filistihanon ang Israel.

Si Samson didto sa Gaza

16 Usa ka adlaw, miadto si Samson sa Gaza nga usa ka lungsod sa Filistihanon. May nakaila siya didto nga usa ka babayeng nagabaligya sa iyang dungog, ug nakigdulog siya sa maong babaye. ² Nahibaloan sa mga taga-Gaza nga atua didto si Samson, busa gilibotan nila ang lungsod ug tibuok gabii nga gibantayan ang pultahan sa lungsod. Wala silay laing gihimo niadtong gabhiona, tungod kay nagkasabot sila nga patyon nila si Samson nianang pagkabuntag. ³ Apan hangtod lang sa tungang gabii nakigdulog si Samson sa babaye. Pagkahuman, mibangon siya ug miadto sa pultahan sa lungsod. Giibot niya ang duha ka haligi dala ang sira ug ang mga trangka niini. Unya gipas-an niya kini ug gidala sa kinatumyan sa bungtod nga nagaatubang sa Hebron.

Si Samson ug si Delilah

⁴ Human niini, nahigugma si Samson sa usa ka babaye nga ginganlag Delilah nga didto nagpuyo sa lugut sa Sorek. ⁵ Unya, miadto kang Delilah ang mga pangulo sa mga Filistihanon ug miingon kaniya, “Daniha siya ug susiha kon unsay sekreto sa talagsaon niyang kusog aron magapos namo siya ug mapildi. Kon mahimo mo kana, ang matag usa kanamo mohatag kanimo ug 1,100 ka buok nga pilak.”

⁶ Busa miingon si Delilah kang Samson, “Palihog, sultihi ako sa sekreto sa imong talagsaong kusog. Pananglit may modakop kanimo, unsay angayng buhaton aron ka magapos ug mapildi?” ⁷ Mitubag si Samson, “Kon gapuson ako ug pito ka bag-ong higot sa pana nga wala pa mauga, mahimo na lang nga sama sa ordinaryong tawo ang akong kusog.”

⁸ Gisulti kini ni Delilah sa mga pangulo sa Filistihanon. Gihatagan nila siya niadtong mga higot ug gigapos niya si Samson, ⁹ samtang may pipila ka mga Filistihanon nga nanago sa pikas nga kuwarto. Pagkahuman, misinggit si Delilah, “Samson! May mga Filistihanon nga nagaabot sa pagdakop kanimo!” Apan gipangbugto lang ni Samson ang gihigot kaniya nga daw sama lang kini sa mga tanod nga nangabugto sa dihang nadapat sa kalayo. Busa wala gayod mahibaloi ang sekreto sa iyang talagsaong kusog.

¹⁰ Unya miingon si Delilah kang Samson, “Gitunto mo lang ako. Namakak ka kanako! Sige na, sultihi ako kon unsay buhaton aron ka magapos.” ¹¹ Miingon si Samson, “Kon gapuson ako ug bag-ong mga pisi nga wala pa gayod magamit, mahimo na lang nga sama sa ordinaryong tawo ang akong kusog.”

¹² Busa mikuha si Delilah ug bag-ong mga pisi nga wala pa gayod magamit ug gigapos si Samson, samtang may pipila ka mga Filistihanon nga nanago sa pikas nga kuwarto. Pagkahuman misinggit siya, “Samson! May mga Filistihanon nga nagaabot sa pagdakop kanimo!” Apan gipangbugto lang ni Samson ang mga pisi nga gihigot sa iyang bukton nga daw sa mga tanod lamang kini.

¹³ Busa miingon pag-usab si Delilah kang Samson, “Hangtod karon gitunto mo lang gihapon ako ug gibakakan. Sige na, sultihi ako kon unsaon ka paggapos.” Miingon si Samson, “Kon ihigot mo ang pito ka pilakd sa akong buhok sa hablanan^[d] ug hugton sa usa ka ugsok mahimo na lang nga sama sa ordinaryong tawo ang akong kusog.”

¹⁴ Busa samtang natulog si Samson, gihigot ni Delilah ang pito ka pilakd sa buhok ni Samson sa hablanan, ug unya misinggit, “Samson! May mga Filistihanon!” Nakamata si Samson, naibot ang ugsok, ug nabira ang hablanan ug ang hinabol.

¹⁵ Unya miingon si Delilah kang Samson, “Miingon ka nga gihigugma mo ako, apan wala ka man diay pagsalig kanako. Makatulo mo na akong gitunto. Wala ka gayod mosulti kon unsay sekreto sa imong talagsaong kusog.” ¹⁶ Adlaw-adlaw niyang gipangutana si Samson hangtod nga napul-an na kini. ¹⁷ Busa gisultihan siya ni Samson sa kamatuoran. Miingon si Samson, “Wala gayod sukad maputli ang akong buhok. Kay bisan sa gipanamkon pa lang ako, hinalad na ako ingon nga Nazareo ngadto sa Dios. Busa, kon putlan ang akong buhok mawala ang akong kusog. Mahimo na lang akong sama sa ordinaryong tawo.”

¹⁸ Nabati ni Delilah nga nagsulti na si Samson sa tinuod. Busa nagsugo siya ug tawo nga mosulti sa mga pangulo sa mga Filistihanon nga mobalik sa iyang balay tungod kay gisulti na ni Samson ang tinuod. Busa namalik ang mga pangulo, dala ang pilak nga ibayad kang Delilah. ¹⁹ Gipakatulog ni Delilah si Samson diha sa iyang paa. Sa dihang nakatulog na kini, mitawag siya ug usa ka tawo aron putlon ang pito ka pilakd sa buhok ni Samson. Niining paagiha, nawad-an ug kusog si Samson ug gipadakop siya ni Delilah. ²⁰ Misinggit si Delilah, “Samson! May mga Filistihanon nga nagaabot sa pagdakop kanimo!” Pagmata ni Samson abi niyag makabuhi ra gihapon siya sama sa una. Apan wala siya masayod nga mibiya na kaniya ang Ginoo. ²¹ Gidakop siya sa mga Filistihanon ug gilugit ang iyang mga mata. Unya gidala nila siya sa Gaza, gikadenahan ug bronsi, ug gipatrabaho sa galingan sa prisohan. ²² Apan mibalik pagtubo ang iyang buhok.

Ang Pagkamatay ni Samson

²³ Usa niana ka higayon, nagtigom ang mga pangulo sa mga Filistihanon aron paghimo ug dakong kasaulogan ug paghalad ug daghang mga halad sa ilang dios nga si Dagon. Kay matod nila, “Gitugyan kanato sa atong dios si Samson nga atong kaaway.” ²⁴ Sa dihang nakita siya sa mga tawo, gidayeg nila ang ilang dios. Miingon sila, “Gitugyan kanato sa atong dios ang atong kaaway nga naghatag ug dakong kadaot sa atong yuta ug mipatay ug daghan sa atong katawhan.” ²⁵ Ug sa ilang kalipay, nakahunahuna sila nga himuon si Samson nga kalingawan. Busa gipagawas nila si Samson sa prisohan ug gipatindog sa taliwala sa duha ka haligi ug gihimo nga kataw-anan. ²⁶ Miingon si Samson sa batan-on nga naggiya kaniya, “Ibutang ang akong kamot sa mga haligi nga nagasuporta niining templo aron makasandig ako.” ²⁷ Naghuot ang mga tawo sa templo. Atua usab didto ang tanang mga pangulo sa mga Filistihanon. Sa atop lang, adunay 3,000 ka tawo, lalaki man ug babaye. Nalingaw sila sa pagtan-aw kang Samson.

²⁸ Unya nagaampo si Samson, “O Ginoong Dios, hinumdomi ako. Palihog, ibalik ang akong kusog sa kataposan nga higayon, aron makapanimalos ako sa mga Filistihanon sa paglugit nila sa akong mga mata.” ²⁹ Nanukod si Samson sa duha ka haligi nga anaa sa tunga, nga maoy nagpugong sa tibuok templo. Ang usa niya ka kamot didto sa usa ka haligi, ug ang pikas kamot, sa laing haligi. ³⁰ Unya misinggit siya, “Itugot nga mamatay ako kauban sa mga Filistihanon.” Ug sa tibuok niyang kusog, gitulod niya ang mga haligi, ug natumpag ang templo ug nahugnoan ang mga pangulo ug ang tanang mga tawo nga atua didto. Mas daghang mga tawo ang iyang napatay niadtong higayona kay sa niadtong buhi pa siya.

³¹ Unya miadto sa Gaza ang mga igsoon ug mga paryente ni Samson, ug gikuha ang iyang patayng lawas. Gilubong nila siya didto sa gilubngan sa iyang amahan nga si Manoa, sa tunga-tunga sa Zora ug Eshtaol. Nangulo si Samson sa Israel sulod sa 20 ka tuig.

Ang mga dios-dios ni Micas

17 May usa ka tawo nga ginganlag Micas nga nagpuyo sa kabungtoran sa Efraim. ² Usa ka adlaw, miingon si Micas sa iyang inahan, “Sa dihang nawala ang imong 1,100 ka mga salapi, nadungog ko nga gitunglo mo ang nagkuha. Ania ang salapi, ako ang nagkuha.” Miingon ang iyang inahan, “Hinaut nga panalanginan ka sa Ginoo, anak.” ³ Giuli ni Micas ang 1,100 ka mga pilak sa iyang inahan. Miingon ang iyang inahan, “Ihalad ko kini sa Ginoo alang sa kaayohan sa akong anak. Gamiton ko kini sa pagpahimo ug rebulto nga kinulit ug rebulto nga metal.^[e]” ⁴ Unya mikuha ang iyang inahan ug 200 ka pilak ug gihatag sa platero. Naghimo ang platero ug rebulto nga kinulit ug rebulto nga metal, ug sa dihang nahuman na kini, gibutang kini didto sa balay ni Micas.

⁵ Kini si Micas may kaugalingong kapilya sa mga dios. Naghimo siya ug sapot nga hinimo gikan sa bulawan ug mga rebulto ug gihimo niya nga pari ang usa sa iyang mga anak nga lalaki. ⁶ Niadtong panahona, walay hari sa Israel. Busa gihimo sa matag usa ang gituohan nila nga husto.

⁷ May usa ka batan-ong lalaki nga taga-Betlehem nga sakop sa Juda. Usa siya ka Levita nga temporaryong nagpuyo uban sa tribo ni Juda. ⁸ Mibiya kining tawhana sa Betlehem aron mangitag kapuy-an sa ubang dapit. Sa iyang paglakaw, nakaabot siya sa balay ni Micas, sa kabungtoran sa Efraim. ⁹ Gipangutana siya ni Micas, “Taga-asa ka?” Mitubag siya, “Taga-Betlehem nga sakop sa Juda, ug usa ako ka Levita. Nangita akog akong kapuy-an.” ^10-11 Miingon si Micas, “Dinhi ka na lang puyo uban kanako. Himuon ko ikaw nga akong magtatambag^[f] ug pari. Hatagan ko ikaw ug napulo ka buok nga pilak matag tuig, gawas sa mga bisti ug pagkaon ang akong ihatag sa imo.” Misugot ang Levita nga mopuyo uban ni Micas, ug giisip siya ni Micas nga usa sa iyang mga anak. ¹² Gihimo siyang pari ni Micas ug gipapuyo didto sa iyang balay. ¹³ Miingon si Micas, “Karon, nasiguro ko na nga panalanginan ako sa Ginoo tungod kay may pari na ako nga usa ka Levita.”

Si Micas ug ang Tribo ni Dan

18 Niadtong panahona walay hari ang Israel. Ug sa mao usab nga panahon, ang tribo ni Dan nangita ug dapit nga ilang kapuy-an ug maisip nga ila na gayod. Sa mga tribo sa Israel, ang tribo ni Dan ang wala pa makadawat sa ilang panulondon nga yuta hangtod niadtong panahona. ² Busa nagpili sila ug lima ka maisog nga mga lalaki sa ilang tribo nga maoy mangita ug dapit nga kapuy-an nilang tanan. Kining lima ka lalaki gikan sa mga lungsod sa Zora ug Eshtaol.

Sa ilang pagpanglakaw, nakaabot sila sa kabungtoran sa Efraim, ug nagpalabay sa kagabhion sa balay ni Micas. ³ Samtang didto sila, namatikdan nila ang sinultihan sa batan-ong Levita. Busa gipangutana nila siya, “Nganong ania ka dinhi? Kinsa ang nagdala kanimo dinhi? Ug unsay gibuhat mo dinhi?”

⁴ Gisulti sa Levita kanila ang gibuhat ni Micas alang kaniya, ug midugang sa pag-ingon, “Nagatrabaho ako dinhi ingon nga pari ni Micas ug ginasuweldohan niya ako.” ⁵ Miingon sila kaniya, “Kon mao kana, pangutan-a kuno ang Dios kon magmalampuson ba kining among lakaw.” ⁶ Mitubag ang pari, “Ayaw kamo kabalaka. Ubanan kamo sa Ginoo sa inyong lakaw.”

⁷ Nagpadayon ang lima ka mga lalaki ug nakaabot sila sa Laish. Nakita nila nga hapsay ang kinabuhi sa mga tawo didto sama sa mga Sidonhon. Malinawon kini nga dapit. Ug maayo ang ilang kahimtang tungod kay walay nagsamok o misulay sa pagsakop kanila. Kining dapita layo sa mga Sidonhon ug ang mga tawo walay pagpakiglambigit sa taga-laing dapit. ⁸ Sa dihang mibalik sila sa Zora ug Eshtaol, gipangutana sila sa ilang mga paryente kon unsa ang ilang nakita. ⁹ Miingon sila, “Tana, sulongon na nato sila! Nakita namo nga maayo kaayo ang ilang dapit. Busa lihok na kamo, dili na kita maglangan. Sulongon na nato ug panag-iyahan ang maong yuta. ¹⁰ Halapad kadto nga yuta ug abunda sa tanan natong gikinahanglan. Ug usa pa, wala sila maghunahuna nga may mosulong kanila. Gihatag na sa Dios kanato kadtong dapita.”

¹¹ Busa migikan sa Zora ug Eshtaol ang 600 ka mga armadong kalalakin-an sa tribo ni Dan. ¹² Mitungas sila ug nagkampo sa kasadpang bahin sa lungsod sa Kiriat Jearim sa Juda. (Busa hangtod karon, gitawag pa gihapon kadtong dapita nga Kampo ni Dan.) ¹³ Gikan didto, mipadayon sila paglatas sa kabungtoran sa Efraim, hangtod nga nakaabot sila sa balay ni Micas.

¹⁴ Unya, kadtong lima ka lalaki nga naniid sa Laish miingon sa ilang mga paryente, “Nasayod ba kamo nga sa usa niining mga balaya may sapot nga hinimo gikan sa bulawan, may rebulto nga kinulit, ug may rebulto nga metal,^[g] gawas pa sa uban nga mga dios-dios? Hunahunaa ninyo kon unsay maayo natong buhaton.” ¹⁵ Mihapit sila sa balay ni Micas ug nangumusta sa Levita nga nagapuyo didto. ^16-17 Samtang nagtindog sa may pultahan ang Levita uban sa 600 ka mga armadong kalalakin-an sa tribo ni Dan, misulod kadtong lima ka espiya sa balay ni Micas ug gipanguha ang rebulto nga kinulit, ang rebulto nga metal, ang sapot nga hinimo gikan sa bulawan, ug uban pang mga dios-dios.

¹⁸ Sa dihang nakita sa pari nga gipanguha sa lima ka espiya kadtong mga butanga, nangutana siya, “Nganong gipanguha man ninyo kana?” ¹⁹ Mitubag sila, “Hilom! Ayaw pagsaba. Uban hinuon kanamo kay himuon ka namong pari ug magtatambag. Dili ba mas maayo nga mahimong pari sa usa ka tribo sa Israel kaysa usa lang ka panimalay?” ²⁰ Miangay ang pari sa gitanyag kaniya, busa gikuha niya ang sapot nga hinimo gikan sa bulawan, ang rebulto nga kinulit, ug uban pa nga mga dios-dios, ug miuban kanila.

²¹ Sa nagalakaw sila, nagauna kanila ang ilang mga kabataan, mga kahayopan, ug mga kagamitan. ²² Layo-layo na sila sa balay ni Micas sa dihang nahibaloan ni Micas ang nahitabo. Busa gitigom niya ang iyang mga silingan ug gigukod ang mga kaliwat ni Dan. ²³ Naapsan nila kini ug gisinggitan. Milingi ang mga kaliwat ni Dan ug nangutana kang Micas, “Unsay nahitabo kanimo nga gigukod man ninyo kami?”

²⁴ Mitubag si Micas, “Gikuha ninyo ang hinimo ko nga mga dios ug ang akong pari, ug nanglakaw kamo. Wala nay nahibilin kanako. Unya mangutana kamog unsay nahitabo kanako?” ²⁵ Miingon sila, “Maayo pag mohilom ka na lang, kay basin ug masuko ang uban namong mga kauban ug patyon ka nila apil ang imong pamilya.” ²⁶ Ug nagpadayon sila sa ilang lakaw. Nakita ni Micas nga wala siyay dag-anan kanila, busa mipauli na lang siya.

²⁷ Miadto ang mga kaliwat ni Dan sa Laish dala ang mga rebulto ni Micas ug ang iyang pari. Malinawon nga dapit ang Laish ug wala maghunahuna ang mga lumulupyo niini nga may mosulong kanila. Gisulong ug gipamatay sa kaliwat ni Dan ang mga tawo sa Laish, ug gisunog ang tibuok lungsod. ²⁸ Walay nakatabang sa mga taga-Laish tungod kay layo sila sa Sidon ug wala usab sila makig-abin sa taga-laing dapit. Ang lungsod sa Laish nahimutang sa kapatagan sa Bet Rehob. Gipatukod kini pag-usab sa mga kaliwat ni Dan ug ilang gipuy-an. ²⁹ Giilisan nilag Dan ang ngalan niadtong dapita sunod sa ngalan sa ilang katigulangan nga si Dan nga usa sa mga anak ni Jacob.^{[h] 30} Gipahimutang nila ang rebulto nga kinulit ni Micas ug ilang gisimba. Si Jonatan nga anak ni Gershom ug apo ni Moises ang gihimo nilang pari. Sukad niadto, ang kaliwat na ni Jonatan ang nagaalagad ingon nga ilang mga pari hangtod sa panahon nga gibihag ang Israel. ³¹ Sa tibuok panahon nga didto sa Shilo ang tolda sa Dios, ang dios-dios usab ni Micas mao ang gisimba didto sa Dan.

Ang Levita ug ang iyang Asawa nga Sulugoon

19 Sa panahon nga wala pay hari ang Israel, may usa ka Levita nga nagpuyo sa layong dapit sa kabungtoran sa Efraim. Kini nga Levita nakapangasawa ug sulugoon nga taga-Betlehem, nga sakop sa Juda. ² Apan nanglaki kining iyang asawa, ug mipauli kini sa balay sa iyang mga ginikanan sa Betlehem. Nagpabilin siya didto sulod sa upat ka bulan. ³ Unya nakadesisyon ang Levita nga apason ang iyang asawa ug alam-alaman nga makig-uli kaniya. Nagdala siyag duha ka asno ug usa ka sulugoon. Pag-abot niya didto, gipadayon siya sa babaye, ug sa dihang nakita siya sa amahan sa babaye, giabiabi siya pag-ayo. ⁴ Gipugos siya sa iyang ugangan nga magpabilin didto. Busa nagpabilin siya sulod sa tulo ka adlaw nga didto man nagakaon, nagainom, ug nagatulog.

⁵ Sa ikaupat nga adlaw, sayo pa kaayo silang mibangon ug nanghipos kay mopauli. Apan miingon ang amahan sa babaye ngadto sa iyang umagad, “Kaon una kamo sa dili pa molakaw.” ⁶ Busa mikaon sila. Miingon pag-usab ang amahan sa babaye, “Ugma na lang kamo lakaw kay maglipay-lipay una kita dinhi.” ⁷ Molakaw na unta ang lalaki apan nagsigeg pamugos ang iyang ugangan, busa nagpabilin na lang sila. ⁸ Pagkabuntag, sa ikalima nga adlaw, nagaandam na sila aron manglakaw, apan miingon na usab ang amahan sa babaye, “Kaon una kamo ug unya na lang kamo sa hapon lakaw.” Busa mikaon una sila. ⁹ Sa dihang molakaw na ang Levita, ang iyang asawa, ug ang iyang sulugoon, miingon ang amahan sa babaye, “Morag hapon na ug sa dili madugay mongitngit na. Maayo pag dinhi na lang una usab kamo matulog. Paglipay-lipay una kamo, ug ugma sayo kamog lakaw.”

^10-11 Apan wala na gayod mosugot ang Levita. Milakaw gayod sila sakay sa duha ka asno. Hapon na kaayo sa dihang miabot sila sa Jebus (nga mao ang Jerusalem). Busa miingon ang iyang sulugoon, “Maayo pa tingalig dinhi na lang kita matulog niining lungsod sa mga Jebusihanon.” ¹² Mitubag ang Levita, “Dili mahimo nga dinhi kita matulog sa dapit nga dili mga Israelinhon ang nagpuyo. Molahos kita sa Gibea. ¹³ Tana, mopadayon kita ug lakaw ug sa Gibea o sa Rama kita matulog.” ¹⁴ Busa nagpadayon sila. Misalop na ang adlaw sa dihang miabot sila duol sa Gibea nga sakop sa teritoryo ni Benjamin. ¹⁵ Misulod sila sa lungsod ug milingkod sa plasa, apan wala gayoy miagda kanila nga modayon sa ilang balay.

¹⁶ Sa dihang ngitngit na, may usa ka tigulang nga lalaki nga gikan sa iyang trabaho sa uma. Kining tigulanga didto kaniadto nagpuyo sa kabungtoran sa Efraim apan niadtong higayona didto sa Gibea, sa teritoryo ni Benjamin na siya nagpuyo.

¹⁷ Sa dihang nakita sila niining tigulanga, miduol kini kanila ug nangutana, “Taga-asa kamo ug asa kamo paingon?” ¹⁸ Mitubag ang Levita, “Gikan kami sa Betlehem nga sakop sa Juda, ug mopauli kami sa among balay^[i] sa kabungtoran sa Efraim. Apan walay miagda kanamo nga modayon sa ilang balay. ¹⁹ May pagkaon ug ilimnon kami alang sa among kaugalingon, ug may kumpay usab alang sa among mga asno. Wala na kamiy kinahanglanon pa.” ²⁰ Miingon ang tigulang, “Ayaw kamo kabalaka. Didto kamo sa akong balay katulog. Andam akong mohatag sa tanan ninyong kinahanglanon. Ayaw lang kamog katulog dinhi sa plasa.” ²¹ Busa gidala sila sa tigulang didto sa iyang balay. Gipakaon sa tigulang ang ilang mga asno, ug unya nanghimasa sila ug nangaon.

²² Samtang naglipay sila, kalit lang nga gilibotan ug daotang mga tawo ang balay ug gisigihag dukdok ang pultahan. Miingon sila sa tigulang nga tag-iya sa balay, “Pagawasa ang bisita mong lalaki kay makighilawas kami kaniya.” ²³ Mitubag ang tigulang, “Ayaw, mga higala! Ayaw kamo paghimo ug daotan. Bisita ko kining tawhana ug makauulaw kanang inyong pagabuhaton. ²⁴ Ania ang iyang asawa ug ang akong anak nga dalaga. Ihatag ko sila kaninyo, ug buhata kanila ang gusto ninyong buhaton. Basta ayaw lang ninyo himoa kanang makauulaw nga butang sa akong bisita.”

²⁵ Wala mamati ang mga tawo kaniya, busa gipagawas sa Levita ang iyang asawa ug gitugyan kanila. Giamong-amongan nila siya sa tibuok gabii ug wala undangi hangtod nagbuntag. Pagkakaadlawon, gipalakaw nila ang babaye. ²⁶ Banagbanag na sa dihang miabot kini sa balay sa tigulang diin atua ang iyang bana. Natumba siya sa may pultahan ug didto na mabuntagi.

²⁷ Mibangon ang Levita pagkabuntag ug giablihan ang pultahan. Sa iyang paggawas aron mopadayon sa iyang lakaw, nakita niya ang iyang asawa nga naghapa ug ang mga kamot niini didto sa tumbanan sa pultahan. ²⁸ Miingon ang Levita, “Bangon na kay mopauli na kita.” Apan patay na diay^[j] ang babaye, busa gikarga niya kini sa iyang asno ug milakaw.

²⁹ Pag-abot niya sa iyang balay, mikuha siyag sundang ug giputol-putol niya sa 12 ka bahin ang patayng lawas sa iyang asawa, ug unya gipadala niya kini sa 12 ka tribo sa Israel. ³⁰ Miingon ang tanang nakakita niini, “Wala pa gayoy nahitabo nga sama niini sukad sa pagbiya sa mga Israelinhon sa Ehipto. Unsay angay natong buhaton?”

Nangandam ang Israel sa Pagpakiggira

20 Ang tanang mga Israelinhon, gikan sa Dan hangtod sa Beersheba ug gikan sa Gilead^[k] nagtigom sa Mizpa, atubangan sa Ginoo. ² Didto usab ang mga pangulo sa matag tribo sa Israel sa panagtigom sa katawhan sa Dios. Mikabat ug 400,000 ka mga sundalong armado sa espada ang ilang gidaghanon. ³ Nakadungog ang mga taga-Benjamin nga ang ilang mga isigka-Israelinhon nagtigom sa Mizpa.

Unya miingon ang mga Israelinhon, “Sultihi kami kon giunsa pagkahitabo niining hilabihan kadaotan nga binuhatan?” ⁴ Miingon ang Levita nga bana sa babaye nga gipatay, “Mihapit kami sa akong asawa sa Gibea, nga sakop sa Benjamin, aron didto matulog. ⁵ Sa dihang gabii na, gilibotan ug mga lalaki nga taga-Gibea ang balay nga among gisak-an. Buot unta nila akong patyon, apan gipuli-pulihan hinuon nila ug among-among ang akong asawa ug namatay kini. ⁶ Busa gikuha ko ang iyang patayng lawas ug giputol-putol, ug gipadala sa 12 ka tribo sa Israel, kay labihan gayod kadaotan ug makauulaw kining ilang gihimo dinhi sa Israel. ⁷ Karon, mga kaliwat ni Israel, unsa may angay natong buhaton?”

⁸ Nagkahiusa ang mga tawo sa pag-ingon, “Walay usa kanato nga mopauli. ⁹ Magripa kita kon kinsay mosulong sa Gibea. ¹⁰ Ang usa sa matag napulo ka mga kalalakin-an sa matag tribo ang moatiman sa paghatag ug pagkaon sa mga sundalo. Ang nahibilin mao ang manimalos sa mga taga-Gibea tungod sa makauulaw nilang gihimo sa Israel.” ¹¹ Busa nagkahiusa ang kalalakin-an sa Israel sa pagsulong sa Gibea.

¹² Nagpadala ug mga mensahero ang mga tribo sa Israel sa tanang dapit nga sakop sa Benjamin aron sa pag-ingon, “Unsa kining daotang butang nga nahitabo taliwala kaninyo? ¹³ Itugyan ninyo kanamo kanang mga walay pulos nga taga-Gibea nga naghimo niini kay among patyon aron mahanaw ang kadaotan gikan sa Israel.” Apan wala tagda sa mga kaliwat ni Benjamin ang mensahe sa ilang isigka-Israelinhon. ¹⁴ Namiya hinuon sila sa ilang mga lungsod ug nagtigom sa Gibea aron makiggira sa ilang isigka-Israelinhon. ¹⁵ Niadto gayong adlawa, nakatigom ang mga kaliwat ni Benjamin ug 26,000 ka mga sundalo walay labot sa 700 ka pinili nga mga sundalo nga taga-Gibea. ¹⁶ Kining 700 ka piniling mga sundalo puro walhon ug hanas kaayo sa paggamit ug lambayog. ¹⁷ Ang mga Israelinhon usab, walay labot sa tribo ni Benjamin, nakatigom ug 400,000 ka mga sundalo nga hanas gayod sa pagpakiggira.

Ang Gira sa Tribo ni Benjamin ug sa Ubang Israelinhon

¹⁸ Mitungas ang mga Israelinhon sa Betel ug nangutana sa Dios kon unsa nga tribo ang unang mosulong sa mga Benjaminhon. Mitubag ang Ginoo nga ang tribo ni Juda ang mouna. ¹⁹ Busa pagkasunod adlaw, sayo pa kaayong nagkampo ang mga Israelinhon duol sa Gibea. ²⁰ Unya nangadto sila sa Gibea sa pagpakiggira sa mga Benjaminhon. ²¹ Nanggawas ang mga Benjaminhon gikan sa Gibea sa pagpakiggira kanila. Ug nianang adlawa, 22,000 ka mga Israelinhon ang napatay sa mga Benjaminhon.

^22-23 Mitungas pag-usab ang mga Israelinhon sa Betel ug nanghilak didto hangtod sa gabii. Gipangutana nila ang Ginoo, “Makiggira pa ba kami pag-usab sa among kadugo nga mga Benjaminhon?” Mitubag ang Ginoo, “Oo.”

Busa gidasig nila ang usag usa ug nagpahimutang sila pag-usab sa mao gihapon nga dapit.

²⁴ Ug sa pagkasunod nga adlaw, gisulong nila ang mga Benjaminhon. ²⁵ Apan nanggawas ang mga Benjaminhon sa Gibea ug gitagbo ang ilang isigka-Israelinhon. Ug niining higayona, napatay na usab nila ang 18,000 ka Israelinhon nga armado tanan sa espada.

²⁶ Busa mitungas pag-usab ang mga Israelinhon sa Betel ug nanghilak. Nagpabilin sila didto ug nagpuasa sa presensya sa Ginoo nianang adlawa hangtod pagkagabii. Naghalad sila sa Ginoo ug mga halad nga sinunog ug mga halad alang sa maayong relasyon ngadto sa Ginoo. ^27-28 (Niadtong panahona, ang sudlanan sa Kasabotan sa Dios didto sa Betel ug ang nagaalagad didto mao si Finehas nga anak ni Eleazar ug apo ni Aaron.) Nangutana sila pag-usab sa Ginoo, “Makiggira pa ba kami pag-usab sa among mga kadugo nga Benjaminhon o dili?” Mitubag ang Ginoo, “Pakiggira kamo pag-usab kay ugma padag-on ko na kamo batok kanila.”

²⁹ Busa nagbutang ang mga Israelinhon ug mga sundalo nga mag-atang libot sa Gibea. ³⁰ Sa ikatulo ka adlaw, mipahimutang sila aron makiggira sa mga Benjaminhon, sama sa gihimo nila sa milabay nga mga higayon. ³¹ Ug sama sa nahitabo sa nanglabay nila nga pagpakiggira, gisugat sila sa mga Benjaminhon nga nanggawas gikan sa lungsod. Nakapatay ang mga Benjaminhon ug 30 ka mga Israelinhon sa kaumahan ug sa mga dalan paingon sa Betel ug sa Gibea. ³² Tungod kay nanagan ang mga Israelinhon, abi sa mga Benjaminhon ug napildi na usab nila ang mga Israelinhon. Wala sila masayod nga nagpagukod lang diay ang mga Israelinhon aron mahilayo sila sa lungsod.

³³ Sa pag-abot sa mga Israelinhon sa Baal Tamar, mipahimutang sila didto samtang ang mga nagaatang libot^[l] sa Gibea nanggawas. ³⁴ Ug ang 10,000 nga pulos pinili nga mga sundalo sa Israel misulong sa Gibea. Grabe ang gira ug wala masayod ang mga Benjaminhon nga hapit na ang ilang kalaglagan. ³⁵ Gipadaog sa Ginoo ang mga Israelinhon, ug niadtong adlawa nakapatay sila ug 25,100 ka Benjaminhon nga armado tanan sa espada. ³⁶ Nakaamgo ang mga Benjaminhon nga napildi na sila sa mga Israelinhon.

Ang Detalye sa Kadaogan sa mga Israelinhon

Nanagan ang dakong grupo sa mga sundalo sa Israel aron makasulong ang mga sundalo nga gipaatang nila sa lungsod sa Gibea. ³⁷ Samtang nagagukod ang mga Benjaminhon, kalit nga gisulong niadtong mga nagaatang ang Gibea ug gipamatay ang tanang mga tawo didto. ³⁸ Apan sa wala pa kini mahitabo, nagsabot na silang daan nga kon makita sa nanagan nga mga sundalo ang bagang aso gikan sa Gibea, ³⁹ mobalik sila aron sa pagpakiggira sa mga Benjaminhon. Ang mga Benjaminhon niadtong higayona nakapatay na ug 30 ka mga Israelinhon, busa abi nila ug napildi na usab nila ang mga Israelinhon sama sa nangagi nilang gira. ⁴⁰ Unya misugod pag-ulbo ang bagang aso gikan sa Gibea. Milingi ang mga Benjaminhon ug nakita nila ang bagang aso gikan sa lungsod. ⁴¹ Mibalik ang mga Israelinhon ug nangahadlok ang mga Benjaminhon tungod kay nakaamgo sila nga hapit na ang ilang kataposan. ⁴² Nanagan sila pahilayo sa mga Israelinhon, subay sa dalan paingon sa kamingawan, apan wala gayod sila makaikyas sa gira. Gipamatay sila sa mga tawo nga gikan sa kasikbit nga mga lungsod. ⁴³ Wala na silay kapaingnan tungod kay gilibotan sila sa mga Israelinhon ug wala sila undangi paggukod hangtod sa sidlakang bahin sa Gibea. ⁴⁴ 18,000 ka mga Benjaminhon ang napatay, ug tanan sila maisog nga mga sundalo. ⁴⁵ Ang uban nanagan ngadto sa kamingawan paingon sa dapit nga gitawag ug Bato sa Rimon, apan 5,000 ang napatay kanila sa dalan. Padayon sila nga gigukod sa mga Israelinhon hangtod sa Gidom ug nakapatay na usab ang mga Israelinhon ug laing 2,000 kanila. ⁴⁶ Sa kinatibuk-an, 25,000 ka mga Benjaminhon ang napatay niadtong adlawa. Mga maisog sila ug armado sa espada nga mga sundalo. ⁴⁷ May 600 ka buok nga nakaikyas ngadto sa dapit nga gitawag ug Bato sa Rimon, ug nagpuyo sila didto sulod sa upat ka bulan. ⁴⁸ Gibalikan sa mga Israelinhon ang mga lungsod sa Benjamin ug gipamatay nila ang mga nahibiling buhi nga ilang makita, apil ang mga kahayopan. Unya gisunog nila ang mga lungsod sa mga Benjaminhon nga ilang maagian.

Ang mga Asawa alang sa mga Benjaminhon

21 Didto sa Mizpa, misaad ang mga Israelinhon nga dili gayod nila tugotan nga makigminyo ang ilang mga anak nga babaye sa mga Benjaminhon. ² Unya, nangadto ang mga Israelinhon sa Betel, ug nagpabilin sila didto ug nagminatay ug hilak sa presensya sa Dios hangtod sa gabii. ³ Miingon sila, “Ginoo, Dios sa Israel, nganong nahitabo man kini? Nganong nakuhaan man ug usa ka tribo ang Israel?”

⁴ Pagkabuntag, naghimo sila ug halaran ug naghalad ug mga halad nga sinunog ug mga halad alang sa maayong relasyon. ⁵ Nagpangutan-anay sila kon unsa nga tribo sa Israel ang wala moadto sa ilang panagtigom atubangan sa Ginoo didto sa Mizpa, tungod kay nanumpa sila nga patyon ang dili moadto didto.

⁶ Naguol gayod sila sa nahitabo sa ilang kadugo nga mga Benjaminhon. Miingon sila, “Karong adlawa nakuhaan ug usa ka tribo ang Israel. ⁷ Unsay atong buhaton aron makapangasawa ang nahibilin pang mga Benjaminhon, kay nakapanumpa man kita sa Ginoo nga dili gayod nato ipaasawa kanila ang atong mga anak?”

⁸ Unya nagpangutan-anay sila, “Unsang triboha sa Israel ang wala moadto sa dihang nagtigom kita atubangan sa Ginoo didto sa Mizpa?” Ug nasayran nila nga wala didto ni usa sa mga taga-Jabes Gilead. ⁹ Tungod kay sa dihang giihap ang mga tawo, walay nakitang taga-Jabes Gilead. ^10-11 Busa nagpadala ang katilingban sa Jabes Gilead ug 12,000 ka maisog nga mga sundalo ug gimandoan sila, “Pangadto kamo sa Jabes Gilead ug pamatya sa hingpit ang tanang taga-didto, bata o tigulang, lalaki o babaye, gawas lang sa mga dalaga nga putli.” ¹² Ug didto nakakita sila ug 400 ka mga batan-ong dalaga nga wala pa mahilabti, ug gidala nila kini sa ilang kampo sa Shilo nga sakop sa Canaan.

¹³ Pagkahuman, nagpadala ang tibuok katilingban sa Israel ug mga mensahero ngadto sa mga Benjaminhon nga nanago sa dapit nga gitawag ug Bato sa Rimon aron pagsulti kanila nga mahimo na silang mopauli kay natapos na ang gira. ¹⁴ Ug tuod man, namauli ang mga Benjaminhon ug gihatag kanila sa mga Israelinhon ang mga dalaga nga taga-Jabes Gilead. Apan kulang sa ilang gidaghanon ang mga dalaga.

¹⁵ Naguol gayod ang mga Israelinhon sa nahitabo sa mga Benjaminhon tungod kay gibungkag sa Ginoo ang panaghiusa sa mga tribo sa Israel. ¹⁶ Busa miingon ang mga tigdumala sa katilingban sa Israel, “Wala nay nahibiling mga babayeng Benjaminhon. Unsay atong buhaton alang niadtong nangahibiling kalalakin-an nga wala pay mga asawa? ¹⁷ Maghimo kitag paagi aron makaangkon ug mga manununod ang mga Benjaminhon nga nangahibilin. Kinahanglang wala gayoy tribo sa Israel nga mawala. ¹⁸ Apan dili usab mahimo nga ipaasawa nato kanila ang atong mga anak tungod kay nakapanumpa na kita nga tunglohon kadtong motugot nga makigminyo ang iyang anak sa usa ka Benjaminhon.”

¹⁹ Unya nahinumdom sila nga hapit na ang tinuig nga pista alang sa Ginoo nga ginahimo didto sa Shilo. (Ang Shilo anaa sa amihan sa Betel, sa habagatan sa Lebona, ug sa sidlakan sa dalan nga gikan sa Betel paingon sa Shekem.) ²⁰ Giingnan nila ang mga Benjaminhon, “Panago kamo sa mga ubasan. ²¹ Kon makita ninyo ang mga dalaga nga taga-Shilo nga moagi aron manayaw sa pista, panggawas dayon kamo ug pamirag dalaga nga inyong pangasaw-on. Unya, pamauli na kamo sa inyong dapit. ²² Kon moreklamo kanamo ang ilang mga amahan o igsoong lalaki, ingnon namo sila nga pasagdan na lang kamo, ingon nga pabor alang kanamo tungod kay kulang kaninyo ang mga dalaga nga nakuha namo sa Jabes Gilead. Ug dili usab maingon nga nakalapas sila sa ilang saad tungod kay gikuha man ninyo ang mga dalaga nga walay pagtugot gikan kanila.”

²³ Busa mao kadto ang gihimo sa mga Benjaminhon. Matag usa kanila namira ug usa sa mga nanayaw ug gidala pauli aron mahimong asawa. Ug gitukod nila pag-usab ang ilang mga lungsod ug didto namuyo. ²⁴ Ang ubang mga Israelinhon namauli usab ngadto sa ilang kaugalingong yuta, ug sa ilang kaugalingong tribo ug panimalay.

²⁵ Niadtong mga panahona, walay hari sa Israel, busa ang matag usa nagbuhat sa mga butang nga iyang gituohan nga husto.

Ang Pag-unong ni Ruth kang Noemi

1 ^1-2 Sa panahon nga dili pa mga hari ang nagadumala^[m] sa Israel, miabot ang kagutom niini nga dapit. Busa si Elimelec nga taga-Betlehem nga sakop sa Juda miadto sa Moab uban sa iyang asawa ug duha ka anak nga lalaki, aron didto lang una mopuyo. Ang ngalan sa iyang asawa mao si Noemi ug ang ilang duha ka anak mao si Mahlon ug si Kilion. Mga kaliwat sila ni Efrata nga taga-Betlehem.

Sa dihang didto na sila nagpuyo sa Moab, ³ namatay si Elimelec. Busa si Noemi na lang uban sa iyang duha ka anak nga lalaki ang nahibilin. ⁴ Nangaminyo ang iyang mga anak ug mga babayeng Moabihanon. Ang ngalan sa usa mao si Orpah ug ang usa mao si Ruth. Paglabay sa napulo ka tuig, ⁵ namatay usab sila si Mahlon ug si Kilion, busa si Noemi na lang ang nahibilin.

⁶ Sa dihang nabalitaan ni Noemi nga gipanalanginan sa Ginoo ang iyang katawhan pinaagi sa iyang paghatag kanila ug maayong abot, nangandam siya sa pagbalik sa Juda uban ang iyang mga umagad. ⁷ Ug sa dihang nagalakaw sila balik sa Juda, ⁸ miingon si Noemi sa iyang duha ka umagad, “Balik na lang kamo sa inyong inahan. Hinaut pa nga pakitaan kamo ug kaayo sa Ginoo, maingon nga gipakita ninyo ang inyong kaayo nganhi kanako ug sa nangamatay ninyong mga bana. ⁹ Ug hinaut nga itugot sa Ginoo nga maminyo kamo pag-usab aron mapahimutang kamo sa inyong bag-ong panimalay.”

Unya gihagkan sila ni Noemi. Nanghilak silag kusog ¹⁰ ug miingon kang Noemi, “Mouban kami kanimo sa pagbalik mo ngadto sa imong mga katagilungsod.” ^11-12 Apan miingon si Noemi, “Pauli kamo sa inyo, mga anak. Nganong mouban pa man kamo kanako? Nagahunahuna ba kamo nga maminyo pa ako pag-usab ug manganak ug mga lalaki nga mahimo ninyong banahon? Dili na kana mahitabo pa kay tigulang na ako. Apan ibutang ta kon makapamana ako karong gabhiona ug unya manganak pa, ¹³ hulaton ba ninyo silang mangdagko? Dili lang ba una kamo magminyo tungod kanila? Dili kana mahimo, mga anak. Sa pagkatinuod, mas pait ang akong kinabuhi kay kaninyo, kay gipaantos ako sa Ginoo.”

¹⁴ Misamot na hinuon silag hilak ug kusog. Unya mihalok si Orpah sa iyang ugangan ug mipauli,^[n] apan si Ruth nagpabilin uban kang Noemi. ¹⁵ Miingon si Noemi, “Tan-awa ang imong bilas, mibalik na siya sa iyang mga katagilungsod ug sa iyang dios,^[o] busa uli na uban kaniya.” ¹⁶ Apan mitubag si Ruth, “Ayaw ako pugsa sa pagbiya kanimo, kay bisan asa ka moadto adto usab ako moadto, ug bisan asa ka mopuyo didto usab ako mopuyo. Ang imong mga katawhan mahimo usab nga akong mga katawhan, ug ang imong Dios mahimo usab nga akong Dios. ¹⁷ Kon asa ka mamatay, didto usab ako mamatay ug didto usab ilubong. Hinaut pa nga silotan ako sa Ginoo sa hilabihan gayod kon mubiya ako kanimo. Kamatayon lang ang makapahimulag kanako gikan kanimo.”

¹⁸ Sa dihang nakita ni Noemi nga desidido gayod si Ruth sa pag-uban kaniya, mihilom na lang siya. ¹⁹ Busa nagpadayon silang duha sa paglakaw hangtod nga nakaabot sila sa Betlehem. Pag-abot nila, nagkaguliyang ang tanang mga tawo. Miingon ang mga babaye, “Si Noemi ba gayod kini?”

²⁰ Miingon si Noemi kanila, “Ayaw ninyo ako tawgag Noemi,^[p] kondili tawga ninyo ako ug Mara,^[q] kay gihimong labihan kapait sa Makagagahom nga Dios ang akong kinabuhi. ²¹ Pagbiya ko dinhi anaa kanako ang tanan, apan gipabalik ako sa Ginoo nga walay nahot. Busa ayaw na ninyo ako tawgag Noemi, kay gipaantos ako sa Ginoo nga Makagagahom.”

²² Mao pa lay pagsugod sa ting-ani sa barley sa pag-abot ni Noemi sa Betlehem uban sa iyang umagad nga si Ruth nga Moabihanon.

Nailaila ni Ruth si Boaz

2 ^1-3 Usa ka adlaw, miingon si Ruth kang Noemi, “Tugoti ako sa pag-adto sa uma sa pagpanghagdaw^[r] ug mga uhay sa tawo nga motugot kanako sa paghimo niini.” Miingon si Noemi kaniya, “Sige anak, lakaw.” Busa milakaw si Ruth ug nanghagdaw sa mga uhay nga nabilin sa mga mangangani. Ug naatol nga didto siya nakapanghagdaw sa uma ni Boaz nga paryente ni Elimelec. Si Boaz usa ka adunahan ug inila nga tawo.

⁴ Unya miabot si Boaz gikan sa Betlehem ug mitimbaya sa mga mangangani, “Hinaut nga tabangan kamo sa Ginoo!” Mitubag ang mga mangangani, “Hinaut nga panalanginan ka sa Ginoo!” ⁵ Unya nangutana si Boaz sa sulugoon nga gitugyanan niya sa pagdumala sa mga mangangani, “Kinsa kanang batan-on nga babaye?” ⁶ Mitubag ang sulugoon, “Siya ang Moabihanon nga babaye nga miuban kang Noemi sa pagbalik niya dinhi gikan sa Moab. ⁷ Mihangyo siya kanako nga tugotan ko siya sa pagpanghagdaw sa mga uhay nga nabilin sa mga mangangani. Wala gayoy undang ang iyang pagtrabaho sukad pa ganinang buntag hangtod karon. Mipahulay lang siya makadiyot sa payag.^[s]” ⁸ Miingon si Boaz kang Ruth, “Ayaw na pagpanghagdaw sa ubang uma. Dinhi ka na lang manghagdaw uban sa akong mga sulugoong babaye. ⁹ Bantayi kon asa mangani ang akong mga tawo ug magsunod ka sa mga sulugoong babaye. Gipahimangnoan ko na ang akong mga tawo nga dili ka nila hilabtan. Ug kon uhawon ka, moinom ka lang diha sa mga banga nga gisudlan ug tubig sa akong mga tawo.”

¹⁰ Miluhod si Ruth agig pagtahod kang Boaz ug miingon, “Nganong maayo ka man kaayo kanako nga usa man lang ako ka dumuduong?” ¹¹ Mitubag si Boaz, “May nagsugilon kanako sa tanan nga gihimo mo alang sa imong ugangang babaye sukad sa pagkamatay sa imong bana—ang bahin sa imong pagbiya sa imong amahan ug inahan ug sa dapit diin ikaw natawo ug mipuyo uban sa mga tawong wala mo mailhi. ¹² Hinaut nga gantihan ka sa Ginoo sa imong gihimo. Hinaut nga dako nga ganti ang imong madawat gikan sa Ginoo, ang Dios sa Israel, nga imong gidangpan.” ¹³ Miingon si Ruth, “Maayo ka kaayo kanako, sir. Gidasig mo ako ug giayo sa pagpakigsulti bisan dili ako usa sa imong mga sulugoon.”

¹⁴ Sa dihang tingkaon na, miingon si Boaz kang Ruth, “Dali, pagkuhag pagkaon ug ituslob sa suka.” Busa milingkod si Ruth uban sa mga mangangani, ug gitunolan siya ni Boaz ug sinanlag nga lugas. Mikaon siya hangtod nabusog pag-ayo ug may salin pa gani siya. ¹⁵ Sa dihang mitindog na si Ruth aron manghagdaw pag-usab, giingnan ni Boaz ang iyang mga tawo, “Bisan manghagdaw pa si Ruth duol sa mga binugkos nga mga uhay ayaw ninyo siya pakaulawi.^{[t] 16} Kuhai hinuon ninyo siya ug mga uhay gikan sa mga binugkos ug ibilin alang kaniya, ug ayaw ninyo siya badlonga.”

¹⁷ Busa nanghagdaw si Ruth sa mga uhay hangtod sa pagsalop sa adlaw. Ug sa dihang nagiok na niya ang iyang nahagdaw nga barley, mga tunga kini sa sako. ¹⁸ Gidala niya kini pauli sa lungsod ug gipakita sa iyang ugangan^[u] nga si Noemi. Ug gikuha niya ang sobra sa iyang gikaon ug gihatag kang Noemi. ¹⁹ Nangutana si Noemi kaniya, “Diin ka nanghagdaw karong adlawa? Kang kinsang uma ka nanghagdaw? Bulahan ang tawo nga naghatag ug maayong pagtagad kanimo.”

Gisuginlan ni Ruth si Noemi nga didto siya nanghagdaw sa uma sa usa ka tawo nga ginganlag Boaz. ²⁰ Miingon si Noemi, “Hinaut nga panalanginan sa Ginoo si Boaz. Ginapakita niya ang iyang kaayo sa mga tawo nga buhi pa ug sa mga nangamatay na.” Ug miingon pa gayod siya, “Kana si Boaz duol natong paryente; usa siya nga may obligasyon sa pag-atiman kanato.”

²¹ Miingon si Ruth, “Miingon pa gani si Boaz kanako nga sa iya na lang nga mga tawo ako mouban sa pagpanghagdaw hangtod mahuman ang tanan niyang anihon.” ²² Miingon si Noemi kang Ruth, “Anak, mas maayo hinuon kon didto ka mouban sa iyang mga sulugoong babaye, kay basin kon unsa pa ang mahitabo kanimo kon didto ka manghagdaw sa ubang uma.”

²³ Busa didto nagauban-uban si Ruth sa mga sulugoong babaye ni Boaz sa pagpanghagdaw hangtod nga nahuman ang ting-ani sa barley ug sa trigo. Ug pabilin siya nga nagpuyo uban sa iyang ugangan.

Ang Hangyo ni Ruth kang Boaz

3 Usa ka adlaw, miingon si Noemi kang Ruth, “Anak, gusto kong maminyo ka na alang sa imong kaayohan. ² Nahinumdom ka ba kang Boaz nga atong paryente, nga ang iyang mga sulugoong babaye nakauban nimo sa pagtrabaho? Karong gabii magpalid siya ug barley. ³ Busa maligo ka, magpahumot, ug isul-ob ang nindot mong bisti. Unya moadto ka sa giokanan, apan ayaw pagpakita kaniya hangtod nga mahuman siya ug kaon ug inom. ⁴ Inigkatulog niya, bantayi kon asa siya mohigda. Ug kon makatulog na siya, duola ug walisa ang habol diha sa iyang tiilan ug didto ka matulog.^[v] Unya sultihan ka niya kon unsa ang imong buhaton.” ⁵ Mitubag si Ruth, “Himuon ko ang tanan mong gisulti.” ⁶ Busa miadto siya sa giokanan aron himuon ang tanang gisulti sa iyang ugangan.

⁷ Sa dihang nakahuman na si Boaz ug kaon ug inom, maayo kaayo ang iyang pamati. Mihigda siya sa kilid sa tinapok nga mga barley aron matulog. Hinay-hinay nga miduol si Ruth kaniya ug giwalis ang habol sa iyang tiilan ug mihigda didto. ⁸ Sa dihang mga tungang gabii na, nakamata si Boaz, ug sa iyang pagliso^[w] natingala siya nga may babaye nga nagahigda sa iyang tiilan. ⁹ Nangutana si Boaz, “Kinsa ka?” Mitubag siya, “Ako si Ruth. Duol mo akong paryente nga kinahanglan mong atimanon. Karon, taboni ako sa imong bisti sa pagpakita nga pangasaw-on ug atimanon mo ako.” ¹⁰ Miingon si Boaz, “Hinaut nga panalanginan ka sa Ginoo. Ang pag-unong nga gipakita mo karon sa imong pamilya mas labaw pa sa gipakita mo kaniadto.^[x] Kay wala ka mag-apas sa batan-ong lalaki, adunahan man siya o kabos. ¹¹ Busa ayaw kabalaka, kay himuon ko ang tanan mong gihangyo. Kay nasayran sa tanan kong mga katagilungsod nga buotan ka nga babaye. ¹² Tinuod nga duol mo ako nga paryente nga may obligasyon sa pag-atiman kanimo, apan may tawo pa nga mas duol mo nga paryente kay kanako. ¹³ Pabilin dinhi sa tibuok nga gabii, ug ugma sa buntag tan-awon nako kon dawaton niya ang iyang obligasyon kanimo. Kon mosugot siya, maayo; apan kon dili gani, ipanumpa ko sa buhi nga Ginoo nga dawaton ko ang obligasyon ko kanimo. Sige, dinhi na lang katulog hangtod buntag.”

¹⁴ Busa natulog si Ruth sa tiilan ni Boaz hangtod sa buntag, apan ngitngit pang mibangon si Ruth aron nga dili siya mailhan, kay dili gusto ni Boaz nga may makahibalo nga miadto si Ruth kaniya didto sa giokanan. ¹⁵ Miingon si Boaz kang Ruth, “Dad-a dinhi kanako ang gisul-ob mong kupo ug bukhara.” Gibukhad kini ni Ruth, ug gibuboan dayon kini ni Boaz ug mga unom ka takos^[y] nga barley ug gipapas-an niya kang Ruth. Unya mibalik si Ruth^[z] sa lungsod.

¹⁶ Sa pag-abot ni Ruth didto sa iyang ugangan, gipangutana siya, “Kumusta, anak?” Gisuginlan dayon siya ni Ruth sa tanan nga gihimo ni Boaz. ¹⁷ Ug miingon pa gayod si Ruth, “Dili gusto si Boaz nga mopauli ako kanimo nga walay dala, busa gihatagan niya ako niining barley nga unom ka takos.” ¹⁸ Miingon si Noemi, “Hulat lang anak, hangtod nga mahibaloan mo kon unsa gayod ang mahitabo, kay dili gayod mopahulay si Boaz hangtod nga matuman niya karong adlawa ang gihangyo mo kaniya.”

Gipangasawa ni Boaz si Ruth

4 Unya miadto si Boaz sa pultahan sa lungsod^[aa] ug milingkod didto. Sa dihang miagi ang mas duol nga paryente ni Elimelec nga giingon ni Boaz, miingon si Boaz kaniya, “Hapit una higala, ug lingkod.” Busa miduol ang tawo ug milingkod. ² Unya gitigom ni Boaz ang napulo ka mga tigdumala sa lungsod ug gipalingkod usab didto. Ug sa dihang nakalingkod na sila, ³ miingon si Boaz sa iyang paryente, “Mibalik na si Noemi gikan sa Moab, ug gusto niya nga ibaligya ang yuta sa atong paryente nga si Elimelec. ⁴ Nahunahunaan ko nga ipahibalo kini kanimo. Busa, kon gusto ka, palita kini atubangan niining mga tigdumala sa akong mga katagilungsod ug sa uban pang nagalingkod dinhi. Apan kon dili ka, sulti lang aron masayran ko. Sa tinuod lang, mas may katungod ka sa pagpalit niini, ug sunod lang ako kanimo.” Miingon ang tawo, “Sige, paliton ko kana.” ⁵ Apan miingon si Boaz, “Sa adlaw nga paliton mo ang yuta gikan kang Noemi, kinahanglan nga pangasaw-on mo usab ang Moabihanon nga balo nga si Ruth,^[ab] aron nga kon may anak na kamo, magpabilin ang yuta sa pamilya sa atong paryente nga namatay.^[ac]”

⁶ Sa dihang nadungog kini sa tawo, miingon siya, “Kon mao kana dili ko na lang paliton ang yuta kay tingalig maproblemahan pa ako sa akong kaugalingong yuta tungod kay apil ang mahimo namong anak ni Ruth may bahin na sa akong yuta. Ikaw na lay palit kay dili ko kana mahimo.”

⁷ Niadtong mga panahona sa Israel, aron may kalig-onan ang pagpalit sa yuta o ang pagbalhin sa katungod sa pagpalit sa yuta, huboon sa usa ka tawo ang iyang sandalyas ug ihatag ngadto sa mopalit. Mao kini ang pamaagi sa mga Israelinhon sa pagpamatuod nga lig-on na ang panagsabot.

⁸ Busa sa pag-ingon sa tawo kang Boaz, “Ikaw na lay palit sa yuta,” gihubo dayon niya ang iyang sandalyas ug gihatag kang Boaz.^{[ad] 9} Unya miingon si Boaz sa mga tigdumala sa lungsod ug sa tanang mga tawo didto, “Mga saksi kamo karong adlawa nga paliton ko na kang Noemi ang tanang kabtangan ni Elimelec, nga gipanunod ni Kilion ug ni Mahlon. ¹⁰ Ug dugang pa gayod, pangasaw-on ko si Ruth nga Moabihanon, nga balo ni Mahlon, aron nga kon may anak na kami, magpabilin ang mga kabtangan ni Mahlon sa iyang pamilya.^[ae] Ug dili mawala ang iyang kaliwat sa iyang mga katagilungsod.” Unya miingon si Boaz sa mga tawo sa palibot, “Saksi kamo karong adlawa!”

¹¹ Mitubag ang mga tigdumala sa lungsod ug ang tanang mga tawo didto sa pultahan, “Oo, mga saksi kami. Hinaut pa nga ang imong pangasaw-onon himuon sa Ginoo nga sama kang Raquel ug kang Lea nga nanganak ug daghan, nga maoy nahimong mga katawhan sa Israel. Hinaut nga maadunahan ka sa Efrata ug mahimong bantogan sa Betlehem. ¹² Hinaut pa nga ang mga anak nga ihatag sa Ginoo kanimo pinaagi niini nga babaye magpabantog sa imong pamilya sama sa pamilya ni Perez, ang anak ni Juda kang Tamar.”

Ang mga Katigulangan ni David

¹³ Busa gipangasawa ni Boaz si Ruth, ug pagbuot sa Ginoo nga magmabdos siya, ug nanganak siyag lalaki. ¹⁴ Miingon ang mga babaye kang Noemi, “Dalaygon ang Ginoo! Gihatagan ka niya karong adlawa ug apo nga moatiman kanimo. Hinaut nga mahimo siyang bantogan sa Israel! ¹⁵ Pabaskogon ug atimanon ka niya kon tigulang ka na, kay anak siya sa imong umagad nga nagpangga gayod kanimo labaw pa sa pagpangga sa pito ka anak nga lalaki.”

¹⁶ Kanunayng kuhaon ni Noemi ang bata ug sabakon. Siya ang nahimong tig-atiman niini. ¹⁷ Miingon ang mga babaye nga silingan ni Noemi, “Anaa na gayoy apo nga lalaki si Noemi!” Ginganlan nila ang bata ug Obed. Ug sa naminyo na si Obed, may anak siya nga si Jesse. Ug si Jesse mao ang amahan ni David.

¹⁸ Mao kini ang mga kaliwat ni Perez hangtod kang David:

Si Perez amahan ni Hezron, ¹⁹ Si Hezron amahan ni Ram, si Ram amahan ni Aminadab, ²⁰ si Aminadab amahan ni Naason, si Naason amahan ni Salmon, ²¹ Si Salmon amahan ni Boaz, si Boaz amahan ni Obed, ²² si Obed amahan ni Jesse, ug si Jesse amahan ni David.

Natawo si Samuel

1 May usa ka tawong kaliwat ni Zuf nga ang ngalan si Elkana. Nagpuyo siya sa Rama didto sa kabungtoran sa Efraim. Anak siya ni Jeroham nga anak ni Elihu. Si Elihu anak ni Tohu nga anak ni Zuf, nga gikan sa tribo ni Efraim. ² Si Elkana adunay duha ka asawa nga mao sila si Hana ug si Penina. May mga anak si Penina apan si Hana wala.

³ Matag tuig, moadto si Elkana ug ang iyang pamilya sa Shilo aron sa pagsimba ug paghalad ngadto sa Ginoo nga Makagagahom. Niadtong panahona ang duha ka anak ni Eli nga si Hofni ug si Finehas mao ang mga pari sa Ginoo didto sa Shilo. ⁴ Sa matag higayon nga maghalad si Elkana, bahinon niya ang iyang ihalad ngadto kang Penina ug sa mga anak niini. ⁵ Apan ang kang Hana doblehon niya kay gihigugma niya kini bisan pa ug gihimo kini sa Ginoo nga baog. ⁶ Ug tungod kay dili siya makaanak, kanunay siyang palaguton ug pakaulawan ni Penina nga iyang karibal. ⁷ Mao kini ang kanunayng mahitabo matag tuig. Matag adto ni Hana sa balay sa Ginoo palaguton siya ni Penina hangtod nga mohilak na lang siya ug dili na mokaon. ⁸ Unya moingon si Elkana kaniya, “Nganong naghilak ka man? Nganong dili ka man mokaon? Nganong nagasubo ka? Dili ba diay ako mas bililhon pa alang kanimo kay sa napulo ka mga anak?”

^9-10 Usa ka higayon, pagkahuman nilag pangaon didto sa balay sa Ginoo sa Shilo, mitindog si Hana ug nagaampo nga naghilak, kay labihan gayod ang kaguol nga iyang gibati. Nagalingkod niadto ang pari nga si Eli duol sa pultahan sa balay^[af] sa Ginoo. ¹¹ Nanaad si Hana sa Ginoo nga nagaingon, “O Ginoo nga Makagagahom, tan-awa ang akong pag-antos. Hinumdomi ako nga imong sulugoon ug ayaw gayod ako kalimti. Kon hatagan mo akog anak nga lalaki, ihatag ko siya pagbalik kanimo aron mag-alagad siya kanimo sa tibuok niyang kinabuhi, ug dili ko paputlan ang iyang buhok.^[ag]”

^12-13 Samtang nagpadayon siya sa pag-ampo ngadto sa Ginoo, nakita ni Eli nga nagkibot-kibot ang iyang baba apan dili madungog ang iyang tingog; abi ni Eli nga hubog kini. ¹⁴ Busa miingon si Eli kaniya, “Hangtod kanus-a pa man ka maghubog-hubog? Undang na niana!” ¹⁵ Mitubag si Hana, “Sir, dili ako hubog, ug wala ako makainom ug bisan unsang matang sa bino. Gipahungaw ko lang ngadto sa Ginoo ang kasakit nga akong gibati. ¹⁶ Ayaw akog isipa nga usa ka daotang babaye. Nagaampo ako dinhi tungod sa akong hilabihang kaguol.” ¹⁷ Mitubag si Eli, “Lakaw ug ayaw na ug kaguol. Hinaut nga ang Dios sa Israel mohatag sa imong gipangayo kaniya.” ¹⁸ Miingon si Hana, “Sir, salamat sa imong kaayo kanako.” Unya milakaw siya, ug mikaon ug nawala na ang kasubo sa iyang panagway.

¹⁹ Pagkabuntag, sayo kaayong mibangon si Elkana ug ang iyang pamilya ug misimba sila sa Ginoo. Unya mipauli sila sa ilang balay sa Rama. Midulog si Elkana kang Hana, ug gitubag sa Ginoo ang pag-ampo ni Hana nga hatagan siyag anak. ²⁰ Ug wala madugay nagmabdos siya, ug nanganak ug usa ka batang lalaki. Ginganlan niya kinig Samuel,^[ah] kay miingon siya, “Pinangayo ko siya sa Ginoo.”

Gihalad ni Hana si Samuel

²¹ Unya, miabot na usab ang panahon nga si Elkana ug ang iyang tibuok pamilya mohalad ngadto sa Ginoo sumala sa naandan nilang himuon matag tuig. Mao usab kini ang panahon nga mohalad siya aron sa pagtuman sa iyang panaad sa Ginoo. ²² Apan si Hana wala mouban. Miingon siya ngadto sa iyang bana, “Unya ra ko moadto human ko malutas ang bata ug dad-on ko siya sa balay sa Ginoo aron ihalad, ug didto na siya mopuyo sa tibuok niyang kinabuhi.” ²³ Mitubag si Elkana kaniya, “Himoa kon unsay maayo alang kanimo. Pabilin lang dinhi hangtod nga malutas mo na siya. Ug hinaut nga tabangan ka sa Ginoo sa pagtuman sa imong panaad ngadto kaniya.” Busa nagpabilin si Hana ug giatiman niya ang iyang anak.

²⁴ Human niya malutas ang bata, gidala niya kini sa balay sa Ginoo didto sa Shilo. Nagdala usab siyag toriyong baka nga nagaedad ug tulo ka tuig, napulo ka kilo nga harina, ug bino nga gisulod ug sudlanan nga panit. ²⁵ Human nila maihaw ang baka gidala nila si Samuel ngadto kang Eli. ²⁶ Miingon si Hana kang Eli, “Kon mahinumdoman mo pa, sir, ako kadtong babaye nga nagtindog dinhi kaniadto nga nagaampo sa Ginoo. ²⁷ Gipangayo ko kining bataa gikan sa Ginoo ug gihatag niya ang akong gipangayo. ²⁸ Busa karon ihalad ko siya ngadto sa Ginoo. Moalagad siya sa Ginoo sa tibuok niyang kinabuhi.” Unya gisimba nila^[ai] didto ang Ginoo.

Ang Pag-ampo ni Hana

2 Unya nagaampo si Hana nga nagaingon:

¹¹ Unya mipauli si Elkana ug si Hana sa Rama. Apan gibilin nila si Samuel aron moalagad sa Ginoo ubos sa pag-atiman ni Eli nga pari.

Ang Sala sa Duha ka Anak ni Eli

¹² Ang duha ka anak ni Eli mga daotang tawo. Wala silay pagtahod sa Ginoo ¹³ tungod kay wala nila sunda ang mga tulumanon mahitungod sa bahin nga madawat sa mga pari gikan sa halad sa mga tawo. Mao kini ang ilang ginahimo kon adunay nagahalad: Samtang gipabukalan pa ang hinalad nga mga karne, paadtoon na nila didto ang ilang sulugoon nga may dalang dako nga tinidor nga may tulo ka ngipon. ¹⁴ Unya tuslokon sa sulugoon ang mga karne sulod sa kaldero o kolon. Ang madala sa tinidor mao ang bahin sa pari. Mao kini ang ilang ginahimo sa ginahalad sa mga Israelinhon nga moadto didto sa Shilo. ¹⁵ Ug sa dili pa sunogon ang tambok sa karne, moduol na ang sulugoon sa pari ngadto sa tawo nga nagahalad ug moingon, “Paghatag ug karne aron sugbahon alang sa pari kay dili siya modawat ug pinabukalan; gusto niya hilaw pa.” ¹⁶ Kon moingon gani ang nagahalad nga hulaton una nga masunog ang tambok sa karne ayha siya mokuha sa iyang gusto, mao kini ang iyang itubag, “Dili mahimo! Kinahanglang ihatag mo gayod karon dayon, kay kon dili, ilogon ko kana.” ¹⁷ Dako kaayo ang sala nga nahimo sa mga anak ni Eli sa presensya sa Ginoo, kay wala nila tahora ang halad alang sa Ginoo.

¹⁸ Unya, ang bata nga si Samuel nagpadayon sa pag-alagad sa Ginoo. Nagasul-ob siya sa efod nga hinimo sa linen. ¹⁹ Matag tuig himoan ni Hana si Samuel ug pangsapaw nga bisti, ug iya kining dad-on inig-adto niya sa templo uban sa iyang bana alang sa tinuig nga paghalad ngadto sa Ginoo. ²⁰ Ug didto, bendisyonan ni Eli si Elkana ug ang iyang asawa nga nagaingon, “Hinaut pa nga hatagan ikaw sa Ginoo ug dugang mga anak pinaagi niining imong asawa puli sa usa nga iyang gipangayo ug iya ra usab nga gihatag sa Ginoo.” Ug unya namauli sila.

²¹ Gikaloy-an sa Ginoo si Hana. Nanganak pa siya ug tulo ka lalaki ug duha ka babaye. Si Samuel nagdako nga nagaalagad sa Ginoo.

Si Eli ug ang Iyang mga Anak

²² Karon, tigulang na kaayo si Eli. Nadunggan niya ang tanang daotan nga gipanghimo sa iyang mga anak ngadto sa mga Israelinhon. Nadunggan usab niya ang ilang pagpakighilawas sa mga babaye nga nagaalagad didto sa may pultahan sa Tolda nga Tagboanan. ²³ Busa gisultihan niya sila, “Nadunggan ko gikan sa mga tawo ang tanang kadaotan nga ginahimo ninyo. Nganong ginahimo ninyo kini? ²⁴ Undangi na kana ninyo mga anak, kay dili maayo kining balita nga akong nadungog gikan sa mga katawhan sa Ginoo.”

²⁵ Miingon pa gayod si Eli, “Kon ang usa ka tawo makasala sa iyang isigka-tawo, mahimo nga ang Dios^[al] magpataliwala kanila. Apan kinsa ang magpataliwala kon ang tawo makasala batok sa Ginoo?” Apan wala mamati kaniya ang iyang mga anak tungod kay kabubut-on sa Ginoo nga patyon sila.

²⁶ Sa laing bahin, padayon nga midako si Samuel, ug nalipay pag-ayo kaniya ang Ginoo ug ang mga tawo.

Ang Panagna bahin sa Panimalay ni Eli

²⁷ Unya, may usa ka propeta sa Dios^[am] nga miadto kang Eli ug miingon kaniya, “Mao kini ang gisulti sa Ginoo: Nagpadayag ako sa imong katigulangan nga si Aaron ug sa iyang pamilya sa dihang mga ulipon pa sila sa hari sa Ehipto.^{[an] 28} Sa tanang tribo sa Israel, ang pamilya ni Aaron ang akong gipili nga mahimong akong mga pari aron sa pag-alagad diha sa akong halaran, sa pagsunog sa insenso, ug sa pagsul-ob sa efod diha sa akong presensya. Gihatag ko usab kanila ang tanang mga halad pinaagi sa kalayo^[ao] nga ginahalad sa mga Israelinhon. ²⁹ Karon, nganong gihilabtan^[ap] pa man ninyo ang mga halad nga alang kanako? Nganong mas gitahod mo pa man ang imong mga anak kay kanako? Gipasagdan mo sila nga magpatambok sa ilang kaugalingon sa mga pinakamaayo nga bahin sa mga halad gikan sa mga Israelinhon.