Beginning

Gisulong sa Asiria ang Juda

(2 Hari 18:13-37; Isa. 36:1-22)

32 Human mahimo ni Hezekia sa tumang kakugi ang iyang mga buluhaton, gisulong ni Senakerib nga hari sa Asiria ang Juda. Gilibotan niya ug sa iyang mga sundalo ang pinarilan nga mga lungsod sa tinguha nga mailog niya kini alang sa iyang kaugalingon. ² Sa dihang nakita ni Hezekia nga apil ang Jerusalem sulongon ni Senakerib, ³ nakigsulti siya sa iyang mga opisyal ug sa mga pangulo sa iyang mga sundalo. Nakadesisyon sila nga paundangon ang pagtubod sa tubig sa mga tuboran paingon sa gawas sa siyudad. ⁴ Busa nagtigom silag daghan kaayong mga tawo ug gisampongan nila ang mga tuboran ug sapa-sapa nga nagadagayday sa kayutaan sa maong dapit. Kay matod nila, “Nganong tugotan ta man nga makakaplag ug daghang tubig ang mga taga-Asiria inig-abot nila dinhi?”

⁵ Unya gipalig-on pa pag-ayo ni Hezekia ang iyang mga depensa pinaagi sa pagpaayo sa mga paril ug sa pagpatukod ug mga tore. Gipadoblehan pa gayod niya ug paril ang siyudad, ug gilig-on ang mubong bahin^[a] sa Lungsod ni David. Nagpahimo usab siyag daghang mga hinagiban ug mga taming.

⁶ Nagbutang siyag mga komander nga modumala sa mga tawo, ug gipatigom niya sila sa plasa, sa may pultahan sa siyudad. Unya gidasig niya ang katawhan pinaagi niini nga mga pulong, ⁷ “Pagmalig-on kamo ug pagmaisogon. Ayaw kamo kahadlok ni kaluya tungod sa hari sa Asiria o sa iyang daghang mga sundalo. Kay may mas gamhanan pa kay kaniya nga nagauban kanato. ⁸ Mga tawo lang ang iyang kauban. Apan ang Ginoo nga atong Dios mao ang atong kauban. Siya ang motabang kanato ug makig-away alang kanato.” Nadasig ang mga tawo sa gisulti ni Hezekia nga hari sa Juda.

⁹ Samtang gilibotan ni Haring Senakerib ug sa iyang mga sundalo ang lungsod sa Lakish, gipadala niya ang iyang mga opisyal ngadto sa Jerusalem sa pagsulti kang Haring Hezekia ug sa mga katawhan niini nga mensahe:

¹⁰ “Mao kini ang giingon ni Senakerib nga hari sa Asiria: Unsa may inyong gisaligan nga nagapabilin pa man gihapon kamo sa Jerusalem bisag gilibotan na kamo? ¹¹ Miingon si Hezekia kaninyo nga luwason kamo sa Ginoo nga inyong Dios gikan sa kamot sa hari sa Asiria. Apan gilingla lang niya kamo, kay kon magpabilin kamo sa Jerusalem, mangamatay kamo sa kagutom ug sa kauhaw. ¹² Dili ba nga si Hezekia man mismo ang nagpaguba sa mga simbahanan sa Ginoo sa habog nga mga dapit ug mga halaran? Dili ba nga miingon siya kaninyong mga lumulupyo sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda nga, ‘Sa usa lang kamo ka halaran magsimba ug magsunog ug mga halad?’

¹³ “Nahibalo kamo kon unsay gihimo ko ug sa akong mga katigulangan ngadto sa mga katawhan sa ubang mga nasod. Naluwas ba sila sa ilang mga dios gikan sa akong mga kamot? ¹⁴ Kinsa sa mga dios niining mga nasod nga gipanglaglag sa hingpit sa akong mga katigulangan ang nakaluwas sa iyang katawhan gikan sa akong mga kamot? Makaluwas ba ang inyong dios kaninyo gikan kanako? ¹⁵ Ayaw kamo pagpalingla o pagpatunto kang Hezekia. Ayaw kamo pagtuo kaniya. Wala gayoy dios sa bisan unsa nga nasod o gingharian nga nakaluwas sa iyang katawhan gikan sa akong mga kamot o sa kamot sa akong mga katigulangan. Ang inyong Dios pa kaha?”

¹⁶ Daghan pa gayong gidugang nga daotang mga pulong ang mga opisyal ni Senakerib batok sa Ginoong Dios ug sa iyang alagad nga si Haring Hezekia. ¹⁷ Nagpadala usab si Haring Senakerib ug mga sulat sa pagbiaybiay sa Ginoo, ang Dios sa Israel. Mao kini ang iyang sulat: “Sama nga ang mga dios sa uban nga mga nasod wala makaluwas sa ilang katawhan gikan sa akong mga kamot, ang dios ni Hezekia dili usab makaluwas sa iyang katawhan gikan sa akong mga kamot.” ¹⁸ Gikusog kini pagsulti sa mga opisyal ni Senakerib sa pinulongang Hebreo aron hadlokon ug lisangon ang mga lumulupyo sa Jerusalem nga didto sa paril, ug aron dali nilang mailog ang siyudad. ¹⁹ Sa ilang paghisgot bahin sa Dios sa Jerusalem, daw gipakasama lang nila siya sa mga dios sa ubang nasod nga hinimo lang sa tawo.

²⁰ Busa tungod niini, nagaampo si Haring Hezekia ug si Propeta Isaias nga anak ni Amos ngadto sa Dios sa langit. ²¹ Unya nagpadala ang Ginoo ug anghel nga milaglag sa maisog nga mga sundalo, mga komander, ug mga opisyal sa kampo sa hari sa Asiria. Busa mipauli si Haring Senakerib nga naulawan. Ug sa pagsulod niya sa templo sa iyang dios, gipatay siya sa pipila sa kaugalingon niyang mga anak pinaagi sa espada.

²² Giluwas sa Ginoo si Hezekia ug ang katawhan sa Jerusalem gikan sa kamot ni Senakerib nga hari sa Asiria ug sa kamot sa uban pang mga kaaway, ug gihatagan niya silag kalinaw sa ilang palibot. ²³ Daghan ang nagdalag mga halad ngadto sa Jerusalem alang sa Ginoo. Nagdala usab silag mga mahalon nga mga gasa alang kang Haring Hezekia. Sukad niadto, gitahod na si Hezekia sa tanang nasod.

Ang Pagsakit ni Hezekia

(2 Hari 20:1-11; Isa. 38:1-8)

²⁴ Unya nagsakit ug grabe si Hezekia ug daw mamatay na siya. Nagaampo siya sa Ginoo, ug gitubag siya sa Ginoo pinaagi sa usa ka ilhanan. ²⁵ Apan nahimong mapasigarbohon si Hezekia ug wala niya hatagig bili ang kaayo nga gipakita sa Ginoo kaniya. Busa nasuko ang Ginoo kaniya ug sa mga katawhan sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda. ²⁶ Apan naghinulsol si Hezekia ug nagpaubos, ingon man ang katawhan sa Jerusalem. Busa wala ipatagamtam sa Ginoo ang iyang kasuko kanila samtang buhi pa si Hezekia.

²⁷ Nahimong hilabihan kaadunahan ug kabantugan si Hezekia. Nagpahimo siyag mga bodega alang sa iyang mga pilak, bulawan, mahalong mga bato, pahumot, taming, ug uban pang bililhon nga mga butang. ²⁸ Nagpahimo usab siyag mga bodega alang sa iyang mga abot nga trigo, bino, ug lana. Gawas pa niini, nagpahimo usab siyag mga toril alang sa iyang mga kahayopan, ²⁹ kay labihan gayod kadaghan ang iyang mga kahayopan. Nagpatukod usab siyag mga lungsod, tungod kay gihatagan siya sa Ginoo ug daghang katigayonan.

³⁰ Si Hezekia ang nagsugo nga sampongan ang agianan sa tubig sa ibabaw nga tuboran sa Gihon, ug gipadagayday kini ngadto sa kasadpang bahin sa Lungsod ni David. Nagmalampuson si Hezekia sa tanan nga iyang gihimo. ³¹ Apan sa dihang miabot ang mga opisyal gikan sa Babilonia aron pagsusi bahin sa katingalahang mga panghitabo sa Juda, gipasagdan siya sa Dios, aron sulayan kon unsa gayod ang anaa sa iyang kasingkasing.

Ang Kataposan sa Paghari ni Hezekia

(2 Hari 20:20-21)

³² Ang uban pang sugilanon mahitungod sa paghari ni Hezekia ug sa iyang gihimo ingon nga matinud-anon nga alagad sa Ginoo, nahisulat sa Panan-awon ni Propeta Isaias nga anak ni Amos, nga nalakip sa libro sa mga sugilanon bahin sa mga hari sa Juda ug Israel. ³³ Sa pagkamatay ni Hezekia, gilubong siya sa ibabaw nga bahin sa lubnganan sa mga kaliwat ni David. Gipasidunggan siya sa tanang katawhan sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda sa pagkamatay niya. Ang iyang anak nga si Manase mao ang mipuli kaniya ingon nga hari.

Ang Paghari ni Manase sa Juda

(2 Hari 21:1-18)

33 Nagaedad si Manase ug 12 ka tuig sa dihang nahimo siyang hari. Sa Jerusalem siya nagpuyo, ug naghari siya sulod sa 55 ka tuig. ² Daotan ang iyang gihimo atubangan sa Ginoo. Misunod siya sa mangil-ad nga mga buhat sa mga nasod nga gipaabog sa Ginoo sa mga Israelinhon. ³ Gipatukod niya pag-usab ang mga simbahanan diha sa habog nga mga dapit nga gipaguba kaniadto sa iyang amahan nga si Hezekia. Nagpahimo usab siyag mga halaran alang sa mga imahen ni Baal ug mga poste nga simbolo sa diosa nga si Ashera. Mialagad siya ug misimba sa tanang butang nga anaa sa kalangitan. ⁴ Nagpahimo pa siyag mga halaran sa templo sa Ginoo sa Jerusalem, nga sumala sa Ginoo mao ang dapit diin pasidunggan siya hangtod sa kahangtoran. ⁵ Nagpahimo usab siya ug mga halaran sa duha ka hawanan sa templo sa Ginoo alang sa pagsimba sa tanang butang nga anaa sa kalangitan. ⁶ Gihalad niya ang iyang mga anak sa kalayo didto sa Kapatagan sa Ben Hinom. Gibuhat usab niya ang mga buluhaton sa mga babaylan, manalagna, mamarang ug mga espiritista. Labihan gayod ang iyang pagpakasala atubangan sa Ginoo, ug nakapasuko kini sa Ginoo.

⁷ Gibutang pa niya ang rebulto nga iyang gipahimo didto sa templo, nga giingon sa Ginoo ngadto kang David ug sa iyang anak nga si Solomon, “Pasidunggan ako sa walay kataposan dinhi niini nga templo ug sa Jerusalem, ang dapit nga akong gipili gikan sa tanang tribo sa Israel. ⁸ Dili ko papahawaon ang katawhan sa Israel gikan niining yuta nga gihatag ko sa ilang mga katigulangan kon tumanon nila ang tanang mga kasugoan, tulumanon, ug lagda nga gihatag ko kanila pinaagi kang Moises.” ⁹ Apan giaghat ni Manase ang katawhan sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda sa paghimog daotan, ug ang ilang gihimo labaw pa kadaotan kaysa gihimo sa mga nasod nga gipanglaglag sa Ginoo sa mga Israelinhon.

¹⁰ Gipahimangnoan sa Ginoo si Manase ug ang iyang katawhan, apan wala sila mamati kaniya. ¹¹ Busa gipasulong sa Ginoo ang mga komander sa kasundalohan sa Asiria ngadto kanila. Gibihag nila si Manase, gikaw-itan ang iyang ilong, gikadenahan ug bronsi, ug gidala sa Babilonia. ¹² Sa diha na siya sa kalisod, nagpaubos gayod siya sa iyang kaugalingon ug nagpakilooy sa Ginoo nga iyang Dios, nga Dios usab sa iyang mga katigulangan. ¹³ Ug sa dihang nagaampo siya, gipamatian siya sa Ginoo. Natandog ang Ginoo sa iyang pagpakilooy. Busa gipabalik siya sa Ginoo didto sa Jerusalem ug sa iyang gingharian. Ug nakaamgo si Manase nga ang Ginoo mao lang ang Dios.

¹⁴ Human niadto, gipatukod pag-usab ni Manase ang gawas nga paril sa Lungsod ni David, gikan sa kasadpang bahin sa yuta sa Gihon ngadto sa pultahan nga gitawag ug Isda,^[b] ug libot sa bungtod sa Ofel, diin gihimo niyang mas habog ang paril. Unya nagbutang siyag mga komander sa tanang pinarilan nga mga lungsod sa Juda. ¹⁵ Gipakuha niya gikan sa templo sa Ginoo ang mga dios sa taga-laing nasod ug ang mga rebulto. Gipakuha usab niya ang mga halaran sa bungtod nga gitukoran sa templo ug ang mga halaran sa ubang bahin sa Jerusalem, ug gipanglabay kini sa gawas sa siyudad. ¹⁶ Unya gipaayo niya ang halaran alang sa Ginoo, ug gihalaran ug mga halad alang sa maayong relasyon, ug mga halad sa pagpasalamat. Gimandoan niya ang mga lumulupyo sa Juda nga mag-alagad sa Ginoo, ang Dios sa Israel. ¹⁷ Naghalad gihapon ang mga tawo didto sa mga simbahanan diha sa habog nga mga dapit, apan gihalad na nila kini ngadto sa Ginoo nga ilang Dios.

¹⁸ Ang uban pang sugilanon mahitungod sa paghari ni Manase, apil ang iyang pag-ampo ngadto sa Dios ug ang gipanulti sa mga propeta kaniya sa ngalan sa Ginoo, ang Dios sa Israel, nahisulat sa libro sa mga sugilanon bahin sa mga hari sa Israel. ¹⁹ Ang pag-ampo ni Manase ug ang tubag sa Ginoo kaniya, apil na ang tanan niyang sala ug pagsupak sa Ginoo, nahisulat sa Libro sa mga Propeta. Nalista usab didto ang mga dapit nga gipatukoran niyag mga simbahan, mga poste nga simbolo sa diosa nga si Ashera, ug sa uban pa nga mga dios-dios, sa panahon nga wala pa siya magpaubos sa iyang kaugalingon ngadto sa Dios. ²⁰ Sa pagkamatay ni Manase, gilubong siya didto sa iyang palasyo. Ug si Amon nga iyang anak mao ang mipuli kaniya ingon nga hari.

Ang Paghari ni Amon sa Juda

(2 Hari 21:19-26)

²¹ Nagaedad si Amon ug 22 ka tuig sa dihang nahimo siyang hari. Sa Jerusalem siya nagpuyo, ug naghari siya sulod sa duha ka tuig. ²² Daotan ang gihimo ni Amon atubangan sa Ginoo, sama sa gihimo kaniadto ni Manase nga iyang amahan. Gisimba ug gihalaran niya ang mga dios-dios nga gipahimo ni Manase kaniadto. ²³ Ug sukwahi sa iyang amahan, wala siya magpaubos sa iyang kaugalingon atubangan sa Ginoo. Nagsige hinuon siyag pakasala.

²⁴ Miabot ang panahon nga nagplano ug daotan ang mga opisyal ni Amon batok kaniya, ug gipatay nila siya didto sa iyang palasyo. ²⁵ Apan gipamatay sa katawhan sa Juda ang tanan nga mipatay kang Haring Amon, ug gipuli nila si Josia nga iyang anak ingon nga hari.

Ang Paghari ni Josia sa Juda

(2 Hari 22:1-2)

34 Nagaedad si Josia ug walo ka tuig sa dihang nahimo siyang hari. Sa Jerusalem siya nagpuyo, ug naghari siya sulod sa 31 ka tuig. ² Gihimo niya ang maayo atubangan sa Ginoo, ug misunod siya sa gibuhat sa iyang katigulangan nga si David. Gisunod gayod niya ang husto.

³ Sa ikawalo nga tuig sa iyang paghari, samtang bata pa siya, nagsugod siya sa pagdangop sa Dios sa iyang katigulangan nga si David. Ug sa ika-12 nga tuig sa iyang paghari, gihinloan niya ang Juda ug Jerusalem pinaagi sa pagguba sa mga simbahanan diha sa habog nga mga dapit, sa mga poste nga simbolo sa diosa nga si Ashera, sa mga dios-dios ug mga rebulto. ⁴ Gipaguba usab niya ang mga halaran sa mga imahen ni Baal ug ang mga halaran nga sunoganan sa insenso sa ibabaw niini. Gipangdugmok niya ang mga poste nga simbolo sa diosa nga si Ashera, ang mga dios-dios ug ang mga rebulto, ug unya gikatag niya kini didto sa mga lubnganan sa mga tawo nga naghalad ngadto kanila. ⁵ Gipasunog usab niya ang mga bukog sa mga pari niini nga mga dios-dios didto sa ilang mga halaran. Niining paagiha, gihinloan niya ang Juda ug ang Jerusalem. ⁶ Mao usab kini ang gihimo niya sa mga lungsod sa Manase, Efraim, Simeon, ug sa Naftali, apil sa mga guba nga mga lungsod libot niini. ⁷ Gipaguba niya ang mga halaran ug ang mga poste nga simbolo sa diosa nga si Ashera, ug gipadugmok pag-ayo ang mga dios-dios ug ang mga halaran nga sunoganan sa insenso. Human niyag himo niini sa tibuok Israel, mipauli siya sa Jerusalem.

Nakita ang Libro sa Kasugoan sa Templo

(2 Hari 22:3-20)

⁸ Sa ika-18 nga tuig sa paghari ni Josia, human niya mahinloi ang yuta ug ang templo, nagdesisyon siya sa pagpaayo sa templo sa Ginoo nga iyang Dios. Gitugyan niya ang maong trabaho ngadto sa iyang sekretaryo nga si Shafan nga anak ni Azalia, sa gobernador sa Juda nga si Maasea, ug sa nagadumala sa mga kasulatan sa gingharian nga si Joa nga anak ni Joahaz. ⁹ Nangadto kini sila kang Hilkia, ang pangulong pari, sa paghatag kaniya sa kuwarta nga gidala sa mga tawo sa templo sa Dios. Kining kuwartaha gikolekta sa mga Levita nga nagbantay sa pultahan sa templo gikan sa mga katawhan sa Manase, Efraim, ug sa tibuok Israel, ug sa mga katawhan sa Juda ug Benjamin, apil na sa Jerusalem. ¹⁰ Gihatag ang kuwarta ngadto sa mga tawo nga gitugyanan sa pagdumala sa pag-ayo sa templo sa Ginoo, ug gigamit nila kini sa pagsuhol sa mga trabahante. ¹¹ Mihatag usab silag kuwarta sa mga karpentero ug mason aron ipalit ug mga bato nga tiniltilan ug mga kahoy alang sa sablayan sa templo nga gipasagdan lang sa mga hari sa Juda nga maguba.

^12-13 Nagmatinud-anon sa ilang trabaho ang mga trabahante. Gidumalahan sila sa upat ka mga Levita nga sila si Jahat ug Obadia, nga mga kaliwat ni Merari, ug si Zacarias ug Meshulam, nga mga kaliwat ni Kohat. Ubos sa pagdumala sa mga Levita nga maayong motukar ug mga instrumento sa musika mao ang mga trabahante sa nagkalain-laing mga trabaho. Ang uban kanila mitabang ingon nga mga sekretaryo, mga eksperto sa pagkopya sa mga dokumento, ug mga guwardya sa mga pultahan sa templo.

¹⁴ Samtang ginakuha nila ang kuwarta nga nakolekta sa templo sa Ginoo, nakita ni Hilkia nga pari ang Libro sa Kasugoan sa Ginoo nga gihatag ngadto sa mga Israelinhon pinaagi kang Moises. ¹⁵ Gibalita niya kang Shafan, nga sekretaryo sa hari, nga nakita niya ang Libro sa Kasugoan didto sa templo sa Ginoo, ug gihatag niya kini kang Shafan. ¹⁶ Gidala kini ni Shafan ngadto sa hari ug miingon, “Gihimo sa mga opisyal ang tanan nga gipahimo mo kanila. ¹⁷ Gihurot na nilag kuha ang kuwarta didto sa templo sa Ginoo ug gihatag ngadto sa mga tinugyanan sa pag-ayo sa templo.” ¹⁸ Mipadayon siya sa pag-ingon, “Gihatagan akog libro ni Hilkia nga pari.” Ug gibasa niya kini ngadto sa hari.

¹⁹ Pagkadungog sa hari sa nahisulat sa Kasugoan, gigisi niya ang iyang bisti sa kasubo. ²⁰ Gimandoan dayon niya sila si Hilkia, si Ahikam nga anak ni Shafan, si Abdon nga anak ni Micas, si Shafan nga sekretaryo, ug si Asaya nga iyang personal nga alagad: ²¹ “Pangutana kamo sa Ginoo alang kanako ug alang sa nahibilin nga katawhan sa Israel ug Juda bahin sa nahisulat niining libro nga nakit-an. Nasuko pag-ayo ang Ginoo kanato tungod kay wala magtuman ang atong mga katigulangan sa pulong sa Ginoo. Wala gayod nila buhata ang tanang nahisulat dinhi niini nga libro.”

²² Busa nangadto si Hilkia ug ang mga gisugo sa hari nga mag-uban kaniya kang Hulda nga usa ka propeta nga babaye sa pagpangutana kaniya. Kini si Hulda nagapuyo sa bag-o nga bahin sa Jerusalem ug asawa ni Shalum nga anak ni Tokhat ug apo ni Hasra. Si Shalum mao ang tig-atiman sa mga bisti didto sa templo.

^23-24 Miingon si Hulda kanila, “Sultihi ninyo ang tawo nga nagpadala kaninyo dinhi kanako nga mao kini ang giingon sa Ginoo, ang Dios sa Israel: ‘Laglagon ko kining dapita ug ang mga lumulupyo niini. Ipahamtang ko kanila ang tanang tunglo nga nahisulat sa libro nga gibasa atubangan sa hari. ²⁵ Ipahamtang ko gayod ang akong kasuko niining dapita ug dili kini mapugngan, kay gisalikway ako sa akong katawhan ug nagsimba sila^[c] sa uban nga mga dios. Gipalagot gayod nila ako sa ilang mga gihimo.^[d]’

²⁶ “Apan sultihi ninyo ang hari sa Juda nga nagpadala kaninyo sa pagpangutana sa Ginoo. Mao kini ang gisulti sa Ginoo, ang Dios sa Israel: ²⁷ ‘Tungod kay naghinulsol ka ug nagpaubos sa imong kaugalingon sa akong atubangan sa dihang nadungog mo ang akong giingon batok niini nga dapit ug sa mga lumulupyo niini, ug gigisi mo ang imong bisti ug mihilak ka sa akong atubangan, gidungog ko ang imong pag-ampo. ²⁸ Busa samtang buhi ka pa, dili moabot ang kalaglagan nga ipadala ko niining dapita ug sa mga lumulupyo niini. Mamatay ka nga may kalinaw ug ilubong uban sa imong mga katigulangan.’ ” Ug gisulti nila sa hari ang tubag ni Hulda.

Nagsaad si Josia nga Tumanon Niya ang mga Sugo sa Dios

(2 Hari 23:1-20)

²⁹ Gipatawag ni Haring Josia ang tanang tigdumala sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda. ³⁰ Miadto siya sa templo sa Ginoo uban ang tanang katawhan sa Jerusalem ug sa ubang bahin sa Juda—gikan sa labing dungganon hangtod sa labing ubos. Nanguban usab ang mga pari ug mga Levita. Gibasa ni Josia ngadto kanila ang tanang nahisulat sa Libro sa Kasabotan, nga nakit-an didto sa templo sa Ginoo. ³¹ Unya mitindog si Josia sa iyang dapit tapad sa haligi, sa pagpaila sa iyang awtoridad, ug naghimog kasabotan sa presensya sa Ginoo nga mosunod siya sa Ginoo pinaagi sa pagtuman sa iyang mga sugo, pagtulon-an, ug tulumanon sa tibuok niyang kinabuhi. Ug misaad siya nga tumanon niya ang mga lagda sa kasabotan sa Dios nga nahisulat sa libro. ³² Ug gipasaad usab niya ang katawhan sa Jerusalem ug Benjamin nga motuman sa kasabotan sa Dios. Busa mituman sila sa kasabotan sa Dios, ang Dios sa ilang mga katigulangan.

³³ Unya gipakuha ni Josia ang tanang mangil-ad nga mga dios-dios sa tibuok Israel, ug gipaalagad ang mga tawo sa Ginoo nga ilang Dios. Ug hangtod sa kataposan sa iyang kinabuhi, gisunod gayod nila ang Ginoo, ang Dios sa ilang mga katigulangan.