Giảng Sư 7-12
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Biết suy tư rất có ích
7 Uy tín hơn dầu thơm.
Ngày chết hơn ngày sinh.
2 Thà đi đến đám ma hơn đến đám tiệc.
Chúng ta ai cũng chết,
cho nên khi còn sống phải nghĩ đến chuyện ấy.
3 Buồn bã hơn cười vui,
vì có khi gương mặt buồn mà lòng lại khoan khoái.
4 Người khôn nghĩ đến cái chết,
nhưng kẻ dại chỉ nghĩ đến cuộc vui chơi.
5 Thà bị người khôn chỉ trích
hơn được kẻ dại ca tụng.
6 Tiếng cười của kẻ dại
như tiếng nổ lẹt đẹt của gai cháy trong lò.
Cả hai đều vô dụng.
7 Tiền tài khiến người khôn hóa dại.
Của hối lộ làm hư hỏng lòng người.
8 Hoàn tất công việc tốt hơn khởi công.
Thà hòa nhã và kiên nhẫn hơn tự phụ và nóng nảy.
9 Đừng vội nóng giận,
vì tức giận là dại dột.
10 Chớ hỏi, “Tại sao thời trước tốt hơn thời bây giờ?”
Vì hỏi như thế là chẳng khôn.
11 Sự khôn ngoan mà có tiền bạc đi kèm thì tốt.
Người khôn [a] sẽ có nhiều của cải.
Cả hai giúp những kẻ sống.
12 Sự khôn ngoan như tiền tài:
cả hai đều có ích.
Nhưng sự khôn ngoan tốt hơn
vì có thể cứu được mạng sống.
13 Hãy xem điều Thượng Đế làm:
Việc gì Ngài đã bẻ cong, không ai chữa cho ngay lại được.
14 Hãy tận hưởng đời sống đang khi mọi việc tốt đẹp.
Khi đời sống gặp khó khăn nên nhớ:
Thượng Đế tạo thời kỳ tốt và thời kỳ xấu,
vì không ai biết ngày mai ra sao.
Khó có thể hoàn thiện
15 Trong chuỗi đời vô ích của ta, ta chứng kiến cả hai điều nầy:
Ta thấy người tốt, dù tốt vẫn chết bất thần,
còn kẻ ác, dù ác vẫn sống lâu.
16 Đừng làm ra vẻ công chính quá,
cũng đừng tỏ ra khôn ngoan quá.
Tại sao tự hại lấy mình?
17 Đừng quá độc ác, cũng đừng ngu dại.
Tại sao muốn chết non làm gì?
18 Ngươi làm cái nầy nhưng đừng buông cái kia thì tốt [b];
ai kính trọng Thượng Đế sẽ giữ được cả hai.
19 Sự khôn ngoan khiến người ta thêm mạnh
hơn mười người lãnh đạo trong thành.
20 Thật ra trên đời không có một người nhân đức nào làm lành
mà chẳng hề phạm tội.
21 Đừng nghe mọi điều người ta nói,
nếu không ngươi sẽ nghe tôi tớ mình nguyền rủa mình.
22 Vì ngươi biết nhiều khi chính mình
cũng đã nguyền rủa kẻ khác.
23 Ta dùng sự khôn ngoan để thử nghiệm mọi điều nầy.
Ta muốn được khôn ngoan
nhưng quá khó khăn đối với ta.
24 Những gì đang xảy ra thật xa vời và sâu thẳm,
Ai hiểu nổi?
25 Ta nghiên cứu và cố gắng kiếm sự khôn ngoan,
để tìm ý nghĩa mọi việc,
thì ta thấy rằng gian ác là dại,
và hành động ngu xuẩn là điên.
26 Ta thấy sự ngu xuẩn [c] còn đáng sợ hơn cái chết nữa,
nó nguy hiểm như cái bẫy.
Tình yêu nó như màn lưới,
tay nó ôm chặt như dây xích.
Ai sống đẹp lòng Thượng Đế sẽ thoát khỏi móng vuốt nó,
nhưng kẻ có tội sẽ bị nó bắt lấy.
27 Thầy nói, “Ta học được điều nầy:
Ta gom chung mọi điều lại để tìm ý nghĩa mọi việc.
28 Ta tìm tòi thì nhận thấy điều nầy:
Trong một ngàn người thì ta tìm được một người đàn ông tốt,
nhưng ta không tìm được một người đàn bà nào trong số ấy.
29 Nhưng ta học được một điều:
Thượng Đế dựng nên con người toàn thiện,
nhưng con người tìm mọi cách để làm ác.”
Sự khôn ngoan và quyền thế
8 Ai giống như người khôn ngoan,
hiểu biết đủ mọi thứ?
Ai có thể giải thích mọi điều?
Sự khôn ngoan khiến mặt buồn hóa vui.
2 Hãy vâng phục lệnh vua vì ngươi đã hứa nguyện cùng Thượng Đế. 3 Đừng vội xa lìa vua. Đừng ủng hộ điều quấy, vì vua muốn làm gì thì làm. 4 Lời vua nói là luật lệ; không ai bảo vua rằng, “Tại sao ngài làm như thế?”
5 Ai vâng phục vua thì được an toàn.
Người khôn làm đúng việc và đúng lúc.
6 Có lối làm đúng cách và đúng thì cho mỗi việc
nhưng người ta thường gặp nhiều khó khăn.
7 Họ không biết tương lai ra sao,
cũng không ai có thể cho họ biết chuyện gì sẽ xảy ra.
8 Không ai điều khiển gió được
hay ngăn chận cái chết của mình.
Không binh sĩ nào được giải ngũ trong thời chiến,
và điều ác không buông tha cho kẻ làm ác.
Công lý, phần thưởng và trừng phạt
9 Ta nhìn thấy mọi điều đó trong khi ta quan sát mọi việc xảy ra trên đất. Người có quyền ức hiếp kẻ dưới quyền. 10 Ta cũng nhìn thấy đám ma của những kẻ ác đã từng vào ra nơi thánh. Chúng được tôn trọng nơi thị trấn chúng làm việc ác. Điều ấy cũng quả thực phi lý. 11 Vì kẻ ác không bị phạt ngay nên người khác cũng muốn làm ác. 12 Dù kẻ có tội làm một trăm điều ác và sống lâu đi nữa, nhưng ta thấy người kính sợ CHÚA vẫn được phần tốt hơn. 13 Kẻ làm ác sẽ không được yên thân, đời chúng như chiếc bóng, không sống lâu được vì chúng không kính sợ Thượng Đế. 14 Đôi khi có những việc vô ích xảy ra trên đất. Chuyện rủi xảy ra cho người tốt đáng lẽ phải xảy ra cho kẻ ác. Chuyện may xảy ra cho kẻ ác đáng lẽ phải xảy ra cho người tốt. Ta cho điều đó thật phi lý. 15 Nên ta thấy rằng không có gì hơn cho con người trên cõi trần [d] là tận hưởng cuộc đời, bao lâu mà Thượng Đế còn cho mình sống. Tốt nhất là con người nên ăn, uống, tận hưởng cuộc đời, vì niềm vui ấy giúp họ làm nổi những việc nhọc nhằn.
Con người không thể hiểu được điều Thượng Đế làm
16 Ta cố gắng tìm hiểu mọi việc xảy ra trên đất. Ta thấy con người bận rộn làm việc ngày đêm không ngủ. 17 Ta cũng thấy mọi điều Thượng Đế làm. Không ai hiểu được điều Ngài làm trên đất nầy. Dù cố gắng đến đâu con người cũng không hiểu nổi. Kẻ khôn ngoan cho rằng mình hiểu nhưng thực ra chẳng hiểu gì; không ai có thể hiểu được.
Cái chết có công bằng không?
9 Ta suy nghĩ và tìm hiểu những điều đó. Ta thấy rằng Thượng Đế cai quản người công chính và người khôn ngoan cùng những điều họ làm, nhưng không ai biết họ sẽ được yêu hay ghét.
2 Kẻ xấu người tốt đều về chung một đường:
người làm phải, kẻ làm quấy, người làm lành,
kẻ làm ác, người trong sạch,
kẻ dơ bẩn, người hi sinh, kẻ vị kỷ.
Việc xảy ra cho người nhân đức,
cũng xảy ra cho kẻ có tội,
điều xảy ra cho người hứa nguyện với Thượng Đế
cũng như kẻ chẳng hứa nguyện gì.
3 Đây là điều tệ hại nhất xảy ra trên đất nầy: Mọi người đều cùng chung số phận. Cho nên trong khi còn sống, tâm trí con người đầy dẫy điều ác và tư tưởng xấu. Sau đó họ nhập bọn với kẻ chết. 4 Nhưng ai còn sống thì còn hi vọng; vì con chó sống hơn con sư tử chết!
5 Người sống biết mình sẽ chết,
nhưng kẻ chết chẳng biết gì cả.
Người chết không còn nhận được phần thưởng gì,
và bị người đời quên lãng.
6 Sau khi qua đời,
không ai còn yêu hay ghét hoặc đố kỵ gì.
Họ không còn dự phần gì
vào những việc xảy ra trên đất.
Hãy tận hưởng cuộc đời trong khi còn cơ hội
7 Cho nên hãy ăn và hưởng thụ;
hãy uống rượu và vui chơi,
vì đó là điều Thượng Đế ban thưởng cho ngươi.
8 Hãy luôn luôn mặc quần áo đẹp
và xức dầu thơm trên đầu.
9 Hãy vui hưởng lạc thú bên người vợ mình yêu. Hãy vui hưởng những chuỗi ngày vô dụng của cuộc đời vô dụng mà Thượng Đế đã cho ngươi trên đất vì đó là điều ngươi có. Cho nên hãy tận hưởng công khó của ngươi trên đời nầy. 10 Việc gì ngươi làm hãy làm hết sức vì mồ mả là nơi ngươi sắp đi đến chẳng có việc làm, chương trình, hiểu biết hay khôn ngoan gì.
Đời nầy không thấy công bằng
11 Ta cũng thấy việc khác nữa trên đời nầy:
Người chạy nhanh nhất không phải lúc nào cũng thắng cuộc đua,
chiến sĩ dũng cảm nhất không phải lúc nào cũng thắng trận,
người khôn ngoan nhất không phải lúc nào cũng đủ ăn,
người thông minh nhất không phải lúc nào cũng giàu có,
và người có tài năng nhất không phải lúc nào cũng được ca tụng.
Thời thế và cơ hội xảy ra cho mỗi người.
12 Không ai biết được tương lai.
Như cá mắc lưới, như chim sa bẫy,
con người bị điều ác bắt lấy
khi việc ác thình lình chụp lấy họ.
Sự khôn ngoan không phải lúc nào cũng thắng lợi
13 Ta cũng thấy điều khôn ngoan nầy trên đất khiến ta chú ý. 14 Tỉnh nhỏ kia có ít dân. Một vị vua mạnh đến đào hào, đắp lũy để bao vây và tấn công nó. 15 Có một người nghèo mà khôn trong tỉnh, dùng trí khôn mình giải cứu cho cả tỉnh, nhưng về sau chẳng ai nhớ đến người ấy. 16 Ta vẫn cho sự khôn ngoan hơn sức mạnh. Người ta quên lãng sự khôn ngoan của người nghèo và lời nói của người chẳng ai thèm nghe.
17 Lời êm dịu của người khôn đáng được nghe,
hơn tiếng la hét của kẻ cầm quyền ngu dại.
18 Sự khôn ngoan hơn khí giới chiến tranh,
nhưng một kẻ ngu dại [e] có thể làm thiệt hại lớn lao.
10 Con ruồi chết làm thối bình dầu thơm.
Cũng vậy, một chút ngu dại làm hỏng sự khôn ngoan và danh dự.
2 Lòng của người khôn hướng về điều phải,
còn lòng của kẻ dại hướng về điều quấy.
3 Dù cho đang khi đi đường,
kẻ dại cũng chứng tỏ nó chẳng hiểu gì;
nó cho thấy sự ngu dốt mình.
4 Đừng buông tay bỏ việc,
khi ông chủ nổi giận với mình.
Sự bình tĩnh giải quyết được nhiều lỗi lầm lớn [f].
5 Có một việc khác rất phi lý xảy ra trên đời [g] nầy.
Đó là lỗi lầm mà các kẻ cầm quyền phạm phải:
6 Kẻ dại được giữ chức vụ quan trọng
trong khi người có khả năng bị giao cho chức vụ thấp kém;
7 Ta từng thấy kẻ tôi tớ cỡi ngựa
còn quan quyền thì đi bộ như tôi tớ.
Việc gì cũng có cái nguy của nó
8 Ai đào hố có thể sẽ rơi vào đó;
ai phá đổ vách tường có thể bị rắn cắn;
9 ai lăn tảng đá sẽ bị dập vì đá;
còn ai đốn cây sẽ bị cây đè.
10 Lưỡi rìu cùn khiến thêm nhọc nhằn.
Sự khôn khéo làm việc nhanh hơn.
11 Nếu bị rắn cắn trước khi nó bị ếm,
thì thầy ếm chú chẳng ích gì.
12 Lời của người khôn mang sự ca tụng,
còn lời của kẻ dại chỉ mang đến sự hủy diệt.
13 Kẻ dại mở miệng nói chuyện ngu dại
và kết luận bằng những lời điên khùng và độc ác.
14 Kẻ dại hay lắm lời.
Chẳng ai biết được tương lai,
cũng không ai biết được chuyện gì xảy ra sau khi chết.
15 Sự cực nhọc của kẻ dại khiến nó mệt mỏi;
đến nỗi nó không biết đường về nhà.
Giá trị của việc làm
16 Thật khốn đốn cho quốc gia nào có vua khờ khạo như trẻ con
và các quan quyền chỉ ăn uống thâu đêm suốt sáng.
17 Thật may mắn cho quốc gia nào có vua xuất thân từ gia đình đàng hoàng [h],
và các quan quyền ăn uống đúng giờ giấc
để lấy sức, không phải để say sưa.
18 Kẻ nào biếng nhác thì mái nhà nó sẽ bị sập.
Nếu không lo sửa chữa, nhà sẽ dột.
19 Tiệc tùng khiến ngươi thoải mái,
rượu giúp ngươi giải sầu,
còn tiền bạc mua được mọi thứ.
20 Đừng nói xấu vua,
dù trong phòng ngủ cũng đừng bêu xấu kẻ giàu có.
Vì chim con sẽ đồn tiếng ngươi ra;
và chim chóc sẽ bay đi thuật lại điều ngươi nói.
Phải thẳng thắn đương đầu với tương lai
11 Hãy làm điều tốt ở những nơi ngươi đến [i],
vì sau một thời gian những điều ấy sẽ trở lại cùng ngươi.
2 Hãy đầu tư điều ngươi có vào nhiều thương vụ khác nhau [j],
vì ngươi không biết vận rủi sẽ xảy ra lúc nào.
3 Nếu mây chứa đầy mưa, mưa sẽ tưới đất.
Cây có thể ngã về hướng bắc hay hướng nam,
hễ ngã hướng nào thì nó nằm ngay chỗ đó.
4 Ai chờ cho thời tiết thuận hoà sẽ không gieo,
ai nhìn mây sẽ không gặt.
5 Ngươi không biết gió thổi hướng nào,
ngươi không biết thai nhi lớn lên trong bụng mẹ ra sao.
Cũng thế, ngươi không biết Thượng Đế hành động thế nào,
hoặc Ngài dựng nên mọi vật ra sao.
6 Hãy gieo giống lúc sáng sớm,
đừng ngưng tay vào buổi chiều,
vì ngươi không biết hột nào sẽ kết quả,
hoặc mọi hột đều kết quả.
Hãy phục vụ Thượng Đế khi còn trẻ
7 Ánh nắng thật êm dịu;
nhìn thấy ánh bình minh thật thích thú.
8 Hãy tận hưởng mỗi ngày của đời mình,
dù sống lâu đến đâu đi nữa.
Nhưng hãy nhớ điều nầy: Ngươi qua đời rồi đi mất.
Chuyện gì xảy ra sau cái chết đều vô ích.
9 Hỡi thanh thiếu niên, hãy tận hưởng cuộc đời khi còn trẻ;
hãy vui thích khi còn thanh xuân.
Hãy làm điều lòng mình muốn, nhìn điều mắt mình ưa thích.
Nhưng nên nhớ rằng Thượng Đế sẽ xét xử điều ngươi làm.
10 Đừng để cơn giận nhập vào lòng,
hãy xua đuổi tội lỗi ra khỏi thân thể [k],
hãy quên đi những nỗi đau đớn của thân thể,
vì tuổi xuân và thời thơ ấu thật hoàn toàn vô dụng thôi.
Vấn đề của tuổi già
12 Khi còn trẻ hãy tưởng nhớ Đấng Tạo hóa mình,
trước khi thời buổi khó khăn đến,
và những năm tương lai khi ngươi nói,
“Tôi không mãn nguyện về những năm tháng ấy.” [l]
2 Khi ngươi về già,
thì ánh mặt trời, mặt trăng và ngôi sao sẽ trở nên tăm tối,
mây mưa hình như không dứt.
3 Lúc đó tay ngươi sẽ run rẩy, chân ngươi sẽ yếu ớt.
Răng ngươi sẽ rụng, không còn nhai được,
mắt ngươi sẽ lòa không thấy rõ nữa.
4 Tai ngươi sẽ bị lãng không nghe được tiếng ồn ào trong đường phố,
và ngươi không còn nghe rõ tiếng xay cối.
Ngươi sẽ thức giấc khi chim bắt đầu hót,
nhưng ngươi sẽ không nghe rõ tiếng hót.
5 Ngươi sẽ hãi hùng khi lên những chỗ cao
và sợ sệt lúc đi đường.
Tóc ngươi sẽ bạc trắng như hoa hạnh nhân.
Ngươi sẽ đi cà nhắc như cào cào.
Ngươi sẽ ăn không biết ngon [m].
Rồi ngươi sẽ về nhà đời đời của mình,
người ta sẽ dự đám ma ngươi.
6 Chẳng bao lâu đời ngươi sẽ đứt như dây xích bạc,
hay bể ra như chén vàng.
Ngươi sẽ như bầu nước nát vụn bên suối,
hay bánh xe gãy nằm cạnh giếng.
7 Ngươi sẽ trở về bụi đất,
là nơi xuất xứ của ngươi,
và thần linh ngươi sẽ trở về cùng Thượng Đế
là Đấng dựng nên nó.
8 Mọi việc đều vô ích!
Thầy nói rằng mọi việc đều vô ích.
Kết luận: Hãy tôn kính Thượng Đế
9 Thầy là người rất khôn ngoan và dạy người khác điều mình biết. Thầy đã suy nghĩ, nghiên cứu và sắp xếp [n] kỹ lưỡng mọi lời dạy dỗ khôn ngoan của mình. 10 Thầy đã đắn đo tìm đúng chữ để viết ra những lời đáng tin và chân thật.
11 Lời của người khôn ngoan như gậy nhọn dùng dẫn súc vật. Những lời đó như đinh đóng thật chắc. Tất cả đều là những lời dạy dỗ khôn ngoan do một Vị Chăn Chiên dạy dỗ. 12 Cho nên, con ơi, hãy thận trọng về những lời dạy bảo khác. Người ta luôn luôn biên soạn thêm sách vở, còn học quá khiến con mệt mỏi.
13 Sau khi đã học hỏi trong sách nầy [o],
lời khuyên cuối cùng của ta là:
Hãy tôn kính Thượng Đế và vâng theo mệnh lệnh Ngài,
đó là nghĩa vụ của con.
14 Thượng Đế sẽ phân xử mọi việc,
kể cả việc làm lén lút,
dù thiện hay ác cũng vậy.
Footnotes
- Giảng Sư 7:11 Người khôn Nguyên văn, “Kẻ thấy mặt trời.” Nghĩa là những người thấy xa và hoạch định những gì phải làm.
- Giảng Sư 7:18 Ngươi làm … thì tốt Hãy “thử làm nhiều thứ.”
- Giảng Sư 7:26 sự ngu xuẩn Nguyên bản, “người đàn bà.”
- Giảng Sư 8:15 trên cõi trần Nguyên văn, “dưới mặt trời.” Xem thêm các câu 16 và 9:3, 9, 11, 13.
- Giảng Sư 9:18 kẻ ngu dại Hay “kẻ có tội.”
- Giảng Sư 10:4 Sự bình tĩnh … lỗi lầm lớn Nguyên văn, “Người giải hoà sửa chữa được nhiều tội lỗi lớn.” Từ ngữ “người giải hoà” ở đây là người hay tha thứ và giúp đỡ người khác.
- Giảng Sư 10:5 trên đời Nguyên văn, “dưới mặt trời.”
- Giảng Sư 10:17 xuất thân từ gia đình đàng hoàng Nguyên văn, “con cái của những người tự do.” Đây muốn nói người ấy chưa hề làm nô lệ, cả cha mẹ cũng vậy.
- Giảng Sư 11:1 Hãy làm điều tốt … nơi ngươi đến Nguyên văn, “Hãy ném bánh ngươi trên mặt nước.”
- Giảng Sư 11:2 Hãy đầu tư … khác nhau Hay “Hãy chia của ngươi có ra làm bảy hay tám phần.”
- Giảng Sư 11:10 hãy xua đuổi … thân thể Hay “Đừng quá lo lắng. Giữ mình để khỏi gặp lôi thôi.”
- Giảng Sư 12:1 Tôi không … năm tháng ấy Nghĩa là “Tôi đã phung phí đời tôi.” Đây có thể nghĩa là “Tôi không thích điều tôi làm khi tôi còn trẻ” hay “Tôi không thích cuộc đời vì bây giờ tôi già rồi.”
- Giảng Sư 12:5 ăn không biết ngon Hay “không còn ước muốn nhục dục.”
- Giảng Sư 12:9 sắp xếp Tiếng Hê-bơ-rơ có nghĩa là “hiệu đính” hay “nhuận sắc.”
- Giảng Sư 12:13 Sau khi … sách nầy Nguyên văn, “Tóm tắt lại, sau khi đã nghe mọi điều.”
Copyright © 2010 by World Bible Translation Center