Orðskviðirnir 24-26

Icelandic Bible

24 Öfunda ekki vonda menn og lát þig ekki langa til að vera með þeim,

² því að hjarta þeirra býr yfir ofríkisverkum, og varir þeirra mæla ógæfu.

³ Fyrir speki verður hús reist, og fyrir hyggni verður það staðfast,

⁴ fyrir þekking fyllast forðabúrin alls konar dýrum og yndislegum fjármunum.

⁵ Vitur maður er betri en sterkur og fróður maður betri en aflmikill,

⁶ því að holl ráð skalt þú hafa, er þú heyr stríð, og þar sem margir ráðgjafar eru, fer allt vel.

⁷ Viskan er afglapanum ofviða, í borgarhliðinu lýkur hann ekki upp munni sínum.

⁸ Þann sem leggur stund á að gjöra illt, kalla menn varmenni.

⁹ Syndin er fíflslegt fyrirtæki, og spottarinn er mönnum andstyggð.

¹⁰ Látir þú hugfallast á neyðarinnar degi, þá er máttur þinn lítill.

¹¹ Frelsaðu þá, sem leiddir eru fram til lífláts, og þyrm þeim, sem ganga skjögrandi að höggstokknum.

¹² Segir þú: "Vér vissum það eigi," _ sá sem vegur hjörtun, hann verður sannarlega var við það, og sá sem vakir yfir sálu þinni, hann veit það og mun gjalda manninum eftir verkum hans.

¹³ Et þú hunang, son minn, því að það er gott, og hunangsseimur er gómi þínum sætur.

¹⁴ Nem á sama hátt speki fyrir sálu þína, finnir þú hana, er framtíð fyrir hendi, og von þín mun eigi að engu verða.

¹⁵ Sit eigi, þú hinn óguðlegi, um bústað hins réttláta og eyðilegg ekki heimkynni hans,

¹⁶ því að sjö sinnum fellur hinn réttláti og stendur aftur upp, en óguðlegir steypast í ógæfu.

¹⁷ Gleð þig eigi yfir falli óvinar þíns, og hjarta þitt fagni eigi yfir því að hann steypist,

¹⁸ svo að Drottinn sjái það ekki og honum mislíki, og hann snúi reiði sinni frá honum til þín.

¹⁹ Reiðst ekki vegna illgjörðamanna, öfunda eigi óguðlega,

²⁰ því að vondur maður á enga framtíð fyrir höndum, á lampa óguðlegra slokknar.

²¹ Son minn, óttastu Drottin og konunginn, samlaga þig ekki óróaseggjum,

²² því að ógæfa þeirra ríður að þegar minnst varir, og ófarir beggja _ hver veit um þær?

²³ Þessir orðskviðir eru líka eftir spekinga. Hlutdrægni í dómi er ljót.

²⁴ Þeim sem segir við hinn seka: "Þú hefir rétt fyrir þér!" honum formæla menn, honum bölvar fólk.

²⁵ En þeim sem hegna eins og ber, mun vel vegna, yfir þá kemur ríkuleg blessun.

²⁶ Sá kyssir á varirnar, sem veitir rétt svör.

²⁷ Annastu verk þitt utan húss og ljúk því á akrinum, síðan getur þú byggt hús þitt.

²⁸ Vertu eigi vottur gegn náunga þínum að ástæðulausu, eða mundir þú vilja svíkja með vörum þínum?

²⁹ Seg þú ekki: "Eins og hann gjörði mér, eins ætla ég honum að gjöra, ég ætla að endurgjalda manninum eftir verkum hans!"

³⁰ Mér varð gengið fram hjá akri letingja nokkurs og fram hjá víngarði óviturs manns.

³¹ Og sjá, hann var allur vaxinn klungrum, hann var alþakinn netlum, og steingarðurinn umhverfis hann var hruninn.

³² En ég varð þess var, veitti því athygli, sá það og lét mér það að kenningu verða:

³³ Sofa ögn enn, blunda ögn enn, leggja saman hendurnar ögn enn til að hvílast,

³⁴ þá kemur fátæktin yfir þig eins og ræningi og skorturinn eins og vopnaður maður.

25 Þetta eru líka orðskviðir Salómons, er menn Hiskía Júdakonungs hafa safnað.

² Guði er það heiður að dylja mál, en konungum heiður að rannsaka mál.

³ Eins og hæð himins og dýpt jarðar, svo eru konungahjörtun órannsakanleg.

⁴ Sé sorinn tekinn úr silfrinu, þá fær smiðurinn ker úr því.

⁵ Séu hinir óguðlegu teknir burt frá augliti konungsins, þá mun hásæti hans staðfestast fyrir réttlæti.

⁶ Stær þig eigi frammi fyrir konunginum og ryðst eigi í rúm stórmenna,

⁷ því að betra er að menn segi við þig: "Fær þig hingað upp!" heldur en að menn gjöri þér læging frammi fyrir tignarmanni. Hvað sem augu þín kunna að hafa séð,

⁸ þá ver eigi skjótur til málsóknar, því að hvað ætlar þú síðan að gjöra, þá er náungi þinn gjörir þér sneypu?

⁹ Rek þú mál þitt gegn náunga þínum, en ljósta eigi upp leyndarmáli annars manns,

¹⁰ til þess að sá sem heyrir það, smáni þig ekki og þú losnir aldrei við illan orðróm.

¹¹ Gullepli í skrautlegum silfurskálum _ svo eru orð í tíma töluð.

¹² Eins og gullhringur og skartgripur af skíru gulli, svo er vitur áminnandi heyranda eyra.

¹³ Eins og snjósvali um uppskerutímann, svo er áreiðanlegur sendimaður þeim er sendir hann, því að hann hressir sál húsbónda síns.

¹⁴ Ský og vindur, og þó engin rigning _ svo er sá, sem hrósar sér af gjafmildi, en gefur þó ekkert.

¹⁵ Með þolinmæði verður höfðingja talið hughvarf, og mjúk tunga mylur bein.

¹⁶ Finnir þú hunang, þá et sem þér nægir, svo að þú verðir ekki ofsaddur af því og ælir því upp aftur.

¹⁷ Stíg sjaldan fæti þínum í hús náunga þíns, svo að hann verði ekki leiður á þér og hati þig.

¹⁸ Hamar og sverð og hvöss ör _ svo er maður, sem ber falsvitni gegn náunga sínum.

¹⁹ Molnandi tönn og hrasandi fótur _ svo er traust á svikara á neyðarinnar degi.

²⁰ Að fara úr fötum í kalsaveðri _ að hella ediki út í saltpétur _ eins er að syngja skapvondum ljóð.

²¹ Ef óvin þinn hungrar, þá gef honum að eta, og ef hann þyrstir, þá gef honum að drekka,

²² því að þú safnar glóðum elds yfir höfuð honum, og Drottinn mun endurgjalda þér það.

²³ Norðanvindurinn leiðir fram regn og launskraf reiðileg andlit.

²⁴ Betri er vist í horni á húsþaki en sambúð við þrasgjarna konu.

²⁵ Eins og kalt vatn er dauðþyrstum manni, svo er góð fregn af fjarlægu landi.

²⁶ Eins og grugguð lind og skemmdur brunnur, svo er réttlátur maður, sem titrar frammi fyrir óguðlegum manni.

²⁷ Það er ekki gott að eta of mikið hunang, ver því spar á hólið.

²⁸ Eins og borg, sem múrarnir hafa verið brotnir utan af, eins er sá maður, sem eigi hefir stjórn á skapsmunum sínum.

26 Eins og snjór um sumar og eins og regn um uppskeru, eins illa á sæmd við heimskan mann.

² Eins og spörfugl flögrar, eins og svala flýgur, eins er um óverðskuldaða formæling _ hún verður eigi að áhrínsorðum.

³ Svipan hæfir hestinum og taumurinn asnanum _ en vöndurinn baki heimskingjanna.

⁴ Svara þú ekki heimskingjanum eftir fíflsku hans, svo að þú verðir ekki honum jafn.

⁵ Svara þú heimskingjanum eftir fíflsku hans, svo að hann haldi ekki, að hann sé vitur.

⁶ Sá höggur af sér fæturna og fær að súpa á ranglæti, sem sendir orð með heimskingja.

⁷ Eins og lærleggir hins lama hanga máttlausir, svo er spakmæli í munni heimskingjanna.

⁸ Sá sem sýnir heimskum manni sæmd, honum fer eins og þeim, er bindur stein í slöngvu.

⁹ Eins og þyrnir, sem stingst upp í höndina á drukknum manni, svo er spakmæli í munni heimskingjanna.

¹⁰ Eins og skytta, sem hæfir allt, svo er sá sem leigir heimskingja, og sá er leigir vegfarendur.

¹¹ Eins og hundur, sem snýr aftur til spýju sinnar, svo er heimskingi, sem endurtekur fíflsku sína.

¹² Sjáir þú mann, sem þykist vitur, þá er meiri von um heimskingja en hann.

¹³ Letinginn segir: "Óargadýr er á veginum, ljón á götunum."

¹⁴ Hurðin snýst á hjörunum og letinginn í hvílu sinni.

¹⁵ Latur maður dýfir hendinni ofan í skálina, en honum verður þungt um að bera hana aftur upp að munninum.

¹⁶ Latur maður þykist vitrari en sjö, sem svara hyggilega.

¹⁷ Sá, sem kemst í æsing út af deilu, sem honum kemur ekki við, hann er eins og sá, sem tekur um eyrun á hundi, er hleypur fram hjá.

¹⁸ Eins og óður maður, sem kastar tundurörvum, banvænum skeytum,

¹⁹ eins er sá maður, er svikið hefir náunga sinn og segir síðan: "Ég er bara að gjöra að gamni mínu."

²⁰ Þegar eldsneytið þrýtur, slokknar eldurinn, og þegar enginn er rógberinn, stöðvast deilurnar.

²¹ Eins og kol þarf til glóða og við til elds, svo þarf þrætugjarnan mann til að kveikja deilur.

²² Orð rógberans eru eins og sælgæti, og þau læsa sig inn í innstu fylgsni hjartans.

²³ Eldheitir kossar og illt hjarta, það er sem sorasilfur utan af leirbroti.

²⁴ Með vörum sínum gjörir hatursmaðurinn sér upp vinalæti, en í hjarta sínu hyggur hann á svik.

²⁵ Þegar hann mælir fagurt, þá trú þú honum ekki, því að sjö andstyggðir eru í hjarta hans.

²⁶ Þótt hatrið hylji sig hræsni, þá verður þó illska þess opinber á dómþinginu.

²⁷ Sá sem grefur gröf, fellur í hana, og steinninn fellur aftur í fang þeim, er veltir honum.

²⁸ Lygin tunga hatar þá, er hún hefir sundur marið, og smjaðrandi munnur veldur glötun.