² Laat een ander jou maar prijzen.
Het is beter dat een ander het doet, dan jouw eigen mond.

³ Een steen is zwaar en zand weegt veel,
maar de woede van een dwaas mens is nog veel zwaarder om over je heen te krijgen.

⁴ Boosheid is slecht voor je en woede overspoelt je,
maar van jaloersheid ga je helemáál kapot.

⁵ Het is beter om iemand openlijk te waarschuwen dat hij verkeerd doet,
dan je mond te houden omdat je van hem houdt.

⁶ Strenge woorden van een vriend doen wel pijn, maar zijn met goede bedoelingen gezegd.
Maar een vijand omhelst je zonder dat hij het meent.

⁷ Iemand die genoeg te eten heeft, laat lekkere dingen staan.
Maar iemand die honger heeft, eet zelfs dingen die niet lekker zijn.

⁸ Een man die ver van huis rondzwerft,
is als een vogel die rondzwerft ver buiten zijn nest.

⁹ De geur van parfum is heerlijk.
Net zo heerlijk zijn vriendschap en goede raad.

¹⁰ Laat je vriend en de vriend van je vader niet in de steek.
Maar ga niet naar je broer als je in moeilijkheden zit.
Je hebt meer aan een vriend dichtbij,
dan aan een broer ver weg.

¹¹ Wees wijs, mijn zoon, dan zal ik blij over je zijn.
Want ik zal een goed antwoord hebben tegen de mensen die mij belachelijk maken.

¹² Een verstandig mens ziet moeilijkheden aankomen en zorgt dat hij in veiligheid komt.
Maar slechte mensen gaan maar door en worden gestraft.

¹³ Pak de mantel af van iemand die borg is gaan staan voor een onbekende.
Geef die mantel als onderpand aan mensen die je niet kent.

¹⁴ Als je elke ochtend je buurman luidruchtig groet,
maak je hem kwaad zodat hij je tenslotte vervloekt.

¹⁵ Een druppelend lek op een dag dat het stortregent is net zo erg
als een vrouw die altijd ruzie zoekt.
¹⁶ Haar stilhouden is net zo moeilijk als de wind tegenhouden.
Het is net zo onmogelijk als de geur verbergen van parfum aan je hand.

¹⁷ Zoals ijzer met ijzer scherp wordt gemaakt,
zo scherpt de ene mens de andere.

¹⁸ De man die voor de vijgenboom zorgt, mag ook van de vijgen eten.
De man die goed voor zijn heer zorgt, mag daarvoor geprezen worden.

¹⁹ Kijk in de spiegel als je wil weten hoe je er uitziet.
Kijk in je hart als je wil weten hoe je werkelijk bent.

²⁰ Het dodenrijk en de dood hebben nooit genoeg.
Net zo hebben de mensen nooit genoeg: wat hun ogen zien, willen ze hebben.

²¹ In de smelt-oven blijkt wat het zilver en het goud waard zijn.
Wat een mens waard is, blijkt uit wat anderen over hem zeggen.

²² Al leg je een dwaas mens in een vijzel
en stamp je hem, samen met de graankorrels,
de dwaasheid stamp je er niet uit.

²³ Zorg ervoor dat het goed gaat met je vee.
Zorg dat je kudden altijd genoeg te eten hebben.
²⁴ Want rijkdom blijft niet voor eeuwig.
Een koningskroon gaat toch ook niet aldoor over op de volgende zoon?
²⁵ Laat je dieren grazen in het jonge gras,
haal hooi voor ze uit de bergen.
²⁶ Want je schapen zorgen ervoor dat je wol hebt voor kleren.
Met je geiten kun je betalen voor een nieuwe akker.
²⁷ Bovendien geven ze melk en vlees
voor je gezin en voor je slavinnen.

² Als de mensen in een land slecht zijn, is er steeds een nieuwe koning.
Maar als er wijze, verstandige mensen leven, heerst een koning lang.

³ Een arme man die andere arme mensen verdrukt,
is net zo erg als een stortregen die de hele oogst wegspoelt zodat er geen brood is.

⁴ Mensen die zich niet aan Gods wet houden, prijzen slechte mensen.
Maar mensen die zich wel aan Gods wet houden, bestrijden hen juist.

⁵ Slechte mensen begrijpen niets van rechtvaardigheid.
Maar mensen die van de Heer houden, weten er alles van.

⁶ Het is beter om arm te zijn maar rechtvaardig,
dan rijk en oneerlijk.

⁷ Een zoon die zich aan Gods wet houdt, is een verstandige zoon.
Maar een zoon die alleen met nietsnutten omgaat, zet zijn vader voor schut.

⁸ Iemand die rijk wordt door zijn geld uit te lenen tegen een veel te hoge rente,
verzamelt het uiteindelijk voor hen die arme mensen helpen.

⁹ Als iemand niet wil luisteren naar de wet van God,
wil de Heer niet luisteren naar zijn gebeden. Hij walgt ervan.

¹⁰ Iemand die eerlijke mensen op het slechte pad brengt,
zal in zijn eigen valkuil vallen.
Maar met rechtvaardige mensen zal het goed gaan.

¹¹ Een rijk mens vindt zichzelf misschien wel heel erg wijs,
maar een arm mens met verstand heeft hem wel door.

¹² Als goede mensen blij zijn met hun koning, gaat het goed met het land.
Maar als er veel slechte mensen zijn, verbergen de bewoners zich.

¹³ Als je nooit je fouten toegeeft, zal het niet goed met je gaan.
Maar als je ze hardop toegeeft en ze niet meer doet, zul je vergeving krijgen.

¹⁴ Het zal heerlijk voor je zijn als je altijd diep ontzag voor God hebt.
Maar als je koppig en ongehoorzaam aan Hem bent, loopt het slecht met je af.

¹⁵ Een koning die zich niets van God aantrekt en over een arm volk heerst,
is net zo gevaarlijk als een brullende leeuw of een hongerige beer.

¹⁶ Een koning die zijn volk uitbuit, heeft geen verstand.
Want alleen een koning die uitbuiting haat, zal lang regeren.

¹⁷ Iemand die achtervolgd wordt voor een moord,
vlucht de dood in de armen. Houd hem niet tegen.

¹⁸ Goede mensen zullen worden gered.
Maar met mensen die slechte dingen doen, loopt het slecht af.

¹⁹ Als je op je akker werkt, zul je brood hebben.
Maar als je lui bent, zul je armoede oogsten.

²⁰ Voor een betrouwbaar mens zal God goed zijn.
Maar iemand die zo snel mogelijk rijk wil worden, zal worden gestraft.

²¹ Het is verkeerd om mensen voor te trekken.
Maar sommige mensen laten zich al omkopen met een stuk brood.

²² Mensen die hebzuchtig zijn, verlangen naar rijkdom.
Ze weten niet dat ze uiteindelijk arm zullen worden.

²³ Als je iemand waarschuwt voor wat hij verkeerd doet, zal hij je achteraf dankbaar zijn.
Dat is hij niet als je hem alleen maar vleit met mooie woorden.

²⁴ Iemand die van zijn ouders steelt en zegt dat dat niet erg is,
is net zo slecht als een moordenaar.

²⁵ Trotse en eigenwijze mensen veroorzaken ruzies.
Maar met mensen die op de Heer vertrouwen, zal het altijd goed gaan.

²⁶ Het is dwaas om op jezelf te vertrouwen.
Maar als je je door wijsheid laat leiden, zul je steeds worden gered.

²⁷ Als je aan arme mensen geeft, zul je nooit tekort komen.
Maar als je doet alsof je het niet ziet als een ander in nood is, word je vervloekt.

²⁸ Als slechte mensen aan de macht komen, verbergen de mensen zich.
Maar als de slechte machthebbers zijn gedood, vind je weer overal goede mensen.

² Als er goede mensen heersen, is het volk gelukkig.
Maar als het volk wordt geregeerd door een slecht mens, zuchten de mensen.

³ Als je van wijsheid houdt, maak je je ouders blij.
Maar als je ervan houdt om naar de hoeren te gaan, verspil je al je geld.

⁴ Als een koning rechtvaardig regeert, gaat het goed met zijn land.
Maar als hij zich tot oneerlijkheid laat omkopen, maakt hij zijn land kapot.

⁵ Als je andere mensen vleit,
loopt het uiteindelijk slecht met hen af.

⁶ Met een slecht mens loopt het slecht af.
Maar een goed mens is vrolijk en blij.

⁷ Goede mensen hebben oog voor de rechten van arme mensen.
Maar slechte mensen letten daar niet op.

⁸ Een slecht mens kan een hele stad in rep en roer brengen.
Maar iemand die wijs is, brengt mensen juist tot rust.

⁹ Het heeft voor een wijs mens geen zin een rechtszaak aan te gaan met een dwaas.
Want of hij nu kwaad op hem wordt of om hem lacht, er komt geen duidelijkheid.

¹⁰ Moordenaars haten rechtvaardige mensen.
Maar eerlijke mensen proberen hen juist te redden.

¹¹ Dwaze mensen zeggen alles wat ze denken.
Maar wijze mensen houden hun gedachten voor zich.

¹² Als een heerser naar leugens luistert,
worden al zijn dienaren onbetrouwbaar.

¹³ Onderdrukte mensen en mensen die onderdrukken hebben één ding gemeenschappelijk:
allebei hebben zij hun leven van de Heer gekregen.

¹⁴ Een koning die eerlijk rechtspreekt over arme mensen,
zal lang regeren.

¹⁵ Stokslagen en waarschuwingen maken iemand wijs.
Maar een kind dat nooit straf krijgt, is een schande voor zijn ouders.

¹⁶ Als er steeds meer slechte mensen komen, is er ook steeds meer misdaad.
Maar de goede mensen zullen zien hoe de slechte mensen ten val komen.

¹⁷ Voed je zoon op en geef hem straf als het nodig is.
Dan zul je je geen zorgen over hem hoeven te maken.
Je zal van hem genieten.

¹⁸ Als Gods wil niet langer bekend wordt gemaakt, gaat het volk steeds slechtere dingen doen.
Maar het gaat goed met mensen die zich aan Gods wet houden.

¹⁹ Een slaaf kun je niet met alleen woorden bestraffen.
Want ook al hoort hij wat je zegt, hij trekt zich er niets van aan.

²⁰ Er is meer hoop voor een dwaas,
dan voor iemand die te snel iets zegt.

²¹ Als je je slaaf vanaf zijn jeugd verwent,
zal hij uiteindelijk als je zoon behandeld willen worden.

²² Driftige mensen veroorzaken ruzies.
Mensen die snel boos worden, doen veel verkeerde dingen.

²³ Trotse mensen worden uiteindelijk vernederd.
Maar bescheiden mensen zullen worden geprezen.

²⁴ Iemand die van een dief een deel van de buit krijgt, komt zelf in gevaar.
Want als hij opgeroepen wordt om te komen getuigen van wat er gebeurd is, komt hij niet.
Dan is hij net zo schuldig als de dief.^[a]

²⁵ Als je bang bent voor wat mensen van je vinden, zet je een val op voor jezelf.
Maar als je op de Heer vertrouwt, kan niemand je iets doen.

²⁶ Heel veel mensen proberen van de koning iets gedaan te krijgen.
Maar uiteindelijk gebeurt wat de Heer rechtvaardig vindt.

²⁷ Een goed mens haat het als mensen zich niets van God aantrekken.
En de mensen die zich niets van God aantrekken, haten goede mensen.