Châm Ngôn 13-15

Bản Dịch 2011

⁷ Có kẻ làm ra vẻ ta đây giàu có mà chẳng có gì cả,
Cũng có người làm ra vẻ nghèo nàn nhưng lại có của cải rất nhiều.

⁸ Của cải nhiều có thể là tiền để chờ chuộc mạng,
Còn người nghèo nàn chẳng nghe ai hăm dọa tiếng nào.
⁹ Ánh sáng người ngay lành luôn tỏa soi rực rỡ,
Nhưng đèn kẻ ác gian bị dập tắt mịt mờ.
¹⁰ Sự kiêu ngạo chỉ gây nên tranh cãi;
Người khôn ngoan biết ghi nhận lời khuyên.
¹¹ Của cải nhờ lừa dối tinh vi để giàu mau sẽ chóng mất;
Nhưng người chăm chỉ làm ăn sẽ giàu vững từ từ.
¹² Trì hoãn niềm hy vọng làm cho lòng đau đớn,
Ao ước được thành là cây sự sống xanh tươi.
¹³ Kẻ khinh dể lời hằng sống chuốc cho mình sự hủy diệt,
Người quý trọng điều răn chắc sẽ được thưởng ban.
¹⁴ Sự dạy dỗ của người khôn ngoan chính là nguồn sự sống,
Kẻ vâng theo sẽ không sa vào bẫy tử vong.
¹⁵ Nhận định sáng suốt luôn mang về ân huệ,
Còn đường kẻ bất trung gặp khốn đốn rất nhiều.

¹⁶ Người khôn ngoan nắm vững tin tức trước khi hành động,
Kẻ dại khờ hấp tấp phô bày sự dại dột mình ra.
¹⁷ Sứ giả gian hùng gây thêm điều rắc rối,
Sứ giả trung thành hóa giải những khó khăn.
¹⁸ Khinh dể lời khuyên dạy chuốc lấy bần cùng và nhục nhã,
Nhưng ai chịu nghe lời quở trách sẽ được tôn trọng vinh danh.
¹⁹ Mơ ước được thành làm tâm hồn khoan khoái;
Lìa bỏ gian tà là điều kẻ điên dại gớm ghê.

²⁰ Ai giao thiệp với người khôn ngoan sẽ học được khôn ngoan,
Ai làm bạn với kẻ điên dại sẽ có ngày mang họa.
²¹ Nỗi bất hạnh luôn đuổi theo kẻ tội lỗi,
Sự phồn vinh là phần thưởng của người ngay lành.
²² Người tốt để gia tài lại cho con cháu,
Nhưng tội nhân tích trữ của cải để lại cho người ngay lành.
²³ Ruộng của người nghèo trúng mùa và mang lại nhiều hoa lợi,
Nhưng sự bất công cướp sạch những hoa lợi đó đi.
²⁴ Ai kiêng cữ roi vọt là không thương con cái,
Người thương con chăm chỉ sửa trị con mình.
²⁵ Người ngay lành có đầy đủ thức ăn thức uống,
Kẻ ác gian bụng cứ đói triền miên.
14 Người nữ khôn ngoan xây dựng gia đình mình hạnh phúc,
Còn kẻ dại dột dùng chính tay mình phá hủy nó đi.
² Người sống ngay thẳng là người kính sợ Chúa,
Kẻ ăn ở gian tà chính là kẻ khinh thường Ngài.
³ Lời ngạo mạn ra từ miệng kẻ dại trở thành roi đánh nó,
Môi người khôn bảo vệ mạng sống mình.
⁴ Nơi nào bò không cày, nơi đó không lúa gạo,
Hoa lợi nhiều nhờ sức lực của bò đực mà ra.
⁵ Nhân chứng trung tín không bao giờ nói dối,
Kẻ chứng gian vừa thở ra là có hơi hám dối trá rồi.
⁶ Kẻ nhạo báng tìm khôn ngoan hoài không được,
Còn người thông minh tri thức đến dễ dàng.
⁷ Hãy dang xa con người điên dại,
Vì bạn sẽ chẳng thấy tri thức ra từ miệng nó bao giờ.

⁸ Cái khôn của người thận trọng là biết toan tính đường lối mình;
Cái dại của kẻ điên dại là mánh khóe dối gian.
⁹ Những kẻ điên dại chê cười của lễ chuộc tội;
Nhưng người ngay lành tin rằng nhờ nó mà được đoái thương.

¹⁰ Nỗi đắng cay chỉ có lòng mình biết;
Và niềm vui nào chia sẻ hết được với người dưng.
¹¹ Nhà kẻ gian ác trước sau gì cũng bị hủy hoại,
Trại người ngay lành cứ vững chãi lâu dài.

¹² Có một con đường dường như chính đáng cho người ta,
Nhưng đến cuối đường hóa ra là tử lộ.
¹³ Dù ngoài mặt cười vang, nhưng trong lòng có thể đang sầu héo;
Cuối cuộc vui nỗi sầu khổ vẫn kéo lại như thường.
¹⁴ Kẻ tà tâm sẽ lãnh đủ hậu quả xấu mình gây ra;
Người thiện tâm sẽ được thưởng xứng đáng với việc mình làm.

¹⁵ Kẻ dại dột tin mọi lời người ta nói;
Nhưng người khôn ngoan thận trọng từng bước một của mình.
¹⁶ Người khôn ngoan ghê sợ và lánh xa điều ác;
Còn kẻ dại dột thì hành động khinh suất và bất cẩn.
¹⁷ Kẻ nhạy giận dễ hành động điên rồ;
Kẻ toan tính chuyện ác ắt bị người ta ghét.
¹⁸ Kẻ khờ dại thừa hưởng sự điên dại;
Người khôn ngoan lấy tri thức làm mão miện của mình.
¹⁹ Kẻ xấu phải sấp mình trước mặt người tốt,
Kẻ gian ác phải chầu chực trước cổng người ngay lành.
²⁰ Người nghèo khó ngay cả láng giềng cũng không thích,
Kẻ giàu sang tính không hết bạn bè.
²¹ Ai khi dể người lân cận là mắc tội,
Phước cho ai thương xót người nghèo.
²² Há chẳng phải kẻ toan mưu ác đang sai lạc sao?
Người nỗ lực làm điều lành được xót thương và tin cậy.
²³ Tất cả các hình thức lao động đều đem lại ích lợi,
Còn chỉ nói và lười ắt dẫn đến đói nghèo.
²⁴ Giàu có là mão miện của người khôn ngoan,
Ðiên cuồng là vòng hoa của kẻ điên dại.
²⁵ Người chứng chân thật cứu biết bao mạng sống,
Còn kẻ nói dối thở ra toàn hơi hám dối gian.
²⁶ Người kính sợ Chúa được thành lũy an toàn bảo vệ,
Con cái người ấy có một chỗ để an thân.
²⁷ Kính sợ Chúa là nguồn sự sống,
Giúp người ta tránh được bẫy tử vong.
²⁸ Vua được vinh hiển nhờ có đông dân chúng,
Không có dân vua lúng túng chịu thua.
²⁹ Người chậm nóng giận là người đại trí,
Kẻ nóng tính tỏ thái độ liền là tự ý phô sự dại dột mình ra.
³⁰ Lòng bình an ban sinh lực cho thân xác;
Tính ganh tị làm mục nát trong xương.
³¹ Ai áp bức người nghèo là làm nhục Ðấng Tạo Hóa mình;
Ai thương xót người khốn khổ là tôn kính Ngài.
³² Kẻ ác bị việc ác của nó đánh đổ;
Nhưng người ngay lành khi qua đời vẫn có chỗ nương thân.
³³ Sự khôn ngoan nghỉ ngơi trong lòng người thông sáng;
Còn kẻ dại dột bộc lộ hết lòng dạ nó ra ngoài.

³⁴ Lẽ công chính làm quốc gia được kính trọng;
Còn tội lỗi làm xấu hổ toàn dân.
³⁵ Ân điển vua dành cho bầy tôi tài giỏi,
Thịnh nộ vua dọi xuống đầu kẻ gây nhục nhã cho người.
15 Lời đáp êm dịu làm nguôi cơn giận;
Còn lời xẳng xớm gây phẫn nộ thêm.
² Lưỡi người khôn ngoan phát ban tri thức;
Miệng kẻ dại dột thốt chuyện điên rồ.

³ Mắt Chúa thấy rõ khắp nơi,
Thấy tất cả kẻ xấu và người tốt.
⁴ Lưỡi hiền lành là cây sự sống,
Còn lưỡi độc ác làm tan nát tinh thần.
⁵ Kẻ dại dột khinh lời cha khuyên dạy;
Còn người khôn nghe lời quở trách khuyên răn.
⁶ Trong nhà người ngay lành có nhiều của cải;
Còn trong lợi tức kẻ ác có rắc rối chờ cơ hội xảy ra.
⁷ Môi người khôn ngoan loan truyền tri thức;
Còn lòng kẻ dại dột ấm ức nhưng chẳng có kiến thức gì.
⁸ Lễ vật của kẻ gian ác là gớm ghiếc trước mặt Chúa,
Nhưng lời cầu nguyện của người ngay lành thì Ngài lại vui lòng.
⁹ Ðường lối kẻ gian ác là gớm ghiếc trước mặt Chúa,
Nhưng Ngài yêu thương người đeo đuổi sự ngay lành.
¹⁰ Sự nghiêm phạt dành cho kẻ bỏ đường ngay nẻo chánh,
Ai ghét sự khuyên răn chẳng tránh khỏi chết đâu.

¹¹ Ngay cả âm phủ và hỏa ngục mà Chúa còn biết rõ,
Thì huống chi là lòng dạ loài người.
¹² Kẻ nhạo báng không thích bị ai quở trách;
Nó tránh đến với người khôn để học sự khôn ngoan.

¹³ Lòng vui vẻ khiến mặt mày rạng rỡ;
Dạ âu sầu làm tan vỡ tinh thần.
¹⁴ Lòng người thông sáng thích kiếm tìm tri thức;
Miệng kẻ dại khờ ưa ẩm thực điên rồ.
¹⁵ Kẻ nghèo khó suốt đời chịu khánh kiệt;
Người vui vẻ trong lòng dự yến tiệc luôn luôn.

¹⁶ Thà ít của mà kính sợ Chúa,
Hơn của cải nhiều mà rắc rối ùa theo.
¹⁷ Thà ăn cơm với rau mà thương yêu nhau,
Hơn là ăn thịt bò mập béo mà ghen ghét cặp theo.
¹⁸ Người nóng tính dễ gây xung đột;
Còn người chậm nóng giận làm cuộc cãi lộn nguôi đi.
¹⁹ Đường kẻ biếng nhác gai góc mọc đầy cản trở;
Còn lối người ngay lành lại mở rộng thênh thang.
²⁰ Ðứa con khôn ngoan làm cho cha vui vẻ;
Còn kẻ dại dột lại khinh rẻ mẹ mình.
²¹ Kẻ kém hiểu biết cho sự điên dại là vui;
Nhưng người có trí tuệ cứ bước theo đường chính đáng.

²² Thiếu bàn luận các chương trình bị hỏng,
Nhưng với mưu sĩ nhiều chúng có triển vọng thành công.
²³ Lời đáp hay làm mọi người vui thích;
Lời đáp hay đúng lúc thật bổ ích biết bao!
²⁴ Người khôn ngoan bước theo con đường sự sống dẫn đi lên,
Ðể giữ người ấy tránh xa âm phủ ở phía dưới.
²⁵ Chúa phá hủy nhà của kẻ kiêu ngạo;
Nhưng Ngài bảo vệ địa giới của người góa bụa.
²⁶ Ý đồ của kẻ gian ác là gớm ghiếc trước mặt Chúa;
Nhưng lời của người trong sạch được đẹp lòng Ngài.
²⁷ Kẻ tham lợi bất nghĩa chuốc lấy rắc rối cho nhà mình;
Nhưng ai ghét của hối lộ sẽ tiếp tục sống còn.
²⁸ Người ngay lành suy nghĩ trong lòng rồi mới đáp;
Còn miệng kẻ gian ác vội nói những lời độc ác hại người.
²⁹ Chúa thật cách xa đối với phường gian ác,
Nhưng Ngài lắng nghe lời cầu nguyện của người ngay lành.
³⁰ Ánh mắt hân hoan phản ánh lòng vui vẻ,
Tin tức vui mừng làm mạnh khỏe cốt xương.
³¹ Tai chịu lắng nghe những lời quở trách về cuộc sống,
Người ấy sẽ ở giữa các bậc hiền triết khôn ngoan.
³² Kẻ từ chối nghe lời chỉ giáo khinh bỉ linh hồn mình,
Nhưng ai chịu nghe lời khuyên bảo sẽ được sự thông sáng.
³³ Kính sợ Chúa là cách giáo dục khôn ngoan,
Ðức khiêm nhường đi trước sự tôn trọng.