Châm Ngôn 25-26
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Những câu châm ngôn khác của Sô-lô-môn
25 Sau đây là những lời khôn ngoan khác của Sô-lô-môn mà các cận thần của Ê-xê-chia, vua Giu-đa thu thập.
2 Thượng Đế được tôn trọng vì Ngài giữ kín điều Ngài làm.
Còn vua được tôn kính nhờ khám phá những điều kín giấu.
3 Không ai đo được chiều cao của trời hay độ sâu của đất.
Cũng thế, không ai biết được ý nghĩ của vua.
4 Hãy lấy cáu cặn ra khỏi bạc,
để thợ bạc sử dụng bạc đó.
5 Hãy dẹp kẻ ác khỏi trước mặt vua;
thì chính thể vua sẽ công chính và tồn tại lâu dài.
6 Đừng khoe khoang với vua,
cũng đừng đứng chung với những người quan trọng.
7 Thà để vua cất nhắc con lên địa vị cao
hơn là bị vua hạ bệ trước mặt người tước vị.
Điều con đã thấy,
8 không nên hấp tấp trình ra trước tòa.
Vì con sẽ xử trí ra sao
nếu láng giềng con chứng tỏ rằng con sai?
9 Cứ tranh cãi với láng giềng con,
nhưng đừng tiết lộ chuyện riêng của người khác.
10 Kẻo người nghe điều ấy sẽ làm nhục con,
và con sẽ không còn được tôn trọng nữa.
11 Lời nói phải lúc
giống như trái táo vàng nằm trong chén bạc.
12 Lời khuyên răn khôn ngoan cho kẻ chịu nghe quí báu như bông tai vàng hay nữ trang cao giá.
13 Sứ giả đáng tin khiến kẻ sai thoải mái,
như tuyết mát rơi trong ngày mùa gặt.
14 Ai hứa biếu quà cáp mà không thực hiện,
chẳng khác mây và gió không mang mưa đến.
15 Nếu kiên nhẫn, con có thể thuyết phục quan quyền,
và lời nói hòa nhã có thể phá hủy
những sự chống đối mãnh liệt.
16 Nếu con tìm được mật ong thì chỉ nên ăn vừa phải,
vì nếu ăn quá nhiều con sẽ bị nôn mửa ra thôi.
17 Đừng hay lui tới nhà người láng giềng con;
vì người có thể đâm ra chán ghét con.
18 Kẻ đặt điều vu oan cho người láng giềng
giống như kẻ dùng gươm giáo phân tán mọi người.
19 Lúc gặp khó khăn mà trông cậy vào người không đáng tin,
chẳng khác nào nhai bằng răng lung lay
hay bước bằng chân què.
20 Hát cho người có tâm sự buồn
chẳng khác nào đoạt áo khoác ngoài của họ khi trời lạnh giá
hay đổ dấm vào vết thương.
21 Nếu kẻ thù con đói hãy cho nó ăn.
Nếu nó khát hãy cho nó uống.
22 Làm như thế chẳng khác nào chất than lửa trên đầu nó,
rồi CHÚA sẽ thưởng cho con.
23 Gió bấc mang mưa lại thế nào
thì lời nói bép xép cũng khiến kẻ khác giận dữ như thế.
24 Thà ở trên xó nóc nhà
còn hơn ở trong nhà chung với người vợ hay gây gổ.
25 Tin vui từ xa mang lại
giống như nước mát cho người đang khát.
26 Người công chính mà vấp ngã trước kẻ ác,
thật giống như suối vấy bùn hay giếng bị ô dơ.
27 Không nên ăn quá nhiều mật ong,
cũng không nên tìm vinh dự nầy tiếp theo vinh dự khác [a].
28 Kẻ nào không biết tự chế như thành trì bị đổ vách.
26 Tuyết không rơi vào mùa hè, hay mưa vào mùa gặt.
Cũng vậy, không nên tôn trọng kẻ dại dột.
2 Lời chưởi rủa không thể làm hại người vô tội;
chẳng khác nào như chim sẻ hay chim én
lượn đi lượn lại không chịu đáp.
3 Roi dành cho ngựa, hàm thiếc dành cho lừa,
còn roi vọt dành cho lưng kẻ ngu dại.
4 Không có cách nào đối đáp với kẻ ngu theo kiểu ngu của nó,
vì nếu đối đáp với nó thì con cũng sẽ giống như nó.
5 Nếu con không đối đáp với nó,
thì nó lại tưởng nó khôn lắm.
6 Nhờ kẻ ngu dốt mang tin tức,
chẳng khác nào tự chặt chân hay uống điều hung ác.
7 Châm ngôn phát ra từ miệng kẻ ngu dại
chẳng khác nào chân của kẻ què.
8 Tôn trọng kẻ ngu dại
chẳng khác nào tra viên đá vào ná.
9 Châm ngôn phát ra từ miệng kẻ ngu dại
chẳng khác nào gai đâm vào tay kẻ say rượu.
10 Thuê mướn kẻ ngu hay khách qua đường
chẳng khác nào giương cung bắn lung tung.
11 Kẻ ngu lặp lại cái ngu của nó
giống như chó ăn lại đồ nó đã mửa ra.
12 Con có thấy kẻ tự nghĩ mình khôn ngoan không?
Kẻ ngu còn có hi vọng hơn nó.
13 Kẻ biếng nhác bảo, “Có con sư tử ngoài đường!
Có con sư tử ngoài phố!”
14 Kẻ biếng nhác lăn trở trên giường
giống như cửa xoay quanh bản lề.
15 Kẻ biếng nhác thò tay vào dĩa,
rồi không thèm đưa đồ ăn lên miệng.
16 Kẻ biếng nhác nghĩ mình khôn ngoan
hơn bảy người biết đối đáp hợp lý.
17 Liên can vào chuyện người khác
như nắm lỗ tai chó.
18 Như kẻ khùng bắn các tên lửa chết người ra sao
19 thì kẻ gạt người láng giềng rồi bảo,
“Tôi chỉ đùa thôi” cũng y như thế.
20 Lửa tắt vì thiếu củi,
khi không ai bép xép thì không còn chuyện cãi vã.
21 Như than nuôi bếp hồng và củi giữ cho lửa cháy đỏ thế nào,
thì kẻ khơi ra cãi vã cũng như thế.
22 Lời nói của kẻ bép xép giống như thức ăn ngon;
mà người ta thích ăn nuốt.
23 Lời nhân hậu từ đầu óc kẻ ác
giống như lớp men sáng lên bên ngoài bình bằng đất [b].
24 Kẻ ghét con sẽ tìm cách dùng lời nói để ngụy trang,
trong đầu nó âm mưu điều lường gạt.
25 Dù cho nó ăn nói ngon ngọt, con chớ tin,
vì đầu óc nó đầy ý nghĩ gian ác.
26 Nó lấy lời nói dối để che đậy sự lường gạt,
nhưng mưu ác nó sẽ bị lộ ra giữa công chúng.
27 Ai đào hố cho kẻ khác sẽ sụp vào đó.
Ai lăn đá để đè kẻ khác sẽ bị đá lăn đè trở lại.
28 Kẻ nói dối ghét người mà nó làm hại,
miệng nịnh hót tiêu diệt con người.
Footnotes
- Châm Ngôn 25:27 không nên … vinh dự khác Nghĩa là “Chớ nên tìm địa vị không thích hợp với mình vì sẽ gặp khó khăn. Ai cũng phải biết giới hạn mình.”
- Châm Ngôn 26:23 giống như lớp … bằng đất Hay “giống như lớp bạc bẩn sáng loáng bên ngoài.”
Châm Ngôn 25-26
Bản Dịch 2011
Những Lời Khôn Ngoan Khác của Sa-lô-môn
25 Ðây là những câu châm ngôn của Sa-lô-môn, mà quần thần của Ê-xê-chia vua Giu-đa đã ghi lại:
2 Ðể mọi việc cứ bí ẩn là vinh hiển của Ðức Chúa Trời,
Còn tìm tòi khám phá ra là vinh hiển của các vua.
3 Cao như trời cao bát ngát, sâu như vực thẳm địa cầu,
Lòng các vua cũng thế, không thể nào dò xét thấu.
4 Hãy lấy cặn bã trong bạc ra,
Người thợ bạc sẽ có nguyên liệu tinh ròng để tạo nên vật quý.
5 Hãy loại khỏi mặt vua bọn nịnh thần gian ác,
Thì ngai vua sẽ được vững lập trong sự công chính.
6 Trước mặt vua con chớ nên tự đại,
Ðừng tự đứng vào vị trí các đại nhân.
7 Thà con để được mời, “Hãy lên đây,”
Hơn là bị bảo phải lui xuống trước mặt các bậc quyền quý,
Là những người mắt con đã thấy.
8 Ðừng vội vàng thưa kiện người ta,
Vì đến cuối cùng con sẽ làm gì khi người lân cận con làm cho con phải bẽ mặt?
9 Tốt hơn hết là ngồi xuống nói chuyện trực tiếp với người ấy,
Và đừng tiết lộ bí mật của người khác,
10 Kẻo có ai nghe được sẽ phơi bày việc xấu hổ của con ra,
Rồi tiếng xấu của con không làm sao chấm dứt.
11 Lời nói hay đúng lúc
Giống như những trái táo vàng trưng bày trong khay bạc.
12 Lời quở trách khôn ngoan vào tai người biết lắng nghe
Quý như chiếc nhẫn vàng hay vật trang sức bằng vàng.
13 Giống như tuyết làm tươi mát trong mùa gặt thể nào,
Sứ giả trung thành làm cho người sai phái mình cũng thể ấy;
Người ấy làm phấn khởi tinh thần của chủ mình.
14 Giống như trời kéo mây và có gió nhưng không mưa thế nào,
Kẻ khoe rằng mình dâng hiến nhưng không đưa tiền cũng vậy.
15 Nhờ nhẫn nại ta có thể thuyết phục người quyền thế,
Lưỡi tuy mềm nhưng có thể bẻ gãy xương.
16 Nếu tìm được mật, con hãy ăn vừa phải,
Vì nếu ăn mật quá nhiều, con bị ói ra chăng.
17 Với hàng xóm, con đừng sang chơi nhiều quá,
Kẻo họ phiền vì phải tiếp nhiều mà chán ghét con chăng.
18 Bị người lân cận làm chứng dối hại,
Chẳng khác gì bị tấn công bằng chùy, gươm, và tên nhọn.
19 Tin tưởng một kẻ thất tín trong lúc gặp khó khăn hoạn nạn,
Ắt bị đau thấu xương như bị nhức răng hay bị gãy chân.
20 Giống như giữa trời đông giá buốt mà bị buộc phải cởi áo ấm ra,
Hoặc giống như vết thương đang đau nhức mà bị giấm đổ vào,
Thì kẻ cứ ca hát rỉ rả trong khi lòng người ta đang trĩu nặng buồn bã cũng tác hại như vậy.
21 Nếu kẻ thù của con đói, hãy cho nó ăn,
Nếu nó khát, hãy cho nó uống;
22 Vì làm thế là con sẽ chất những than lửa hực trên đầu nó,
Và Chúa sẽ ban thưởng cho con.
23 Gió bắc sẽ đem mưa đến,
Lưỡi nói hành cũng đem tức giận đến trên nét mặt người ta.
24 Thà sống ở một góc trên rầm nhà,
Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.
25 Nhận được tin vui từ phương xa gởi về,
Thật như một ly nước mát cho người đang khát.
26 Người ngay lành mà chiều theo kẻ gian ác thì chẳng khác gì
Một dòng suối bị khuấy bùn hay một mạch nước bị làm dơ.
27 Ăn mật nhiều quá sẽ không tốt,
Ðược tôn trọng rồi mà cứ đòi được tôn trọng nữa sẽ không hay.
28 Giống như cái thành mà tường thành đã đổ và không còn tường nữa,
Kẻ nào không kiềm hãm tính khí mình thì cũng như vậy.
26 Như tuyết rơi vào mùa hè và mưa rơi trong mùa gặt thể nào,
Sự tôn trọng không xứng hợp cho kẻ dại cũng thể ấy.
2 Như chim sẻ bay lòng vòng và như chim én lượn thể nào,
Lời nguyền rủa vô cớ chẳng hiệu nghiệm gì cũng thể ấy.
3 Roi dành cho ngựa, hàm khớp dành cho lừa,
Còn đòn vọt dành cho lưng kẻ dại.
4 Ðừng đáp lời kẻ điên dại theo cách điên rồ của nó,
Kẻo con cũng giống như nó chăng.
5 Hãy giải thích cho kẻ điên dại biết sự điên rồ của nó,
Kẻo nó tưởng nó khôn ngoan theo mắt nó chăng.
6 Nhờ một kẻ dại đi báo tin,
Khác nào tự chặt chân mình và uống lấy thiệt hại.
7 Chân người què đong đưa vô dụng thể nào,
Câu châm ngôn trong miệng kẻ dại cũng vô dụng thể ấy.
8 Tôn trọng kẻ dại
Chẳng khác gì cài viên đá vào chiếc trành ném đá.[a]
9 Người say rượu cố nhổ cái gai đâm vào tay thể nào,
Miệng kẻ dại cố nói ra câu châm ngôn cũng thể ấy.
10 Tay xạ thủ bắn mọi người bị thương thể nào,
Ai mướn kẻ qua đường hay mướn kẻ dại làm việc cũng thể ấy.[b]
11 Chó liếm lại đồ nó đã mửa thế nào,
Kẻ dại lặp lại sự điên rồ của nó cũng thể ấy.
12 Con có thấy kẻ tự cho mình là khôn ngoan theo mắt nó chăng?
Người ta có hy vọng nơi kẻ dại hơn là nơi kẻ đó.
13 Kẻ biếng nhác nói, “Có con sư tử ngoài đường!
Có con sư tử dữ tợn ở ngoài đường phố!”
14 Cánh cửa quay quanh bản lề thể nào,
Kẻ biếng nhác lăn qua lăn lại trên giường nó cũng thể ấy.
15 Kẻ biếng nhác chôn tay vào trong đĩa,
Rồi lấy làm mệt nhọc nhấc tay lên đưa thức ăn vào miệng.
16 Kẻ biếng nhác tự cho mình là khôn ngoan
Hơn bảy người phát biểu với lý lẽ vững vàng.
17 Kẻ nắm lấy vành tai con chó khi nó đi ngang qua thể nào,
Kẻ tham dự vào cuộc cãi lộn của người khác cũng thể ấy.
18 Giống như kẻ điên cuồng phóng hỏa, bắn tên, và gây chết chóc,
19 Thì kẻ gạt người lân cận mình rồi nói, “Tôi chỉ giỡn chơi thôi mà!” cũng như vậy.
20 Khi hết củi, lửa bèn tắt rụi,
Khi không còn ai đâm thọc, cuộc cãi vã cũng thôi.
21 Đốt than làm cho nóng hực và đốt củi làm lửa cháy bùng thể nào,
Kẻ hay cãi khơi dậy sự xung đột cũng thể ấy.
22 Lời kẻ mách lẻo giống như miếng ăn ngon ngọt,
Chạy tọt vào gan ruột người nghe.
23 Bình bằng đất được mạ bạc thể nào,
Lòng hiểm ác được lưỡi ngọt ngào che khuất đi cũng thể ấy.
24 Kẻ ghét ta dùng môi ngụy trang khiến ta sơ ý,
Trong khi lòng nó có ý đồ cố ý hại ta.
25 Chớ vội tin khi nó nói ngon nói ngọt,
Vì trong lòng nó có bảy điều ghê tởm ẩn tàng.
26 Dù lòng ghen ghét của nó được ngụy trang bằng sự lừa dối,
Thì trước sau gì nó sự gian ác của nó cũng bị lộ ra giữa công chúng.
27 Kẻ nào đào hố để hại người sẽ bị sa vào hố đó,
Kẻ nào lăn đá để đè người sẽ bị đá đó lăn ngược lại đè bẹp dúm.
28 Lưỡi dối trá ghét các nạn nhân của nó,
Miệng dua nịnh gây thiệt hại biết bao.
Footnotes
- Châm Ngôn 26:8 Có bản ghi, “Chẳng khác gì lấy viên ngọc bỏ chung vào đống đá.”
- Châm Ngôn 26:10 Có bản ghi, “Ðấng Cao Cả dựng nên mọi vật sẽ báo trả cho kẻ dại dột và kẻ vi phạm.”
Copyright © 2010 by World Bible Translation Center
Copyright © 2011 by Bau Dang