Châm Ngôn 24-26

Bản Dịch 2011

³ Nhờ khôn ngoan căn nhà được xây dựng;
Nhờ thông sáng nó được thiết lập vững vàng;
⁴ Nhờ tri thức các phòng được đầy dẫy
Mọi thứ của cải vừa quý lại vừa sang.
⁵ Người khôn ngoan quả có sức lực;
Người tri thức quyền lực càng gia tăng.
⁶ Con hãy dùng mưu chước khôn ngoan mà đánh giặc,
Con phải nhờ nhiều mưu sĩ giỏi mới có chiến thắng đem về.
⁷ Sự khôn ngoan thật quá cao xa với kẻ dại;
Ở cổng thành nó chẳng thể mở miệng nói ra lời.

⁸ Kẻ nào mưu tính làm điều ác
Sẽ bị gọi là kẻ có thủ đoạn độc ác.
⁹ Toan tính kế hoạch để làm chuyện điên rồ là tội lỗi;
Kẻ nhạo báng bị thiên hạ ghê tởm.

¹⁰ Nếu con ngã lòng trong ngày nghịch cảnh,
Sức lực con quả thật yếu thay.

¹¹ Hãy giải cứu những kẻ bị mang đi hành quyết,
Hãy giữ lại mạng những kẻ lảo đảo bước đến chỗ hành hình.
¹² Nếu con nói, “Này, chúng tôi nào hay biết chuyện ấy.”
Ðấng cân nhắc lòng người há không biết rõ lòng con sao?
Ðấng gìn giữ linh hồn con há không biết điều đó sao?
Ngài há chẳng báo trả mỗi người tùy theo việc họ làm sao?

¹³ Con ơi, hãy ăn mật ong, vì nó ngon ngọt lắm,
Những giọt mật nhểu ra từ tàng ong sẽ làm ngọt lịm lưỡi con,
¹⁴ Hãy biết rằng khôn ngoan cũng ngọt ngon cho linh hồn như thế;
Nếu con tìm được khôn ngoan, con sẽ có một tương lai tốt đẹp,
Hy vọng của con sẽ không bị cắt đứt giữa chừng.

¹⁵ Hỡi kẻ gian ác, chớ nằm đó rình nhà người ngay lành;
Ðừng xâm phạm nơi ở của người công chính.
¹⁶ Vì dù họ ngã đến bảy lần, họ cũng đứng dậy được;
Nhưng kẻ gian ác sẽ đổ nhào trong thì tai họa.

¹⁷ Ðừng vui mừng khi kẻ thù con ngã quỵ;
Lòng con chớ hân hoan khi nó thất thế sa cơ.
¹⁸ Kẻo Chúa thấy điều đó và Ngài chẳng bằng lòng,
Rồi Ngài ngưng cơn thịnh nộ khỏi nó chăng.

¹⁹ Ðừng bực bội vì những người gian ác,
Chớ phân bì khi kẻ ác thành công;
²⁰ Vì kẻ ác sẽ không có tương lai,
Ðèn kẻ ác sẽ nay mai tắt lịm.

²¹ Con ơi, hãy kính sợ Chúa và tôn kính vua;
Ðừng nhập bọn với đám người phản nghịch.
²² Vì tai họa của chúng sẽ thình lình vụt đến;
Ai biết chúng sẽ tàn rụi ra sao khi cả hai cùng phạt?

²⁶ Lời đáp chính xác giống như một nụ hôn hôn trên môi.

²⁷ Hãy sắp đặt công việc của con ở bên ngoài,
Hãy chuẩn bị mọi việc của con ngoài đồng áng cho chu tất;
Rồi sau đó mới bắt đầu xây cất nhà cho con.

²⁸ Ðừng làm chứng nghịch lại người lân cận con vô cớ;
Ðừng để môi con nói những lời dối trá hại người.
²⁹ Con đừng nói, “Ta sẽ làm cho nó như nó đã làm cho ta;
Ta sẽ báo trả cho nó những gì nó đã làm.”

³⁰ Ta có đi ngang qua cánh đồng của một kẻ biếng nhác;
Đi ngang qua vườn nho của một kẻ thiếu hiểu biết thường tình;
³¹ Kìa, gai góc mọc tràn lan khắp chốn,
Các bụi gai phủ mặt đất um tùm, còn tường đá thì chỗ xiêu chỗ đổ.
³² Thấy như thế ta chạnh lòng suy nghĩ;
Ta nhìn xem và gẫm được một bài học ở đời:
³³ Ngủ một chút, ngủ nướng thêm một chút,
Khoanh tay nằm nghỉ một chút,
³⁴ Thì cái nghèo sẽ vụt đến như tên cướp bất chợt tấn công,
Và cái thiếu sẽ ập đến như kẻ ác có vũ khí bất thần đột kích.

² Ðể mọi việc cứ bí ẩn là vinh hiển của Ðức Chúa Trời,
Còn tìm tòi khám phá ra là vinh hiển của các vua.
³ Cao như trời cao bát ngát, sâu như vực thẳm địa cầu,
Lòng các vua cũng thế, không thể nào dò xét thấu.
⁴ Hãy lấy cặn bã trong bạc ra,
Người thợ bạc sẽ có nguyên liệu tinh ròng để tạo nên vật quý.
⁵ Hãy loại khỏi mặt vua bọn nịnh thần gian ác,
Thì ngai vua sẽ được vững lập trong sự công chính.
⁶ Trước mặt vua con chớ nên tự đại,
Ðừng tự đứng vào vị trí các đại nhân.
⁷ Thà con để được mời, “Hãy lên đây,”
Hơn là bị bảo phải lui xuống trước mặt các bậc quyền quý,
Là những người mắt con đã thấy.

⁸ Ðừng vội vàng thưa kiện người ta,
Vì đến cuối cùng con sẽ làm gì khi người lân cận con làm cho con phải bẽ mặt?
⁹ Tốt hơn hết là ngồi xuống nói chuyện trực tiếp với người ấy,
Và đừng tiết lộ bí mật của người khác,
¹⁰ Kẻo có ai nghe được sẽ phơi bày việc xấu hổ của con ra,
Rồi tiếng xấu của con không làm sao chấm dứt.

¹¹ Lời nói hay đúng lúc
Giống như những trái táo vàng trưng bày trong khay bạc.
¹² Lời quở trách khôn ngoan vào tai người biết lắng nghe
Quý như chiếc nhẫn vàng hay vật trang sức bằng vàng.
¹³ Giống như tuyết làm tươi mát trong mùa gặt thể nào,
Sứ giả trung thành làm cho người sai phái mình cũng thể ấy;
Người ấy làm phấn khởi tinh thần của chủ mình.

¹⁴ Giống như trời kéo mây và có gió nhưng không mưa thế nào,
Kẻ khoe rằng mình dâng hiến nhưng không đưa tiền cũng vậy.

¹⁵ Nhờ nhẫn nại ta có thể thuyết phục người quyền thế,
Lưỡi tuy mềm nhưng có thể bẻ gãy xương.
¹⁶ Nếu tìm được mật, con hãy ăn vừa phải,
Vì nếu ăn mật quá nhiều, con bị ói ra chăng.
¹⁷ Với hàng xóm, con đừng sang chơi nhiều quá,
Kẻo họ phiền vì phải tiếp nhiều mà chán ghét con chăng.
¹⁸ Bị người lân cận làm chứng dối hại,
Chẳng khác gì bị tấn công bằng chùy, gươm, và tên nhọn.
¹⁹ Tin tưởng một kẻ thất tín trong lúc gặp khó khăn hoạn nạn,
Ắt bị đau thấu xương như bị nhức răng hay bị gãy chân.
²⁰ Giống như giữa trời đông giá buốt mà bị buộc phải cởi áo ấm ra,
Hoặc giống như vết thương đang đau nhức mà bị giấm đổ vào,
Thì kẻ cứ ca hát rỉ rả trong khi lòng người ta đang trĩu nặng buồn bã cũng tác hại như vậy.

²¹ Nếu kẻ thù của con đói, hãy cho nó ăn,
Nếu nó khát, hãy cho nó uống;
²² Vì làm thế là con sẽ chất những than lửa hực trên đầu nó,
Và Chúa sẽ ban thưởng cho con.

²³ Gió bắc sẽ đem mưa đến,
Lưỡi nói hành cũng đem tức giận đến trên nét mặt người ta.
²⁴ Thà sống ở một góc trên rầm nhà,
Hơn ở chung nhà với người đàn bà hay sinh sự.

²⁵ Nhận được tin vui từ phương xa gởi về,
Thật như một ly nước mát cho người đang khát.
²⁶ Người ngay lành mà chiều theo kẻ gian ác thì chẳng khác gì
Một dòng suối bị khuấy bùn hay một mạch nước bị làm dơ.
²⁷ Ăn mật nhiều quá sẽ không tốt,
Ðược tôn trọng rồi mà cứ đòi được tôn trọng nữa sẽ không hay.
²⁸ Giống như cái thành mà tường thành đã đổ và không còn tường nữa,
Kẻ nào không kiềm hãm tính khí mình thì cũng như vậy.
26 Như tuyết rơi vào mùa hè và mưa rơi trong mùa gặt thể nào,
Sự tôn trọng không xứng hợp cho kẻ dại cũng thể ấy.
² Như chim sẻ bay lòng vòng và như chim én lượn thể nào,
Lời nguyền rủa vô cớ chẳng hiệu nghiệm gì cũng thể ấy.
³ Roi dành cho ngựa, hàm khớp dành cho lừa,
Còn đòn vọt dành cho lưng kẻ dại.
⁴ Ðừng đáp lời kẻ điên dại theo cách điên rồ của nó,
Kẻo con cũng giống như nó chăng.
⁵ Hãy giải thích cho kẻ điên dại biết sự điên rồ của nó,
Kẻo nó tưởng nó khôn ngoan theo mắt nó chăng.
⁶ Nhờ một kẻ dại đi báo tin,
Khác nào tự chặt chân mình và uống lấy thiệt hại.
⁷ Chân người què đong đưa vô dụng thể nào,
Câu châm ngôn trong miệng kẻ dại cũng vô dụng thể ấy.

⁸ Tôn trọng kẻ dại
Chẳng khác gì cài viên đá vào chiếc trành ném đá.^[a]
9 Người say rượu cố nhổ cái gai đâm vào tay thể nào,
Miệng kẻ dại cố nói ra câu châm ngôn cũng thể ấy.
¹⁰ Tay xạ thủ bắn mọi người bị thương thể nào,
Ai mướn kẻ qua đường hay mướn kẻ dại làm việc cũng thể ấy.^[b]
11 Chó liếm lại đồ nó đã mửa thế nào,
Kẻ dại lặp lại sự điên rồ của nó cũng thể ấy.
¹² Con có thấy kẻ tự cho mình là khôn ngoan theo mắt nó chăng?
Người ta có hy vọng nơi kẻ dại hơn là nơi kẻ đó.

¹³ Kẻ biếng nhác nói, “Có con sư tử ngoài đường!
Có con sư tử dữ tợn ở ngoài đường phố!”
¹⁴ Cánh cửa quay quanh bản lề thể nào,
Kẻ biếng nhác lăn qua lăn lại trên giường nó cũng thể ấy.
¹⁵ Kẻ biếng nhác chôn tay vào trong đĩa,
Rồi lấy làm mệt nhọc nhấc tay lên đưa thức ăn vào miệng.
¹⁶ Kẻ biếng nhác tự cho mình là khôn ngoan
Hơn bảy người phát biểu với lý lẽ vững vàng.
¹⁷ Kẻ nắm lấy vành tai con chó khi nó đi ngang qua thể nào,
Kẻ tham dự vào cuộc cãi lộn của người khác cũng thể ấy.
¹⁸ Giống như kẻ điên cuồng phóng hỏa, bắn tên, và gây chết chóc,
¹⁹ Thì kẻ gạt người lân cận mình rồi nói, “Tôi chỉ giỡn chơi thôi mà!” cũng như vậy.
²⁰ Khi hết củi, lửa bèn tắt rụi,
Khi không còn ai đâm thọc, cuộc cãi vã cũng thôi.
²¹ Đốt than làm cho nóng hực và đốt củi làm lửa cháy bùng thể nào,
Kẻ hay cãi khơi dậy sự xung đột cũng thể ấy.
²² Lời kẻ mách lẻo giống như miếng ăn ngon ngọt,
Chạy tọt vào gan ruột người nghe.
²³ Bình bằng đất được mạ bạc thể nào,
Lòng hiểm ác được lưỡi ngọt ngào che khuất đi cũng thể ấy.
²⁴ Kẻ ghét ta dùng môi ngụy trang khiến ta sơ ý,
Trong khi lòng nó có ý đồ cố ý hại ta.
²⁵ Chớ vội tin khi nó nói ngon nói ngọt,
Vì trong lòng nó có bảy điều ghê tởm ẩn tàng.
²⁶ Dù lòng ghen ghét của nó được ngụy trang bằng sự lừa dối,
Thì trước sau gì nó sự gian ác của nó cũng bị lộ ra giữa công chúng.
²⁷ Kẻ nào đào hố để hại người sẽ bị sa vào hố đó,
Kẻ nào lăn đá để đè người sẽ bị đá đó lăn ngược lại đè bẹp dúm.
²⁸ Lưỡi dối trá ghét các nạn nhân của nó,
Miệng dua nịnh gây thiệt hại biết bao.