16 The reflections of the heart belong to mankind,
but the answer of the tongue is from the Lord.(A)

All a person’s ways seem right to him,
but the Lord weighs motives.[a](B)

Commit your activities to the Lord,
and your plans will be established.(C)

The Lord has prepared everything for his purpose—
even the wicked for the day of disaster.(D)

Everyone with a proud heart is detestable to the Lord;(E)
be assured,[b] he will not go unpunished.(F)

Iniquity is atoned for by loyalty and faithfulness,(G)
and one turns from evil by the fear of the Lord.(H)

When a person’s ways please the Lord,
he makes even his enemies to be at peace with him.(I)

Better a little with righteousness
than great income with injustice.(J)

A person’s heart plans his way,
but the Lord determines his steps.(K)

10 God’s verdict is on the lips of a king;[c](L)
his mouth should not give an unfair judgment.(M)

11 Honest balances and scales are the Lord’s;
all the weights in the bag are his concern.(N)

12 Wicked behavior is detestable to kings,(O)
since a throne is established through righteousness.(P)

13 Righteous lips are a king’s delight,
and he loves one who speaks honestly.

14 A king’s fury is a messenger of death,
but a wise person appeases it.(Q)

15 When a king’s face lights up, there is life;
his favor is like a cloud with spring rain.

16 Get wisdom—
how much better it is than gold!
And get understanding—
it is preferable to silver.(R)

17 The highway of the upright(S) avoids evil;
the one who guards his way protects his life.(T)

18 Pride comes before destruction,
and an arrogant spirit before a fall.(U)

19 Better to be lowly of spirit with the humble[d](V)
than to divide plunder with the proud.(W)

20 The one who understands a matter finds success,(X)
and the one who trusts in the Lord will be happy.(Y)

21 Anyone with a wise heart is called discerning,
and pleasant speech[e] increases learning.(Z)

22 Insight is a fountain of life(AA) for its possessor,
but the discipline of fools is folly.

23 The heart of a wise person instructs his mouth;
it adds learning to his speech.[f](AB)

24 Pleasant words are a honeycomb:(AC)
sweet to the taste[g] and health to the body.[h](AD)

25 There is a way that seems right to a person,
but its end is the way to death.(AE)

26 A worker’s appetite works for him
because his hunger[i] urges him on.

27 A worthless person digs up evil,
and his speech is like a scorching fire.(AF)

28 A contrary person spreads conflict,
and a gossip separates close friends.(AG)

29 A violent person lures his neighbor,(AH)
leading him on a path that is not good.(AI)

30 The one who narrows his eyes is planning deceptions;
the one who compresses his lips brings about evil.(AJ)

31 Gray hair is a glorious crown;(AK)
it is found in the ways of righteousness.(AL)

32 Patience is better than power,
and controlling one’s emotions,[j] than capturing a city.(AM)

33 The lot is cast into the lap,
but its every decision is from the Lord.(AN)

Footnotes

  1. 16:2 Lit spirits
  2. 16:5 Lit hand to hand
  3. 16:10 Or A divination is on the lips of a king
  4. 16:19 Alt Hb tradition reads afflicted
  5. 16:21 Lit and sweetness of lips
  6. 16:23 Lit learning upon his lips
  7. 16:24 Lit throat
  8. 16:24 Lit bones
  9. 16:26 Lit mouth
  10. 16:32 Lit and ruling over one’s spirit

Mga Kawikaan tungkol sa Buhay at Pag-uugali

16 Ang mga balak ng isipan ay sa tao nagmumula,
    ngunit mula kay Yahweh ang sagot ng dila.
Ang akala ng tao ay tama ang kanyang kilos,
    ngunit sa tunay niyang layon, si Yahweh ang nakatatalos.
Ipagkatiwala mo kay Yahweh ang iyong mga gagawin,
    at magtatagumpay ka sa lahat ng iyong mga layunin.
Lahat ng nilalang ni Yahweh ay mayroong kadahilanan,
    at ang masasama, kaparusahan ang kahihinatnan.
Kinamumuhian ni Yahweh ang lahat ng mayayabang,
    at sila'y tiyak na paparusahan.
Katapatan(A) kay Yahweh, bunga ay kapatawaran,
    ang sa kanya'y gumagalang at sumusunod, malayo sa kasamaan.
Kung ang buhay ng tao ay kalugud-lugod kay Yahweh,
    maging ang mga kalaban, sa kanya'y makikipagbati.
Ang(B) maliit na halaga buhat sa mabuting paraan
    ay higit na mabuti sa yamang buhat sa kasamaan.
Ang tao ang nagbabalak,
    ngunit si Yahweh ang nagpapatupad.
10 Ang bibig ng hari ay bukal ng mga pasyang kinasihan,
    hindi siya namamali sa lahat niyang kahatulan.
11 Ang nais ni Yahweh ay tamang timbangan,
    at sa negosyo ay katapatan.
12 Di dapat tulutan ng isang hari ang gawang kasamaan,
    pagkat ang katatagan ng pamamahala ay nasa katarungan.
13 Ang nais pakinggan ng hari ay ang katotohanan,
    at ang nagsasabi nito ay kanyang kinalulugdan.
14 Sinisikap ng matalino na masiyahan ang kanyang hari;
    kapag nagalit ang hari, may buhay na masasawi.
15 Ang kagandahang-loob ng hari ay parang ulap na makapal,
    may dalang ulan, may taglay na buhay.
16 Higit na mainam sa ginto ang magkaroon ng karunungan,
    at higit kaysa pilak ang magtaglay ng pang-unawa.
17 Ang landas ng matuwid ay palayo sa kasamaan;
    ang maingat sa paglakad ay nag-iingat sa kanyang buhay.
18 Ang kapalalua'y humahantong sa pagkawasak,
    at ang mapagmataas na isipan ay ibabagsak.
19 Higit na mabuti ang mapagpakumbaba kahit na mahirap,
    kaysa makihati sa yaman ng mapagmataas.
20 Ang sumusunod sa payo ay mananagana,
    at mapalad ang taong kay Yahweh ay nagtitiwala.
21 Ang matalinong tao ay nakikilala sa kanyang pang-unawa,
    ang matamis niyang pangungusap ay panghikayat sa iba.
22 Ang karunungan ay bukal ng buhay para sa matalino,
    ngunit mahirap maturuan ang mangmang na tao.
23 Iniisip ng matalino ang kanyang sasabihin,
    kaya naman ang kausap ay madali niyang akitin.
24 Kaaya-ayang salita ay parang pulot-pukyutan,
    matamis sa panlasa, pampalusog ng katawan.
25 May(C) daang matuwid sa tingin ng tao,
    ngunit kamatayan ang dulo nito.
26 Dahil sa pagkain ang tao'y nagsisikap;
    upang ang gutom ay bigyan ng lunas.
27 Ang laman ng isip ng tampalasan ay puro kasamaan,
    ang kanyang mga labi ay parang nakakapasong apoy.
28 Ang(D) taong baluktot ang isipan ay naghahasik ng kaguluhan,
    at sinisira naman ng tsismis ang magandang samahan.
29 Tinutukso ng taong liko ang kanyang kapwa,
    at ibinubuyo sa landas na masama.
30 Mag-ingat ka sa taong pangiti-ngiti at kikindat-kindat;
    pagkat tiyak na mayroon siyang masamang binabalak.
31 Ang mga uban ay putong ng karangalan,
    ito ay natamo sa matuwid na pamumuhay.
32 Higit na mabuti ang tiyaga kaysa kapangyarihan,
    at ang pagsupil sa sarili kaysa pagsakop sa mga bayan.
33 Isinasagawa ng tao ang palabunutan,
    ngunit si Yahweh lang ang huling kapasyahan.