Proverbs 14
New Living Translation
14 A wise woman builds her home,
but a foolish woman tears it down with her own hands.
2 Those who follow the right path fear the Lord;
those who take the wrong path despise him.
3 A fool’s proud talk becomes a rod that beats him,
but the words of the wise keep them safe.
4 Without oxen a stable stays clean,
but you need a strong ox for a large harvest.
5 An honest witness does not lie;
a false witness breathes lies.
6 A mocker seeks wisdom and never finds it,
but knowledge comes easily to those with understanding.
7 Stay away from fools,
for you won’t find knowledge on their lips.
8 The prudent understand where they are going,
but fools deceive themselves.
9 Fools make fun of guilt,
but the godly acknowledge it and seek reconciliation.
10 Each heart knows its own bitterness,
and no one else can fully share its joy.
11 The house of the wicked will be destroyed,
but the tent of the godly will flourish.
12 There is a path before each person that seems right,
but it ends in death.
13 Laughter can conceal a heavy heart,
but when the laughter ends, the grief remains.
14 Backsliders get what they deserve;
good people receive their reward.
15 Only simpletons believe everything they’re told!
The prudent carefully consider their steps.
16 The wise are cautious[a] and avoid danger;
fools plunge ahead with reckless confidence.
17 Short-tempered people do foolish things,
and schemers are hated.
18 Simpletons are clothed with foolishness,[b]
but the prudent are crowned with knowledge.
19 Evil people will bow before good people;
the wicked will bow at the gates of the godly.
20 The poor are despised even by their neighbors,
while the rich have many “friends.”
21 It is a sin to belittle one’s neighbor;
blessed are those who help the poor.
22 If you plan to do evil, you will be lost;
if you plan to do good, you will receive unfailing love and faithfulness.
23 Work brings profit,
but mere talk leads to poverty!
24 Wealth is a crown for the wise;
the effort of fools yields only foolishness.
25 A truthful witness saves lives,
but a false witness is a traitor.
26 Those who fear the Lord are secure;
he will be a refuge for their children.
27 Fear of the Lord is a life-giving fountain;
it offers escape from the snares of death.
28 A growing population is a king’s glory;
a prince without subjects has nothing.
29 People with understanding control their anger;
a hot temper shows great foolishness.
30 A peaceful heart leads to a healthy body;
jealousy is like cancer in the bones.
31 Those who oppress the poor insult their Maker,
but helping the poor honors him.
32 The wicked are crushed by disaster,
but the godly have a refuge when they die.
33 Wisdom is enshrined in an understanding heart;
wisdom is not[c] found among fools.
34 Godliness makes a nation great,
but sin is a disgrace to any people.
35 A king rejoices in wise servants
but is angry with those who disgrace him.
Panultihon 14
Ang Pulong Sa Dios
14 Ang maalamon nga asawa mopalig-on sa iyang panimalay, apan ang buang-buang nga asawa moguba sa iyang panimalay.
2 Ang tawo nga nagakinabuhi nga matarong nagatahod sa Ginoo, apan kadtong wala nagakinabuhi nga matarong nagatamay kaniya.
3 Ang mga pulong sa tawong buang-buang magpasakit kaniya, apan ang mga pulong sa tawong maalamon magtipig kaniya.
4 Kon wala kay mananap nga igdadaro wala kay maani, apan kon may mananap ka, ug kusgan pa, daghan kag maani.
5 Ang masaligan nga saksi nagasulti sa tinuod, apan ang bakakon dili masaligan.
6 Ang tawong bugalbugalon dili gayod makaangkon ug kaalam bisan unsaon ug paningkamot, apan ang tawo nga may pagsabot dali rang makakat-on.
7 Likayi ang mga buang-buang kay wala kay maayong makat-onan gikan kanila.
8 Ang kaalam sa tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay maayo o dili maoy nagahatag kaniyag kahibalo kon unsay angay niyang buhaton, apan ang kabuang sa tawong buang-buang maoy magpahisalaag kaniya.
9 Daw sa wala lang sa mga buang-buang kon makasala sila, apan niadtong mga matarong nga nagkinabuhi sa ensakto, gusto nila nga dawaton sila sa Dios.
10 Ikaw ray nasayod kon unsa ka kamalipayon o kon unsa ka kamasulob-on.
11 Laglagon ang panimalay niadtong mga daotan, apan pauswagon ang panimalay niadtong nagkinabuhi sa ensakto.
12 Tingali naghunahuna ka nga nagsubay ka sa ensaktong dalan, apan padulong diay kini sa kalaglagan.
13 Matago ang imong kasubo pinaagi sa pagkatawa, apan human sa katawa anaa ra gihapon ang kasubo.
14 Anaa gayoy balos sa binuhatan sa tawo, maayo man o daotan.
15 Bisag unsa ray tuohan sa tawong walay alamag; apan ang tawong kahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili nagmatngon sa iyang mga lakang.
16 Ang tawong maalamon nagaamping sa iyang kaugalingon ug nagalikay sa kasamok; apan ang buang-buang danghag ug walay pagpugong sa kaugalingon.
17 Ang tawong dali rang masuko makabuhat ug kabuang. Ang tawong nagalaraw ug daotan kapungtan sa Dios.[a]
18 Makita ang kabuang sa tawong walay alamag, apan makita gayod nga may kaalam ang tawong mahibalo motimbang-timbang kon unsay husto o dili.
19 Ang mga daotan moluhod ug magpakilooy sa mga matarong.
20 Wala kaayoy makighigala sa mga kabos, bisan gani ang ilang mga isigka-ingon, apan ang mga adunahan daghag higala.
21 Makasala ang tawo nga nagatamay sa iyang isigka-tawo nga kabos, apan bulahan ang tawo nga maayo sa mga kabos.
22 Makasala ka kon magplano kag daotan sa imong isigka-tawo, apan kon magplano kag maayo, may mga tawo nga maghigugma ug mounong kanimo.
23 Ang pagtrabaho ug maayo anaay pulos, apan kon pulos ra estorya mapobre ang tawo.
24 Ang balos nga madawat sa mga maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang kabuang sa mga buang-buang moanig dugang pang kabuang.
25 Ang saksi nga nagasugilon sa tinuod makaluwas sa kinabuhi sa tawo, apan ang magsaksig bakak usa ka maluibon.
26 Ang pagtahod sa Ginoo maghatag ug seguridad ug kalig-on ngadto sa tawo ug sa ilang mga anak.
27 Ang pagtahod sa Ginoo makaayo ug mopalugway sa imong kinabuhi,[b] ug makapalikay kanimo sa kamatayon.
28 Ang pagkagamhanan sa hari nagdepende sa kadaghan sa iyang katawhan; kon wala ang iyang katawhan mapukan ang hari.
29 Ang tawong mapailubon maalamon gayod, apan ang tawo nga daling masuko nagapakita sa iyang pagkabuang-buang.
30 Ang malinawong hunahuna makaayo sa lawas, apan ang kasina sama sa sakit nga mokutkot sa kabukogan.
31 Ang nagapaantos sa mga kabos nagatamay sa Dios nga naghimo kanila, apan ang maloloy-on sa mga kabos nagapasidungog sa Dios.
32 Laglagon sa Dios ang mga daotan tungod sa ilang daotang mga binuhatan, apan panalipdan niya ang mga matarong tungod sa ilang pagkadiosnon.[c]
33 Ang kaalam anaa sa hunahuna sa tawong may pagsabot, apan ang mga buang-buang walay[d] nahibaloan bahin sa kaalam. 34 Mouswag ang usa ka nasod kon ang mga lumulupyo niini magkinabuhi nga matarong; apan kon magpakasala sila, maulawan ang ilang nasod.
35 Makapalipay sa hari ang maalamon nga sulugoon, apan kapungtan niya ang sulugoon nga nagapakaulaw kaniya.
Footnotes
- 14:17 kapungtan sa Dios: o, kapungtan sa uban.
- 14:27 makaayo… kinabuhi: sa literal, tuboran nga nagahatag sa kinabuhi.
- 14:32 tungod sa ilang pagkadiosnon: Mao kini sa Septuagint ug sa Syriac; apan sa Hebreo, bisan sa ilang kamatayon.
- 14:33 walay: Wala kini sa Hebreo, apan anaa sa Septuagint ug sa Syriac.
Holy Bible, New Living Translation, copyright © 1996, 2004, 2015 by Tyndale House Foundation. Used by permission of Tyndale House Publishers, Inc., Carol Stream, Illinois 60188. All rights reserved.
Ang Pulong Sa Dios (Cebuano New Testament) Copyright © 1988, 2001 by International Bible Society® Used by Permission. All rights reserved worldwide.