Zmartwychwstanie Jezusa

16 Gdy minął szabat, Maria Magdalena, Maria Jakubowa i Salome nakupiły pachnideł, aby pójść do grobu i namaścić Jezusa. ² Wybrały się wcześnie rano w niedzielę, pierwszego dnia tygodnia, tak że o wschodzie słońca dotarły do grobowca. ³ Po drodze rozmawiały między sobą: Kto nam odwali kamień zamykający wejście? ⁴ Lecz gdy przybyły, zobaczyły, że kamień jest odsunięty. A był on bardzo duży.

⁵ Weszły zatem do środka, a tam zobaczyły siedzącego po prawej stronie i ubranego w białą szatę młodzieńca. Ogarnęło je wielkie zdumienie. ⁶ On zaś powiedział do nich: Nie dziwcie się! Szukacie ukrzyżowanego Jezusa z Nazaretu? Zmartwychwstał! Nie ma Go tu! Oto miejsce, gdzie Go położono. ⁷ Ale idźcie i powiedzcie Jego uczniom oraz Piotrowi, że wyprzedza was w drodze do Galilei; tam Go zobaczycie — tak, jak wam powiedział.

⁸ Wyszły zatem i wręcz uciekły od grobu, czuły bowiem na przemian strach i ogromną radość. Ale ponieważ lęk wziął górę, nic nikomu nie powiedziały.

[Krótsze zakończenie Ewangelii]^[a]

Wszystko to natomiast, co same usłyszały, zwięźle opowiedziały ludziom zebranym wokół Piotra. Po tych wydarzeniach również sam Jezus rozesłał za ich pośrednictwem, na wschód i na zachód, święte i niezniszczalne przesłanie o wiecznym zbawieniu. Amen.

[Dłuższe zakończenie Ewangelii]

⁹ Gdy Jezus powstał z martwych wczesnym rankiem pierwszego dnia tygodnia,^[b] ukazał się najpierw Marii Magdalenie, z której niegdyś wypędził siedem demonów. ¹⁰ Ona poszła i oznajmiła to tym, którzy z Nim byli, pogrążonym w smutku i płaczu. ¹¹ Lecz oni, gdy usłyszeli, że On żyje i był przez nią widziany, nie uwierzyli.

¹² Potem, w innej postaci, ukazał się dwóm spośród nich w drodze do wsi. ¹³ Wrócili oni i opowiedzieli pozostałym, ale i tym nie uwierzyli.

¹⁴ Później zaś ukazał się im jedenastu, gdy siedzieli przy stole. Wtedy ostro zganił ich za niewiarę oraz upór serca, ponieważ nie uwierzyli tym, którzy Go widzieli zmartwychwstałego.

¹⁵ I powiedział im: Idźcie do najdalszych zakątków świata i głoście tam dobrą nowinę wszystkim bez wyjątku. ¹⁶ Kto uwierzy i zostanie ochrzczony, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy, będzie potępiony. ¹⁷ Tym natomiast, którzy uwierzą, towarzyszyć będą takie znaki: w moim imieniu będą wyganiać demony, będą mówić nowymi językami, ¹⁸ w swoje ręce brać będą węże, a gdyby nawet coś trującego wypili, na pewno im nie zaszkodzi; na chorych będą kłaść ręce, a ci wyzdrowieją.

¹⁹ Po tym więc, jak Pan Jezus im to powiedział, został uniesiony do nieba i zajął miejsce po prawej stronie Boga. ²⁰ Oni natomiast odeszli i wszędzie głosili dobrą nowinę, podczas gdy Pan współdziałał z nimi i potwierdzał Słowo towarzyszącymi mu znakami.

Zmartwychwstanie Jezusa

16 Gdy minął szabat, Maria Magdalena, Maria Jakubowa i Salome nakupiły pachnideł, aby pójść do grobu i namaścić Jezusa. ² Wybrały się wcześnie rano w niedzielę, pierwszego dnia tygodnia, tak że o wschodzie słońca dotarły do grobowca. ³ Po drodze rozmawiały między sobą: Kto nam odwali kamień zamykający wejście? ⁴ Lecz gdy przybyły, zobaczyły, że kamień jest odsunięty. A był on bardzo duży.

⁵ Weszły zatem do środka, a tam zobaczyły siedzącego po prawej stronie i ubranego w białą szatę młodzieńca. Ogarnęło je wielkie zdumienie. ⁶ On zaś powiedział do nich: Nie dziwcie się! Szukacie ukrzyżowanego Jezusa z Nazaretu? Zmartwychwstał! Nie ma Go tu! Oto miejsce, gdzie Go położono. ⁷ Ale idźcie i powiedzcie Jego uczniom oraz Piotrowi, że wyprzedza was w drodze do Galilei; tam Go zobaczycie — tak, jak wam powiedział.

⁸ Wyszły zatem i wręcz uciekły od grobu, czuły bowiem na przemian strach i ogromną radość. Ale ponieważ lęk wziął górę, nic nikomu nie powiedziały.

[Krótsze zakończenie Ewangelii]^[a]

Wszystko to natomiast, co same usłyszały, zwięźle opowiedziały ludziom zebranym wokół Piotra. Po tych wydarzeniach również sam Jezus rozesłał za ich pośrednictwem, na wschód i na zachód, święte i niezniszczalne przesłanie o wiecznym zbawieniu. Amen.

[Dłuższe zakończenie Ewangelii]

⁹ Gdy Jezus powstał z martwych wczesnym rankiem pierwszego dnia tygodnia,^[b] ukazał się najpierw Marii Magdalenie, z której niegdyś wypędził siedem demonów. ¹⁰ Ona poszła i oznajmiła to tym, którzy z Nim byli, pogrążonym w smutku i płaczu. ¹¹ Lecz oni, gdy usłyszeli, że On żyje i był przez nią widziany, nie uwierzyli.

¹² Potem, w innej postaci, ukazał się dwóm spośród nich w drodze do wsi. ¹³ Wrócili oni i opowiedzieli pozostałym, ale i tym nie uwierzyli.

¹⁴ Później zaś ukazał się im jedenastu, gdy siedzieli przy stole. Wtedy ostro zganił ich za niewiarę oraz upór serca, ponieważ nie uwierzyli tym, którzy Go widzieli zmartwychwstałego.

¹⁵ I powiedział im: Idźcie do najdalszych zakątków świata i głoście tam dobrą nowinę wszystkim bez wyjątku. ¹⁶ Kto uwierzy i zostanie ochrzczony, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy, będzie potępiony. ¹⁷ Tym natomiast, którzy uwierzą, towarzyszyć będą takie znaki: w moim imieniu będą wyganiać demony, będą mówić nowymi językami, ¹⁸ w swoje ręce brać będą węże, a gdyby nawet coś trującego wypili, na pewno im nie zaszkodzi; na chorych będą kłaść ręce, a ci wyzdrowieją.

¹⁹ Po tym więc, jak Pan Jezus im to powiedział, został uniesiony do nieba i zajął miejsce po prawej stronie Boga. ²⁰ Oni natomiast odeszli i wszędzie głosili dobrą nowinę, podczas gdy Pan współdziałał z nimi i potwierdzał Słowo towarzyszącymi mu znakami.

Działalność Jana Chrzciciela

1 Taki jest początek dobrej nowiny o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym. ² W księdze proroka Izajasza napisano:

³ oraz:

⁴ Zgodnie z tymi słowami w odludnych okolicach nad Jordanem rozpoczął swoją działalność Jan Chrzciciel. Wzywał on ludzi do przyjęcia chrztu opamiętania dla dostąpienia przebaczenia grzechów. ⁵ Zaczęli się więc do niego schodzić ludzie z całej Judei oraz wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, a on chrzcił w Jordanie tych, którzy się otwarcie przyznawali do swych grzechów. ⁶ Sam Jan nosił na sobie ubranie z wielbłądziej wełny, skórzany pas wokół bioder, a żywił się szarańczą i miodem dzikich pszczół.

⁷ Zapowiadał on: Podąża za mną ktoś ważniejszy ode mnie, przed kim nie jestem godny schylić się i rozwiązać Mu rzemyka u sandałów. ⁸ Ja was ochrzciłem w wodzie, On natomiast ochrzci was w Duchu Świętym.

Chrzest Jezusa i czas próby

⁹ W tym właśnie czasie z Nazaretu w Galilei przyszedł Jezus. Został On ochrzczony przez Jana w Jordanie. ¹⁰ A gdy wychodził z wody, zobaczył otwarte niebo i Ducha, który jak gołębica zstępował na Niego. ¹¹ Z nieba rozległ się przy tym głos: Ty jesteś moim ukochanym Synem, źródłem mojej radości.

¹² Natychmiast też Duch wzbudził w Nim potrzebę wyjścia na pustynię. ¹³ Spędził tam czterdzieści dni, a szatan poddawał Go próbie. W tym czasie przebywał wśród zwierząt, a wsparciem służyli Mu aniołowie.

¹⁴ Jednak po uwięzieniu Jana Jezus przyszedł do Galilei i zaczął głosić dobrą nowinę, którą przyniósł od Boga. ¹⁵ Podkreślał, że już koniec czekania, nadeszło Królestwo Boże, czas porzucić własne drogi i zaufać prawdom dobrej nowiny.

Powołanie pierwszych uczniów

¹⁶ Gdy przechodził brzegiem Jeziora Galilejskiego, zobaczył Szymona i jego brata Andrzeja, jak raz z jednej, raz z drugiej strony rzucali w wodę sieć. Byli oni rybakami. ¹⁷ Jezus zwrócił się do nich: Chodźcie za Mną, a sprawię, że staniecie się rybakami ludzi. ¹⁸ Bracia od razu pozostawili sieci i ruszyli za Nim.

¹⁹ Po przejściu paru kroków Jezus zobaczył Jakuba, syna Zebedeusza, oraz jego brata Jana. Oni też siedzieli w łodzi. Naprawiali sieci. ²⁰ Jezus nie zwlekając wezwał ich, a oni zostawili w łodzi swego ojca Zebedeusza oraz wynajętych robotników — i poszli za Nim.

Wydarzenia w Kafarnaum

²¹ Przybyli do Kafarnaum. W najbliższy szabat Jezus poszedł do synagogi i zaczął nauczać. ²² Jego nauka wzbudziła ogólne zdumienie. W odróżnieniu od znawców Prawa uczył bowiem jak ktoś, na kim spoczywa władza.

²³ A właśnie był w ich synagodze człowiek owładnięty przez ducha nieczystego. Ten wrzasnął: ²⁴ Przestań! Nie wtrącaj się w nasze sprawy, Jezusie z Nazaretu! Czy przyszedłeś nas zniszczyć? Wiem, kim jesteś: Świętym Bożym.

²⁵ Jezus skarcił go słowami: Zamilcz i wyjdź z niego! ²⁶ Wtedy duch nieczysty szarpnął opętanym i z wrzaskiem z niego wyszedł.

²⁷ Wszyscy byli tak poruszeni, że zaczęli pytać jeden drugiego: Co to jest? Jakaś nowa nauka, a przy tym władza! Rozkazuje nawet duchom nieczystym i te muszą Go słuchać. ²⁸ Szybko zatem wiadomości o Nim rozniosły się wszędzie, po całej Galilei.

Uzdrowienia w domu Piotra

²⁹ Niebawem po wyjściu z synagogi przyszli wraz z Jakubem i Janem do domu Szymona i Andrzeja. ³⁰ A właśnie teściowa Szymona leżała w gorączce. Zaraz też powiedziano o niej Jezusowi. ³¹ Podszedł więc, wziął ją za rękę i podniósł; wtedy jej gorączka opadła, a ona zaczęła im usługiwać.

³² Tymczasem wraz z nastaniem wieczoru, po zachodzie słońca, zaczęli przynosić do Niego wszystkich chorych oraz opętanych. ³³ I u drzwi zgromadziło się całe miasto. ³⁴ Wtedy Jezus uzdrowił wielu dotkniętych różnymi chorobami i wyrzucił wiele demonów; nakazywał im jednak milczenie, gdyż wiedziały, kim On jest.

Misja w Galilei

³⁵ A wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, wstał, wyszedł z domu i udał się na odludne miejsce. Tam zaczął się modlić. ³⁶ Szymon jednak i jego towarzysze ruszyli Jego śladami. ³⁷ A gdy Go znaleźli, powiedzieli Mu: Wszyscy Cię szukają.

³⁸ Wtedy im odpowiedział: Chodźmy gdzie indziej, do okolicznych miasteczek, abym i tam mógł głosić dobrą nowinę, gdyż po to przyszedłem. ³⁹ Chodził więc, głosił ją w ich synagogach po całej Galilei i wypędzał demony.

Uzdrowienie trędowatego

⁴⁰ I oto przyszedł do Niego trędowaty, upadł na kolana i prosił: Jeślibyś tylko zechciał, mógłbyś mnie oczyścić.

⁴¹ Jezus, pełen współczucia, wyciągnął rękę, dotknął go i powiedział: Chcę, bądź oczyszczony! ⁴² W tej chwili zszedł z niego trąd i stał się czysty. ⁴³ I zaraz odesłał go z takim surowym zakazem: ⁴⁴ Pamiętaj, nikomu nic nie mów, ale idź, pokaż się kapłanowi i złóż za swoje oczyszczenie ofiarę nakazaną przez Mojżesza. Niech to będzie dla nich świadectwem.

⁴⁵ Ten jednak, gdy odszedł, zaczął rozgłaszać i rozpowiadać o tym, co zaszło, tak że Jezus nie mógł już jawnie wejść do miasta, lecz musiał przebywać na zewnątrz, w odludnych miejscach. Tam też z różnych stron schodzili się do Niego ludzie.

Prawo przebaczania grzechów

2 Po paru dniach znów przyszedł do Kafarnaum. Dowiedziano się, że jest w domu. ² Wtedy zeszło się tyle ludzi, że nawet przed drzwiami brakowało miejsca. On natomiast głosił im Słowo. ³ I oto przyszli do Niego ze sparaliżowanym. Nieśli go czterej mężczyźni. ⁴ A ponieważ tłum był tak wielki, że nie mogli się przedostać do Jezusa, zdjęli dach nad Jego głową i przez otwór spuścili posłanie wraz z chorym. ⁵ A Jezus, widząc ich wiarę, powiedział do sparaliżowanego: Synu, przebaczone są ci grzechy.

⁶ Było tam zaś kilku znawców Prawa. Siedzieli oni i rozważali w myślach: ⁷ Dlaczego On tak mówi? To obraża Boga. Bo kto poza Nim samym może przebaczać grzechy?

⁸ A Jezus natychmiast rozpoznał w głębi ducha, że takie wątpliwości budzą się w ich sercach i powiedział do nich: Dlaczego hołubicie w sobie takie myśli? ⁹ Co jest łatwiejsze? Powiedzieć sparaliżowanemu: Przebaczam ci grzechy? Czy polecić mu: Wstań, złóż posłanie i zacznij chodzić? ¹⁰ Przekonam was jednak, że Syn Człowieczy ma prawo przebaczać grzechy na ziemi. I tu powiedział do sparaliżowanego: ¹¹ Wstań, złóż posłanie i idź do domu.

¹² Na te słowa chory wstał, złożył posłanie i na ich oczach wyszedł. Widząc to, wszyscy wpadli w zdumienie i zaczęli wielbić Boga, mówiąc: Czegoś podobnego jeszcze nigdy nie widzieliśmy.

Powołanie Lewiego

¹³ Potem znów wyszedł nad jezioro. A gdy zebrał się przy Nim tłum ludzi, rozpoczął nauczanie. ¹⁴ Po drodze zobaczył Lewiego, syna Halfeusza, który urzędował przy stole celnym. Wtedy zwrócił się do niego: Chodź za Mną. Lewi wstał i poszedł za Nim.

¹⁵ Gdy następnie Jezus wraz z uczniami siedział przy stole w jego domu, towarzyszyło Mu wielu celników i grzeszników, bo też wielu za Nim chodziło. ¹⁶ A gdy znawcy Prawa należący do faryzeuszów zobaczyli, że jada z grzesznikami, a szczególnie celnikami, zaczęli podpytywać Jego uczniów: Dlaczego On z takimi ludźmi zasiada przy jednym stole?

¹⁷ Gdy Jezus to usłyszał, powiedział im: Chorzy, a nie zdrowi potrzebują lekarza. Nie przyszedłem wzywać sprawiedliwych, lecz grzeszników.

Nowe formy dla nowych treści

¹⁸ A uczniowie Jana i faryzeusze właśnie pościli. Przyszli więc i zapytali Go: Dlaczego uczniowie Jana oraz uczniowie faryzeuszów poszczą, a Twoi uczniowie — nie?

¹⁹ Jezus im odpowiedział: Czy goście weselni mogą pościć, gdy jest z nimi pan młody? Dopóki mają pana młodego, o poście nie może być mowy. ²⁰ Przyjdą jednak dni, gdy Pan młody zostanie im zabrany. Ten dzień będzie początkiem ich postu.

²¹ Nikt nie przyszywa łaty z nowego sukna do starego płaszcza, w przeciwnym razie nowa łata obrywa stary materiał i dziura się powiększa.

²² Nikt też nie wlewa młodego wina do starych bukłaków, w przeciwnym razie wino rozrywa bukłaki — samo wycieka i bukłaki stracone. Młode wino trzeba lać do nowych bukłaków.

Syn Człowieczy panem szabatu

²³ W pewien szabat Jezus przechodził między łanami zbóż. Po drodze Jego uczniowie zaczęli zrywać kłosy. ²⁴ Wtedy faryzeusze zwrócili Mu uwagę: Przyjrzyj im się! Dlaczego robią w szabat to, czego w tym dniu robić nie wolno?

²⁵ Odpowiedział im: Czy nigdy nie czytaliście, co zrobił Dawid, gdy był w potrzebie, a głód dokuczył jemu i jego towarzyszom? ²⁶ Jak za arcykapłana Abiatara wszedł do domu Bożego i jadł chleb ofiarny, który wolno jeść tylko kapłanom? I jak rozdzielił go także między towarzyszy?

²⁷ Powiedział im też: Szabat został pomyślany dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. ²⁸ Tak więc Syn Człowieczy jest również panem szabatu.

Uzdrowienie człowieka z bezwładną ręką

3 I znów przyszedł do synagogi. A był tam człowiek, który cierpiał na bezwład ręki. ² I śledzili Go, czy w szabat dokona na nim uzdrowienia, chcieli Go bowiem oskarżyć.

³ W pewnej chwili Jezus zwrócił się do człowieka z bezwładną ręką: Wstań i wyjdź na środek. ⁴ A ich zapytał: Czy wolno w szabat wyświadczać dobro, czy zło; życie ocalić czy odebrać? Oni jednak milczeli.

⁵ Wtedy, zasmucony z powodu ich twardych niczym skała serc, powiódł po nich gniewnym spojrzeniem i polecił choremu: Wyciągnij rękę! I ten wyciągnął. Jego ręka stała się zdrowa jak dawniej. ⁶ Faryzeusze natomiast, gdy tylko wyszli z synagogi, zaczęli wraz ze zwolennikami Heroda knuć spisek przeciw Niemu. Zastanawiali się, jak by Go tu zgładzić.

Spotkanie nad jeziorem

⁷ Jezus tymczasem wraz ze swoimi uczniami oddalił się w stronę jeziora. Ruszył za Nim wielki tłum ludzi z Galilei, z Judei, ⁸ z Jerozolimy, z Idumei, zza Jordanu oraz z okolic Tyru i Sydonu. Ci wszyscy ludzie przybyli do Niego, gdyż dowiedzieli się o wszystkim, co czynił.

⁹ On natomiast polecił swoim uczniom, by trzymali w pogotowiu łódkę, na wypadek, gdyby nie dało się powstrzymać tłumu. ¹⁰ Wielu bowiem uzdrowił, dlatego ci, którzy na coś cierpieli, parli na Niego i chcieli Go dotknąć. ¹¹ A duchy nieczyste, ilekroć Go widziały, padały przed Nim z okrzykiem: Ty jesteś Synem Bożym! ¹² Lecz On często zabraniał im ujawniania Go.

Wybór Dwunastu

¹³ Następnie wszedł na górę, po czym przywołał do siebie tych, których On sam chciał, a oni przyszli do Niego. ¹⁴ I powołał dwunastu, których też nazwał apostołami. Wybrał ich po to, by Mu towarzyszyli, by móc ich posyłać do głoszenia dobrej nowiny ¹⁵ oraz by ich obdarzyć władzą wypędzania demonów. ¹⁶ Powołał ich zatem dwunastu:

Grzech przeciw Duchowi Świętemu

²⁰ Następnie udał się do domu. I znów zszedł się tłum, tak że nawet nie zdążyli się posilić. ²¹ A gdy Jego bliscy dowiedzieli się o tym, wyruszyli po Niego, gdyż rozniosło się, że odszedł od zmysłów.

²² Znawcy Prawa natomiast, którzy przybyli z Jerozolimy, utrzymywali, że ma w sobie Beelzebula i że wypędza demony za sprawą tego ich władcy.

²³ W związku z tymi zarzutami Jezus zwołał ich do siebie i zaczął im wyjaśniać odwołując się do przykładów: Jak może szatan wypędzać szatana? ²⁴ Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie podzielone, czeka je upadek. ²⁵ I jeśli w jakimś domu brakuje jedności, grozi mu ruina. ²⁶ Podobnie jeśli szatan powstaje przeciw samemu sobie, oznacza to jego koniec. ²⁷ Nikt przecież nie zdoła wtargnąć do domu dobrze uzbrojonego człowieka, by zagarnąć jego dobytek, jeśli najpierw go nie obezwładni; dopiero wtedy może ograbić jego dom.

²⁸ Oświadczam wam, wszystkie grzechy będą synom ludzkim przebaczone, nawet obrażanie Boga, ilekroć by się go dopuścili. ²⁹ Kto by jednak obraził Ducha Świętego, nie dostąpi przebaczenia na wieki, lecz ciąży na nim grzech wieczny. ³⁰ Powiedział to, gdyż zaczęli rozgłaszać, że jest w Nim duch nieczysty.

Prawdziwa rodzina

³¹ Tymczasem przyszła Jego matka oraz Jego bracia. Zatrzymali się na zewnątrz i posłali do Niego wiadomość, aby Go przywołać. ³² Wokół Niego natomiast siedział tłum. Donieśli Mu zatem: Oto Twoja matka, Twoi bracia i Twoje siostry stoją na zewnątrz i proszą, abyś wyszedł.

³³ Wtedy im odpowiedział: Kto jest moją matką i moimi braćmi? ³⁴ Po czym powiódł oczyma po tych, którzy wokół Niego siedzieli, i oświadczył: Oto moja matka i moi bracia. ³⁵ Każdy bowiem, kto spełnia wolę Boga, ten jest moim bratem i siostrą, i matką.

Przypowieść o siewcy

4 Jezus ponownie zaczął nauczać nad jeziorem. Skupił się wokół Niego tak nieprzebrany tłum, że musiał wsiąść do łodzi i odpłynąć nieco od brzegu. Wszyscy zgromadzeni stali natomiast na lądzie. ² Wtedy korzystając z przykładów uczył ich o wielu rzeczach. Kierował do nich takie słowa:

³ Posłuchajcie uważnie! Pewien siewca wyszedł obsiać pole. ⁴ Gdy siał, jedno ziarno padło na pobocze. Wówczas przyleciały ptaki i zjadły je. ⁵ Inne trafiło na grunt skalisty. Wzeszło szybko, bo gleba nie była głęboka. ⁶ Gdy jednak podniosło się słońce, zwiędło, a ponieważ miało słaby korzeń, uschło. ⁷ Inne z kolei wpadło w cierniste zarośla; te wyrosły i zdusiły je, tak że nie wydało plonu. ⁸ Inne wreszcie ziarna padły na dobrą ziemię. Wzeszły one, wyrosły i wydały plon trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. ⁹ I podkreślił: Kto ma uszy, aby słuchać, niech rozważy moje słowa.

¹⁰ Potem, już na osobności, ci, którzy wraz z Dwunastoma byli wokół Niego, zaczęli Go pytać o znaczenie tych przykładów.

¹¹ I powiedział im: Wam powierzono Tajemnicę Królestwa Bożego; tamtym natomiast, ludziom spoza waszego kręgu, na wszystko podaje się przykład,

¹³ Nie rozumiecie tego przykładu? — zapytał. — Jak zatem zrozumiecie wszystkie inne? ¹⁴ Siewca to ktoś, kto rozsiewa Słowo. ¹⁵ Ludzie podobni do ziarna przy drodze to ci, do których przychodzi szatan i natychmiast wybiera to, co właśnie zostało w nich zasiane. ¹⁶ Ludzie podobni do ziarna na skalistym gruncie to ci, którzy po usłyszeniu Słowa szybko i chętnie je przyjmują, ¹⁷ ale brak im korzenia, są niestali, i gdy z powodu Słowa dochodzi do ucisku lub prześladowania, szybko się odwracają. ¹⁸ Ludzie podobni do ziarna pośród cierni to ci, którzy usłyszeli Słowo, ¹⁹ lecz troski tego wieku, zwodnicze uroki bogactwa i pożądanie innych spraw wkraczają i zagłuszają Słowo, tak że nie wydaje plonu. ²⁰ Natomiast ludzie przypominający urodzajną ziemię to ci, którzy słuchają Słowa, są mu posłuszni i wydają plon, jedni trzydziestokrotny, drudzy sześćdziesięciokrotny, a jeszcze inni stokrotny.

Przypowieść o lampie

²¹ Potem przemówił do nich: Czy lampę przynosi się po to, by ją postawić pod łóżkiem albo przykryć garnkiem?^[a] Czy raczej nie po to, by ją postawić na świeczniku? ²² Bo wszystko, co ukryte, stanie się widoczne, i wszystko, co niejawne, ujrzy światło dzienne. ²³ Kto ma uszy, aby słuchać, niech rozważy moje słowa!

²⁴ I ciągnął dalej: Uważajcie, czego słuchacie! Jaką miarą mierzycie, taką wam odmierzą, a nawet dodadzą. ²⁵ Ten, kto ma, otrzyma jeszcze więcej, a temu, kto nie ma, zabiorą i to, co ma.

Przypowieść o wzroście ziarna

²⁶ Królestwo Boże — nauczał dalej Jezus — przypomina człowieka, który rzuca ziarno w ziemię. ²⁷ Czy on śpi, czy wstaje w dzień i w nocy, ziarno kiełkuje i rośnie, a on nie wie jak. ²⁸ Ziemia bowiem sama z siebie wydaje plon: najpierw trawę, potem kłos, w końcu pełne zboże w kłosie. ²⁹ A gdy plon dojrzeje, chwyta się za sierp, gdyż nadeszło żniwo.

Przypowieść o ziarnie gorczycy

³⁰ Jezus mówił dalej: Do czego porównamy Królestwo Boże lub w jaką przypowieść je ujmiemy? ³¹ Jest ono jak ziarno gorczycy, które jest mniejsze od innych nasion wysiewanych na zagonie. ³² Jednak po zasianiu wyrasta i staje się większe niż pozostałe jarzyny; przy tym wypuszcza tak pełne liści gałęzie, że w jego cieniu ptaki mogą budować sobie gniazda.

³³ Korzystając z wielu podobnych przykładów Jezus miał zwyczaj głosić Słowo stosownie do tego, na ile Jego słuchacze mogli je zrozumieć. ³⁴ Przemawiał więc tylko w przypowieściach, które na osobności wykładał swoim uczniom.

Władza Jezusa nad żywiołami

³⁵ Tego samego dnia, wraz z nastaniem wieczoru, polecił im: Przeprawmy się na drugą stronę jeziora. ³⁶ Pozostawili więc tłum i odpłynęli z Nim tak jak siedział, a towarzyszyły Mu inne łodzie. ³⁷ Wtem rozszalała się wielka burza. Zerwał się wiatr. Fale biły w łódź z taką siłą, że woda wypełniała już wnętrze.

³⁸ On tymczasem był na rufie i spał na podgłówku. Obudzili Go więc i wołają: Nauczycielu, nie obchodzi Cię to, że giniemy?

³⁹ Wtedy On wstał, stłumił wiatr i powiedział do rozszalałej toni: Cisza! Uspokój się! I ustał wiatr — i zapanowała wielka cisza. ⁴⁰ Wówczas zwrócił się do nich: Dlaczego brak wam odwagi? Wciąż jeszcze nie macie wiary?

⁴¹ A ich ogarnął wielki strach, tak że zaczęli mówić jeden do drugiego: Kim On jest, że nawet wiatr i wzburzone wody są Mu posłuszne?

Uwolnienie od legionu demonów

5 Tak dotarli na drugi brzeg jeziora, do kraju Gerazeńczyków. ² Gdy tylko Jezus wysiadł z łodzi, z położonego niedaleko cmentarza wybiegł Mu naprzeciw człowiek opanowany przez ducha nieczystego. ³ Człowiek ten mieszkał w grobowcach i nawet łańcuchem nie dawało się go już związać. ⁴ Niejednokrotnie bowiem rozrywał łańcuchy i okowy, w które go zakuwano, i nikt nie miał siły go ujarzmić. ⁵ Całymi dniami i nocami przebywał on w grobowcach i w górach, krzyczał i ranił się kamieniami.

⁶ Gdy zobaczył w oddali Jezusa, przybiegł i padł przed Nim na twarz. ⁷ Krzyknął przy tym donośnie: Czego ode mnie chcesz, Jezusie, Synu Boga Najwyższego? Przysięgnij mi na Boga, że nie będziesz mnie dręczył. ⁸ Jezus bowiem nakazał mu wcześniej: Duchu nieczysty, wyjdź z tego człowieka!

⁹ Zadał mu też pytanie: Jak ci na imię?

Na imię mi Legion— odpowiedział — gdyż jest nas wielu. ¹⁰ Po tych słowach zaczął Jezusa usilnie prosić, aby ich nie wypędzał z tego kraju.

¹¹ Pasła się zaś nieopodal, u podnóża góry, duża trzoda świń. ¹² Duchy poprosiły Go: Pozwól nam wstąpić w te świnie, abyśmy mogły w nie wejść.

¹³ I pozwolił im. Po wyjściu zatem z człowieka duchy nieczyste weszły w świnie. Wtedy niemal dwutysięczne stado puściło się w dół po stromym zboczu w kierunku jeziora i pogrążyło się w wodzie.

¹⁴ A ci, którzy je paśli, uciekli i rozgłosili to zarówno w mieście, jak i po zagrodach. Ludzie zatem pośpieszyli zobaczyć, co się stało. ¹⁵ Przyszli do Jezusa i zobaczyli, że opętany, ten, w którym był legion demonów, siedzi ubrany i przy zdrowych zmysłach. I ogarnął ich strach. ¹⁶ Ci zaś, którzy widzieli, co się stało z opętanym, opowiedzieli im o tym dokładnie — a także o świniach. ¹⁷ I zaczęli Go prosić, aby opuścił ich granice.

¹⁸ Gdy Jezus wsiadał do łodzi, opętany prosił Go usilnie, aby pozwolił mu przy Nim pozostać. ¹⁹ Jezus jednak nie pozwolił mu, lecz polecił: Idź do swego domu, do swoich, i opowiedz im, jak wiele Pan dla ciebie zrobił i jak okazał ci miłosierdzie. ²⁰ Odszedł więc i zaczął rozgłaszać w Dekapolis, jak wiele Jezus dla niego uczynił. Wszyscy zaś nie mogli wyjść z podziwu.

Jezus, Jairos, choroba i śmierć

²¹ Gdy Jezus znów przeprawił się w łodzi na drugi brzeg jeziora i jeszcze pozostawał nad brzegiem, zgromadził się wokół Niego wielki tłum. ²² Wtedy przyszedł jeden z przełożonych synagogi, imieniem Jairos. Gdy zobaczył Jezusa, upadł Mu do stóp ²³ i gorąco prosił: Moja córeczka kona. Przyjdź, włóż na nią ręce, uratuj ją, spraw, by żyła.

²⁴ I Jezus poszedł z nim. Ruszył też za Nim wielki tłum i z każdej strony cisnęli się do Niego ludzie. ²⁵ Wtedy pojawiła się pewna kobieta. Od dwunastu lat cierpiała na krwotok. ²⁶ Dużo przeszła z powodu wielu lekarzy. Na leczenie wydała wszystko, co miała, i nic jej nie pomogło. Stan jej raczej się pogorszył. ²⁷ Gdy usłyszała o Jezusie, podeszła w tłumie z tyłu i dotknęła Jego szaty. ²⁸ Bo powtarzała sobie: Jeślibym dotknęła choćby Jego szat, będę uratowana. ²⁹ I rzeczywiście, jej krwotok natychmiast ustał i poczuła na ciele, że to koniec jej udręki.

³⁰ Jezus zaś od razu zauważył, że zadziałała Jego moc. Odwrócił się zatem do tłumu i zapytał: Kto dotknął moich szat?

³¹ Wtedy Jego uczniowie zwrócili Mu uwagę: Widzisz, że zewsząd cisną się do Ciebie ludzie, a pytasz: Kto Mnie dotknął?

³² On zaś zaczął się rozglądać, aby zobaczyć tę, która to zrobiła. ³³ Wtedy kobieta, przestraszona i drżąca, świadoma, co się z nią stało, podeszła, padła Mu do stóp i opowiedziała całą prawdę. ³⁴ On zaś skierował do niej słowa: Córko, twoja wiara ocaliła cię. Idź w pokoju i bądź wolna od swojej udręki.

³⁵ Ledwie dokończył to zdanie, a już przybyli ludzie od przełożonego synagogi. Twoja córka umarła — donieśli — dlaczego jeszcze trudzisz Nauczyciela?

³⁶ Lecz Jezus dosłyszał te słowa i powiedział do przełożonego synagogi: Nie bój się, tylko wierz!

³⁷ I nie pozwolił nikomu iść ze sobą, poza Piotrem, Jakubem oraz Janem, bratem Jakuba. ³⁸ Tak przyszli do domu przełożonego synagogi. Zastał tam zamieszanie, płacz i głośne zawodzenie. ³⁹ Wszedł więc i powiedział do nich: Dlaczego robicie zgiełk i płaczecie? Dziecko nie umarło, tylko śpi.

⁴⁰ Na te słowa zaczęli się z Niego wyśmiewać. On jednak usunął wszystkich, wziął z sobą ojca i matkę dziecka oraz tych, którzy z Nim byli, i wszedł tam, gdzie leżała dziewczynka. ⁴¹ Po czym ujął ją za rękę i powiedział: Talita kum! To znaczy: Dziewczynko, mówię ci, wstań! ⁴² I dziewczynka natychmiast wstała. Zaczęła chodzić, miała bowiem dwanaście lat. Oni natomiast niemal osłupieli w ogromnym zachwycie. ⁴³ Wtedy z naciskiem nakazał im, aby nikt się o tym nie dowiedział. Powiedział też, aby dano jej jeść.

Jezus wzgardzony w Nazarecie

6 Potem wyszedł stamtąd i udał się w swoje rodzinne strony. Towarzyszyli Mu Jego uczniowie. ² A gdy nadszedł szabat, zaczął nauczać w synagodze. Wielu słuchaczy dziwiło się i zastanawiało: Skąd On to ma? Co to za mądrość, która jest Mu dana? I takie cuda, które się dzieją przez Jego ręce? ³ Czy to nie jest ten cieśla, syn Marii, brat Jakuba, Jozesa, Judy i Szymona? I czy Jego siostry nie mieszkają wśród nas? I stopniowo odwracali się od Niego.

⁴ Wówczas Jezus zwrócił im uwagę: Nigdzie prorok nie spotyka się z lekceważeniem, tylko we własnej ojczyźnie, w gronie swoich krewnych oraz we własnym domu. ⁵ Przez to nie był w stanie dokonać tam żadnego cudu, tylko na kilku chorych włożył ręce i uzdrowił ich. ⁶ I dziwił się ich niedowiarstwu.

Rozesłanie Dwunastu

Ponadto obchodził okoliczne wsie i nauczał. ⁷ Następnie przywołał do siebie Dwunastu i zaczął ich wysyłać po dwóch, dając im władzę nad duchami nieczystymi. ⁸ Polecił im, aby nie brali na drogę nic oprócz laski — ani chleba, ani torby podróżnej, ani monety w trzosie — ⁹ lecz by obuli sandały i nawet nie wkładali dwóch tunik.

¹⁰ Potem dodał: Gdziekolwiek wejdziecie do domu, korzystajcie z jego gościny aż do odejścia. ¹¹ A gdyby was gdzieś nie przyjęto ani nie chciano wysłuchać, wychodząc stamtąd, strząśnijcie pył z waszych stóp na świadectwo dla nich.

¹² Oni więc wyszli i zaczęli wzywać ludzi do opamiętania. ¹³ Wyganiali przy tym wiele demonów oraz namaszczali olejem i uzdrawiali wielu chorych.

Historia Jana Chrzciciela

¹⁴ I usłyszał o Nim król Herod, gdyż Jego imię stało się głośne i mówiono: Jan Chrzciciel powstał z martwych i dlatego przejawia się w nim taka moc. ¹⁵ Inni utrzymywali: To Eliasz. Jeszcze inni głosili: To prorok — po prostu jeden z proroków.

¹⁶ Herod, gdy to usłyszał, stwierdził: To Jan, którego ja kazałem ściąć, to on zmartwychwstał.

¹⁷ Sam Herod bowiem posłał żołnierzy, aresztował Jana i osadził go w więzieniu. Powodem była Herodiada, żona jego brata Filipa, którą sam pojął za żonę. ¹⁸ Jan wytykał mu to, mówiąc: Nie wolno ci mieć żony twego brata. ¹⁹ Herodiada czuła więc niechęć do Jana i chciała go zabić, ale nie była w stanie. ²⁰ Herod bowiem obawiał się Jana, przekonany, że to człowiek prawy i święty. Z tego powodu chronił go, a kiedykolwiek go słuchał, czuł się wielce zakłopotany, chociaż słuchał go chętnie.

²¹ Okazja nadarzyła się w dzień urodzin Heroda. Wyprawił on wtedy ucztę dla swoich dostojników, dowódców^[b] i całej galilejskiej elity. ²² Otóż córka tej właśnie Herodiady zatańczyła i swym tańcem urzekła Heroda oraz jego gości. Król powiedział dziewczynie: Poproś mnie, o co chcesz, a dam ci. ²³ Przysiągł jej natomiast wiele: Dam, o cokolwiek poprosisz, choćby połowę mojego królestwa.

²⁴ Wtedy dziewczyna wyszła i radziła się matki: O co warto dla siebie poprosić?

Ta zaś odparła: Poproś o głowę Jana Chrzciciela.

²⁵ Wróciła więc szybko do króla i powiedziała: Chcę, byś mi tu zaraz dał na półmisku głowę Jana Chrzciciela.

²⁶ Króla ogarnął smutek, lecz ze względu na przysięgę i na gości nie chciał jej odmówić. ²⁷ Wysłał więc zaraz żołnierza ze straży przybocznej i rozkazał przynieść głowę Jana Chrzciciela. Żołnierz poszedł zatem i ściął go w więzieniu, ²⁸ następnie przyniósł jego głowę na półmisku i dał ją dziewczynie, a ta swojej matce. ²⁹ Gdy usłyszeli o tym uczniowie Jana, przyszli, wzięli jego ciało i złożyli je w grobie.

Nakarmienie pięciu tysięcy ludzi

³⁰ Potem apostołowie zeszli się u Jezusa i opowiedzieli Mu o wszystkim, czego dokonali i czego nauczali. ³¹ Wtedy powiedział im: Niech teraz każdy z was uda się samotnie na odludne miejsce i tam trochę odpocznie. Wiele bowiem osób przychodziło i odchodziło, tak że nie mieli nawet czasu na posiłek.

³² Odpłynęli więc łodzią na odludzie, aby pobyć w samotności. ³³ Lecz zauważono, jak odpływają i wielu ich rozpoznało, dlatego lądem zbiegli się tam ze wszystkich miast — nawet ich wyprzedzili. ³⁴ Gdy więc wyszedł, zobaczył wielki tłum ludzi i zlitował się nad nimi, bo byli jak owce bez pasterza, a potem zaczął ich uczyć wielu rzeczy.

³⁵ A gdy zrobiło się już późno, uczniowie podeszli do Jezusa z taką radą: Miejsce to jest puste i godzina już późna. ³⁶ Rozpuść ich, niech idą do okolicznych zagród oraz wsi i kupią sobie coś do jedzenia.

³⁷ A On na to: Wy dajcie im jeść.

Wtedy Go zapytali: Czy mamy iść, nakupić chleba za dwieście denarów^[c] i dać im zjeść?

³⁸ Ile macie chlebów? — zapytał. — Idźcie i zobaczcie.

A gdy się upewnili, odpowiedzieli: Pięć i dwie ryby.

³⁹ Wtedy polecił im posadzić wszystkich grupami na zielonej trawie. ⁴⁰ Rozłożyli się więc gromada przy gromadzie, po stu i po pięćdziesięciu.

⁴¹ A On wziął te pięć chlebów i dwie ryby, spojrzał w niebo i pobłogosławił. Następnie łamał chleb i dawał swoim uczniom, a ci kładli go przed ludźmi. Także dwie ryby rozdzielił między siedzących. ⁴² I jedli wszyscy — i nasycili się. ⁴³ Potem zebrali dwanaście koszy pełnych kawałków chleba i ryb. ⁴⁴ Tych zaś, którzy jedli chleb, było pięć tysięcy mężczyzn.

Jezus wobec praw natury

⁴⁵ Zaraz potem wymógł na swoich uczniach, żeby wsiedli do łodzi i popłynęli przed Nim na drugą stronę jeziora, w kierunku Betsaidy, a Jego zostawili, aby rozpuścił tłum. ⁴⁶ Po rozstaniu się z ludźmi odszedł na górę. Chciał się pomodlić.

⁴⁷ Tymczasem nastał wieczór, łódź była na środku jeziora, a On sam na lądzie. ⁴⁸ Wówczas zobaczył ich, jak walczą przy wiosłach, gdyż wiatr mają przeciwny, i około czwartej nad ranem przyszedł do nich po falach — i chciał ich wyminąć. ⁴⁹ Oni jednak, gdy Go zobaczyli idącego po wodzie, pomyśleli, że to zjawa i krzyknęli. ⁵⁰ Wszyscy Go bowiem zobaczyli i przestraszyli się.

Lecz On natychmiast odezwał się: Odwagi, to Ja jestem, nie bójcie się! ⁵¹ I gdy wszedł do nich do łodzi, wiatr ustał, a oni wręcz zastygli w zdumieniu. ⁵² Nie rozumieli bowiem tego, co się zdarzyło z chlebami, gdyż ich serca były nieczułe.

⁵³ Po przybyciu na drugą stronę przybili łodzią do ziemi Genezaret. ⁵⁴ Gdy tylko Jezus wyszedł z łodzi, ludzie zaraz Go rozpoznali. ⁵⁵ Obiegli zatem cały ten obszar i tam, gdzie — jak słyszeli — przebywa, zaczęli na posłaniach znosić ludzi z różnymi dolegliwościami. ⁵⁶ Gdziekolwiek więc wchodził do wsi, do miasta lub do osady, wynosili na place chorych i prosili Go, by im pozwolił dotknąć choć skraju swojej szaty. Ci zaś, którzy Go dotknęli, doświadczali uzdrowienia.

Słowo Boga i tradycja

7 Zeszli się do Niego faryzeusze oraz pewni znawcy Prawa z Jerozolimy. ² Zauważyli oni, że niektórzy z Jego uczniów jedzą chleb nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami. ³ Faryzeusze bowiem, i w ogóle Żydzi, trzymają się tradycji starszych i nie jedzą, jeśli najpierw w odpowiedni sposób nie obmyją sobie rąk. ⁴ Także po powrocie z rynku, nie jedzą, jeśli się nie umyją. Jest ponadto wiele innych rzeczy, które przejęli i których przestrzegają, takich jak obmywanie kubków, dzbanów, miednic i łóżek.

⁵ Zapytali Go zatem faryzeusze i znawcy Prawa: Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą chleb nie obmytymi rękami?

⁶ On zaś im odpowiedział: Trafnie Izajasz powiedział o was, obłudnikach, w swoim proroctwie:

⁸ Porzuciliście przykazanie Boże, a trzymacie się ludzkich tradycji.

⁹ I ciągnął dalej: Sprytnie unieważniacie przykazanie Boże, aby zamiast niego obstawać przy własnej nauce. ¹⁰ Mojżesz bowiem powiedział: Szanuj swego ojca i swoją matkę; oraz: Kto znieważa ojca lub matkę, niech poniesie śmierć. ¹¹ Wy natomiast mówicie: Jeśliby człowiek powiedział ojcu lub matce: Korban, czyli to, co mógłbym wam dać jako wsparcie, jest darem ofiarnym, ¹² to już nie pozwalacie mu nic uczynić dla ojca albo matki. ¹³ Tak właśnie przez swoją tradycję unieważniacie Słowo Boga. I wiele tym podobnych rzeczy robicie.

¹⁴ Znów przywołał do siebie tłum i zaczął do nich przemawiać: Słuchajcie Mnie wszyscy i zrozumcie! ¹⁵ Nic, co do człowieka wchodzi z zewnątrz, nie może uczynić go nieczystym, lecz rzeczy, które wychodzą z człowieka — to one właśnie czynią go nieczystym. ¹⁶ Kto ma uszy, aby słuchać, niech rozważy moje słowa.^[d]

¹⁷ A gdy opuścił tłum i znalazł się w domu, Jego uczniowie zagadnęli Go o tę przypowieść. ¹⁸ Wtedy im powiedział: To i wy jesteście tak niepojętni? Nie rozumiecie, że nic, co z zewnątrz wchodzi do człowieka, nie może uczynić go nieczystym? ¹⁹ Przecież nie wchodzi do jego serca, tylko do żołądka, i jest potem wydalane na zewnątrz. W ten sposób Jezus uznał wszystkie pokarmy za czyste.

²⁰ I mówił dalej: Człowieka czyni nieczystym to, co z niego wychodzi. ²¹ Z wnętrza bowiem, z ludzkiego serca, wychodzą złe zamiary, rozwiązłe czyny, kradzieże, morderstwa, ²² cudzołóstwa, dążenia powodowane chciwością, wszelkie niegodziwości, podstęp, wyuzdanie, zawiść, obelżywość, pycha i głupota. ²³ Wszystkie te złe rzeczy wychodzą z wnętrza człowieka i to one czynią go nieczystym.

Jezus wobec nieustępliwej wiary

²⁴ Po odejściu stamtąd udał się w okolice Tyru. Wszedł tam do pewnego domu, gdyż nie chciał, by się ktokolwiek o Nim dowiedział. Lecz nie zdołał się ukryć. ²⁵ Zaraz usłyszała o Nim pewna kobieta. Jej córeczka była opanowana przez ducha nieczystego. Kobieta ta przyszła i padła Jezusowi do stóp. ²⁶ Była ona Greczynką, rodem z Syrofenicji. Zaczęła Go prosić, aby wypędził z jej córki demona.

²⁷ On zaś zwrócił się do niej: Pozwól najpierw nasycić się dzieciom, bo niedobrze jest zabierać chleb dzieciom i rzucać szczeniętom.

²⁸ Panie — odparła kobieta — i szczenięta jadają pod stołem okruchy, które spadną dzieciom.

²⁹ Wtedy jej powiedział: Ze względu na te słowa idź, demon wyszedł z twojej córki. ³⁰ I gdy wróciła do domu, znalazła dziecko leżące na łóżku, demona zaś już nie było.

Jezus zmienia wszystko na dobre

³¹ Znów opuścił okolice Tyru i przyszedł przez Sydon, środkiem Dekapolis, nad Jezioro Galilejskie. ³² I oto przyprowadzili Mu głuchoniemego, z prośbą, aby położył na niego rękę.

³³ On zaś wziął go na stronę, z dala od tłumu, włożył swoje palce w jego uszy, splunął i dotknął jego języka, ³⁴ po czym spojrzał w niebo, westchnął i powiedział do niego: Effatha, to znaczy: Otwórz się! ³⁵ I natychmiast otworzyły się jego uszy, rozwiązały więzy jego języka i zaczął poprawnie mówić.

³⁶ Wtedy z naciskiem nakazał im milczenie w tej sprawie, ale im bardziej im nakazywał, tym szerzej oni to rozgłaszali. ³⁷ Nie mogli przy tym wyjść z podziwu. Mówili: Sprawia, że wszystko zmienia się na dobre, nawet głuchym przywraca słuch, a niemym mowę.

Nakarmienie czterech tysięcy

8 W tych dniach, gdy znów tłum był wielki i nie mieli co jeść, przywołał uczniów i powiedział do nich: ² Bardzo mi żal tych ludzi, bo już trzy dni przebywają ze Mną, a nie mają co jeść. ³ Gdybym ich głodnych rozpuścił do domów, opadną z sił po drodze, bo niektórzy przybyli z daleka.

⁴ Jego uczniowie odpowiedzieli: Skąd tu na pustkowiu wziąć tyle chleba, żeby ich wszystkich nakarmić?

⁵ I zapytał: Ile macie bochenków?

Siedem — odparli.

⁶ Wtedy polecił zebranym rozłożyć się na ziemi, po czym wziął te siedem chlebów, podziękował Bogu, łamał i rozdawał swoim uczniom, a ci z kolei kładli chleb przed ludźmi. I tak rozdzielili go wśród zgromadzonych. ⁷ Mieli ponadto kilka rybek. Je też pobłogosławił i polecił rozdać.

⁸ Spożyli więc posiłek i nasycili się, a pozostawionymi kawałkami napełnili siedem koszy. ⁹ Tych, którzy jedli, było około czterech tysięcy. Jezus odprawił ich, ¹⁰ a następnie wsiadł do łodzi i wraz ze swoimi uczniami przybył w okolice Dalmanuty.

Znak? Nie!

¹¹ Przyszli do Niego faryzeusze i wdali się z Nim w spór. Chcieli przy tym podważyć Jego autorytet i dlatego domagali się od Niego znaku z nieba.

¹² On natomiast westchnął głęboko i powiedział: Dlaczego ci ludzie żądają znaku? Zapewniam was, że to pokolenie go nie otrzyma. ¹³ Po tych słowach zostawił ich, znów wsiadł do łodzi i przeprawił się na drugą stronę.

Ostrzeżenie przed zakwasem

¹⁴ Uczniowie natomiast zapomnieli wziąć chleba. Mieli ze sobą w łodzi tylko jeden bochenek. ¹⁵ On tymczasem zaczął ich przestrzegać: Uważajcie, strzeżcie się zakwasu faryzeuszów i zakwasu Heroda!

¹⁶ Te słowa przypomniały im o chlebie. Żałowali, że go nie mają. ¹⁷ Jezus to zauważył i powiedział: Dlaczego rozprawiacie, że nie macie chleba? Jeszcze do was nie dociera i nie rozumiecie? Czy wasze serca są z kamienia? ¹⁸ Macie oczy i nie widzicie? Macie uszy i nie słyszycie? I nie pamiętacie? ¹⁹ Gdy rozdzieliłem te pięć chlebów dla pięciu tysięcy, ile koszy napełniliście pozostawionymi kawałkami?

Dwanaście — odpowiedzieli.

²⁰ A gdy te siedem chlebów dla czterech tysięcy, ile koszy pełnych kawałków zebraliście?

Odpowiedzieli: Siedem.

²¹ Zapytał więc: Jeszcze nie rozumiecie?

Uzdrowienie niewidomego

²² Tak przybyli do Betsaidy. Wówczas przyprowadzili Mu niewidomego i prosili, aby go dotknął. ²³ On zaś wziął go za rękę, wyprowadził poza wieś, plunął w jego oczy, położył na niego ręce i zapytał: Czy widzisz coś?

²⁴ Ten zaś, ponieważ już odzyskał wzrok, powiedział: Dostrzegam ludzi; widzę, jak chodzą, przypominają mi drzewa.

²⁵ Wtedy Jezus znów nałożył ręce na jego oczy, a on przejrzał i wrócił do zdrowia — zaczął widzieć wszystko bardzo wyraźnie. ²⁶ Jezus odesłał go do domu, mówiąc: Tylko nie wchodź do wsi.

Wyznanie Piotra o Jezusie

²⁷ I wyszedł Jezus wraz ze swoimi uczniami do wiosek w pobliżu Cezarei Filipowej. Po drodze zaczął pytać swoich uczniów: Za kogo Mnie ludzie uważają?

²⁸ Według jednych — odpowiedzieli — jesteś Janem Chrzcicielem, według innych Eliaszem, a jeszcze inni uważają Cię za jednego z proroków.

²⁹ I zapytał ich: A według was, kim jestem?

Wtedy Piotr wyznał: Ty jesteś Chrystusem.

³⁰ On zaś stanowczo zabronił im komukolwiek o tym mówić.

Pierwsza zapowiedź śmierci

³¹ I zaczął ich uczyć, że Syn Człowieczy musi wiele wycierpieć i być odrzucony przez starszych, arcykapłanów oraz przez znawców Prawa, że musi być zabity, a po trzech dniach zmartwychwstać. ³² Mówił o tym śmiało. A Piotr odprowadził Go na stronę i zaczął upominać.

³³ On zaś odwrócił się, spojrzał na swoich uczniów i tak zganił Piotra: Odejdź ode Mnie, szatanie, bo nie myślisz o tym, co Boże, tylko o tym, co ludzkie.

³⁴ Potem przywołał do siebie tłum wraz ze swoimi uczniami i zwrócił się do nich: Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się wyrzeknie samego siebie, weźmie swój krzyż i naśladuje Mnie. ³⁵ Kto bowiem pragnie swoją duszę ocalić, utraci ją, a kto utraci swoją duszę ze względu na Mnie i dobrą nowinę, ocali ją. ³⁶ Bo cóż za korzyść odniósł człowiek, który pozyskał cały świat, jeśli utracił własną duszę? ³⁷ Bo co człowiek może dać w zamian za swoją duszę? ³⁸ Kto wstydzi się Mnie i moich słów przed tym cudzołożnym i grzesznym pokoleniem, tego i Syn Człowieczy będzie się wstydził, gdy przyjdzie w chwale swego Ojca wraz ze świętymi aniołami.

Działalność Jana Chrzciciela

1 Taki jest początek dobrej nowiny o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym. ² W księdze proroka Izajasza napisano:

³ oraz:

⁴ Zgodnie z tymi słowami w odludnych okolicach nad Jordanem rozpoczął swoją działalność Jan Chrzciciel. Wzywał on ludzi do przyjęcia chrztu opamiętania dla dostąpienia przebaczenia grzechów. ⁵ Zaczęli się więc do niego schodzić ludzie z całej Judei oraz wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, a on chrzcił w Jordanie tych, którzy się otwarcie przyznawali do swych grzechów. ⁶ Sam Jan nosił na sobie ubranie z wielbłądziej wełny, skórzany pas wokół bioder, a żywił się szarańczą i miodem dzikich pszczół.

⁷ Zapowiadał on: Podąża za mną ktoś ważniejszy ode mnie, przed kim nie jestem godny schylić się i rozwiązać Mu rzemyka u sandałów. ⁸ Ja was ochrzciłem w wodzie, On natomiast ochrzci was w Duchu Świętym.

Chrzest Jezusa i czas próby

⁹ W tym właśnie czasie z Nazaretu w Galilei przyszedł Jezus. Został On ochrzczony przez Jana w Jordanie. ¹⁰ A gdy wychodził z wody, zobaczył otwarte niebo i Ducha, który jak gołębica zstępował na Niego. ¹¹ Z nieba rozległ się przy tym głos: Ty jesteś moim ukochanym Synem, źródłem mojej radości.

¹² Natychmiast też Duch wzbudził w Nim potrzebę wyjścia na pustynię. ¹³ Spędził tam czterdzieści dni, a szatan poddawał Go próbie. W tym czasie przebywał wśród zwierząt, a wsparciem służyli Mu aniołowie.

¹⁴ Jednak po uwięzieniu Jana Jezus przyszedł do Galilei i zaczął głosić dobrą nowinę, którą przyniósł od Boga. ¹⁵ Podkreślał, że już koniec czekania, nadeszło Królestwo Boże, czas porzucić własne drogi i zaufać prawdom dobrej nowiny.

Powołanie pierwszych uczniów

¹⁶ Gdy przechodził brzegiem Jeziora Galilejskiego, zobaczył Szymona i jego brata Andrzeja, jak raz z jednej, raz z drugiej strony rzucali w wodę sieć. Byli oni rybakami. ¹⁷ Jezus zwrócił się do nich: Chodźcie za Mną, a sprawię, że staniecie się rybakami ludzi. ¹⁸ Bracia od razu pozostawili sieci i ruszyli za Nim.

¹⁹ Po przejściu paru kroków Jezus zobaczył Jakuba, syna Zebedeusza, oraz jego brata Jana. Oni też siedzieli w łodzi. Naprawiali sieci. ²⁰ Jezus nie zwlekając wezwał ich, a oni zostawili w łodzi swego ojca Zebedeusza oraz wynajętych robotników — i poszli za Nim.

Wydarzenia w Kafarnaum

²¹ Przybyli do Kafarnaum. W najbliższy szabat Jezus poszedł do synagogi i zaczął nauczać. ²² Jego nauka wzbudziła ogólne zdumienie. W odróżnieniu od znawców Prawa uczył bowiem jak ktoś, na kim spoczywa władza.

²³ A właśnie był w ich synagodze człowiek owładnięty przez ducha nieczystego. Ten wrzasnął: ²⁴ Przestań! Nie wtrącaj się w nasze sprawy, Jezusie z Nazaretu! Czy przyszedłeś nas zniszczyć? Wiem, kim jesteś: Świętym Bożym.

²⁵ Jezus skarcił go słowami: Zamilcz i wyjdź z niego! ²⁶ Wtedy duch nieczysty szarpnął opętanym i z wrzaskiem z niego wyszedł.

²⁷ Wszyscy byli tak poruszeni, że zaczęli pytać jeden drugiego: Co to jest? Jakaś nowa nauka, a przy tym władza! Rozkazuje nawet duchom nieczystym i te muszą Go słuchać. ²⁸ Szybko zatem wiadomości o Nim rozniosły się wszędzie, po całej Galilei.

Uzdrowienia w domu Piotra

²⁹ Niebawem po wyjściu z synagogi przyszli wraz z Jakubem i Janem do domu Szymona i Andrzeja. ³⁰ A właśnie teściowa Szymona leżała w gorączce. Zaraz też powiedziano o niej Jezusowi. ³¹ Podszedł więc, wziął ją za rękę i podniósł; wtedy jej gorączka opadła, a ona zaczęła im usługiwać.

³² Tymczasem wraz z nastaniem wieczoru, po zachodzie słońca, zaczęli przynosić do Niego wszystkich chorych oraz opętanych. ³³ I u drzwi zgromadziło się całe miasto. ³⁴ Wtedy Jezus uzdrowił wielu dotkniętych różnymi chorobami i wyrzucił wiele demonów; nakazywał im jednak milczenie, gdyż wiedziały, kim On jest.

Misja w Galilei

³⁵ A wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, wstał, wyszedł z domu i udał się na odludne miejsce. Tam zaczął się modlić. ³⁶ Szymon jednak i jego towarzysze ruszyli Jego śladami. ³⁷ A gdy Go znaleźli, powiedzieli Mu: Wszyscy Cię szukają.

³⁸ Wtedy im odpowiedział: Chodźmy gdzie indziej, do okolicznych miasteczek, abym i tam mógł głosić dobrą nowinę, gdyż po to przyszedłem. ³⁹ Chodził więc, głosił ją w ich synagogach po całej Galilei i wypędzał demony.

Uzdrowienie trędowatego

⁴⁰ I oto przyszedł do Niego trędowaty, upadł na kolana i prosił: Jeślibyś tylko zechciał, mógłbyś mnie oczyścić.

⁴¹ Jezus, pełen współczucia, wyciągnął rękę, dotknął go i powiedział: Chcę, bądź oczyszczony! ⁴² W tej chwili zszedł z niego trąd i stał się czysty. ⁴³ I zaraz odesłał go z takim surowym zakazem: ⁴⁴ Pamiętaj, nikomu nic nie mów, ale idź, pokaż się kapłanowi i złóż za swoje oczyszczenie ofiarę nakazaną przez Mojżesza. Niech to będzie dla nich świadectwem.

⁴⁵ Ten jednak, gdy odszedł, zaczął rozgłaszać i rozpowiadać o tym, co zaszło, tak że Jezus nie mógł już jawnie wejść do miasta, lecz musiał przebywać na zewnątrz, w odludnych miejscach. Tam też z różnych stron schodzili się do Niego ludzie.

Prawo przebaczania grzechów

2 Po paru dniach znów przyszedł do Kafarnaum. Dowiedziano się, że jest w domu. ² Wtedy zeszło się tyle ludzi, że nawet przed drzwiami brakowało miejsca. On natomiast głosił im Słowo. ³ I oto przyszli do Niego ze sparaliżowanym. Nieśli go czterej mężczyźni. ⁴ A ponieważ tłum był tak wielki, że nie mogli się przedostać do Jezusa, zdjęli dach nad Jego głową i przez otwór spuścili posłanie wraz z chorym. ⁵ A Jezus, widząc ich wiarę, powiedział do sparaliżowanego: Synu, przebaczone są ci grzechy.

⁶ Było tam zaś kilku znawców Prawa. Siedzieli oni i rozważali w myślach: ⁷ Dlaczego On tak mówi? To obraża Boga. Bo kto poza Nim samym może przebaczać grzechy?

⁸ A Jezus natychmiast rozpoznał w głębi ducha, że takie wątpliwości budzą się w ich sercach i powiedział do nich: Dlaczego hołubicie w sobie takie myśli? ⁹ Co jest łatwiejsze? Powiedzieć sparaliżowanemu: Przebaczam ci grzechy? Czy polecić mu: Wstań, złóż posłanie i zacznij chodzić? ¹⁰ Przekonam was jednak, że Syn Człowieczy ma prawo przebaczać grzechy na ziemi. I tu powiedział do sparaliżowanego: ¹¹ Wstań, złóż posłanie i idź do domu.

¹² Na te słowa chory wstał, złożył posłanie i na ich oczach wyszedł. Widząc to, wszyscy wpadli w zdumienie i zaczęli wielbić Boga, mówiąc: Czegoś podobnego jeszcze nigdy nie widzieliśmy.

Powołanie Lewiego

¹³ Potem znów wyszedł nad jezioro. A gdy zebrał się przy Nim tłum ludzi, rozpoczął nauczanie. ¹⁴ Po drodze zobaczył Lewiego, syna Halfeusza, który urzędował przy stole celnym. Wtedy zwrócił się do niego: Chodź za Mną. Lewi wstał i poszedł za Nim.

¹⁵ Gdy następnie Jezus wraz z uczniami siedział przy stole w jego domu, towarzyszyło Mu wielu celników i grzeszników, bo też wielu za Nim chodziło. ¹⁶ A gdy znawcy Prawa należący do faryzeuszów zobaczyli, że jada z grzesznikami, a szczególnie celnikami, zaczęli podpytywać Jego uczniów: Dlaczego On z takimi ludźmi zasiada przy jednym stole?

¹⁷ Gdy Jezus to usłyszał, powiedział im: Chorzy, a nie zdrowi potrzebują lekarza. Nie przyszedłem wzywać sprawiedliwych, lecz grzeszników.

Nowe formy dla nowych treści

¹⁸ A uczniowie Jana i faryzeusze właśnie pościli. Przyszli więc i zapytali Go: Dlaczego uczniowie Jana oraz uczniowie faryzeuszów poszczą, a Twoi uczniowie — nie?

¹⁹ Jezus im odpowiedział: Czy goście weselni mogą pościć, gdy jest z nimi pan młody? Dopóki mają pana młodego, o poście nie może być mowy. ²⁰ Przyjdą jednak dni, gdy Pan młody zostanie im zabrany. Ten dzień będzie początkiem ich postu.

²¹ Nikt nie przyszywa łaty z nowego sukna do starego płaszcza, w przeciwnym razie nowa łata obrywa stary materiał i dziura się powiększa.

²² Nikt też nie wlewa młodego wina do starych bukłaków, w przeciwnym razie wino rozrywa bukłaki — samo wycieka i bukłaki stracone. Młode wino trzeba lać do nowych bukłaków.

Syn Człowieczy panem szabatu

²³ W pewien szabat Jezus przechodził między łanami zbóż. Po drodze Jego uczniowie zaczęli zrywać kłosy. ²⁴ Wtedy faryzeusze zwrócili Mu uwagę: Przyjrzyj im się! Dlaczego robią w szabat to, czego w tym dniu robić nie wolno?

²⁵ Odpowiedział im: Czy nigdy nie czytaliście, co zrobił Dawid, gdy był w potrzebie, a głód dokuczył jemu i jego towarzyszom? ²⁶ Jak za arcykapłana Abiatara wszedł do domu Bożego i jadł chleb ofiarny, który wolno jeść tylko kapłanom? I jak rozdzielił go także między towarzyszy?

²⁷ Powiedział im też: Szabat został pomyślany dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. ²⁸ Tak więc Syn Człowieczy jest również panem szabatu.

Uzdrowienie człowieka z bezwładną ręką

3 I znów przyszedł do synagogi. A był tam człowiek, który cierpiał na bezwład ręki. ² I śledzili Go, czy w szabat dokona na nim uzdrowienia, chcieli Go bowiem oskarżyć.

³ W pewnej chwili Jezus zwrócił się do człowieka z bezwładną ręką: Wstań i wyjdź na środek. ⁴ A ich zapytał: Czy wolno w szabat wyświadczać dobro, czy zło; życie ocalić czy odebrać? Oni jednak milczeli.

⁵ Wtedy, zasmucony z powodu ich twardych niczym skała serc, powiódł po nich gniewnym spojrzeniem i polecił choremu: Wyciągnij rękę! I ten wyciągnął. Jego ręka stała się zdrowa jak dawniej. ⁶ Faryzeusze natomiast, gdy tylko wyszli z synagogi, zaczęli wraz ze zwolennikami Heroda knuć spisek przeciw Niemu. Zastanawiali się, jak by Go tu zgładzić.

Spotkanie nad jeziorem

⁷ Jezus tymczasem wraz ze swoimi uczniami oddalił się w stronę jeziora. Ruszył za Nim wielki tłum ludzi z Galilei, z Judei, ⁸ z Jerozolimy, z Idumei, zza Jordanu oraz z okolic Tyru i Sydonu. Ci wszyscy ludzie przybyli do Niego, gdyż dowiedzieli się o wszystkim, co czynił.

⁹ On natomiast polecił swoim uczniom, by trzymali w pogotowiu łódkę, na wypadek, gdyby nie dało się powstrzymać tłumu. ¹⁰ Wielu bowiem uzdrowił, dlatego ci, którzy na coś cierpieli, parli na Niego i chcieli Go dotknąć. ¹¹ A duchy nieczyste, ilekroć Go widziały, padały przed Nim z okrzykiem: Ty jesteś Synem Bożym! ¹² Lecz On często zabraniał im ujawniania Go.

Wybór Dwunastu

¹³ Następnie wszedł na górę, po czym przywołał do siebie tych, których On sam chciał, a oni przyszli do Niego. ¹⁴ I powołał dwunastu, których też nazwał apostołami. Wybrał ich po to, by Mu towarzyszyli, by móc ich posyłać do głoszenia dobrej nowiny ¹⁵ oraz by ich obdarzyć władzą wypędzania demonów. ¹⁶ Powołał ich zatem dwunastu:

Grzech przeciw Duchowi Świętemu

²⁰ Następnie udał się do domu. I znów zszedł się tłum, tak że nawet nie zdążyli się posilić. ²¹ A gdy Jego bliscy dowiedzieli się o tym, wyruszyli po Niego, gdyż rozniosło się, że odszedł od zmysłów.

²² Znawcy Prawa natomiast, którzy przybyli z Jerozolimy, utrzymywali, że ma w sobie Beelzebula i że wypędza demony za sprawą tego ich władcy.

²³ W związku z tymi zarzutami Jezus zwołał ich do siebie i zaczął im wyjaśniać odwołując się do przykładów: Jak może szatan wypędzać szatana? ²⁴ Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie podzielone, czeka je upadek. ²⁵ I jeśli w jakimś domu brakuje jedności, grozi mu ruina. ²⁶ Podobnie jeśli szatan powstaje przeciw samemu sobie, oznacza to jego koniec. ²⁷ Nikt przecież nie zdoła wtargnąć do domu dobrze uzbrojonego człowieka, by zagarnąć jego dobytek, jeśli najpierw go nie obezwładni; dopiero wtedy może ograbić jego dom.

²⁸ Oświadczam wam, wszystkie grzechy będą synom ludzkim przebaczone, nawet obrażanie Boga, ilekroć by się go dopuścili. ²⁹ Kto by jednak obraził Ducha Świętego, nie dostąpi przebaczenia na wieki, lecz ciąży na nim grzech wieczny. ³⁰ Powiedział to, gdyż zaczęli rozgłaszać, że jest w Nim duch nieczysty.

Prawdziwa rodzina

³¹ Tymczasem przyszła Jego matka oraz Jego bracia. Zatrzymali się na zewnątrz i posłali do Niego wiadomość, aby Go przywołać. ³² Wokół Niego natomiast siedział tłum. Donieśli Mu zatem: Oto Twoja matka, Twoi bracia i Twoje siostry stoją na zewnątrz i proszą, abyś wyszedł.

³³ Wtedy im odpowiedział: Kto jest moją matką i moimi braćmi? ³⁴ Po czym powiódł oczyma po tych, którzy wokół Niego siedzieli, i oświadczył: Oto moja matka i moi bracia. ³⁵ Każdy bowiem, kto spełnia wolę Boga, ten jest moim bratem i siostrą, i matką.

Przypowieść o siewcy

4 Jezus ponownie zaczął nauczać nad jeziorem. Skupił się wokół Niego tak nieprzebrany tłum, że musiał wsiąść do łodzi i odpłynąć nieco od brzegu. Wszyscy zgromadzeni stali natomiast na lądzie. ² Wtedy korzystając z przykładów uczył ich o wielu rzeczach. Kierował do nich takie słowa:

³ Posłuchajcie uważnie! Pewien siewca wyszedł obsiać pole. ⁴ Gdy siał, jedno ziarno padło na pobocze. Wówczas przyleciały ptaki i zjadły je. ⁵ Inne trafiło na grunt skalisty. Wzeszło szybko, bo gleba nie była głęboka. ⁶ Gdy jednak podniosło się słońce, zwiędło, a ponieważ miało słaby korzeń, uschło. ⁷ Inne z kolei wpadło w cierniste zarośla; te wyrosły i zdusiły je, tak że nie wydało plonu. ⁸ Inne wreszcie ziarna padły na dobrą ziemię. Wzeszły one, wyrosły i wydały plon trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. ⁹ I podkreślił: Kto ma uszy, aby słuchać, niech rozważy moje słowa.

¹⁰ Potem, już na osobności, ci, którzy wraz z Dwunastoma byli wokół Niego, zaczęli Go pytać o znaczenie tych przykładów.

¹¹ I powiedział im: Wam powierzono Tajemnicę Królestwa Bożego; tamtym natomiast, ludziom spoza waszego kręgu, na wszystko podaje się przykład,

¹³ Nie rozumiecie tego przykładu? — zapytał. — Jak zatem zrozumiecie wszystkie inne? ¹⁴ Siewca to ktoś, kto rozsiewa Słowo. ¹⁵ Ludzie podobni do ziarna przy drodze to ci, do których przychodzi szatan i natychmiast wybiera to, co właśnie zostało w nich zasiane. ¹⁶ Ludzie podobni do ziarna na skalistym gruncie to ci, którzy po usłyszeniu Słowa szybko i chętnie je przyjmują, ¹⁷ ale brak im korzenia, są niestali, i gdy z powodu Słowa dochodzi do ucisku lub prześladowania, szybko się odwracają. ¹⁸ Ludzie podobni do ziarna pośród cierni to ci, którzy usłyszeli Słowo, ¹⁹ lecz troski tego wieku, zwodnicze uroki bogactwa i pożądanie innych spraw wkraczają i zagłuszają Słowo, tak że nie wydaje plonu. ²⁰ Natomiast ludzie przypominający urodzajną ziemię to ci, którzy słuchają Słowa, są mu posłuszni i wydają plon, jedni trzydziestokrotny, drudzy sześćdziesięciokrotny, a jeszcze inni stokrotny.

Przypowieść o lampie

²¹ Potem przemówił do nich: Czy lampę przynosi się po to, by ją postawić pod łóżkiem albo przykryć garnkiem?^[a] Czy raczej nie po to, by ją postawić na świeczniku? ²² Bo wszystko, co ukryte, stanie się widoczne, i wszystko, co niejawne, ujrzy światło dzienne. ²³ Kto ma uszy, aby słuchać, niech rozważy moje słowa!

²⁴ I ciągnął dalej: Uważajcie, czego słuchacie! Jaką miarą mierzycie, taką wam odmierzą, a nawet dodadzą. ²⁵ Ten, kto ma, otrzyma jeszcze więcej, a temu, kto nie ma, zabiorą i to, co ma.

Przypowieść o wzroście ziarna

²⁶ Królestwo Boże — nauczał dalej Jezus — przypomina człowieka, który rzuca ziarno w ziemię. ²⁷ Czy on śpi, czy wstaje w dzień i w nocy, ziarno kiełkuje i rośnie, a on nie wie jak. ²⁸ Ziemia bowiem sama z siebie wydaje plon: najpierw trawę, potem kłos, w końcu pełne zboże w kłosie. ²⁹ A gdy plon dojrzeje, chwyta się za sierp, gdyż nadeszło żniwo.