Add parallel Print Page Options

Alboroto en Tesalónica

17 En su viaje, Pablo y Silas pasaron por Anfípolis y Apolonia, y luego llegaron a Tesalónica, donde los judíos tenían una sinagoga. Pablo, según su costumbre, fue a la sinagoga, y cada sábado, durante tres semanas seguidas, discutió con ellos, basándose en las Escrituras. Les explicaba que el Mesías tenía que morir, y que después de muerto tenía que resucitar. Les decía:

—Este mismo Jesús que yo les anuncio a ustedes, es el Mesías.

Algunos de los judíos creyeron, y se unieron a Pablo y Silas. También creyeron muchos griegos que adoraban a Dios, y muchas mujeres distinguidas. Pero esto hizo que los judíos que no creían se llenaran de celos, y que reunieran a unos malvados que andaban ociosos por la calle para que alborotaran y perturbaran la ciudad. Atacaron además la casa de Jasón, buscando a Pablo y a Silas para sacarlos y entregarlos a la gente; pero como no los encontraron allí, llevaron a rastras a Jasón y a algunos otros hermanos ante las autoridades de la ciudad, gritando:

—¡Estos hombres, que han trastornado el mundo entero, también han venido acá, y Jasón los ha recibido en su casa! ¡Todos ellos están violando las leyes del emperador, pues dicen que hay otro rey, que es Jesús!

Al oír estas cosas, la gente y las autoridades se inquietaron. Pero Jasón y los otros dieron una fianza, y los soltaron.

Predicación en Berea

10 Ya de noche, los hermanos hicieron que Pablo y Silas partieran inmediatamente hacia Berea. En cuanto llegaron, se dirigieron a la sinagoga de los judíos. 11 Estos judíos, que eran de mejores sentimientos que los de Tesalónica, de buena gana recibieron el mensaje, y día tras día estudiaban las Escrituras para ver si era cierto lo que se les decía. 12 De modo que muchos de ellos creyeron, y también creyeron muchos de los griegos, tanto mujeres distinguidas como hombres. 13 Pero cuando los judíos de Tesalónica supieron que Pablo estaba anunciando el mensaje de Dios también en Berea, se fueron allá, y empezaron a alborotar y perturbar a la gente. 14 Pero los hermanos hicieron que Pablo saliera sin demora hacia la costa, mientras Silas y Timoteo se quedaban en Berea. 15 Los que acompañaban a Pablo fueron con él hasta la ciudad de Atenas. Luego volvieron con instrucciones para que Silas y Timoteo se le reunieran lo más pronto posible.

Pablo en Atenas

16 Mientras Pablo esperaba en Atenas a Silas y Timoteo, se indignó mucho al ver que la ciudad estaba llena de ídolos. 17 Por eso discutía en la sinagoga con los judíos y con otros que adoraban a Dios, y cada día discutía igualmente en la plaza con los que allí se reunían. 18 También algunos filósofos epicúreos y estoicos comenzaron a discutir con él. Unos decían:

—¿De qué habla este charlatán?

Y otros:

—Parece que es propagandista de dioses extranjeros.

Esto lo decían porque Pablo les anunciaba la buena noticia acerca de Jesús y de la resurrección. 19 Entonces lo llevaron al Areópago, y le preguntaron:

—¿Se puede saber qué nueva enseñanza es ésta que tú nos traes? 20 Pues nos hablas de cosas extrañas, y queremos saber qué significan.

21 Y es que todos los atenienses, como también los extranjeros que vivían allí, sólo se ocupaban de oír y comentar las últimas novedades.

22 Pablo se levantó en medio de ellos en el Areópago, y dijo:

«Atenienses, por todo lo que veo, ustedes son gente muy religiosa. 23 Pues al mirar los lugares donde ustedes celebran sus cultos, he encontrado un altar que tiene escritas estas palabras: “A un Dios no conocido”. Pues bien, lo que ustedes adoran sin conocer, es lo que yo vengo a anunciarles.

24 »El Dios que hizo el mundo y todas las cosas que hay en él, es Señor del cielo y de la tierra. No vive en templos hechos por los hombres, 25 ni necesita que nadie haga nada por él, pues él es quien nos da a todos la vida, el aire y las demás cosas.

26 »De un solo hombre hizo él todas las naciones, para que vivan en toda la tierra; y les ha señalado el tiempo y el lugar en que deben vivir, 27 para que busquen a Dios, y quizá, como a tientas, puedan encontrarlo, aunque en verdad Dios no está lejos de cada uno de nosotros. 28 Porque en Dios vivimos, nos movemos y existimos; como también algunos de los poetas de ustedes dijeron: “Somos descendientes de Dios.” 29 Siendo, pues, descendientes de Dios, no debemos pensar que Dios sea como las imágenes de oro, plata o piedra que los hombres hacen según su propia imaginación. 30 Dios pasó por alto en otros tiempos la ignorancia de la gente, pero ahora ordena a todos, en todas partes, que se vuelvan a él. 31 Porque Dios ha fijado un día en el cual juzgará al mundo con justicia, por medio de un hombre que él ha escogido; y de ello dio pruebas a todos cuando lo resucitó.»

32 Al oír eso de la resurrección de los muertos, unos se burlaron y otros dijeron:

—Ya te oiremos hablar de esto en otra ocasión.

33 Entonces Pablo los dejó. 34 Pero algunos lo siguieron y creyeron. Entre ellos estaba Dionisio, que era uno de los miembros del Areópago, y también una mujer llamada Dámaris, y otros más.

17 Cum autem perambulassent Amphipolim et Apolloniam, venerunt Thessalonicam, ubi erat synagoga Judaeorum.

Secundum consuetudinem autem Paulus introivit ad eos, et per sabbata tria disserebat eis de Scripturis,

adaperiens et insinuans quia Christum oportuit pati, et resurgere a mortuis: et quia hic est Jesus Christus, quem ego annuntio vobis.

Et quidam ex eis crediderunt et adjuncti sunt Paulo et Silae: et de colentibus gentilibusque multitudo magna, et mulieres nobiles non paucae.

Zelantes autem Judaei, assumentesque de vulgo viros quosdam malos, et turba facta, concitaverunt civitatem: et assistentes domui Jasonis quaerebant eos producere in populum.

Et cum non invenissent eos, trahebant Jasonem et quosdam fratres ad principes civitatis, clamantes: Quoniam hi qui urbem concitant, et huc venerunt,

quos suscepit Jason, et hi omnes contra decreta Caesaris faciunt, regem alium dicentes esse, Jesum.

Concitaverunt autem plebem et principes civitatis audientes haec.

Et accepta satisfactione a Jasone et a ceteris, dimiserunt eos.

10 Fratres vero confestim per noctem dimiserunt Paulum et Silam in Beroeam. Qui cum venissent, in synagogam Judaeorum introierunt.

11 Hi autem erant nobiliores eorum qui sunt Thessalonicae, qui susceperunt verbum cum omni aviditate, quotidie scrutantes Scripturas, si haec ita se haberent.

12 Et multi quidem crediderunt ex eis, et mulierum gentilium honestarum, et viri non pauci.

13 Cum autem cognovissent in Thessalonica Judaei quia et Beroeae praedicatum est a Paulo verbum Dei, venerunt et illuc commoventes, et turbantes multitudinem.

14 Statimque tunc Paulum dimiserunt fratres, ut iret usque ad mare: Silas autem et Timotheus remanserunt ibi.

15 Qui autem deducebant Paulum, perduxerunt eum usque Athenas, et accepto mandato ab eo ad Silam et Timotheum ut quam celeriter venirent ad illum, profecti sunt.

16 Paulus autem cum Athenis eos exspectaret, incitabatur spiritus ejus in ipso, videns idololatriae deditam civitatem.

17 Disputabat igitur in synagoga cum Judaeis et colentibus, et in foro, per omnes dies ad eos qui aderant.

18 Quidam autem epicurei et stoici philosophi disserebant cum eo, et quidam dicebant: Quid vult seminiverbius hic dicere? Alii vero: Novorum daemoniorum videtur annuntiator esse: quia Jesum et resurrectionem annuntiabat eis.

19 Et apprehensum eum ad Areopagum duxerunt, dicentes: Possumus scire quae est haec nova, quae a te dicitur, doctrina?

20 nova enim quaedam infers auribus nostris: volumus ergo scire quidnam velint haec esse.

21 (Athenienses autem omnes, et advenae hospites, ad nihil aliud vacabant nisi aut dicere aut audire aliquid novi.)

22 Stans autem Paulus in medio Areopagi, ait: Viri Athenienses, per omnia quasi superstitiosiores vos video.

23 Praeteriens enim, et videns simulacra vestra, inveni et aram in qua scriptum erat: Ignoto Deo. Quod ergo ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis.

24 Deus, qui fecit mundum, et omnia quae in eo sunt, hic caeli et terrae cum sit Dominus, non in manufactis templis habitat,

25 nec manibus humanis colitur indigens aliquo, cum ipse det omnibus vitam, et inspirationem, et omnia:

26 fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare super universam faciem terrae, definiens statuta tempora, et terminos habitationis eorum,

27 quaerere Deum si forte attrectent eum, aut inveniant, quamvis non longe sit ab unoquoque nostrum.

28 In ipso enim vivimus, et movemur, et sumus: sicut et quidam vestrorum poetarum dixerunt: Ipsius enim et genus sumus.

29 Genus ergo cum simus Dei, non debemus aestimare auro, aut argento, aut lapidi, sculpturae artis, et cogitationis hominis, divinum esse simile.

30 Et tempora quidem hujus ignorantiae despiciens Deus, nunc annuntiat hominibus ut omnes ubique poenitentiam agant,

31 eo quod statuit diem in quo judicaturus est orbem in aequitate, in viro in quo statuit, fidem praebens omnibus, suscitans eum a mortuis.

32 Cum audissent autem resurrectionem mortuorum, quidam quidem irridebant, quidam vero dixerunt: Audiemus te de hoc iterum.

33 Sic Paulus exivit de medio eorum.

34 Quidam vero viri adhaerentes ei, crediderunt: in quibus et Dionysius Areopagita, et mulier nomine Damaris, et alii cum eis.

Tesalonicapica Jasontami Pablopaj randi macashcacuna

17 Pabloca Silasdij Anfípolis shuti, Apolonia shuti pueblocunata rishpami, Tesalonicaman chayarcacuna. Chaipipish judiocuna tandanacuna huasi tiyarcami. Pabloca maipipish tandanacuna huasimantajmi rij carca. Chaimantami, Tesalonicapi tiyashca tandanacuna huasiman quimsa sabadota rishpa, chaipi tandanacujcunahuan parlanacurca. Quillcashcacunapitaj ricuchishpami:

–Quishpichij Cristoca, chashna llaquita apashpa huañunallatajmi cashca, huañushcacunapaj chaupimanta causarinatajmi cashca. Ñuca cancunaman huillacushca chai Jesusmi, Quishpichij Cristoca– nishpami, alli alli yachachirca.

Chashna yachachijpimi, tauca judiocuna crishpa Pablohuan, Silashuan tandanacurcacuna. Chashnallataj Diosta yuyarij griegocunapish, alli nishca huarmicunapish achcacunami crircacuna.

Mana crij judiocunaca, chaimanta p'iñarishpami, puricujlla millai runacunahuan tucushpa, chai pueblo gentecunata jatarichircacuna. Chaimantaca, Pablota, Silasta japishpa, tucuicunapaj ñaupajpi juchachingapajmi, Jasonpaj huasipi huaica mashcagrircacuna. Paicunata chaipi mana japishpaca, Jasontallami shujtaj crijcunandijta japircacuna. Paicunatami, chai pueblota mandajcunapajman cashna caparinacushpa pushamurcacuna: «¡Tucui cai pacha runacunata umashpa purijcunaca, caimanpishmari shamushcacuna! ¡Cai Jasonmari chaicunataca, paipaj huasipi chasquishpa tiyacushca! Tucui paicunamari: “Ñucanchijca, Jesús shuti shujtaj jatun Mandajtami charinchij” nishpa, César mandashcataca yanganchincuna» nircacunami.

Chaita uyashpaca tucui pueblo gentecunapish, mandajcunapishmi huaica jatarircacuna. Chaimantaca mandajcunallatajmi Jasontapish, caishujcunatapish cullqui jahua cacharishpa cacharcacuna.

Pablota Silastaca Bereamanpish catishpami llaquichishcacuna

10 Chai tutallatajmi, crijcunaca Pablota, Silastaca Berea puebloman cacharcacuna. Chaiman chayashpapish, judiocuna tandanacuna huasimanmi rircacuna. 11 Bereapi causajcunaca, Tesalonicapi causajcunata yalli alli yuyaiyujcunami carca. Chashna cashpami, alli huillaitaca tucui yuyaihuan uyarcacuna. Shina cashpapish, chashnataj cashcata paicuna quiquintaj yachangapajmi, Dios Quillcashcataca, punllanta alli ch'imbapurashpa ricurcacuna. 12 Allillataj cashcata ricushpami, achca judiocunapish, griegocunapura alli nishca huarmicunapish, c'aricunapish achcacuna crircacuna.

13 Tesalonicapi causaj judiocunaca, Bereapipish Diospaj Shimita Pablo huillacujtaca yachaj chayarcacunami. Chaimantami, chaimanpish catishpa, gentecunata jatarichircacuna. 14 Chaita uyaihuanmi crijcunaca, Pablotaca mama cucha uriman cacharcacuna. Silashuan, Timoteollahuanmi Bereapi saquirircacuna. 15 Pablota pushashpa rijcunaca, Atenaspimi saquigrircacuna. Paicuna tigrashpaca: “ ‘Ñucahuan tandanacunaman utcashpa shamupaichij’ ninmi” nishpami, Timoteomanpish, Silasmanpish huillarcacuna.

Atenaspica mushujta uyanachijcunami causashca

16 Pabloca Atenaspimi Silasta, Timoteota shuyacurca. Chai pueblopi causajcunaca rurashcalla achca dioscunatami charircacuna. Chaita ricushpami, paipaj shungupica anchata llaquirishpa p'iñarirca. 17 Chaimantami, tandanacuna huasiman rishpa, judiocunahuanpish, Diosta yuyarij griegocunahuanpish parlanacurca. Jatun plazaman shamujcunamanpish punllantami yachachirca. 18 Epicúreos nishca yachajcunapish, estoicos nishca yachajcunapish taucacunami Pablohuan parlanacungapaj shamurcacuna. Pabloca paicunamanca Jesusmanta alli huillaitapish, huañushcacuna causarinamantapishmi huillarca. Chaita huillajpimi maijancunaca:

«Cai rimaricujlla runaca, cashna yachachishpaca, ¿imatashi nisha nin?» nircacunami.

Cutin maijancunaca:

«Paica shujtaj dioscunamanta yachachijmari yuyachin» nircacunami.

19 Chaimantami Pablotaca, tucuicuna tandanacuna Areópago shuti jatun huasiman pusharcacuna. Chaipimi, cashna tapurcacuna:

–¿Ñucanchij mana yachashca mushujta can yachachicushcata, ñucanchijman yachachisha ninguichu? 20 Can yachachishca yuyaicunaca, mushujmari uyarin. Chaicuna ima cashcatamari yachashun ninchij, huillaiari– nircacunami.

21 (Atenaspi causajcunapish, shujtaj llajtamanta shamushpa chaipi causajcunapish ima manaraj uyashcata uyana, parlana yuyaillami causajcuna carca).

22 Pabloca, Areopagopi tucui tandanacushcacunapaj chaupipi shayarishpami cashna nirca:

–¡Atenas runacunalla! Cancunataca tucuipimari dioscunata alli yuyarijcuna cashcata ricuni.

23 Cai pueblopi puricushpaca, cancunapaj dioscunata yuyarina huasicunata ricucushpami, shuj altarpica: MANA RIJSISHCA DIOSPAJ nishpa quillcashcata ricurcani. Mana rijsishpapish, cancuna yuyaricuj cashca Diosmantatajmari, ñucaca cancunaman huillacuni.

24 Pai Diosca cai pachatapish, cai pachapi imalla tiyajtapish rurajmi. Jahua pachatapish, cai pachatapish Mandaj Diosmi rurarca. Paica, runacuna rurashca adorana huasicunapica mana causanchu. 25 Shinallataj mana paipaj ima illajpi, runacuna imallatapish cuchun shuyacunchu. Ashtahuanpish paimari tucuicunaman causaita, samaita, tucui imatapish cucun. 26 Paica, shuj runallamanta cai pachapi tucui causajcunata rurashpami, tucui cai pachapi causachun churarca. Maicama causanatapish, maillapi causanatapish paillatajmi mandarca. 27 Taita Diosca, tucuicuna Paita mashcashpa, ima shinapish Paihuan tupachun nishpami, chashna rurarca. Diosca, mana pi ñucanchijmanta carupichu. 28 Pai causaita cujpimi causacunchij, puricunchij; paimantami imapish canchij. Cancunapurallamantataj shuj yachajmi: “Ñucanchijca Diospaj huahuacunami canchij” nishca.

29 Pai nishca shinallataj, ñucanchij Diospaj huahuacuna cajpica, ¡manaca Taita Diosca curita, cullquita, rumita runacunallataj, paicuna yachashcahuan rurashca dioslla cangachu! 30 Diosca, ñaupa Paita mana rijsishcamanta, quiquin munaita rurashpa causashcataca, mana imata nishpa saquishcamari. Shina cashpapish cunanca, tucuicunallataj maipi causacushpapish, Paipajman cutirichun nishpami mandacun. 31 Diosca cai pachapi causajcuna imalla rurashcata, cashcatataj ricuchingapajca, ñami shuj punllata churashca. Chaita rurachunca, Pai agllashca Runatami churashca. Chaipaj churashcata ricuchishpami, Paitaca huañushcacunapaj chaupimanta causachishca– nircami.

32 Huañushcacunapaj chaupimanta causachishcata uyashpaca, shujcunaca achcatami asircacuna. Cutin maijancunaca:

–Chai jahua can huillashcataca, shujtaj punllami uyashun– nircacunami.

33 Chashna nijpica Pabloca, paicunapajmanta rircallami. 34 Chashna cajpipish, Pablo huillashcata maijancuna crishpaca, paihuan tandanacurcacunami. Areopagopi tandanacuj mandajcunapura Dionisio shuti runapish, Dámaris huarmipishmi crij tucurca.