HECHOS 7
Cakchiquel Occidental
Tek ri Esteban xrajoˈ chi xutoˈ ta riˈ chiquiwech ri aj kˈatbel tak tzij y tek xcamisex
7 Y ri nimalaj sacerdote xucˈutuj cˈa chare ri Esteban: ¿La kitzij cˈa ri xbix ka chawij? 2 Y ri Esteban xubij:
Wachˈalal aj Israel y riyix ri principaliˈ chupan re katinamit, tiwacˈaxaj na cˈa re xtinbij chiwe re wacami: Ri Dios ri cˈo rukˈij rucˈojlen, xukˈalajsaj riˈ chuwech ri katataˈ Abraham ri xcˈojeˈ ojer ca. Y riˈ, tek cˈa cˈo na cˈa chiriˈ chupan ri lugar Mesopotamia rubiˈ, tek cˈa ma jane rutzijol chi nbecˈojeˈ ta ri pan Harán. 3 Yacˈariˈ tek ri Dios xubij chare ri Abraham: Catel el chiquicojol ri awachˈalal, y tayaˈ ca ri aruwachˈulef, y jet cˈa pa jun chic ruwachˈulef ri xtincˈut chawech, xchaˈ ri Dios chare. 4 Y ri Abraham can xuyaˈ wi cˈa ca ri Caldea ri lugar ri cˈo wi, y xkˈax ri pan Harán. Y caminek chic cˈa ca ri rutataˈ ri Abraham chiriˈ pan Harán, tek ri Dios xucˈom cˈa pe ri Abraham chupan re ruwachˈulef Canaán re yixcˈo wi wacami. 5 Y ri Dios can majun cˈa ulef xuyaˈ ta ca chare ri Abraham chupan re ruwachˈulef reˈ, astapeˈ ta xaxu (xaxe wi) riche (rixin) chi nipaˈeˈ wi. Can majun wi ri xuyaˈ chare. Pero ri Dios can xutzuj (xusuj) wi cˈa chare chi re ruwachˈulef reˈ xtoc riche (rixin) riyaˈ y quiche (quixin) ri ye riy rumam ca. Queriˈ xubij ri Dios chare ri Abraham, astapeˈ ma jajun ralcˈual ri kˈij riˈ. 6 Y xbix cˈa chukaˈ chare ruma ri Dios, chi ri ye riy rumam ca riyaˈ xquebecˈojeˈ cˈa pa jun chic ruwachˈulef quiqˈui jun wi chic quiwech chi winek. Y ye ri winek riˈ ri xqueyaˈo quiche (quixin) ri ye riy rumam ri Abraham pa samaj y xtiquiben cˈa chique chi xtiquitij pokon cajiˈ ciento junaˈ. 7 Y ri Dios xubij chukaˈ: Riyin xtinben ruchojmil pa quiwiˈ ri winek ri xquebano ri pokon riˈ chique ri awiy amam. Cˈacˈariˈ xqueˈel pe ri awiy amam chiquicojol ri winek riˈ, y xquepe chupan re lugar reˈ chinusamajixic y chuyaˈic nukˈij, xchaˈ ri Dios chare ri Abraham. 8 Y ri Dios can xuben cˈa chukaˈ jun trato riqˈui ri Abraham. Ri trato riˈ can cˈo cˈa jun retal. Y ri retal ri trato riˈ, can yacˈa ri circuncisión ri niban chique ri tak cˈjolaˈ (alaboniˈ). Y tek ri Abraham xalex ri rucˈajol ri xubiniˈaj Isaac, xuben cˈa ri circuncisión chare tek xa cˈariˈ wakxakiˈ rukˈij cˈo. Queriˈ chukaˈ xuben ri Isaac tek xalex ri Jacob ri rucˈajol. Y queriˈ chukaˈ xuben ri Jacob quiqˈui ri cablajuj rucˈajol ri xeˈoc tataˈaj riche (rixin) re tinamit Israel.
9 Y ri nicˈaj chic rucˈajol ri Jacob itzel cˈa xquinaˈ chare ri quichakˈ ri José rubiˈ, ruma can ya riyaˈ ri más najowex. Y rumariˈ tek xquicˈayij el, y xucˈuex el cˈa pan Egipto. Yacˈa ri Dios can cˈo cˈa riqˈui ri José, 10 y xucol chuwech ronojel tijoj pokonal. Xuben cˈa chare chi ri Faraón ri rey riche (rixin) ri ruwachˈulef Egipto utz xutzˈet y xutzˈet chukaˈ chi can cˈo runaˈoj. Y rumariˈ ri rey xuben chare ri José chi xoc jun aj kˈatbel tzij pa ruwiˈ ri Egipto, y xuyaˈ kˈatbel tzij pa rukˈaˈ riche (rixin) chi ya riyaˈ nitakanoj pa ruwiˈ rachoch ri rey riˈ.
11 Y ri tiempo riˈ ri pan Egipto y pa Canaán, xpe cˈa jun wayjal, jun nimalaj tijoj pokonal. Y ri ye katiˈt kamamaˈ ri yecˈo pa Canaán man cˈa niquil ta chic achique niquitij. 12 Y ri Jacob ri rutataˈ ri José, xapon rutzijol riqˈui chi ri chiriˈ pan Egipto cˈo trigo. Rumariˈ xerutek cˈa el chulokˈic trigo ri ye rucˈajol, ri ye katiˈt kamamaˈ riyoj. 13 Y yacˈa tek xebe pa rucamul, yacˈariˈ tek ri José xukˈalajsaj riˈ chiquiwech ri rachˈalal chi ya riyaˈ ri José. Y queriˈ tek ri Faraón xretamaj ye achique ri ye rachˈalal ri José, rumariˈ xretamaj chukaˈ chi ri José jun hebreo. 14 Y yacˈariˈ tek ri José xutek quicˈamaric ri Jacob ri rutataˈ y ri ye rachˈalal. Ye setenta y cinco chiquinojel. 15 Y quecˈariˈ rubanic tek xxuleˈ ka ri Jacob pan Egipto. Chiriˈ cˈa xcom wi riyaˈ y chiriˈ cˈa xecom wi ri ye rucˈajol, ri can ye katiˈt kamamaˈ wi riyoj. 16 Pero ri quichˈacul, pa jun lugar Siquem rubiˈ, chiriˈ xemuk wi. Xemuk pa jun ti pedazo ulef, ri acuchi (achique) can cˈo cˈojlibel riche (rixin) chi yebemuk ca caminakiˈ. Ri jun ti ulef riˈ, can ya cˈa ri Abraham ri lokˈoyon ca chique ri ye ralcˈual ri jun achi Hamor rubiˈ.
17 Y tek ya xa napon ri kˈij riche (rixin) chi nibanatej ri rutzujun (rusujun) ri Dios chare ri Abraham, ri can xubij chare chi can nuben wi, ri tinamit Israel can benak cˈa pa nim y ye qˈuiyirnek ri winek chiriˈ pan Egipto. 18 Y ya cˈa tiempo riˈ tek ri chiriˈ pan Egipto xoc cˈa jun cˈacˈacˈ rey ri xa ma xretamaj ta ruwech ri José. 19 Y ri rey riˈ can cˈo cˈa runaˈoj chubanic ri etzelal chique ri kachˈalal aj Israel. Y xuben cˈa chique ri katiˈt kamamaˈ chi xquikˈaxaj tijoj pokonal, ruma xuben chique chi xequimalij ca ri tak calcˈual ri xa can cˈariˈ yeˈalex riche (rixin) chi xecom. Queriˈ xuben chique ruma can xrajoˈ chi man ta xeqˈuiyer. 20 Can ya cˈa chukaˈ tiempo riˈ tek xalex ri Moisés chiriˈ pan Egipto. Y ri acˈal riˈ xka chuwech ri Dios. Oxiˈ cˈa icˈ ri xilix cuma ri ruteˈ rutataˈ. 21 Y cˈacˈariˈ tek cˈo chi xbequiyaˈ ca pa ruwiˈ ri raken yaˈ riche (rixin) chi nicom. Pero ri rumiˈal ri rey Faraón xucˈuaj cˈa el ri acˈal riˈ y xuqˈuiytisaj y can achiˈel ral cˈa xuben chare. 22 Y rumacˈariˈ ri Moisés can xtijox wi jabel riqˈui ronojel ruwech etamabel ri cˈo quiqˈui ri nimaˈk tak winek aj Egipto. Y can nikˈalajin riqˈui ri ruchˈabel y riqˈui ronojel ri xerubanalaˈ, chi can jun nimalaj achi wi.
23 Yacˈa tek ri Moisés cˈo chic cawinek rujunaˈ, xalex pa ránima riche (rixin) chi xbe chiquitzˈetic ri rachˈalal ri ye rech aj Israel. 24 Y xutzˈet cˈa chi cˈo jun aj Egipto ri sibilaj pokon nuben chare jun rech aj Israel. Y riche (rixin) chi nutoˈ ri rech aj Israel y riche (rixin) chi nuyaˈ ruqˈuexel chare ri achi ri nibano ri pokon, xucamisaj. 25 Y pa rucˈuˈx ri Moisés chi ri ye rech aj Israel xtiquetamaj chi ya riyaˈ ri takon ruma ri Dios riche (rixin) chi yerucol el pa quikˈaˈ ri aj Egipto, pero xa ma que ta riˈ xbanatej. Ri israelitas xa ma xquetamaj ta chi yariˈ ri rusamaj. 26 Y pa rucaˈn kˈij, yecˈo cˈa ye caˈiˈ winek israelitas yetajin niquiben chˈaˈoj chiquiwech, y ri Moisés xapon cˈa apo quiqˈui, y xrajoˈ ta xoc chiquicojol riche (rixin) chi man ta niquiben chˈaˈoj. Rumariˈ riyaˈ xubij chique: ¿Achique cˈa ruma tek niben chˈaˈoj? Riyix xa can yix israelitas chi yix caˈiˈ, xchaˈ chique. 27 Yacˈa jun chique ri yebano chˈaˈoj, ri can nikˈax ruwiˈ nuben, xunim el ri Moisés, y xubij chare: ¿Achique xyaˈo kˈatbel tzij pan akˈaˈ y achique xbin chawe chi nakˈet tzij pa kawiˈ? 28 ¿O xa nawajoˈ yinacamisaj, achiˈel xaben chare ri jun achi aj waweˈ pan Egipto ri iwir? xchaˈ chare. 29 Y tek xa cˈa jubaˈ tibix queriˈ chare ri Moisés, xanmej el y xuyaˈ cˈa ca ri Egipto y xbe cˈa pa jun chic ruwachˈulef Madián rubiˈ. Y chiriˈ, chiquicojol winek ri ma ye israelitas ta xcˈojeˈ wi. Chiriˈ xcˈuleˈ wi chukaˈ, y xecˈojeˈ ye caˈiˈ rucˈajol.
30 Y kˈaxnek chic cˈa cawinek junaˈ ticˈojeˈ ri Moisés chiriˈ pa Madián, yacˈariˈ tek xucˈut riˈ jun ángel chuwech, chupan ri juwiˈ kˈayis ri cˈo ruqˈuixal, ri zarza nibix chare y nijino pa kˈakˈ. Riˈ xutzˈet chupan jun desierto ri acuchi (achique) cˈo wi ri juyuˈ Sinaí rubiˈ. 31 Y tek ri Moisés xutzˈet apo ri xucˈut riˈ chuwech, xumey. Y riche (rixin) chi nutzˈet jabel, xjel apo. Pero yariˈ tek xbechˈo pe ri Ajaf chare, y xubij cˈa: 32 Yin cˈa riyin ri Dios ri xquinimaj ri awatiˈt amamaˈ. Yin cˈa riyin ri qui‑Dios ri Abraham, ri Isaac y ri Jacob, xchaˈ chare. Y ri Moisés man cˈa xcowin ta chic xtzuˈun apo, xa nibarbot (nibaybot) cˈa ruma xibinriˈil. 33 Y ri Ajaf xubij cˈa chukaˈ chare ri Moisés: Tawelesaj la axajab chawaken, ruma ri acuchi (achique) yit paˈel wi, can jun lokˈolaj lugar. 34 Y wacami yatintek cˈa el pan Egipto, chucolic ri nutinamit, ruma ntzˈet chi sibilaj qˈuiy pokonal niquikˈaxaj, y wacˈaxan chic chukaˈ ri okˈej ri niquiben, y yacˈareˈ xika pe chiquicolic, xchaˈ ri Ajaf chare ri Moisés.
35 Y ri Esteban xubij: Ya cˈa Moisés riˈ ri xquetzelaj ri aj Israel y xquibij chare: ¿Achique xyaˈo kˈatbel tzij pan akˈaˈ y achique xbin chawe chi nakˈet tzij pa kawiˈ? Ya cˈa Moisés riˈ ri xutek ri Dios riche (rixin) chi ntoc ucˈuey quiche (quixin) y yeberucoloˈ pe ri pa quikˈaˈ ri aj Egipto riqˈui ri toˈonic nuyaˈ ri ángel chare, ri ángel ri xucˈut riˈ chuwech chupan ri juwiˈ kˈayis ri cˈo ruqˈuixal ri zarza nibix chare. 36 Ya cˈa Riyaˈ ri xcolo pe quiche (quixin) ri katiˈt kamamaˈ chiriˈ pan Egipto. Riyaˈ cˈo cˈa milagros ri majun bey ye tzˈeton ta ri xerubanalaˈ chiquiwech ri winek, riche (rixin) chi retal chi can ya wi ri Dios ri takayon el riche (rixin). Yecˈo cˈa ri xerubanalaˈ chiriˈ pan Egipto, ri pa Mar Rojo, y ri pa jun desierto. Cawinek cˈa junaˈ xebiyajlan ri pa ruwachˈulef riˈ. 37 Y ri Moisés xubij cˈa chukaˈ chique ri aj Israel ri tiempo riˈ: Ri Kajaf Dios xtuyec cˈa pe jun profeta chiquicojol ri kachˈalal aj Israel, achiˈel rubanon chuwe riyin y ya cˈa riyaˈ ri xtikˈalajsan ri ruchˈabel. Tiwacˈaxaj cˈa ri xtubij chiwe. Quecˈariˈ xubij ca ri Moisés chique. 38 Ri Moisés xcˈojeˈ cˈa chiquicojol ri ye chaˈon ruma ri Dios, pa jun desierto. Y ya chukaˈ riyaˈ ri xbin chique ri ye katiˈt kamamaˈ ri tzij ri xubij ri ángel riche (rixin) ri Dios, ri xtzijon riqˈui pa ruwiˈ ri juyuˈ Sinaí. Can chare wi cˈa riyaˈ xjach wi ri chˈabel riche (rixin) cˈaslen riche (rixin) chi nuyaˈ chake riyoj.
39 Xa ye chic cˈa ri ye katiˈt kamamaˈ ma xeniman ta chare ri Moisés. Pa ruqˈuexel chi xeniman ta chare, xa xquetzelaj. Ri cánima riyeˈ xa chanin xtzolin chilaˈ pan Egipto. 40 Y tek ri Moisés cˈa cˈo na pa ruwiˈ ri juyuˈ Sinaí, xquibij cˈa chare ri Aarón: Queˈabanaˈ cˈa wachbel riche (rixin) chi yeˈoc ka‑dios, y yeriˈ ri yeˈucˈuan kiche (kixin). Ruma ri Moisés ri xojelesan pe pan Egipto, ma ketaman ta achique ruma tek ma tzolijnek ta pe. 41 Y can xquiben cˈa ruwachbel jun ti wáquix. Y can xequicot cˈa riqˈui ri xa quikˈaˈ riyeˈ ri xbano ka. Rumariˈ xequicamisalaˈ cˈa chicop chuwech, riche (rixin) chi niquiyaˈ rukˈij. 42 Y yacˈariˈ tek ri Dios xeruyaˈ ca ri kachˈalal aj Israel, ruma riyeˈ xa xquichop niquiyaˈ quikˈij ri xa ma ye dios ta. Rumariˈ ri Dios xeruyaˈ cˈa ca riche (rixin) chi xquiyaˈ quikˈij quiwachbel quinojel ri yetzˈet chuwech ri caj. Can quecˈariˈ xubij ri Dios chupan ri ye tzˈibatal ca cuma ri ruprofetas ri xekˈalajsan ri ruchˈabel ojer ca ri acuchi (achique) nubij wi:
Riyix winek aj Israel, tek xixbiyin cawinek junaˈ pa desierto,
¿la xeˈicamisalaˈ cami chicop riche (rixin) chi xeˈitzuj (xeˈisuj) chuwe riyin? Xa ma que ta riˈ xiben.
43 Pa ruqˈuexel chi que ta riˈ xiben, xa xeˈitelelaˈ ri ruwachbel ri rachoch ri dios Moloc,
ri ruwachbel ri chˈumil, ri i‑dios Renfán rubiˈ.
Y ri wachbel riˈ xa ikˈaˈ riyix xebano ka, riche (rixin) chi xiyaˈ quikˈij.
Rumacˈariˈ riyin, xtinben chiwe chi yixbecˈojeˈ cˈa quelaˈ más nej chrij el ri Babilonia, xchaˈ ri Dios. Queriˈ nubij chupan ri ye tzˈibatal ca cuma ri xekˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios.
44 Y tek ri ye katiˈt kamamaˈ xebiyin ri pa jun desierto, can quicˈuan cˈa ri rachoch ri Dios banon riqˈui tziek, y chiriˈ cˈa nukˈalajsaj wi riˈ ri Dios chiquiwech. Ri rachoch ri Dios riˈ, can achiˈel cˈa ri xrajoˈ ri Dios, can queriˈ rubanic xban chare, ruma ri Dios can xucˈut wi chuwech ri Moisés ri rubanic nrajoˈ chi niban chare. 45 Y ya rachoch ri Dios riˈ ri quicˈamom pe ri ye katiˈt kamamaˈ tek xeˈoc pe chupan re ruwachˈulef reˈ, tek ye cˈamom pe ruma ri Josué. Y xecˈojeˈ cˈa ka waweˈ, tek quichapon cˈa yequichˈec ri winek ri yecˈo chupan re ruwachˈulef reˈ. Can ya cˈa ri Dios xtoˈo quiche (quixin). Y ri rachoch ri Dios ri quicˈamom pe tek xeˈoka, can cˈa ya na riˈ cˈo pa rutiempo ri rey David. 46 Y ri rey riˈ can utz cˈa xtzˈetetej ruma ri Dios. Rumariˈ tek ri David xucˈutuj cˈa utzil chare ri Dios chi tuyaˈ kˈij chare riche (rixin) chi nuben jun jay ri ntoc rachoch ri mismo Dios ri can ru‑Dios wi ri kamamaˈ Jacob. 47 Pero ma ya ta cˈa ri rey David ri xbano ri jay riˈ. Xa cˈa ya na ri Salomón ri rucˈajol cˈa ri rey David, ri xbano ri rachoch ri Dios. 48 Pero chukaˈ ri nimalaj Dios, ma rajawaxic ta na chi pa jun jay ri xa banon cuma winek ri acuchi (achique) nicˈojeˈ wi, y rumariˈ tek jun profeta ri xkˈalajsan ri ruchˈabel ri Dios ojer ca xubij: 49 Ri Ajaf Dios nubij cˈa:
Ya cˈa ri caj ri nutzˈuybel,
y ri ruwachˈulef nupalbel.
¿Achique cˈa rubanic chi jay niben riyix riche (rixin) chi ntoc wachoch?
¿Y acuchi (achique) cˈo wi ri lugar ri niben ruchojmil riche (rixin) chi yinuxlan?
50 ¿La ma yin ta cami riyin xibano riqˈui nukˈaˈ ronojel ri cosas? Queriˈ xubij ri Dios, xchaˈ ri Esteban.
51 Y ri Esteban xubij cˈa chukaˈ chique: Riyix cowirnek ri iwánima chupan ri etzelal, ruma ma niwajoˈ ta niwacˈaxaj ri nubij ri Dios chiwe, ni ma niyaˈ ta chukaˈ kˈij riche (rixin) chi ntoc pa tak iwánima, y majun bey niwajoˈ chi ya ta ri Lokˈolaj Espíritu ri nucˈuan iwuche (iwixin). Y can achiˈel xquibanalaˈ ri ojer tak ye katiˈt kamamaˈ, can queriˈ cˈa chukaˈ niben riyix re wacami. 52 ¿La cˈo ta cami jun chique ri profetas ri xekˈalajsan ruchˈabel ri Dios ojer ca, ri man ta xutij pokon pa quikˈaˈ ri ye katiˈt kamamaˈ? Quinojel xquitij pokon. Ri katiˈt kamamaˈ xequicamisaj ri xebin chi can xtipe na wi ri Cristo ri choj rucˈaslen. Y tek xoka cˈa ri Cristo, yix chic cˈa riyix ri xixjacho riche (rixin) y xicˈutuj chi ticamisex. 53 Riyix xicˈul ri ruley ri Dios ri cˈamom pe cuma ri ángeles riche (rixin) chi xkˈalajsex chiwech, pero xa ma xinimaj ta, xchaˈ ri Esteban.
54 Y tek ri achiˈaˈ ri can pa moc (comon) yekˈato tzij xquicˈaxaj ri xubij ka ri Esteban, xyacatej cˈa coyowal, y can xquikachˈachˈej cˈa quey chrij, ruma itzel xquinaˈ chare. 55 Pero ri Esteban, jun achi ri can nojnek ránima riqˈui ri Lokˈolaj Espíritu. Rumariˈ, tek riyaˈ xtzuˈun chicaj, xutzˈet cˈa ri rukˈij rucˈojlen ri Dios, y xutzˈet chukaˈ ri Jesús cˈo pa rajquikˈaˈ ri Dios. 56 Y can yacˈariˈ tek xubij: Riyin ntzˈet chi la caj jakel y ntzˈet ri Jesús ri Cˈajolaxel ri xoˈalex ka chkacojol cˈo pa rajquikˈaˈ ri Dios, xchaˈ.
57 Y ri winek cˈa ri yeˈetzelan riche (rixin) ri Esteban, xaxu (xaxe wi) riche (rixin) chi ma niquicˈaxaj ta, xquitzˈapelaˈ cˈa pa tak quixquin. Ri winek cˈa riˈ can sibilaj cˈa pa quichiˈ xquiben tek xebe chrij ri Esteban riche (rixin) chi xbequichapaˈ pe. 58 Y xquelesaj cˈa el cˈa chuchiˈ ri tinamit, y xquichop rucˈakic chi abej riche (rixin) chi niquicamisaj. Y ri xetzˈucu cˈa tzij chrij ri Esteban xquiyaˈ ca ri quitziak riqˈui ri jun cˈajol achi ri Saulo rubiˈ, riche (rixin) chi queriˈ utz yecˈakon. 59 Y ri Esteban xuben cˈa orar tek chapon rucˈakic chi abej, y nubij cˈa: Wajaf Jesús, tacˈuluˈ cˈa ri wánima, xchaˈ.
60 Y yacˈariˈ tek riyaˈ xxuqueˈ ka, y can riqˈui cˈa ruchukˈaˈ xchˈo y xubij: Wajaf, man cˈa tayaˈ ta pa cuenta re mac re yetajin chubanic, xchaˈ. Y can xu (xe) wi cˈa xubij queriˈ, can yacˈariˈ tek xcom ka.
Hechos 7
La Biblia de las Américas
Discurso de Esteban
7 Y el sumo sacerdote dijo: ¿Es esto así?
2 Y él dijo: Escuchadme, hermanos y padres(A). El Dios de gloria(B) apareció a nuestro padre Abraham cuando estaba en Mesopotamia, antes que habitara en Harán(C), 3 y le dijo: «Sal de tu tierra y de tu parentela, y ve a la tierra que yo te mostraré(D)». 4 Entonces él salió de la tierra de los caldeos y se radicó en Harán(E). Y de allí, después de la muerte de su padre, Dios lo trasladó a esta tierra en la cual ahora vosotros habitáis(F). 5 No le dio en ella heredad, ni siquiera la medida de la planta del pie, y sin embargo, aunque no tenía hijo, prometió que se la daría en posesión a Él y a su descendencia después de Él(G). 6 Y Dios dijo así: «(H)Que sus descendientes serían extranjeros en una tierra extraña, y que serían esclavizados y maltratados[a] por cuatrocientos años. 7 Pero yo mismo juzgaré a cualquier nación de la cual sean esclavos» —dijo Dios— «y después de eso saldrán y me servirán[b] en este lugar(I)». 8 Y Dios le dio el pacto[c] de la circuncisión(J); y así Abraham vino a ser el padre de Isaac, y lo circuncidó al octavo día(K); e Isaac vino a ser el padre de Jacob(L), y Jacob de los doce patriarcas(M).
9 Y los patriarcas tuvieron envidia de José y lo vendieron para Egipto(N). Pero Dios estaba con él, 10 y lo rescató de todas sus aflicciones, y le dio gracia(O) y sabiduría delante de Faraón, rey de Egipto, y este lo puso por gobernador sobre Egipto y sobre toda su casa.
11 Entonces vino hambre sobre todo Egipto y Canaán(P), y con ella gran aflicción; y nuestros padres no hallaban alimentos. 12 Pero cuando Jacob supo[d] que había grano[e] en Egipto(Q), envió a nuestros padres allá la primera vez. 13 En la segunda visita, José se dio a conocer a sus hermanos(R), y conoció[f] Faraón el linaje de José(S). 14 Y José, enviando mensaje, mandó llamar a Jacob su padre y a toda su parentela(T), en total setenta y cinco(U) personas(V). 15 Y Jacob descendió a Egipto, y allí murió(W) él y también nuestros padres. 16 Y de allí fueron trasladados a Siquem, y puestos en el sepulcro que por una suma de dinero había comprado Abraham a los hijos de Hamor(X) en Siquem.
17 Pero a medida que se acercaba el tiempo(Y) de la promesa que Dios había confirmado a Abraham, el pueblo crecía y se multiplicaba en Egipto(Z), 18 hasta que surgió otro rey en Egipto que no sabía nada de José(AA). 19 Este rey, obrando con astucia contra nuestro pueblo[g], maltrató a nuestros padres, a fin de que expusieran a la muerte a[h] sus niños para que no vivieran(AB). 20 Fue por ese tiempo que Moisés nació. Era hermoso a la vista de Dios[i], y fue criado por tres meses en la casa de su padre(AC). 21 Después de ser abandonado[j] para morir, la hija de Faraón se lo llevó[k] y lo crió como su propio hijo(AD). 22 Y Moisés fue instruido en toda la sabiduría de los egipcios(AE), y era un hombre poderoso en palabras y en hechos. 23 Pero cuando iba a cumplir la edad de cuarenta años(AF), sintió[l] en su corazón el deseo de visitar a sus hermanos, los hijos de Israel(AG). 24 Y al ver que uno de ellos era tratado injustamente, lo defendió y vengó al[m] oprimido matando[n] al egipcio. 25 Pensaba que sus hermanos entendían que Dios les estaba dando libertad[o] por medio de él[p], pero ellos no entendieron. 26 Al día siguiente se les presentó, cuando dos de ellos reñían, y trató de poner paz entre ellos, diciendo: «Varones, vosotros sois hermanos, ¿por qué os herís[q] el uno al otro(AH)?». 27 Pero el que estaba hiriendo[r] a su prójimo lo empujó, diciendo: «¿Quién te ha puesto por gobernante y juez sobre nosotros(AI)? 28 ¿Acaso quieres matarme como mataste ayer al egipcio(AJ)?». 29 Al oír estas palabras, Moisés huyo y se convirtió en extranjero en la tierra de Madián(AK), donde fue padre de dos hijos(AL).
30 Y pasados cuarenta años, se le apareció un Ángel(AM) en el desierto del monte Sinaí, en la llama de una zarza que ardía(AN). 31 Al ver esto, Moisés se maravillaba de la visión, y al acercarse para ver mejor, vino a él la voz del Señor: 32 «Yo soy el Dios de tus padres, el Dios de Abraham, de Isaac, y de Jacob(AO)». Moisés temblando, no se atrevía a mirar. 33 Pero el Señor le dijo: «Quítate las sandalias de los pies, porque el lugar donde estás es tierra santa(AP). 34 Ciertamente he visto la opresión de mi pueblo en Egipto y he oído sus gemidos, y he descendido para librarlos(AQ); ven[s] ahora y te enviaré a Egipto(AR)».
35 Este Moisés, a quien ellos rechazaron, diciendo: «¿Quién te ha puesto por gobernante y juez(AS)?» es el mismo que Dios envió[t] para ser gobernante y libertador con la ayuda[u] del ángel que se le apareció en la zarza. 36 Este hombre los sacó(AT), haciendo prodigios y señales[v](AU) en la tierra de Egipto, en el mar Rojo y en el desierto por cuarenta años(AV). 37 Este es el mismo Moisés que dijo a los hijos de Israel: «Dios os levantará un profeta como yo[w] de entre vuestros hermanos(AW)». 38 Este es el que estaba en la congregación[x] en el desierto(AX) junto con el ángel que le hablaba en el monte Sinaí(AY), y con nuestros padres, y el que recibió palabras[y](AZ) de vida(BA) para transmitirlas a vosotros; 39 al cual nuestros padres no quisieron obedecer[z], sino que lo repudiaron, y en sus corazones regresaron a Egipto(BB), 40 diciendo a Aarón: «Haznos dioses que vayan delante de nosotros, porque a este Moisés que nos saco de la tierra de Egipto, no sabemos lo que le haya pasado(BC)». 41 En aquellos días hicieron un becerro y ofrecieron sacrificio al ídolo(BD), y se regocijaban en las obras de sus manos(BE). 42 Pero Dios se apartó de ellos y los entregó para que sirvieran[aa] al ejército del cielo[ab](BF), como está escrito en el libro de los profetas: ¿(BG)Acaso fue a mí a quien ofrecisteis victimas y sacrificios en el desierto por cuarenta años(BH), casa de Israel? 43 También llevasteis el tabernáculo de Moloc, y la estrella del dios Rentan, las imágenes que hicisteis para adorarlas. Yo también os deportaré más allá de Babilonia.
44 Nuestros padres tuvieron el tabernáculo del testimonio en el desierto, tal como le había ordenado que lo hiciera aquel que habló a Moisés, conforme al modelo que había visto(BI). 45 A su vez, habiéndolo recibido, nuestros padres lo introdujeron con Josué al tomar[ac] posesión de las naciones[ad] que Dios arrojó de delante de nuestros padres(BJ), hasta los días de David. 46 Y David[ae] halló gracia delante de Dios(BK), y pidió el favor de hallar una morada para el Dios[af] de Jacob(BL). 47 Pero fue Salomón quien le edificó una casa(BM). 48 Sin embargo, el Altísimo(BN) no habita en casas hechas por manos de hombres; como dice el profeta:
49 (BO)El cielo es mi trono,
y la tierra el estrado de mis pies;
¿que casa me edificaréis? —dice el Señor—
¿O cuál es el lugar de mi reposo?
50 ¿No fue mi mano la que hizo todas estas cosas?
51 Vosotros, que sois duros de cerviz e incircuncisos de corazón(BP) y de oídos, resistís siempre al Espíritu Santo; como hicieron vuestros padres, así también hacéis vosotros. 52 ¿A cuál de los profetas no persiguieron vuestros padres(BQ)? Ellos mataron a los que antes habían anunciado la venida del Justo(BR), del cual ahora vosotros os hicisteis traidores y asesinos(BS); 53 vosotros que recibisteis la ley por disposición de ángeles(BT) y sin embargo no la guardasteis.
Martirio de Esteban
54 Al oír esto, se sintieron profundamente ofendidos[ag](BU), y crujían los dientes contra él. 55 Pero Esteban, lleno del Espíritu Santo(BV), fijos los ojos en el cielo(BW), vio la gloria de Dios y a Jesús de pie a la diestra de Dios(BX); 56 y dijo: He aquí, veo los cielos abiertos(BY), y al Hijo del Hombre(BZ) de pie a la diestra de Dios. 57 Entonces ellos gritaron a gran voz, y tapándose los oídos arremetieron a una contra él. 58 Y echándolo fuera de la ciudad, comenzaron a apedrearle(CA); y los testigos(CB) pusieron sus mantos a los pies de un joven llamado Saulo(CC). 59 Y mientras apedreaban a Esteban, él invocaba al Señor(CD) y decía: Señor Jesús, recibe mi espíritu. 60 Y cayendo de rodillas(CE), clamó en alta voz: Señor, no les tomes en cuenta este pecado(CF). Habiendo dicho esto, durmió[ah](CG).
Footnotes
- Hechos 7:6 Lit., los esclavizarían y maltratarían
- Hechos 7:7 O, adorarán
- Hechos 7:8 O, un pacto
- Hechos 7:12 Lit., oyó
- Hechos 7:12 O, trigo
- Hechos 7:13 Lit., y fue manifestado a
- Hechos 7:19 Lit., nuestra raza
- Hechos 7:19 O, fueran echados fuera para morir
- Hechos 7:20 Lit., a Dios
- Hechos 7:21 Lit., expuesto
- Hechos 7:21 O, lo adoptó
- Hechos 7:23 Lit., surgió
- Hechos 7:24 Lit., tomó venganza por el
- Hechos 7:24 O, hiriendo
- Hechos 7:25 O, salvación
- Hechos 7:25 Lit., por mano suya
- Hechos 7:26 O, maltratáis
- Hechos 7:27 O, maltratando
- Hechos 7:34 Lit., y ven acá
- Hechos 7:35 Lit., ha enviado
- Hechos 7:35 Lit., la mano
- Hechos 7:36 O, milagros
- Hechos 7:37 O, como me levantó a mí
- Hechos 7:38 O, iglesia
- Hechos 7:38 Lit., oráculos
- Hechos 7:39 Lit., ser obedientes
- Hechos 7:42 O, adoraran
- Hechos 7:42 I.e., los cuerpos celestes
- Hechos 7:45 Lit., en la
- Hechos 7:45 O, los gentiles
- Hechos 7:46 Lit., Quien
- Hechos 7:46 Muchos mss. antiguos dicen: para la Casa; la Septuaginta en Sal. 132:5, dice: Dios
- Hechos 7:54 Lit., aserrados en sus corazones
- Hechos 7:60 O, expiró
Copyright 1996 Wycliffe. This translation may be quoted in any form (written, visual, electronic or audio) up to and inclusive of five hundred (500) verses without the express written permission of the publisher, providing the verses quoted do not amount to a complete book of the Bible nor do the verses quoted account for more than 25 percent (25%) or more of the total text of the work in which they are quoted. by Wycliffe Bible Translators International