Châm Ngôn 10-20
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Lời khôn ngoan của Sô-lô-môn
10 Đây là những châm ngôn của Sô-lô-môn:
Con trai khôn ngoan làm cha mình vui,
nhưng con trai ngu dại gây buồn khổ cho mẹ nó.
2 Của bất nghĩa không có giá trị gì,
những ai công chính sẽ cứu mình khỏi chết.
3 Chúa không bao giờ để người lành bị đói khổ,
nhưng Ngài cản không cho kẻ ác đạt được ý muốn.
4 Ai lười biếng sẽ nghèo khổ,
nhưng ai chịu khó sẽ được giàu có.
5 Ai thu chứa hoa quả đúng mùa là khôn ngoan,
nhưng kẻ ngủ suốt mùa gặt là điều sỉ nhục.
6 Người nhân lành sẽ được nhiều ân phúc,
nhưng miệng kẻ ác che dấu điều hung bạo.
7 Người nhân đức để lại những nguồn phước hạnh,
nhưng tên tuổi kẻ ác sẽ bị tiêu diệt [a].
8 Người khôn làm theo điều chỉ bảo,
nhưng kẻ nói nhiều sẽ bị tổn hại.
9 Ai thanh liêm sẽ sống bình an,
nhưng kẻ bất lương sẽ bị bại lộ.
10 Kẻ dùng mắt mình làm dấu sẽ gặp lôi thôi,
và ai nói nhiều sẽ gặp tổn hại [b].
11 Lời nói của người tốt giống như suối nước tươi mát [c],
nhưng miệng kẻ ác sẽ bị thiệt hại.
12 Sự ghen ghét gây ra điều lôi thôi,
còn tình yêu thương tha thứ mọi lỗi lầm.
13 Sự khôn ngoan ở trên lưỡi người thông minh,
nhưng roi đập xuống lưng kẻ ngu dại [d].
14 Người khôn ngoan thận trọng khi nói ra điều mình biết,
còn miệng kẻ ngu dại mang tai hoạ cho mình.
15 Kẻ giàu được bảo vệ nhờ tiền nhiều,
nhưng kẻ nghèo bị tổn hại vì thiếu tiền.
16 Phần thưởng của người công chính là sự sống,
còn lợi tức của kẻ ác là sự trừng phạt.
17 Ai chịu sửa dạy là đi theo đường sự sống,
còn kẻ xem thường sự sửa trị sẽ dẫn kẻ khác lầm lạc.
18 Người che giấu điều ganh ghét là kẻ dối trá.
Kẻ loan tin đồn là dại [e].
19 Nói nhiều chỉ đưa đến lỗi lầm;
còn ai canh chừng miệng lưỡi mình là khôn.
20 Lời nói của người nhân đức như bạc nguyên chất,
nhưng tư tưởng của kẻ ác chẳng có giá trị gì.
21 Lời nói của người nhân đức giúp đỡ kẻ khác,
nhưng kẻ dại dột sẽ chết vì thiếu hiểu biết.
22 Phước lành của Chúa ban của cải,
còn vất vả cũng chẳng thêm được gì. [f]
23 Kẻ dại thích làm bậy,
còn người hiểu biết thích làm việc khôn.
24 Kẻ ác sẽ lãnh điều chúng nó sợ,
còn người nhân đức sẽ nhận được điều mình ao ước.
25 Trận bão sẽ thổi bay kẻ ác đi,
nhưng người nhân đức sẽ đứng vững vàng.
26 Kẻ biếng nhác làm hại người chủ sai mình đi,
như giấm buốt răng hay khói cay mắt.
27 Ai kính sợ Chúa sẽ sống lâu,
nhưng đời của kẻ ác sẽ bị cắt ngắn.
28 Niềm hi vọng của người lành mang lại vui mừng [g],
còn hi vọng kẻ ác sẽ tiêu tan.
29 Chúa gìn giữ người liêm chính,
nhưng Ngài diệt kẻ ác.
30 Người liêm chính sẽ không bao giờ bị lay chuyển,
còn kẻ ác sẽ bị đuổi ra [h] khỏi xứ.
31 Người nhân đức nói ra những lời khôn ngoan,
nhưng lưỡi của kẻ nói dối sẽ bị cắt đi.
32 Người nhân đức biết điều mình phải nói,
nhưng kẻ ác chỉ chuyên nói dối.
11 Chúa ghét cái cân gian,
nhưng Ngài hài lòng với trái cân đúng.
2 Sự kiêu căng đưa tới nhục nhã;
còn sự khiêm nhường dẫn đến khôn ngoan.
3 Người nhân đức dùng tính lương thiện hướng dẫn mình;
còn tính bất lương sẽ tiêu diệt kẻ bất trung.
4 Đến giờ qua đời thì giàu có chẳng ích gì,
còn sống phải lẽ sẽ giúp con trong kỳ tai hoạ.
5 Sự công chính của người ngay thẳng khiến đời sống người dễ chịu,
nhưng kẻ ác sẽ bị diệt trong mưu ác mình.
6 Lòng thanh liêm của người chính trực giải thoát người ấy,
nhưng kẻ bất trung sẽ bị mắc kẹt trong ước vọng của chúng.
7 Khi kẻ ác chết, hi vọng chúng cũng chết theo;
hi vọng giàu sang của chúng cũng tan theo mây khói [i].
8 Người lành thoát khỏi mọi khó khăn;
nhưng khó khăn đó lại rơi trên đầu kẻ ác.
9 Lời nói kẻ ác làm hại người láng giềng,
nhưng người nhân đức nhờ hiểu biết mà thoát hiểm.
10 Khi người nhân đức thành công, cả thành đều hớn hở.
Nhưng khi kẻ ác bị tiêu diệt thì mọi người reo vui.
11 Sự thịnh vượng của người nhân đức nâng đỡ thành mình,
còn kẻ ác dùng miệng lưỡi mình phá sập nó.
12 Người ngu dại khinh dể láng giềng mình [j],
còn người hiểu biết im lặng.
13 Kẻ bép xép không thể giữ điều kín giấu,
còn người đáng tin không tiết lộ điều bí mật.
14 Quốc gia suy sụp vì thiếu lãnh đạo,
còn nhiều cố vấn cứu được dân tộc.
15 Ai bảo lãnh người lạ [k] sẽ phải chịu thiệt.
Cho nên tốt hơn đừng bảo lãnh.
16 Người đàn bà duyên dáng được kính nể,
còn đàn ông hung dữ chỉ được của cải.
17 Kẻ nhân từ làm ơn cho chính mình,
còn kẻ hung bạo chỉ mang khổ vào thân.
18 Công việc của kẻ ác chỉ là dối trá,
còn người nhân đức chắc chắn sẽ được thưởng [l].
19 Người nhân đức sẽ được sống,
nhưng kẻ theo đuổi điều ác sẽ chết.
20 Chúa ghét những kẻ có lòng gian ác,
nhưng Ngài thích kẻ ngay thẳng.
21 Kẻ ác chắc chắn sẽ bị phạt,
còn ai làm điều phải sẽ được giải phóng.
22 Người đàn bà đẹp mà thiếu khôn khéo,
như vòng vàng đeo vào mũi heo.
23 Hi vọng của người chân chính sẽ mang kết quả,
còn hi vọng của kẻ ác sẽ đưa đến cơn thịnh nộ của Thượng Đế.
24 Có người cho ra nhiều nhưng lại thêm giàu có.
Còn có kẻ keo kiệt, bủn xỉn thì lại nghèo thiếu.
25 Ai ban phát cho người khác sẽ trở nên sung túc hơn;
còn ai giúp người sẽ được người giúp lại.
26 Dân chúng nguyền rủa kẻ tích trữ lúa thóc,
nhưng chúc phước cho kẻ bán lúa ra.
27 Người nào tìm điều tốt lành sẽ nhận được ân phúc,
còn kẻ tìm điều ác sẽ gặp điều ác.
28 Ai trông cậy vào của cải sẽ bị tàn hại,
còn người nhân đức sẽ tươi tốt như lá cây xanh.
29 Ai mang hiềm khích cho gia đình,
sẽ chẳng nhận được gì ngoài gió lốc.
Người ngu dại sẽ làm tôi cho kẻ khôn ngoan.
30 Người nhân đức ban sự sống cho kẻ khác,
nhưng sự hung bạo giết sinh mạng [m].
31 Người nhân đức được phần thưởng trên thế gian,
còn kẻ ác và tội nhân bị trừng phạt.
12 Ai yêu học vấn sẽ yêu sự sửa dạy,
còn kẻ ghét sự sửa dạy là dại dột.
2 Người chân chính nhận được ân lành từ Chúa,
nhưng Ngài trừng phạt kẻ mưu đồ việc ác.
3 Làm ác không mang lại an ninh,
còn nền tảng của người đạo đức sẽ không bị lay chuyển.
4 Vợ đảm đang như mão triều cho chồng mình,
nhưng vợ gây sỉ nhục giống như bệnh xương cốt.
5 Những dự định của người chân chính đều phải lẽ,
còn lời khuyên của kẻ ác sẽ phỉnh gạt con.
6 Lời nói của kẻ ác như cuộc phục kích đẫm máu,
nhưng lời nói của người công chính sẽ cứu mình.
7 Kẻ ác bị diệt khỏi đất,
nhưng gia đình người nhân đức sẽ vững chắc.
8 Người biết lẽ phải sẽ được ca tụng,
còn người lươn lẹo sẽ bị khinh khi.
9 Làm người tầm thường mà có kẻ hầu,
còn hơn giả vờ quan trọng mà không có thức ăn.
10 Người nhân đức chăm sóc gia súc mình,
nhưng hành vi nhân từ của kẻ ác vẫn mang dấu hiệu độc ác [n].
11 Ai cày bừa nơi đất mình sẽ dư ăn,
còn kẻ chạy theo ảo vọng là dại dột.
12 Kẻ ác thèm muốn điều kẻ ác chiếm đoạt,
nhưng người nhân đức mọc rễ sâu và mang kết quả nhiều [o].
13 Kẻ ác bị sập bẫy trong lời ác mình,
nhưng người nhân đức thoát khỏi chuyện lôi thôi.
14 Nhờ lời nói mình mà được hưởng phúc,
cũng nhờ công khó mình mà được lợi ích.
15 Kẻ dại tưởng mình làm đúng,
nhưng người khôn nghe lời khuyên dạy.
16 Kẻ dại tỏ dấu hiệu giận dữ,
nhưng người khôn bỏ qua điều sỉ nhục.
17 Nhân chứng lương thiện khai sự thật,
còn nhân chứng bất lương bịa đặt điều dối trá.
18 Lời nói xấu đâm buốt như gươm,
nhưng lời khôn ngoan khiến vết thương lành.
19 Lưỡi chân thật sẽ còn mãi,
nhưng lưỡi dối trá chỉ tồn tại trong chốc lát.
20 Những kẻ âm mưu điều ác đầy dẫy dối trá,
nhưng người tính chuyện hoà bình tràn ngập vui mừng.
21 Người nhân đức không gặp tổn hại gì,
còn đời kẻ ác đầy dẫy khốn khó.
22 Chúa ghét những kẻ nói dối,
nhưng Ngài thích những người thật thà.
23 Người khôn khéo giữ điều mình biết trong lòng,
còn kẻ ngu dại phơi bày sự ngu dại mình.
24 Người siêng năng sẽ giữ vai trò lãnh đạo,
còn kẻ lười biếng sẽ phải làm tôi tớ.
25 Sự lo lắng là gánh nặng cho tinh thần,
nhưng lời nói êm dịu khiến lòng phấn khởi.
26 Người chân chính giúp ý hay cho bạn hữu,
còn kẻ ác dẫn người khác đi lầm lạc [p].
27 Kẻ biếng nhác không nướng thịt mình đã săn được [q],
nhưng ai chăm chỉ sẽ được giàu sang.
28 Làm điều phải dẫn đến sự sống,
ai đi theo đường đó sẽ không gặp sự chết [r].
13 Con khôn ngoan nghe lời cha khuyên bảo,
nhưng con hỗn láo chẳng thèm để ý đến lời răn dạy.
2 Người nhân đức ăn lấy hoa quả của miệng mình,
nhưng kẻ gian tà chỉ ham thích sự hung bạo.
3 Ai thận trọng trong lời ăn tiếng nói bảo vệ mạng sống mình,
còn kẻ phát ngôn bừa bãi sẽ bị tàn hại.
4 Kẻ lười biếng mong mỏi nhiều mà chẳng được gì,
nhưng sự ao ước của người siêng năng sẽ được thoả mãn.
5 Người công chính ghét điều giả dối,
còn kẻ ác làm điều ô nhục.
6 Sự công chính bảo vệ người thanh liêm,
nhưng làm điều ác khiến kẻ có tội bị tàn hại.
7 Có người làm bộ giàu mà thực ra chẳng có gì.
Kẻ khác làm bộ nghèo nhưng thực ra lại giàu có.
8 Kẻ giàu có thể phải trả tiền chuộc mạng mình,
nhưng người nghèo sợ bị đe dọa.
9 Người nhân đức nhìn tương lai xán lạn,
còn tương lai kẻ ác như lửa tắt [s].
10 Tánh kiêu căng chỉ đưa đến cãi vã,
nhưng ai nghe lời khuyên răn là người khôn.
11 Tiền phù vân tiêu tan nhanh chóng,
nhưng tiền dành giụm sẽ từ từ gia tăng.
12 Không đạt được ý nguyện khiến lòng buồn rầu.
Nhưng điều ao ước thành tựu
giống như ăn trái cây sự sống.
13 Ai gạt bỏ điều dạy bảo sẽ phải trả giá đắt,
còn kẻ vâng theo mệnh lệnh sẽ được ban thưởng.
14 Lời dạy dỗ của người khôn là mạch sống.
Nó giúp người ta tránh được cạm bẫy nguy hiểm.
15 Người biết phải chăng sẽ được kính trọng,
nhưng đời của kẻ không đáng tin sẽ lâm cảnh khốn khổ.
16 Người thông sáng hành động khôn ngoan,
còn kẻ ngu dại phơi bày bản chất dốt nát của mình.
17 Sứ giả gian ác gây lôi thôi [t],
nhưng sứ giả đáng tin khiến mọi việc suông sẻ.
18 Ai không chịu sửa dạy
sẽ lâm cảnh nghèo khó và nhục nhã,
nhưng ai nghe lời khuyên dạy sẽ được tôn trọng.
19 Ước muốn thành tựu khiến tâm hồn sảng khoái,
còn kẻ ngu dại chẳng bao giờ muốn thôi làm điều ác.
20 Ai kết bạn với người khôn sẽ trở nên khôn ngoan,
nhưng làm bạn với kẻ dại sẽ bị tổn hại.
21 Kẻ có tội sẽ bị chuyện lôi thôi theo đuổi,
nhưng người nhân đức sẽ vui hưởng thành công.
22 Người tốt để lại gia tài cho con cháu,
còn của cải kẻ có tội sẽ dành cho người công chính.
23 Ruộng nương kẻ nghèo sinh sản nhiều hoa lợi,
nhưng kẻ bất công cướp lấy hết [u].
24 Không sửa dạy con là ghét nó,
nhưng ai thương con mình sẽ lo sửa dạy nó.
25 Người công chính sẽ đủ ăn,
còn kẻ ác sẽ bị đói khổ.
14 Đàn bà khôn ngoan gây dựng gia đình,
còn đàn bà ngu dại làm tan hoang cửa nhà [v].
2 Ai sống ngay lành kính sợ CHÚA,
còn kẻ sống gian ác khinh dể Ngài.
3 Trong miệng kẻ ngu dại có cái roi quất vào lưng nó,
nhưng lời lẽ của người khôn sẽ che chở người ấy.
4 Nơi nào không có trâu, kho chứa vắng thực phẩm.
Nhưng có trâu cày ruộng thì ngũ cốc sinh sản nhiều.
5 Nhân chứng thành thật không khai gian,
còn nhân chứng dối chỉ khai điều giả trá.
6 Kẻ tự phụ tìm sự khôn ngoan mà không thấy,
nhưng người hiểu biết gặp tri thức dễ dàng.
7 Hãy tránh xa kẻ ngu dại,
vì con chẳng học được gì nơi chúng đâu.
8 Sự khôn ngoan của người thông sáng giúp người biết phải làm gì,
còn sự dốt nát của kẻ ngu dại phỉnh gạt nó.
9 Kẻ ngu dại chê bai của lễ chuộc lỗi [w],
nhưng người liêm chính nhận được ân huệ.
10 Không ai biết được nỗi buồn trong lòng con,
người dưng không chia xẻ được niềm vui của con.
11 Nhà cửa kẻ gian ác sẽ bị tiêu hủy,
nhưng lều người lành sẽ vững bền.
12 Có kẻ tưởng mình làm phải,
nhưng cuối cùng dẫn đến chỗ chết.
13 Có người bên ngoài vui cười mà trong lòng sầu thảm,
Sau khi niềm vui ra đi thì nỗi buồn vẫn còn lại.
14 Kẻ phản nghịch trả giá cho điều ác mình,
còn người nhân đức sẽ được ban thưởng về phong cách của mình.
15 Kẻ ngây ngô tin hết mọi điều,
nhưng người khôn cân nhắc hành vi mình.
16 Người khôn khéo léo tránh lôi thôi,
nhưng kẻ ngu dại quá tự tin và hành động cẩu thả.
17 Người nào nóng tính hành động dại dột,
còn kẻ mưu mô bị ghét bỏ.
18 Kẻ ngu dại nhận được điều xuẩn ngốc của nó,
nhưng người khôn ngoan nhận được tri thức làm mão triều.
19 Kẻ ác sẽ phải cúi đầu trước người nhân đức;
Nó sẽ cúi đầu trước cổng nhà của người công chính.
20 Người nghèo khó thì dù cho đến láng giềng cũng ruồng bỏ,
nhưng kẻ giàu sang có rất đông bạn hữu.
21 Ghét người láng giềng là phạm tội,
nhưng tỏ lòng nhân từ đối với kẻ khốn cùng mang hạnh phúc.
22 Kẻ âm mưu điều ác sẽ bị lầm lạc,
nhưng ai tính chuyện tốt lành
sẽ được yêu thương và tin cậy.
23 Ai chịu khó sẽ kiếm được lợi,
nhưng kẻ đa ngôn sẽ gặp túng quẫn.
24 Người khôn ngoan nhận được của cải làm phần thưởng,
nhưng kẻ ngu dại chỉ lãnh lấy sự dại dột.
25 Nhân chứng thành thật cứu mạng người khác,
nhưng nhân chứng giả dối là kẻ phản bội.
26 Ai kính sợ Chúa sẽ có lòng tự tin,
con cái họ cũng được che chở.
27 Sự kính sợ Chúa là nguồn sống,
giúp người ta tránh được cạm bẫy,
28 Dân số đông là niềm vinh dự cho vua,
nhưng quan trưởng mà không có dân thì xem như chẳng có gì.
29 Người kiên nhẫn có thông sáng lớn,
nhưng kẻ nóng tính phơi bày sự ngu dại mình.
30 Tinh thần trầm tĩnh khiến thân thể khoẻ mạnh,
nhưng sự ganh ghét làm mục xương cốt.
31 Ai ngược đãi người nghèo là sỉ nhục Đấng Tạo Hóa mình,
nhưng ai tử tế với người thiếu thốn tôn trọng Thượng Đế.
32 Kẻ ác bị tàn hại vì mưu mô mình,
nhưng ai làm điều phải
tìm được sự liêm chính làm nơi trú ẩn [x].
33 Sự khôn ngoan sống trong lòng người có trí hiểu biết,
nhưng kẻ ngu dại chẳng hiểu biết khôn ngoan là gì [y].
34 Thực thi điều phải khiến quốc gia phồn thịnh,
nhưng tội lỗi mang sỉ nhục cho bất cứ dân tộc nào.
35 Vua thích tôi tớ khôn ngoan,
nhưng tôi tớ mang sỉ nhục khiến vua nổi giận.
15 Lời đáp êm dịu làm nguôi cơn giận,
nhưng lời đáp cộc cằn khiến cơn giận phừng thêm lên.
2 Lời nói của người khôn làm cho sự hiểu biết được chấp nhận,
nhưng kẻ ngu dại tuôn ra sự ngu xuẩn mình.
3 Mắt Chúa thấy hết mọi điều;
Ngài trông chừng kẻ ác cùng người thiện.
4 Lời lành là cây ban sự sống,
nhưng lời dối trá đè bẹp tâm linh,
5 Kẻ ngu dại gạt bỏ lời cha mẹ khuyên răn,
nhưng ai chịu nhận sửa dạy là người khôn.
6 Trong nhà người công chính có nhiều của cải,
còn kẻ ác chẳng nhận được gì ngoài chuyện lôi thôi.
7 Người khôn dùng lời nói mình rao truyền tri thức,
nhưng đầu óc của kẻ ngu dại không thể tin cậy được [z].
8 Chúa ghét của lễ của kẻ ác dâng lên,
nhưng Ngài ưa thích lời cầu khẩn của người ngay thật.
9 Chúa ghét hành vi kẻ ác,
nhưng Ngài thích kẻ theo đuổi sự chính trực.
10 Kẻ từ bỏ điều phải sẽ bị trừng phạt nặng nề,
Vì kẻ ghét sửa dạy sẽ bị tiêu diệt.
11 CHÚA biết thế giới của kẻ chết,
Ngài cũng rõ tư tưởng của kẻ sống.
12 Kẻ kiêu căng không thích được sửa dạy;
và chẳng thèm hỏi ý người khôn.
13 Hạnh phúc khiến mặt mũi tươi vui,
nhưng buồn rầu khiến tinh thần lụn bại.
14 Người hiểu biết muốn thêm tri thức,
còn kẻ ngu dại chỉ thích điều dốt nát.
15 Kẻ khốn khó chịu vất vả mỗi ngày,
nhưng lòng vui mừng giống như tiệc tùng không dứt.
16 Thà nghèo khổ mà kính sợ Chúa,
hơn là giàu có mà gặp lôi thôi.
17 Thà ăn rau cùng với người yêu thích mình,
còn hơn ăn thịt ngon với kẻ ghét mình.
18 Người nóng tính gây chuyện cãi cọ,
nhưng ai trầm tĩnh ngăn được cuộc cãi vã.
19 Lối đi của kẻ lười biếng bị gai gốc ngăn chận,
còn lối đi của người công chính như đường lộ bằng phẳng.
20 Con khôn ngoan làm cho cha vui,
nhưng con dại dột khinh rẻ mẹ mình.
21 Kẻ thiếu hiểu biết thích chuyện ngu dại,
nhưng người khôn ngoan làm điều ngay thẳng.
22 Chương trình bị thất bại vì thiếu ý kiến,
nhưng kế hoạch thành tựu do sự góp ý của nhiều người.
23 Biết cách đối đáp khiến cho con người vui thích.
Lời đáp đúng lúc thật tuyệt diệu.
24 Lối đi của người khôn dẫn đến sự sống,
để họ tránh được âm phủ [aa].
25 Chúa phá sập nhà kẻ tự phụ,
nhưng Ngài bảo vệ tài sản của người góa bụa.
26 Chúa gớm ghét các tư tưởng bậy bạ,
nhưng ưa thích lời nói nhân hậu.
27 Kẻ tham lam mang họa cho gia đình,
nhưng người ghét của hối lộ sẽ được sống.
28 Người nhân đức suy nghĩ trước khi trả lời,
còn miệng kẻ ác tuôn ra điều ác.
29 Chúa tránh xa kẻ ác,
nhưng Ngài nghe lời khẩn nguyện của người ngay thẳng.
30 Nụ cười [ab] khiến người khác vui mừng.
Tin vui làm cho thân thể thêm sức lực.
31 Nếu con nghe lời sửa dạy bổ ích,
thì con sẽ sống giữa vòng người khôn ngoan.
32 Ai gạt bỏ sự sửa dạy ghét bản thân mình,
nhưng ai nghe lời khuyên răn tiếp nhận sự hiểu biết.
33 Kính sợ Chúa khiến con khôn ngoan.
Đức khiêm nhường đi trước sự tôn trọng.
16 Mưu sự tại nhân,
thành sự tại thiên.
2 Các đường lối loài người đều trong sạch theo mắt họ,
nhưng Chúa nhìn thấy động lực trong lòng.
3 Hãy nhờ cậy Chúa trong mọi điều con làm,
thì các kế hoạch con sẽ thành công.
4 Mọi việc CHÚA làm ra đều có mục đích.
Ngài cũng đã dành kẻ ác cho ngày tai họa.
5 Chúa ghét kẻ kiêu căng.
Trước sau chúng cũng bị phạt.
6 Tình yêu và lòng trung thành gỡ được tội lỗi [ac].
Kính sợ Chúa tức tránh khỏi điều ác.
7 Đời sống ai đẹp lòng Chúa,
thì cho đến kẻ thù cũng sống hoà bình với người ấy.
8 Thà nghèo khó mà thanh liêm,
còn hơn giàu có mà bất lương.
9 Con người hoạch định đường lối mình,
nhưng Chúa chỉ dẫn các bước của người.
10 Những quyết định khôn ngoan do vua mà đến,
cho nên các phán quyết của vua đều công bằng.
11 Chúa muốn cái cân đúng;
trái cân là công việc Ngài.
12 Vua ghét những kẻ làm quấy [ad],
quyền cai trị của vua được thiết lập do sự công chính.
13 Vua thích lời nói chân chính;
và chuộng kẻ nói chân thật.
14 Cơn giận của vua có thể khiến người dân mất mạng,
nhưng người khôn có thể làm vua nguôi giận.
15 Nụ cười của vua là nguồn sống;
sự nhân từ của vua rải xuống như mưa xuân.
16 Thà được khôn ngoan hơn vàng vòng,
thà chuộng hiểu biết hơn bạc quí!
17 Đường người công chính giúp họ tránh điều ác.
Nhờ trông chừng các bước mình mạng sống họ được bảo toàn.
18 Sự kiêu căng đi trước sự bại hoại;
thái độ tự phụ dẫn đến thất bại.
19 Thà khiêm nhường mà sống với người nghèo khổ,
còn hơn chia của cắp với kẻ kiêu căng.
20 Ai nghe điều khuyên dạy sẽ thành công,
ai tin cậy Chúa sẽ vui mừng.
21 Người khôn được kẻ khác nhận ra.
Lời lẽ đắn đo của họ giúp thuyết phục kẻ khác.
22 Sự hiểu biết là nguồn sống cho ai uống nó,
nhưng sự ngu xuẩn mang trừng phạt đến cho kẻ dại dột.
23 Đầu óc người khôn dạy họ biết cách ăn nói,
và giúp họ dạy dỗ kẻ khác.
24 Lời nói khôn khéo dịu ngọt cho lưỡi,
và là sức khoẻ cho thân thể.
25 Có người tưởng mình làm điều phải,
nhưng cuối cùng lại dẫn đến nẻo chết.
26 Bụng đói khiến người ta ra sức làm việc,
bao tử trống giục người ta cố gắng.
27 Kẻ ác âm mưu ác,
lời nói của nó như lửa đốt.
28 Kẻ lươn lẹo gây tranh chấp,
cố phá tan tình bằng hữu.
29 Kẻ hung ác lường gạt người láng giềng,
và xúi giục họ làm bậy.
30 Kẻ nháy mắt làm hiệu âm mưu điều lường gạt,
Kẻ bĩu môi manh tâm điều ác.
31 Tóc bạc là vinh dự,
đạt được do nếp sống công chính.
32 Lòng kiên nhẫn tốt hơn sức mạnh.
Biết tự chế tốt hơn chiếm được thành trì.
33 Người ta bắt thăm để quyết định,
nhưng kết quả do Chúa mà đến.
17 Thà ăn bánh mì khô mà hoà thuận,
còn hơn nhà đầy thức ăn mà cãi vã.
2 Đầy tớ khôn ngoan sẽ quản trị con trai gây sỉ nhục,
và thừa hưởng một phần gia tài chủ để lại cho con cái.
3 Lò luyện bạc và nồi thử vàng,
còn Chúa thử lòng.
4 Kẻ ác hay nghe ý kiến ác độc.
Kẻ nói dối để tâm đến lời cay cú.
5 Ai ngược đãi người nghèo sỉ nhục Đấng Tạo Hóa mình,
ai hớn hở trên sự đau khổ người khác sẽ bị phạt.
6 Con cháu là niềm kiêu hãnh của người già,
và cha mẹ là niềm kiêu hãnh của con cái.
7 Lời tao nhã không thích hợp cho kẻ dại,
Lời nói dối càng không phù hợp với người cai trị.
8 Kẻ hối lộ tin vào may mắn.
Hắn cho rằng làm gì cũng thành công.
9 Ai tha thứ lỗi lầm kẻ khác tìm thêm bạn hữu,
nhưng nhắc mãi lỗi cũ khiến bạn bè xa lánh.
10 Người khôn học được nhiều qua lời trách móc,
còn kẻ ngu dại có đánh trăm roi cũng như không.
11 Kẻ ác tìm điều dấy loạn,
cho nên sứ giả hung bạo sẽ được sai đi trị chúng.
12 Thà gặp gấu cái mất con,
hơn gặp kẻ ngu dại làm chuyện ngu xuẩn.
13 Ai lấy ác báo thiện,
sẽ luôn luôn gặp khó khăn trong gia đình.
14 Gây cãi vã chẳng khác nào chỗ nứt trong đập nước,
cho nên hãy ngăn chận nó trước khi nó nổ bùng.
15 Chúa rất ghét hai điều sau:
phóng thích kẻ có tội và trừng phạt người vô tội.
16 Kẻ dại dù có mua khôn ngoan cũng vô ích,
vì nó không ước muốn học hỏi.
17 Bạn bè thương nhau mọi lúc,
còn anh em sinh ra để giúp nhau trong cảnh khốn khó.
18 Ai dại dột mới bảo lãnh cho láng giềng.
19 Ai ưa tranh biện thích phạm tội.
Ai hay khoác lác rước lấy lôi thôi vào mình [ae].
20 Kẻ có lòng gian ác chẳng thể thành công,
kẻ ăn nói phỉnh gạt sẽ gặp lôi thôi.
21 Sinh con dại dột thật đáng buồn;
làm cha mẹ của đứa ngu dại chẳng vui sướng gì.
22 Lòng vui mừng là phương thuốc hay,
còn tinh thần chán nản làm suy yếu sức khoẻ.
23 Khi kẻ ác nhận của hối lộ,
thì công lý cất cánh bay đi.
24 Người thông hiểu luôn tìm sự khôn ngoan,
nhưng mắt kẻ ngu dại nhìn mông lung.
25 Con ngu dại gây buồn bực cho cha,
là niềm sầu khổ của mẹ.
26 Trừng phạt người vô tội là sai,
đánh đập người lãnh đạo lương thiện là quấy.
27 Người khôn ngoan dè dặt trong lời nói,
kẻ biết điều mình làm tỏ ra bình thản [af].
28 Khi im lặng thì kẻ ngu cũng được xem là khôn,
nếu làm thinh thì kẻ dại cũng được xem như thông sáng.
18 Những kẻ thiếu thân thiện tỏ ra ích kỷ,
và cãi vã với sự khôn ngoan thật.
2 Kẻ dại không muốn hiểu biết gì.
Chúng chỉ muốn nói điều mình nghĩ.
3 Khi điều ác đến, thì sự khinh rẻ cũng xuất hiện.
Khi sỉ nhục đến thì lời chửi bới cũng sẽ đến.
4 Lời nói có thể như nước sâu,
nhưng sự khôn ngoan như dòng suối chảy.
5 Không nên thiên vị kẻ ác,
hay xử bất công với người vô tội.
6 Lời nói kẻ ngu dại đưa đến cãi vã.
Lối ăn nói của chúng
khiến người ta muốn đánh chúng.
7 Ngôn ngữ của kẻ dại sẽ hại nó;
lời nói của nó là cái bẫy cho nó.
8 Lời nói của kẻ bép xép như món ăn ngon,
đi sâu vào ruột gan người nghe.
9 Kẻ biếng nhác trong công việc,
là anh em với kẻ phá hoại.
10 Danh của Chúa như cái tháp vững chắc;
ai làm điều phải chạy đến đó trú ẩn an toàn.
11 Kẻ giàu trông cậy vào của cải,
tin rằng của cải là thành có vách cao vững chãi.
12 Sự kiêu căng đi trước sự tàn hại,
sự khiêm nhường đi trước sự tôn trọng.
13 Trả lời trước khi nghe,
là ngu dại và sỉ nhục.
14 Tinh thần của con người
có thể khiến họ chịu đựng bệnh tật,
nhưng nếu mất tinh thần thì mọi việc đều bó tay [ag].
15 Trí óc người hiểu biết thu nhận tri thức;
người khôn lắng nghe để học thêm kiến thức.
16 Quà cáp mở cửa cho người biếu xén,
và giúp người ấy gặp kẻ có quyền.
17 Người đầu tiên trình bày lý lẽ có vẻ hợp lý,
cho đến khi bị chất vấn.
18 Bắt thăm giải quyết được cuộc tranh luận
giữa hai người mạnh bạo.
19 Anh em bị tổn thương khó được lòng lại
hơn thành có vách kiên cố,
còn tranh luận phân rẽ anh em như then cài cổng lâu đài.
20 Nhờ lời nói mà được hưởng phúc;
cũng nhờ môi miệng mà được khen ngợi.
21 Sống chết đều do lời nói mà ra.
Ăn nói thận trọng sẽ được khen thưởng [ah].
22 Ai kiếm được vợ tức tìm được hạnh phúc,
và nhận được phúc lành từ Chúa.
23 Kẻ nghèo van xin
nhưng người giàu đáp xẳng xớm.
24 Người có nhiều bạn đôi khi bị hại [ai],
nhưng có một người bạn
còn thân thiết hơn anh em ruột.
19 Thà nghèo mà sống lương thiện,
còn hơn ngu dại mà ăn nói quanh co.
2 Ao ước mà thiếu hiểu biết không ích lợi gì.
Nếu con hành động hấp tấp con sẽ sai lầm.
3 Người nào ngu dại sẽ làm hại đời mình,
nhưng trong lòng người lại oán trách Chúa.
4 Giàu có tăng thêm bạn,
còn nghèo khó bị bạn bè xa lánh.
5 Làm chứng gian thế nào cũng bị phạt;
còn kẻ nói dối sẽ không thoát khỏi tội.
6 Nhiều người muốn lấy lòng người rộng rãi,
ai cũng thích kết thân với kẻ hay biếu xén.
7 Kẻ nghèo bị thân nhân ghét bỏ;
đến nỗi bạn bè cũng xa lánh.
Họ chạy theo van xin bạn hữu,
nhưng ai cũng tránh xa [aj].
8 Ai hiểu biết yêu linh hồn mình,
Ai giữ gìn tri thức sẽ thành công.
9 Làm chứng gian thế nào cũng bị phạt,
kẻ nói dối sẽ bị diệt.
10 Kẻ dại dột không nên sống xa xỉ,
Còn kẻ nô lệ không nên cai trị quan trưởng.
11 Người hiểu biết thường chậm nóng giận;
Họ lấy làm vinh dự mà bỏ qua sự tổn thương.
12 Cơn thịnh nộ của vua giống như sư tử gầm thét,
còn lòng nhân từ của vua
giống như giọt sương mai đọng trên cỏ.
13 Con trai ngu dại làm hại cho cha mình,
còn người vợ hay gây gổ giống như nhà dột.
14 Con cái thừa hưởng gia sản từ cha mẹ,
nhưng người vợ khôn ngoan do Chúa ban cho.
15 Sự lười biếng khiến người ta thích ngủ,
còn kẻ biếng nhác sẽ đói khổ.
16 Kẻ vâng theo luật lệ tự bảo vệ mình,
nhưng ai cẩu thả sẽ phải thiệt mạng.
17 Ai nhân từ đối với kẻ nghèo là cho Chúa vay mượn;
Ngài sẽ đền đáp tương xứng với điều con đã làm.
18 Hãy sửa dạy con cái trong khi còn có hi vọng;
đừng để chúng tự hại mình.
19 Ai nóng tính sẽ phải trả giá đắt.
Nếu con giúp hắn con sẽ phải giúp mãi.
20 Hãy nghe lời khuyên và chấp nhận sự sửa dạy,
về sau con sẽ khôn ngoan.
21 Con người có nhiều dự tính,
nhưng chỉ có chương trình của Chúa là thành tựu mà thôi.
22 Ai cũng thích người trung thành,
cho nên thà nghèo còn hơn nói dối.
23 Ai kính sợ Chúa sẽ dẫn đến sự sống,
Người sẽ mãn nguyện không tổn hại gì.
24 Kẻ lười biếng thò thay vào dĩa,
nhưng không buồn đưa thức ăn vào miệng.
25 Hãy trừng phạt kẻ khinh dể sự khôn ngoan,
thì kẻ ngờ nghệch sẽ hiểu biết.
Hãy sửa dạy người hiểu biết,
thì họ sẽ thêm tri thức.
26 Đứa con hung dữ với cha và xua đuổi mẹ mình,
là đứa con sỉ nhục.
27 Con ơi, nếu con thôi nghe lời răn dạy,
thì con sẽ rời xa sự hiểu biết.
28 Chứng gian xem thường công lý,
còn miệng kẻ ác chỉ thích ngốn ngấu điều gian tà.
29 Kẻ kiêu căng sẽ lãnh trừng phạt,
còn lưng của kẻ ngu dại sẽ bị đánh đập.
20 Rượu và bia khiến người ta ăn nói bừa bãi và xấc láo,
Kẻ say sưa thiếu khôn ngoan.
2 Cơn giận của vua như sư tử gầm thét.
Chọc giận vua là mất mạng.
3 Kẻ ngu dại luôn luôn tranh cãi,
còn ai tránh được đôi co mang lại vinh dự cho mình.
4 Nông gia biếng nhác không chịu cày bừa đúng lúc;
đến mùa họ mong gặt hoa lợi mà chẳng thấy gì.
5 Tư tưởng con người ta như giếng sâu,
nhưng ai khôn ngoan sẽ hiểu được các tư tưởng ấy.
6 Nhiều người tự cho mình trung thành,
nhưng kiếm được người đáng tin cậy không phải dễ.
7 Người công chính sống đời ngay thẳng,
là nguồn phước cho con cái.
8 Khi ngồi trên ngôi phân xử,
vua phải thận trọng phân biệt điều lành và điều ác.
9 Ai dám nói, “Tôi vô tội;
Tôi không hề làm điều gì quấy”?
10 CHÚA ghét hai điều sau:
trái cân giả và lít giả.
11 Nhìn hành động trẻ con cũng biết tính tình nó ra sao;
xem tác phong nó cũng biết nó làm điều phải hay quấy.
12 CHÚA tạo dựng nên hai thứ sau:
tai để nghe, mắt để thấy.
13 Kẻ hay ngủ sẽ nghèo khó.
Nếu muốn có đầy đủ lương thực phải thức.
14 Người mua chê, “Món nầy xấu.”
Rồi bước khỏi đó khoe món hàng mình đã mua được.
15 Vàng và châu ngọc dễ kiếm,
nhưng lưỡi nói ra sự hiểu biết là châu ngọc quí giá.
16 Hãy giữ lấy áo của kẻ bảo lãnh cho người lạ,
giữ nó làm của tin cho đến khi người trả xong nợ.
17 Thức ăn đánh cắp có vẻ ngon,
nhưng về sau giống như miệng ngậm sỏi.
18 Các kế hoạch nhờ ý kiến hay sẽ thành công.
Trước khi ra trận hãy góp nhặt nhiều ý kiến.
19 Kẻ bép xép không thể giữ được điều bí mật,
cho nên hãy tránh xa kẻ nói nhiều.
20 Kẻ chưởi rủa cha mẹ mình,
giống như đèn bị tắt trong đêm tối mịt.
21 Tài sản kiếm được vội vàng lúc đầu chẳng có bền lâu [ak].
22 Đừng nói, “Tôi sẽ lấy ác trả ác.”
Hãy chờ đợi CHÚA, Ngài sẽ cứu ngươi [al].
23 CHÚA ghét trái cân giả, và cái cân gian.
24 Các bước con người đều do CHÚA định;
Ai biết được đường lối mình sẽ ra sao?
25 Đừng vội hứa nguyện gì với Thượng Đế,
vì con có thể hối hận về sau.
26 Vua khôn ngoan thanh lọc kẻ ác,
và trừng phạt chúng [am].
27 Thần linh của con người là ngọn đèn của CHÚA.
Ngài dùng nó để dò xét tư tưởng họ [an].
28 Sự trung kiên và thành tín giúp vua bảo vệ ngôi báu;
vua ngự trị nhờ lòng trung kiên.
29 Sức lực là niềm kiêu hãnh của thanh niên,
còn tóc bạc là điều hãnh diện của người già.
30 Hình phạt nặng sẽ trừ khử được điều ác,
còn roi vọt luyện sạch cõi lòng.
Footnotes
- Châm Ngôn 10:7 bị tiêu diệt Hay “bị người ta quên lãng mau chóng.”
- Châm Ngôn 10:10 Kẻ dùng mắt … tổn hại Đây là theo bản Hê-bơ-rơ. Bản cổ Hi-lạp ghi “Nếu con nói thẳng thắn, sẽ có hoà bình.”
- Châm Ngôn 10:11 suối nước tươi mát Hay “nguồn sống.”
- Châm Ngôn 10:13 Sự khôn ngoan … ngu dại Đây là theo nguyên văn Hê-bơ-rơ. Một hình thức chơi chữ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ từ ngữ “môi” nghe như “cái roi.”
- Châm Ngôn 10:18 Người che giấu … là dại Hay “Đôi khi nói điều không hay là dại, nhưng cách tốt nhất để che dấu sự chống đối của con là nói dối mà thôi.”
- Châm Ngôn 10:22 cũng chẳng thêm được gì Hay “Ngài không kèm theo sự đau buồn gì.”
- Châm Ngôn 10:28 Niềm hi vọng … vui mừng Hay “Người lành trông mong điều vui mừng.”
- Châm Ngôn 10:30 đuổi ra Hay “bị tiêu diệt.”
- Châm Ngôn 11:7 hi vọng … mây khói Hay “hi vọng được sức mạnh của chúng cũng tiêu tan.”
- Châm Ngôn 11:12 Người ngu dại … láng giềng mình Hay “Láng giềng ghét kẻ ngu dại.”
- Châm Ngôn 11:15 người lạ Hay “người khác.”
- Châm Ngôn 11:18 Công việc … được thưởng Đây là một lối chơi chữ trong tiếng Hê-bơ-rơ. Chữ “dối trá” nghe như “phần thưởng.”
- Châm Ngôn 11:30 sự hung bạo giết sinh mạng Hay “người khôn ngoan dạy kẻ khác biết cách sống.” Hay theo một bản cổ thì, “Hoa quả của người lành là cây sự sống, nhưng kẻ hung bạo cướp lấy mạng sống đi.”
- Châm Ngôn 12:10 nhưng hành vi … độc ác Hay “Kẻ ác chỉ biết chuyên làm ác mà thôi.”
- Châm Ngôn 12:12 Kẻ ác … nhiều Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:26 dẫn người … lầm lạc Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:27 Kẻ biếng nhác … săn được Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:28 ai đi … sự chết Hay “nhưng có một con đường dẫn đến sự chết.”
- Châm Ngôn 13:9 Người nhân đức … lửa tắt Nguyên văn, “Đèn của người công chính sẽ chiếu sáng, nhưng đèn của kẻ ác sẽ tắt.”
- Châm Ngôn 13:17 Sứ giả … lôi thôi Hay “Sứ giả gian ác mang họa vào thân.”
- Châm Ngôn 13:23 Ruộng nương … lấy hết Hay “Người nghèo có ruộng nương sinh ra hoa màu tốt, nhưng những quyết định ngu dại khiến họ mất tất cả.”
- Châm Ngôn 14:1 Đàn bà khôn ngoan … tan hoang cửa nhà Hay “Sự khôn ngoan xây cất nhà mình, nhưng sự ngu dại phá sập nó đi.”
- Châm Ngôn 14:9 chê bai của lễ chuộc lỗi Nghĩa là “Kẻ ngu dại không biết hối hận.”
- Châm Ngôn 14:32 nhưng ai … trú ẩn Hay “Nhưng ai làm điều phải dù cho đến chết vẫn an ninh.”
- Châm Ngôn 14:33 nhưng kẻ ngu dại … là gì Hay “Dù giữa kẻ ngu dại, sự khôn ngoan cũng được nhận ra.”
- Châm Ngôn 15:7 đầu óc … tin cậy được Hay “Lòng của kẻ ngu dại chẳng được như thế.”
- Châm Ngôn 15:24 tránh được âm phủ Hay “tránh chết non.”
- Châm Ngôn 15:30 Nụ cười Nguyên văn, “ánh mắt sáng rỡ.”
- Châm Ngôn 16:6 Tình yêu … tội lỗi Hay “chuộc tội.” Tiếng Hê-bơ-rơ chỗ nầy có nghĩa là “che dấu,” hay “xóa bỏ” tội lỗi.
- Châm Ngôn 16:12 Vua ghét … làm quấy Hay “Khi vua làm quấy là điều đáng ghét.”
- Châm Ngôn 17:19 Ai hay khoác lác … vào mình Nguyên văn, “Kẻ xây cổng cao tìm sự hủy diệt.”
- Châm Ngôn 17:27 bình thản Nguyên văn, “tinh thần tươi mát.”
- Châm Ngôn 18:14 mọi việc đều bó tay Nguyên văn, “không thể nhấc lên,” hay “không cách nào chữa lành được.”
- Châm Ngôn 18:21 Ăn nói … khen thưởng Nguyên văn, “Kẻ thích nói sẽ ăn hoa quả của miệng mình.”
- Châm Ngôn 18:24 Người có nhiều bạn đôi khi bị hại Câu nầy trong nguyên văn không rõ nghĩa.
- Châm Ngôn 19:7 Họ chạy theo … tránh xa Câu nầy trong nguyên văn không rõ nghĩa.
- Châm Ngôn 20:21 Tài sản … bền lâu Hay “Di sản được canh giữ hấp tấp lúc đầu không thể trở nên phúc lành về sau.”
- Châm Ngôn 20:22 Ngài sẽ cứu ngươi Hay “Ngài sẽ lo liệu.”
- Châm Ngôn 20:26 trừng phạt chúng Nguyên văn, “cán bánh xe trên chúng.”
- Châm Ngôn 20:27 Thần linh … tư tưởng họ Hay “CHÚA dò xét hơi thở và tư tưởng thầm kín của con.”
Châm Ngôn 10-15
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Lời khôn ngoan của Sô-lô-môn
10 Đây là những châm ngôn của Sô-lô-môn:
Con trai khôn ngoan làm cha mình vui,
nhưng con trai ngu dại gây buồn khổ cho mẹ nó.
2 Của bất nghĩa không có giá trị gì,
những ai công chính sẽ cứu mình khỏi chết.
3 Chúa không bao giờ để người lành bị đói khổ,
nhưng Ngài cản không cho kẻ ác đạt được ý muốn.
4 Ai lười biếng sẽ nghèo khổ,
nhưng ai chịu khó sẽ được giàu có.
5 Ai thu chứa hoa quả đúng mùa là khôn ngoan,
nhưng kẻ ngủ suốt mùa gặt là điều sỉ nhục.
6 Người nhân lành sẽ được nhiều ân phúc,
nhưng miệng kẻ ác che dấu điều hung bạo.
7 Người nhân đức để lại những nguồn phước hạnh,
nhưng tên tuổi kẻ ác sẽ bị tiêu diệt [a].
8 Người khôn làm theo điều chỉ bảo,
nhưng kẻ nói nhiều sẽ bị tổn hại.
9 Ai thanh liêm sẽ sống bình an,
nhưng kẻ bất lương sẽ bị bại lộ.
10 Kẻ dùng mắt mình làm dấu sẽ gặp lôi thôi,
và ai nói nhiều sẽ gặp tổn hại [b].
11 Lời nói của người tốt giống như suối nước tươi mát [c],
nhưng miệng kẻ ác sẽ bị thiệt hại.
12 Sự ghen ghét gây ra điều lôi thôi,
còn tình yêu thương tha thứ mọi lỗi lầm.
13 Sự khôn ngoan ở trên lưỡi người thông minh,
nhưng roi đập xuống lưng kẻ ngu dại [d].
14 Người khôn ngoan thận trọng khi nói ra điều mình biết,
còn miệng kẻ ngu dại mang tai hoạ cho mình.
15 Kẻ giàu được bảo vệ nhờ tiền nhiều,
nhưng kẻ nghèo bị tổn hại vì thiếu tiền.
16 Phần thưởng của người công chính là sự sống,
còn lợi tức của kẻ ác là sự trừng phạt.
17 Ai chịu sửa dạy là đi theo đường sự sống,
còn kẻ xem thường sự sửa trị sẽ dẫn kẻ khác lầm lạc.
18 Người che giấu điều ganh ghét là kẻ dối trá.
Kẻ loan tin đồn là dại [e].
19 Nói nhiều chỉ đưa đến lỗi lầm;
còn ai canh chừng miệng lưỡi mình là khôn.
20 Lời nói của người nhân đức như bạc nguyên chất,
nhưng tư tưởng của kẻ ác chẳng có giá trị gì.
21 Lời nói của người nhân đức giúp đỡ kẻ khác,
nhưng kẻ dại dột sẽ chết vì thiếu hiểu biết.
22 Phước lành của Chúa ban của cải,
còn vất vả cũng chẳng thêm được gì. [f]
23 Kẻ dại thích làm bậy,
còn người hiểu biết thích làm việc khôn.
24 Kẻ ác sẽ lãnh điều chúng nó sợ,
còn người nhân đức sẽ nhận được điều mình ao ước.
25 Trận bão sẽ thổi bay kẻ ác đi,
nhưng người nhân đức sẽ đứng vững vàng.
26 Kẻ biếng nhác làm hại người chủ sai mình đi,
như giấm buốt răng hay khói cay mắt.
27 Ai kính sợ Chúa sẽ sống lâu,
nhưng đời của kẻ ác sẽ bị cắt ngắn.
28 Niềm hi vọng của người lành mang lại vui mừng [g],
còn hi vọng kẻ ác sẽ tiêu tan.
29 Chúa gìn giữ người liêm chính,
nhưng Ngài diệt kẻ ác.
30 Người liêm chính sẽ không bao giờ bị lay chuyển,
còn kẻ ác sẽ bị đuổi ra [h] khỏi xứ.
31 Người nhân đức nói ra những lời khôn ngoan,
nhưng lưỡi của kẻ nói dối sẽ bị cắt đi.
32 Người nhân đức biết điều mình phải nói,
nhưng kẻ ác chỉ chuyên nói dối.
11 Chúa ghét cái cân gian,
nhưng Ngài hài lòng với trái cân đúng.
2 Sự kiêu căng đưa tới nhục nhã;
còn sự khiêm nhường dẫn đến khôn ngoan.
3 Người nhân đức dùng tính lương thiện hướng dẫn mình;
còn tính bất lương sẽ tiêu diệt kẻ bất trung.
4 Đến giờ qua đời thì giàu có chẳng ích gì,
còn sống phải lẽ sẽ giúp con trong kỳ tai hoạ.
5 Sự công chính của người ngay thẳng khiến đời sống người dễ chịu,
nhưng kẻ ác sẽ bị diệt trong mưu ác mình.
6 Lòng thanh liêm của người chính trực giải thoát người ấy,
nhưng kẻ bất trung sẽ bị mắc kẹt trong ước vọng của chúng.
7 Khi kẻ ác chết, hi vọng chúng cũng chết theo;
hi vọng giàu sang của chúng cũng tan theo mây khói [i].
8 Người lành thoát khỏi mọi khó khăn;
nhưng khó khăn đó lại rơi trên đầu kẻ ác.
9 Lời nói kẻ ác làm hại người láng giềng,
nhưng người nhân đức nhờ hiểu biết mà thoát hiểm.
10 Khi người nhân đức thành công, cả thành đều hớn hở.
Nhưng khi kẻ ác bị tiêu diệt thì mọi người reo vui.
11 Sự thịnh vượng của người nhân đức nâng đỡ thành mình,
còn kẻ ác dùng miệng lưỡi mình phá sập nó.
12 Người ngu dại khinh dể láng giềng mình [j],
còn người hiểu biết im lặng.
13 Kẻ bép xép không thể giữ điều kín giấu,
còn người đáng tin không tiết lộ điều bí mật.
14 Quốc gia suy sụp vì thiếu lãnh đạo,
còn nhiều cố vấn cứu được dân tộc.
15 Ai bảo lãnh người lạ [k] sẽ phải chịu thiệt.
Cho nên tốt hơn đừng bảo lãnh.
16 Người đàn bà duyên dáng được kính nể,
còn đàn ông hung dữ chỉ được của cải.
17 Kẻ nhân từ làm ơn cho chính mình,
còn kẻ hung bạo chỉ mang khổ vào thân.
18 Công việc của kẻ ác chỉ là dối trá,
còn người nhân đức chắc chắn sẽ được thưởng [l].
19 Người nhân đức sẽ được sống,
nhưng kẻ theo đuổi điều ác sẽ chết.
20 Chúa ghét những kẻ có lòng gian ác,
nhưng Ngài thích kẻ ngay thẳng.
21 Kẻ ác chắc chắn sẽ bị phạt,
còn ai làm điều phải sẽ được giải phóng.
22 Người đàn bà đẹp mà thiếu khôn khéo,
như vòng vàng đeo vào mũi heo.
23 Hi vọng của người chân chính sẽ mang kết quả,
còn hi vọng của kẻ ác sẽ đưa đến cơn thịnh nộ của Thượng Đế.
24 Có người cho ra nhiều nhưng lại thêm giàu có.
Còn có kẻ keo kiệt, bủn xỉn thì lại nghèo thiếu.
25 Ai ban phát cho người khác sẽ trở nên sung túc hơn;
còn ai giúp người sẽ được người giúp lại.
26 Dân chúng nguyền rủa kẻ tích trữ lúa thóc,
nhưng chúc phước cho kẻ bán lúa ra.
27 Người nào tìm điều tốt lành sẽ nhận được ân phúc,
còn kẻ tìm điều ác sẽ gặp điều ác.
28 Ai trông cậy vào của cải sẽ bị tàn hại,
còn người nhân đức sẽ tươi tốt như lá cây xanh.
29 Ai mang hiềm khích cho gia đình,
sẽ chẳng nhận được gì ngoài gió lốc.
Người ngu dại sẽ làm tôi cho kẻ khôn ngoan.
30 Người nhân đức ban sự sống cho kẻ khác,
nhưng sự hung bạo giết sinh mạng [m].
31 Người nhân đức được phần thưởng trên thế gian,
còn kẻ ác và tội nhân bị trừng phạt.
12 Ai yêu học vấn sẽ yêu sự sửa dạy,
còn kẻ ghét sự sửa dạy là dại dột.
2 Người chân chính nhận được ân lành từ Chúa,
nhưng Ngài trừng phạt kẻ mưu đồ việc ác.
3 Làm ác không mang lại an ninh,
còn nền tảng của người đạo đức sẽ không bị lay chuyển.
4 Vợ đảm đang như mão triều cho chồng mình,
nhưng vợ gây sỉ nhục giống như bệnh xương cốt.
5 Những dự định của người chân chính đều phải lẽ,
còn lời khuyên của kẻ ác sẽ phỉnh gạt con.
6 Lời nói của kẻ ác như cuộc phục kích đẫm máu,
nhưng lời nói của người công chính sẽ cứu mình.
7 Kẻ ác bị diệt khỏi đất,
nhưng gia đình người nhân đức sẽ vững chắc.
8 Người biết lẽ phải sẽ được ca tụng,
còn người lươn lẹo sẽ bị khinh khi.
9 Làm người tầm thường mà có kẻ hầu,
còn hơn giả vờ quan trọng mà không có thức ăn.
10 Người nhân đức chăm sóc gia súc mình,
nhưng hành vi nhân từ của kẻ ác vẫn mang dấu hiệu độc ác [n].
11 Ai cày bừa nơi đất mình sẽ dư ăn,
còn kẻ chạy theo ảo vọng là dại dột.
12 Kẻ ác thèm muốn điều kẻ ác chiếm đoạt,
nhưng người nhân đức mọc rễ sâu và mang kết quả nhiều [o].
13 Kẻ ác bị sập bẫy trong lời ác mình,
nhưng người nhân đức thoát khỏi chuyện lôi thôi.
14 Nhờ lời nói mình mà được hưởng phúc,
cũng nhờ công khó mình mà được lợi ích.
15 Kẻ dại tưởng mình làm đúng,
nhưng người khôn nghe lời khuyên dạy.
16 Kẻ dại tỏ dấu hiệu giận dữ,
nhưng người khôn bỏ qua điều sỉ nhục.
17 Nhân chứng lương thiện khai sự thật,
còn nhân chứng bất lương bịa đặt điều dối trá.
18 Lời nói xấu đâm buốt như gươm,
nhưng lời khôn ngoan khiến vết thương lành.
19 Lưỡi chân thật sẽ còn mãi,
nhưng lưỡi dối trá chỉ tồn tại trong chốc lát.
20 Những kẻ âm mưu điều ác đầy dẫy dối trá,
nhưng người tính chuyện hoà bình tràn ngập vui mừng.
21 Người nhân đức không gặp tổn hại gì,
còn đời kẻ ác đầy dẫy khốn khó.
22 Chúa ghét những kẻ nói dối,
nhưng Ngài thích những người thật thà.
23 Người khôn khéo giữ điều mình biết trong lòng,
còn kẻ ngu dại phơi bày sự ngu dại mình.
24 Người siêng năng sẽ giữ vai trò lãnh đạo,
còn kẻ lười biếng sẽ phải làm tôi tớ.
25 Sự lo lắng là gánh nặng cho tinh thần,
nhưng lời nói êm dịu khiến lòng phấn khởi.
26 Người chân chính giúp ý hay cho bạn hữu,
còn kẻ ác dẫn người khác đi lầm lạc [p].
27 Kẻ biếng nhác không nướng thịt mình đã săn được [q],
nhưng ai chăm chỉ sẽ được giàu sang.
28 Làm điều phải dẫn đến sự sống,
ai đi theo đường đó sẽ không gặp sự chết [r].
13 Con khôn ngoan nghe lời cha khuyên bảo,
nhưng con hỗn láo chẳng thèm để ý đến lời răn dạy.
2 Người nhân đức ăn lấy hoa quả của miệng mình,
nhưng kẻ gian tà chỉ ham thích sự hung bạo.
3 Ai thận trọng trong lời ăn tiếng nói bảo vệ mạng sống mình,
còn kẻ phát ngôn bừa bãi sẽ bị tàn hại.
4 Kẻ lười biếng mong mỏi nhiều mà chẳng được gì,
nhưng sự ao ước của người siêng năng sẽ được thoả mãn.
5 Người công chính ghét điều giả dối,
còn kẻ ác làm điều ô nhục.
6 Sự công chính bảo vệ người thanh liêm,
nhưng làm điều ác khiến kẻ có tội bị tàn hại.
7 Có người làm bộ giàu mà thực ra chẳng có gì.
Kẻ khác làm bộ nghèo nhưng thực ra lại giàu có.
8 Kẻ giàu có thể phải trả tiền chuộc mạng mình,
nhưng người nghèo sợ bị đe dọa.
9 Người nhân đức nhìn tương lai xán lạn,
còn tương lai kẻ ác như lửa tắt [s].
10 Tánh kiêu căng chỉ đưa đến cãi vã,
nhưng ai nghe lời khuyên răn là người khôn.
11 Tiền phù vân tiêu tan nhanh chóng,
nhưng tiền dành giụm sẽ từ từ gia tăng.
12 Không đạt được ý nguyện khiến lòng buồn rầu.
Nhưng điều ao ước thành tựu
giống như ăn trái cây sự sống.
13 Ai gạt bỏ điều dạy bảo sẽ phải trả giá đắt,
còn kẻ vâng theo mệnh lệnh sẽ được ban thưởng.
14 Lời dạy dỗ của người khôn là mạch sống.
Nó giúp người ta tránh được cạm bẫy nguy hiểm.
15 Người biết phải chăng sẽ được kính trọng,
nhưng đời của kẻ không đáng tin sẽ lâm cảnh khốn khổ.
16 Người thông sáng hành động khôn ngoan,
còn kẻ ngu dại phơi bày bản chất dốt nát của mình.
17 Sứ giả gian ác gây lôi thôi [t],
nhưng sứ giả đáng tin khiến mọi việc suông sẻ.
18 Ai không chịu sửa dạy
sẽ lâm cảnh nghèo khó và nhục nhã,
nhưng ai nghe lời khuyên dạy sẽ được tôn trọng.
19 Ước muốn thành tựu khiến tâm hồn sảng khoái,
còn kẻ ngu dại chẳng bao giờ muốn thôi làm điều ác.
20 Ai kết bạn với người khôn sẽ trở nên khôn ngoan,
nhưng làm bạn với kẻ dại sẽ bị tổn hại.
21 Kẻ có tội sẽ bị chuyện lôi thôi theo đuổi,
nhưng người nhân đức sẽ vui hưởng thành công.
22 Người tốt để lại gia tài cho con cháu,
còn của cải kẻ có tội sẽ dành cho người công chính.
23 Ruộng nương kẻ nghèo sinh sản nhiều hoa lợi,
nhưng kẻ bất công cướp lấy hết [u].
24 Không sửa dạy con là ghét nó,
nhưng ai thương con mình sẽ lo sửa dạy nó.
25 Người công chính sẽ đủ ăn,
còn kẻ ác sẽ bị đói khổ.
14 Đàn bà khôn ngoan gây dựng gia đình,
còn đàn bà ngu dại làm tan hoang cửa nhà [v].
2 Ai sống ngay lành kính sợ CHÚA,
còn kẻ sống gian ác khinh dể Ngài.
3 Trong miệng kẻ ngu dại có cái roi quất vào lưng nó,
nhưng lời lẽ của người khôn sẽ che chở người ấy.
4 Nơi nào không có trâu, kho chứa vắng thực phẩm.
Nhưng có trâu cày ruộng thì ngũ cốc sinh sản nhiều.
5 Nhân chứng thành thật không khai gian,
còn nhân chứng dối chỉ khai điều giả trá.
6 Kẻ tự phụ tìm sự khôn ngoan mà không thấy,
nhưng người hiểu biết gặp tri thức dễ dàng.
7 Hãy tránh xa kẻ ngu dại,
vì con chẳng học được gì nơi chúng đâu.
8 Sự khôn ngoan của người thông sáng giúp người biết phải làm gì,
còn sự dốt nát của kẻ ngu dại phỉnh gạt nó.
9 Kẻ ngu dại chê bai của lễ chuộc lỗi [w],
nhưng người liêm chính nhận được ân huệ.
10 Không ai biết được nỗi buồn trong lòng con,
người dưng không chia xẻ được niềm vui của con.
11 Nhà cửa kẻ gian ác sẽ bị tiêu hủy,
nhưng lều người lành sẽ vững bền.
12 Có kẻ tưởng mình làm phải,
nhưng cuối cùng dẫn đến chỗ chết.
13 Có người bên ngoài vui cười mà trong lòng sầu thảm,
Sau khi niềm vui ra đi thì nỗi buồn vẫn còn lại.
14 Kẻ phản nghịch trả giá cho điều ác mình,
còn người nhân đức sẽ được ban thưởng về phong cách của mình.
15 Kẻ ngây ngô tin hết mọi điều,
nhưng người khôn cân nhắc hành vi mình.
16 Người khôn khéo léo tránh lôi thôi,
nhưng kẻ ngu dại quá tự tin và hành động cẩu thả.
17 Người nào nóng tính hành động dại dột,
còn kẻ mưu mô bị ghét bỏ.
18 Kẻ ngu dại nhận được điều xuẩn ngốc của nó,
nhưng người khôn ngoan nhận được tri thức làm mão triều.
19 Kẻ ác sẽ phải cúi đầu trước người nhân đức;
Nó sẽ cúi đầu trước cổng nhà của người công chính.
20 Người nghèo khó thì dù cho đến láng giềng cũng ruồng bỏ,
nhưng kẻ giàu sang có rất đông bạn hữu.
21 Ghét người láng giềng là phạm tội,
nhưng tỏ lòng nhân từ đối với kẻ khốn cùng mang hạnh phúc.
22 Kẻ âm mưu điều ác sẽ bị lầm lạc,
nhưng ai tính chuyện tốt lành
sẽ được yêu thương và tin cậy.
23 Ai chịu khó sẽ kiếm được lợi,
nhưng kẻ đa ngôn sẽ gặp túng quẫn.
24 Người khôn ngoan nhận được của cải làm phần thưởng,
nhưng kẻ ngu dại chỉ lãnh lấy sự dại dột.
25 Nhân chứng thành thật cứu mạng người khác,
nhưng nhân chứng giả dối là kẻ phản bội.
26 Ai kính sợ Chúa sẽ có lòng tự tin,
con cái họ cũng được che chở.
27 Sự kính sợ Chúa là nguồn sống,
giúp người ta tránh được cạm bẫy,
28 Dân số đông là niềm vinh dự cho vua,
nhưng quan trưởng mà không có dân thì xem như chẳng có gì.
29 Người kiên nhẫn có thông sáng lớn,
nhưng kẻ nóng tính phơi bày sự ngu dại mình.
30 Tinh thần trầm tĩnh khiến thân thể khoẻ mạnh,
nhưng sự ganh ghét làm mục xương cốt.
31 Ai ngược đãi người nghèo là sỉ nhục Đấng Tạo Hóa mình,
nhưng ai tử tế với người thiếu thốn tôn trọng Thượng Đế.
32 Kẻ ác bị tàn hại vì mưu mô mình,
nhưng ai làm điều phải
tìm được sự liêm chính làm nơi trú ẩn [x].
33 Sự khôn ngoan sống trong lòng người có trí hiểu biết,
nhưng kẻ ngu dại chẳng hiểu biết khôn ngoan là gì [y].
34 Thực thi điều phải khiến quốc gia phồn thịnh,
nhưng tội lỗi mang sỉ nhục cho bất cứ dân tộc nào.
35 Vua thích tôi tớ khôn ngoan,
nhưng tôi tớ mang sỉ nhục khiến vua nổi giận.
15 Lời đáp êm dịu làm nguôi cơn giận,
nhưng lời đáp cộc cằn khiến cơn giận phừng thêm lên.
2 Lời nói của người khôn làm cho sự hiểu biết được chấp nhận,
nhưng kẻ ngu dại tuôn ra sự ngu xuẩn mình.
3 Mắt Chúa thấy hết mọi điều;
Ngài trông chừng kẻ ác cùng người thiện.
4 Lời lành là cây ban sự sống,
nhưng lời dối trá đè bẹp tâm linh,
5 Kẻ ngu dại gạt bỏ lời cha mẹ khuyên răn,
nhưng ai chịu nhận sửa dạy là người khôn.
6 Trong nhà người công chính có nhiều của cải,
còn kẻ ác chẳng nhận được gì ngoài chuyện lôi thôi.
7 Người khôn dùng lời nói mình rao truyền tri thức,
nhưng đầu óc của kẻ ngu dại không thể tin cậy được [z].
8 Chúa ghét của lễ của kẻ ác dâng lên,
nhưng Ngài ưa thích lời cầu khẩn của người ngay thật.
9 Chúa ghét hành vi kẻ ác,
nhưng Ngài thích kẻ theo đuổi sự chính trực.
10 Kẻ từ bỏ điều phải sẽ bị trừng phạt nặng nề,
Vì kẻ ghét sửa dạy sẽ bị tiêu diệt.
11 CHÚA biết thế giới của kẻ chết,
Ngài cũng rõ tư tưởng của kẻ sống.
12 Kẻ kiêu căng không thích được sửa dạy;
và chẳng thèm hỏi ý người khôn.
13 Hạnh phúc khiến mặt mũi tươi vui,
nhưng buồn rầu khiến tinh thần lụn bại.
14 Người hiểu biết muốn thêm tri thức,
còn kẻ ngu dại chỉ thích điều dốt nát.
15 Kẻ khốn khó chịu vất vả mỗi ngày,
nhưng lòng vui mừng giống như tiệc tùng không dứt.
16 Thà nghèo khổ mà kính sợ Chúa,
hơn là giàu có mà gặp lôi thôi.
17 Thà ăn rau cùng với người yêu thích mình,
còn hơn ăn thịt ngon với kẻ ghét mình.
18 Người nóng tính gây chuyện cãi cọ,
nhưng ai trầm tĩnh ngăn được cuộc cãi vã.
19 Lối đi của kẻ lười biếng bị gai gốc ngăn chận,
còn lối đi của người công chính như đường lộ bằng phẳng.
20 Con khôn ngoan làm cho cha vui,
nhưng con dại dột khinh rẻ mẹ mình.
21 Kẻ thiếu hiểu biết thích chuyện ngu dại,
nhưng người khôn ngoan làm điều ngay thẳng.
Footnotes
- Châm Ngôn 10:7 bị tiêu diệt Hay “bị người ta quên lãng mau chóng.”
- Châm Ngôn 10:10 Kẻ dùng mắt … tổn hại Đây là theo bản Hê-bơ-rơ. Bản cổ Hi-lạp ghi “Nếu con nói thẳng thắn, sẽ có hoà bình.”
- Châm Ngôn 10:11 suối nước tươi mát Hay “nguồn sống.”
- Châm Ngôn 10:13 Sự khôn ngoan … ngu dại Đây là theo nguyên văn Hê-bơ-rơ. Một hình thức chơi chữ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ từ ngữ “môi” nghe như “cái roi.”
- Châm Ngôn 10:18 Người che giấu … là dại Hay “Đôi khi nói điều không hay là dại, nhưng cách tốt nhất để che dấu sự chống đối của con là nói dối mà thôi.”
- Châm Ngôn 10:22 cũng chẳng thêm được gì Hay “Ngài không kèm theo sự đau buồn gì.”
- Châm Ngôn 10:28 Niềm hi vọng … vui mừng Hay “Người lành trông mong điều vui mừng.”
- Châm Ngôn 10:30 đuổi ra Hay “bị tiêu diệt.”
- Châm Ngôn 11:7 hi vọng … mây khói Hay “hi vọng được sức mạnh của chúng cũng tiêu tan.”
- Châm Ngôn 11:12 Người ngu dại … láng giềng mình Hay “Láng giềng ghét kẻ ngu dại.”
- Châm Ngôn 11:15 người lạ Hay “người khác.”
- Châm Ngôn 11:18 Công việc … được thưởng Đây là một lối chơi chữ trong tiếng Hê-bơ-rơ. Chữ “dối trá” nghe như “phần thưởng.”
- Châm Ngôn 11:30 sự hung bạo giết sinh mạng Hay “người khôn ngoan dạy kẻ khác biết cách sống.” Hay theo một bản cổ thì, “Hoa quả của người lành là cây sự sống, nhưng kẻ hung bạo cướp lấy mạng sống đi.”
- Châm Ngôn 12:10 nhưng hành vi … độc ác Hay “Kẻ ác chỉ biết chuyên làm ác mà thôi.”
- Châm Ngôn 12:12 Kẻ ác … nhiều Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:26 dẫn người … lầm lạc Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:27 Kẻ biếng nhác … săn được Câu nầy trong nguyên văn hơi tối nghĩa.
- Châm Ngôn 12:28 ai đi … sự chết Hay “nhưng có một con đường dẫn đến sự chết.”
- Châm Ngôn 13:9 Người nhân đức … lửa tắt Nguyên văn, “Đèn của người công chính sẽ chiếu sáng, nhưng đèn của kẻ ác sẽ tắt.”
- Châm Ngôn 13:17 Sứ giả … lôi thôi Hay “Sứ giả gian ác mang họa vào thân.”
- Châm Ngôn 13:23 Ruộng nương … lấy hết Hay “Người nghèo có ruộng nương sinh ra hoa màu tốt, nhưng những quyết định ngu dại khiến họ mất tất cả.”
- Châm Ngôn 14:1 Đàn bà khôn ngoan … tan hoang cửa nhà Hay “Sự khôn ngoan xây cất nhà mình, nhưng sự ngu dại phá sập nó đi.”
- Châm Ngôn 14:9 chê bai của lễ chuộc lỗi Nghĩa là “Kẻ ngu dại không biết hối hận.”
- Châm Ngôn 14:32 nhưng ai … trú ẩn Hay “Nhưng ai làm điều phải dù cho đến chết vẫn an ninh.”
- Châm Ngôn 14:33 nhưng kẻ ngu dại … là gì Hay “Dù giữa kẻ ngu dại, sự khôn ngoan cũng được nhận ra.”
- Châm Ngôn 15:7 đầu óc … tin cậy được Hay “Lòng của kẻ ngu dại chẳng được như thế.”
© 2010 Bible League International