Châm Ngôn 19-21

Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version

19 Thà nghèo mà sống lương thiện,
    còn hơn ngu dại mà ăn nói quanh co.
² Ao ước mà thiếu hiểu biết không ích lợi gì.
    Nếu con hành động hấp tấp con sẽ sai lầm.
³ Người nào ngu dại sẽ làm hại đời mình,
    nhưng trong lòng người lại oán trách Chúa.
⁴ Giàu có tăng thêm bạn,
    còn nghèo khó bị bạn bè xa lánh.
⁵ Làm chứng gian thế nào cũng bị phạt;
    còn kẻ nói dối sẽ không thoát khỏi tội.
⁶ Nhiều người muốn lấy lòng người rộng rãi,
    ai cũng thích kết thân với kẻ hay biếu xén.
⁷ Kẻ nghèo bị thân nhân ghét bỏ;
    đến nỗi bạn bè cũng xa lánh.
Họ chạy theo van xin bạn hữu,
    nhưng ai cũng tránh xa ^[a].
⁸ Ai hiểu biết yêu linh hồn mình,
    Ai giữ gìn tri thức sẽ thành công.
⁹ Làm chứng gian thế nào cũng bị phạt,
    kẻ nói dối sẽ bị diệt.
¹⁰ Kẻ dại dột không nên sống xa xỉ,
    Còn kẻ nô lệ không nên cai trị quan trưởng.
¹¹ Người hiểu biết thường chậm nóng giận;
    Họ lấy làm vinh dự mà bỏ qua sự tổn thương.
¹² Cơn thịnh nộ của vua giống như sư tử gầm thét,
    còn lòng nhân từ của vua
    giống như giọt sương mai đọng trên cỏ.
¹³ Con trai ngu dại làm hại cho cha mình,
    còn người vợ hay gây gổ giống như nhà dột.
¹⁴ Con cái thừa hưởng gia sản từ cha mẹ,
    nhưng người vợ khôn ngoan do Chúa ban cho.
¹⁵ Sự lười biếng khiến người ta thích ngủ,
    còn kẻ biếng nhác sẽ đói khổ.
¹⁶ Kẻ vâng theo luật lệ tự bảo vệ mình,
    nhưng ai cẩu thả sẽ phải thiệt mạng.
¹⁷ Ai nhân từ đối với kẻ nghèo là cho Chúa vay mượn;
    Ngài sẽ đền đáp tương xứng với điều con đã làm.
¹⁸ Hãy sửa dạy con cái trong khi còn có hi vọng;
    đừng để chúng tự hại mình.
¹⁹ Ai nóng tính sẽ phải trả giá đắt.
    Nếu con giúp hắn con sẽ phải giúp mãi.
²⁰ Hãy nghe lời khuyên và chấp nhận sự sửa dạy,
    về sau con sẽ khôn ngoan.
²¹ Con người có nhiều dự tính,
    nhưng chỉ có chương trình của Chúa là thành tựu mà thôi.
²² Ai cũng thích người trung thành,
    cho nên thà nghèo còn hơn nói dối.
²³ Ai kính sợ Chúa sẽ dẫn đến sự sống,
    Người sẽ mãn nguyện không tổn hại gì.
²⁴ Kẻ lười biếng thò thay vào dĩa,
    nhưng không buồn đưa thức ăn vào miệng.
²⁵ Hãy trừng phạt kẻ khinh dể sự khôn ngoan,
    thì kẻ ngờ nghệch sẽ hiểu biết.
    Hãy sửa dạy người hiểu biết,
    thì họ sẽ thêm tri thức.
²⁶ Đứa con hung dữ với cha và xua đuổi mẹ mình,
    là đứa con sỉ nhục.
²⁷ Con ơi, nếu con thôi nghe lời răn dạy,
    thì con sẽ rời xa sự hiểu biết.
²⁸ Chứng gian xem thường công lý,
    còn miệng kẻ ác chỉ thích ngốn ngấu điều gian tà.
²⁹ Kẻ kiêu căng sẽ lãnh trừng phạt,
    còn lưng của kẻ ngu dại sẽ bị đánh đập.

20 Rượu và bia khiến người ta ăn nói bừa bãi và xấc láo,
    Kẻ say sưa thiếu khôn ngoan.
² Cơn giận của vua như sư tử gầm thét.
    Chọc giận vua là mất mạng.
³ Kẻ ngu dại luôn luôn tranh cãi,
    còn ai tránh được đôi co mang lại vinh dự cho mình.
⁴ Nông gia biếng nhác không chịu cày bừa đúng lúc;
    đến mùa họ mong gặt hoa lợi mà chẳng thấy gì.
⁵ Tư tưởng con người ta như giếng sâu,
    nhưng ai khôn ngoan sẽ hiểu được các tư tưởng ấy.
⁶ Nhiều người tự cho mình trung thành,
    nhưng kiếm được người đáng tin cậy không phải dễ.
⁷ Người công chính sống đời ngay thẳng,
    là nguồn phước cho con cái.
⁸ Khi ngồi trên ngôi phân xử,
    vua phải thận trọng phân biệt điều lành và điều ác.
⁹ Ai dám nói, “Tôi vô tội;
    Tôi không hề làm điều gì quấy”?
¹⁰ CHÚA ghét hai điều sau:
    trái cân giả và lít giả.
¹¹ Nhìn hành động trẻ con cũng biết tính tình nó ra sao;
    xem tác phong nó cũng biết nó làm điều phải hay quấy.
¹² CHÚA tạo dựng nên hai thứ sau:
    tai để nghe, mắt để thấy.
¹³ Kẻ hay ngủ sẽ nghèo khó.
    Nếu muốn có đầy đủ lương thực phải thức.
¹⁴ Người mua chê, “Món nầy xấu.”
    Rồi bước khỏi đó khoe món hàng mình đã mua được.
¹⁵ Vàng và châu ngọc dễ kiếm,
    nhưng lưỡi nói ra sự hiểu biết là châu ngọc quí giá.
¹⁶ Hãy giữ lấy áo của kẻ bảo lãnh cho người lạ,
    giữ nó làm của tin cho đến khi người trả xong nợ.
¹⁷ Thức ăn đánh cắp có vẻ ngon,
    nhưng về sau giống như miệng ngậm sỏi.
¹⁸ Các kế hoạch nhờ ý kiến hay sẽ thành công.
    Trước khi ra trận hãy góp nhặt nhiều ý kiến.
¹⁹ Kẻ bép xép không thể giữ được điều bí mật,
    cho nên hãy tránh xa kẻ nói nhiều.
²⁰ Kẻ chưởi rủa cha mẹ mình,
    giống như đèn bị tắt trong đêm tối mịt.
²¹ Tài sản kiếm được vội vàng lúc đầu chẳng có bền lâu ^[b].
²² Đừng nói, “Tôi sẽ lấy ác trả ác.”
    Hãy chờ đợi CHÚA, Ngài sẽ cứu ngươi ^[c].
²³ CHÚA ghét trái cân giả, và cái cân gian.
²⁴ Các bước con người đều do CHÚA định;
    Ai biết được đường lối mình sẽ ra sao?
²⁵ Đừng vội hứa nguyện gì với Thượng Đế,
    vì con có thể hối hận về sau.
²⁶ Vua khôn ngoan thanh lọc kẻ ác,
    và trừng phạt chúng ^[d].
²⁷ Thần linh của con người là ngọn đèn của CHÚA.
    Ngài dùng nó để dò xét tư tưởng họ ^[e].
²⁸ Sự trung kiên và thành tín giúp vua bảo vệ ngôi báu;
    vua ngự trị nhờ lòng trung kiên.
²⁹ Sức lực là niềm kiêu hãnh của thanh niên,
    còn tóc bạc là điều hãnh diện của người già.
³⁰ Hình phạt nặng sẽ trừ khử được điều ác,
    còn roi vọt luyện sạch cõi lòng.

21 Ý nghĩ của vua như nước suối do CHÚA điều khiển,
    Ngài muốn hướng dẫn thế nào theo ý Ngài.
² Điều con người làm cho là phải,
    nhưng CHÚA xem xét động lực trong lòng người ấy.
³ Làm điều công bằng hợp lý,
    CHÚA sẽ hài lòng hơn dâng của lễ.
⁴ Cái nhìn kiêu căng, tư tưởng tự phụ
    và hành động gian ác đều là tội lỗi ^[f].
⁵ Dự định của người chịu khó mang lợi ích,
    còn kẻ hành động hấp tấp sẽ trở nên nghèo khó.
⁶ Của cải có được nhờ gian manh là một cái bẫy giết người,
    nó sẽ biến mất như sương mù tiêu tan theo mây khói.
⁷ Sự hung bạo của kẻ ác sẽ lôi chúng đi,
    vì chúng không làm điều phải.
⁸ Những kẻ có tội sống đời bất lương,
    còn người thanh liêm làm điều phải.
⁹ Thà sống một góc trên mái nhà ^[g]
    hơn sống trong nhà chung với người vợ hay gây gổ.
¹⁰ Kẻ ác âm mưu ác.
    Nó chẳng ngó ngàng gì đến người láng giềng.
¹¹ Nếu con trừng phạt kẻ xấc láo,
    thì kẻ khờ dại sẽ trở nên khôn ^[h].
    Nếu con dạy người khôn
    thì họ sẽ thêm hiểu biết.
¹² Thượng Đế công bình luôn canh chừng nhà kẻ ác,
    Ngài sẽ khiến chúng nó bị tàn hại.
¹³ Ai bịt tai không nghe lời kêu xin của người nghèo,
    cũng sẽ kêu xin mà không ai ngó ngàng đến.
¹⁴ Của hối lộ làm nguôi cơn giận;
    của đút lót làm mất cơn thịnh nộ.
¹⁵ Khi công lý được thực thi, thì người công chính sẽ vui mừng,
    nhưng công lý sẽ làm kẻ ác hoảng sợ.
¹⁶ Ai không thận trọng
    sẽ cùng chung số phận với kẻ chết.
¹⁷ Ai ham vui sẽ trở nên nghèo khó;
    ai thích rượu và dầu ^[i] sẽ không giàu nổi.
¹⁸ Đôi khi kẻ ác trở thành của chuộc cho người công chính,
    kẻ phản bội sẽ làm vật cầm thế cho người thanh liêm.
¹⁹ Thà ở một mình trong sa mạc,
    hơn ở chung với người vợ hay gây gổ, phàn nàn.
²⁰ Nhà người khôn đầy thức ăn ngon và dầu ô liu,
    nhưng kẻ dại tiêu tán của cải mình.
²¹ Ai theo đuổi sự ngay thật và nhân từ
    sẽ tìm được sự sống, thành công và vinh dự.
²² Người khôn có thể chiến thắng một thành trì đầy chiến sĩ
    và phá sập chiến lũy mà chúng trông cậy.
²³ Ai thận trọng trong lời nói
    sẽ tránh gặp lôi thôi.
²⁴ Những kẻ kiêu căng được gọi là kẻ “xấc láo.”
    Nó hành động tự phụ.
²⁵ Sự ham muốn của kẻ biếng nhác sẽ giết nó,
    vì nó không chịu làm việc.
²⁶ Mỗi ngày nó thèm muốn đủ thứ,
    nhưng người công chính phân phát rộng rãi.
²⁷ CHÚA gớm ghiếc của lễ kẻ ác mang đến,
    nhất là khi chúng dâng của lễ với ý xấu.
²⁸ Chứng gian sẽ bị phơi bày và bị trừng phạt,
    nhưng chứng nhân thành thật sẽ được nghe.
²⁹ Kẻ ác phải giả bộ,
    còn người chân chính đắn đo lời nói mình.
³⁰ Không có sự khôn ngoan, hiểu biết hoặc ý kiến hay nào
    mà chống nghịch CHÚA được.
³¹ Ngựa chuẩn bị cho chiến trận,
    nhưng sự chiến thắng do CHÚA mà đến.