Lu-ca 8-9
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Những người thuộc nhóm Chúa Giê-xu
8 Sau đó, trong khi Chúa Giê-xu đi qua các thành phố và thị trấn nhỏ thì Ngài giảng Tin Mừng về Nước Trời. Có mười hai môn đệ cùng đi với Ngài. 2 Cũng có mấy thiếu phụ đã được Ngài chữa lành bệnh và đuổi ác quỉ như Ma-ri, còn gọi là Ma-đơ-len, người mà Ngài đã đuổi bảy quỉ ra; 3 Giô-a-na, vợ của Chu-xa, quản gia của Hê-rốt, Xu-gia-na và nhiều người khác nữa. Các bà nầy dùng tiền riêng của mình để giúp đỡ Chúa Giê-xu cùng các sứ đồ.
Ngụ ngôn về gieo giống(A)
4 Dân chúng họp lại rất đông, họ đến từ đủ mọi tỉnh để gặp Chúa Giê-xu. Ngài kể cho họ nghe ngụ ngôn sau đây: 5 “Có một nông gia kia đi ra gieo giống. Trong khi gieo, một số hột rơi trên đường. Người qua kẻ lại dẫm lên rồi chim đáp xuống ăn hết. 6 Một số rơi trên đất đá, khi bắt đầu nẩy mầm thì chết héo vì thiếu nước. 7 Một số rơi giữa cỏ gai, cỏ gai cùng mọc lên chèn ép cây non. 8 Còn một số rơi trên đất tốt, mọc lên và sinh ra hàng trăm hột khác.” Sau khi kể chuyện ấy xong, Ngài kêu lên, “Ai nghe ta được hãy lắng tai nghe!”
9 Các môn đệ Chúa Giê-xu hỏi Ngài về ý nghĩa ngụ ngôn ấy.
10 Ngài đáp, “Các con được tuyển chọn để biết những bí mật về Nước Trời. Nhưng ta phải dùng ngụ ngôn nói chuyện với dân chúng để cho:
‘Họ nhìn mà không thấy,
nghe mà không hiểu.’ (B)
Chúa Giê-xu giải thích ngụ ngôn gieo giống(C)
11 Ý nghĩa ngụ ngôn nầy như sau: Hột giống là lời của Thượng Đế. 12 Hột rơi bên đường đi giống như những người nghe lời dạy của Thượng Đế, nhưng quỉ dữ đến cướp lời ấy khỏi lòng họ, để họ không tin và được cứu. 13 Hột rơi trên đá giống như những người nghe lời dạy của Thượng Đế và vui vẻ tiếp nhận, nhưng không để lời đó thấm sâu vào lòng. Họ chỉ tin hời hợt một thời gian thôi, đến khi gặp khó khăn liền bỏ cuộc. 14 Hột rơi nhằm bụi gai giống như những người nghe lời dạy của Thượng Đế, nhưng lại để những lo lắng, giàu sang và vui thú đời nầy khiến họ không thể lớn lên và kết quả [a] được. 15 Còn hột rơi trên đất tốt giống như những người nghe lời dạy của Thượng Đế với tấm lòng chân thành, vâng theo lời đó và dần dần kết quả.
Hãy dùng điều mình có(D)
16 Không ai thắp đèn rồi lấy chậu úp lên hoặc giấu dưới giường. Trái lại, người ta đặt nó trên chân đèn để cho ai bước vào cũng thấy sáng. 17 Điều gì kín giấu rồi cũng phải lộ ra và điều bí mật nào rồi cũng bị phơi bày. 18 Nên hãy cẩn thận về cách các con nghe. Ai có trí hiểu sẽ được cho thêm. Còn ai không có trí hiểu sẽ bị lấy luôn điều họ tưởng họ có nữa.”
Gia đình thật của Chúa Giê-xu(E)
19 Mẹ và anh em Ngài đến để gặp Ngài nhưng vì dân chúng chen chúc quá đông nên không gặp được. 20 Có người thưa, “Mẹ và anh em thầy đang đứng ngoài chờ thầy kìa.”
21 Chúa Giê-xu đáp, “Mẹ và anh em ta là những người nghe và vâng theo lời dạy của Thượng Đế!”
Chúa Giê-xu dẹp yên cơn bão(F)
22 Một hôm Chúa Giê-xu xuống thuyền với các môn đệ. Ngài bảo, “Chúng ta hãy qua bờ bên kia.” Họ liền chèo thuyền đi. 23 Trong khi thuyền đang lướt sóng thì Ngài ngủ. Bỗng có một cơn gió mạnh thổi qua hồ, nước ào vào đầy thuyền, mọi người sắp lâm nguy. 24 Các môn đệ hốt hoảng đến đánh thức Chúa Giê-xu dậy, “Thầy ơi, thầy ơi, chúng ta sắp chết đuối hết!”
Chúa Giê-xu thức dậy ra lệnh cho gió và sóng. Sóng gió liền ngưng, mặt hồ trở lại yên lặng như tờ. 25 Chúa Giê-xu hỏi các môn đệ, “Đức tin các con ở đâu?”
Các môn đệ lấy làm kinh hãi và sửng sốt. Họ hỏi nhau, “Ông nầy là ai mà ra lệnh cho sóng gió, chúng cũng vâng theo?”
Người bị quỉ ám(G)
26 Chúa Giê-xu cùng các môn đệ đi thuyền băng qua hồ Ga-li-lê, đến miền của dân Ghê-ra-sen. 27 Khi họ vừa bước lên bờ, thì có một người bị quỉ ám từ thành chạy đến gặp Ngài. Lâu nay anh không mặc quần áo gì và chỉ ở trong các hang chôn người chết chứ không ở trong nhà. 28 Khi thấy Chúa Giê-xu, anh la lớn và sụp lạy trước mặt Ngài. Anh la lên, “Giê-xu Con Thượng Đế Tối Cao ơi, Ngài muốn làm gì tôi đây? Tôi van xin Ngài đừng làm khổ tôi!” 29 Anh kêu lên như thế là vì Chúa Giê-xu đang ra lệnh cho ác quỉ phải ra khỏi anh. Nhiều lần anh bị quỉ hành. Mặc dù người ta kềm giữ và xiềng tay chân nhưng anh bẻ xiềng và bị quỉ đưa đến vùng đồng không mông quạnh.
30 Chúa Giê-xu hỏi quỉ, “Mầy tên gì?”
Nó đáp, “Lữ đoàn” [b] vì có nhiều quỉ ám anh ta. 31 Lũ quỉ van xin Ngài đừng đuổi chúng xuống hố tăm tối đời đời. [c] 32 Có một bầy heo đông đang ăn trên một ngọn đồi gần đó, nên lũ quỉ xin Chúa Giê-xu cho phép chúng nhập vào bầy heo. Ngài cho phép. 33 Bọn quỉ ra khỏi anh, liền nhập vào bầy heo. Cả bầy chạy lao xuống đồi, nhào xuống hồ chết đuối hết.
34 Mấy chú chăn heo thấy sự việc xảy ra liền bỏ chạy và thuật chuyện lại cho cả thành và vùng quê. 35 Dân chúng kéo ra xem sự thể ra sao. Khi họ đến gặp Chúa Giê-xu thì thấy người trước kia bị quỉ ám đang ngồi nơi chân Ngài, mặc áo quần chỉnh tề, tinh thần tỉnh táo vì quỉ đã ra khỏi. Nhưng dân chúng thì lại khiếp sợ. 36 Những kẻ chứng kiến sự việc kể lại cho mọi người biết Chúa Giê-xu đã chữa lành anh ta ra sao. 37 Cả dân chúng vùng Ghê-ra-sen liền yêu cầu Chúa Giê-xu rời địa phận họ vì họ quá hoảng sợ.
Vì thế Chúa Giê-xu vào thuyền đi trở về miền Ga-li-lê. 38 Người được Chúa Giê-xu chữa lành năn nỉ xin đi theo Ngài, nhưng Chúa Giê-xu bảo anh trở về nhà và dặn, 39 “Anh hãy trở về nhà và thuật lại cho mọi người nghe việc lớn lao mà Thượng Đế đã làm cho anh.”
Nên anh đi khắp tỉnh, thuật cho mọi người nghe việc lớn lao mà Chúa Giê-xu đã làm cho mình.
Chúa Giê-xu khiến một em bé gái sống lại và chữa lành một thiếu phụ(H)
40 Khi Chúa Giê-xu trở lại miền Ga-li-lê thì dân chúng đông đảo ra chào đón Ngài, vì ai nấy cũng trông chờ Ngài. 41 Có một người tên Giai-ru, làm chủ hội đường, đến gặp Chúa Giê-xu và quì xuống van xin Ngài đến nhà mình. 42 Con gái một của Giai-ru khoảng mười hai tuổi đang hấp hối.
Khi đang trên đường đến nhà Giai-ru thì Ngài bị dân chúng lấn ép tứ phía. 43 Có một thiếu phụ trong đám đông bị chứng xuất huyết đã mười hai năm. Chị đã tốn rất nhiều tiền cho y sĩ [d] nhưng không ai chữa trị được. 44 Chị lén đến phía sau Chúa Giê-xu và rờ ven áo Ngài, lập tức chứng xuất huyết ngưng lại. 45 Chúa Giê-xu liền hỏi, “Ai rờ đến ta?”
Mọi người đều chối thì Phia-rơ lên tiếng, “Thưa thầy, dân chúng xung quanh đang lấn ép thầy đó.”
46 Nhưng Chúa Giê-xu bảo, “Có người rờ đến ta, vì ta cảm biết có quyền lực ra từ ta.” 47 Thiếu phụ thấy không giấu được nữa, nên bước ra, run lẩy bẩy và quì xuống trước mặt Ngài. Trong lúc mọi người lắng nghe thì chị kể lại tại sao chị đã rờ áo Ngài và được lành bệnh liền như thế nào. 48 Chúa Giê-xu bảo chị, “Chị à, chị được lành vì chị có lòng tin. Thôi chị hãy yên tâm ra về!”
49 Trong khi Chúa Giê-xu còn đang nói, thì người nhà của ông chủ hội đường đến báo, “Con gái ông chết rồi. Đừng làm phiền thầy nữa.”
50 Chúa Giê-xu nghe vậy liền bảo Giai-ru, “Đừng sợ. Cứ vững tin thì con gái ông sẽ lành bệnh.”
51 Chúa Giê-xu vào nhà. Ngài chỉ cho phép Phia-rơ, Giăng, Gia-cơ và cha mẹ cô gái vào với Ngài mà thôi. 52 Mọi người đang khóc lóc thảm sầu lắm, vì cô gái chết rồi nhưng Chúa Giê-xu an ủi, “Đừng khóc nữa. Em gái nầy không phải chết đâu. Nó chỉ ngủ thôi.”
53 Họ nhạo cười Ngài, vì họ biết cô bé gái đã chết. 54 Nhưng Chúa Giê-xu cầm tay cô gái kêu, “Con ơi, hãy ngồi dậy!” 55 Thần linh liền trở lại với cô bé và cô lập tức ngồi nhỏm dậy. Chúa Giê-xu liền bảo họ cho cô bé ăn. 56 Cha mẹ cô gái vô cùng kinh ngạc nhưng Chúa Giê-xu căn dặn họ không được nói cho ai biết chuyện ấy.
Chúa Giê-xu phái các sứ đồ đi(I)
9 Chúa Giê-xu gọi mười hai môn đệ lại và ban cho họ quyền năng trị mọi tà ma và năng lực chữa bệnh. 2 Ngài sai họ ra đi rao giảng về Nước Trời và chữa lành những người đau yếu. 3 Ngài dặn họ, “Đừng mang đồ gì theo, đừng mang gậy, túi, bánh, tiền bạc hay quần áo dư. 4 Khi vào nhà nào các con hãy ở đó cho đến khi đi. 5 Nếu dân chúng không tiếp đón các con, thì hãy phủi bụi nơi chân [e] khi các con rời tỉnh đó, để làm dấu cảnh cáo họ.”
6 Các sứ đồ ra đi thăm các thành, các làng mạc, rao giảng Tin Mừng và chữa lành người bệnh khắp nơi.
Hê-rốt hoang mang về Chúa Giê-xu(J)
7 Hê-rốt, vua chư hầu, nghe được mọi chuyện, đâm ra hoang mang vì có người nói, “Giăng Báp-tít đã từ kẻ chết sống lại.” 8 Người khác thì nói, “Ê-li đã xuất hiện giữa chúng ta.” Còn người khác nữa lại nói, “Một trong các nhà tiên tri đời xưa sống lại từ trong kẻ chết.” 9 Hê-rốt nói, “Ta đã chém đầu Giăng, thế thì người nầy là ai mà nghe đồn rất nhiều?” Cho nên Hê-rốt tìm cách gặp Chúa Giê-xu.
Năm ngàn người được thết đãi(K)
10 Các sứ đồ trở về, tường thuật lại cho Chúa Giê-xu mọi điều họ làm. Sau đó Ngài mang họ cùng với Ngài đi đến một tỉnh gọi là Bết-xai-đa, để có thì giờ riêng tư với nhau. 11 Nhưng dân chúng nghe nói Chúa Giê-xu sắp đến, liền đi theo Ngài. Ngài tiếp họ và giảng cho họ nghe về Nước Trời, đồng thời chữa những người cần được chữa lành.
12 Lúc xế chiều, mười hai sứ đồ đến thưa với Ngài, “Xin thầy cho dân chúng về để họ đi vào các tỉnh và vùng quê quanh đây kiếm chỗ nghỉ ngơi và mua thức ăn vì chỗ nầy hoang vắng lắm.”
13 Nhưng Chúa Giê-xu bảo họ, “Các con phải cho họ ăn.”
Họ thưa, “Nếu không đi mua thêm thức ăn cho họ thì chúng con chỉ có năm ổ bánh và hai con cá thôi.” 14 Có khoảng năm ngàn người đàn ông tại đó.
Chúa Giê-xu bảo các môn đệ, “Cho dân chúng ngồi từng nhóm năm mươi người đi.”
15 Họ làm theo, và mọi người ngồi xuống. 16 Chúa Giê-xu cầm năm ổ bánh và hai con cá, ngước mắt lên trời, cảm tạ Thượng Đế đã ban cho thức ăn. Rồi Ngài trao thức ăn cho các môn đệ phân phát cho dân chúng. 17 Mọi người ăn uống no nê, chỗ còn thừa gom được mười hai giỏ đầy.
Chúa Giê-xu là Đấng Cứu Thế(L)
18 Một lần nọ, khi Chúa Giê-xu đang cầu nguyện riêng, có các môn đệ bên cạnh, thì Ngài hỏi, “Người ta nói ta là ai?”
19 Họ đáp, “Có người nói thầy là Giăng Báp-tít. Kẻ khác nói thầy là Ê-li, còn người khác nữa thì nói thầy là một trong những nhà tiên tri đời xưa sống lại.”
20 Nhưng Chúa Giê-xu hỏi, “Còn các con nói ta là ai?”
Phia-rơ thưa, “Thầy là Đấng Cứu Thế, do Thượng Đế sai đến.”
21 Chúa Giê-xu nghiêm cấm họ không được nói điều ấy cho ai.
Chúa Giê-xu nói trước về cái chết của Ngài(M)
22 Ngài bảo “Con Người phải chịu nhiều nỗi khổ. Ngài sẽ bị các bô lão Do-thái, các giới trưởng tế và các giáo sư luật loại ra. Ngài sẽ bị giết và sau ba ngày sẽ sống lại từ trong kẻ chết.”
23 Ngài bảo họ, “Nếu ai muốn theo ta thì phải từ bỏ những điều mình ưa thích. Mỗi ngày họ phải sẵn lòng hi sinh cuộc sống mà theo ta. 24 Ai tìm cách giữ mạng sống mình sẽ đánh mất sự sống thật. Còn ai hi sinh mạng sống mình vì ta sẽ nhận được sự sống thật. 25 Nếu người nào được cả thế giới, mà chính mình bị tiêu hủy hoặc chết mất, thì chẳng ích gì. 26 Ai xấu hổ về ta và lời dạy dỗ của ta, thì Con Người cũng sẽ xấu hổ về người ấy khi Ngài hiện đến trong vinh quang của Cha và các thiên sứ thánh. 27 Ta bảo thật với các con, vài người đang đứng đây sẽ được trông thấy Nước Trời trước khi qua đời.”
Chúa Giê-xu nói chuyện với Mô-se và Ê-li(N)
28 Khoảng tám ngày sau khi Chúa Giê-xu dạy những điều ấy, thì Ngài mang Phia-rơ, Giăng và Gia-cơ lên một ngọn núi để cầu nguyện. 29 Trong khi đang cầu nguyện, hình dáng Ngài đổi khác, còn áo quần Ngài trở nên sáng trắng. 30 Bỗng có hai người, Mô-se và Ê-li, hiện ra nói chuyện với Chúa Giê-xu. 31 Họ hiện ra trong vinh quang của thiên đàng và nói chuyện về sự ra đi của Ngài sắp diễn ra ở Giê-ru-sa-lem. 32 Phia-rơ và hai môn đệ kia buồn ngủ quá sức, nhưng khi hoàn toàn tỉnh ngủ, họ thấy vinh quang của Chúa Giê-xu và hai người đang đứng với Ngài. 33 Khi Mô-se và Ê-li sắp ra đi, thì Phia-rơ thưa với Ngài, “Thưa thầy, chúng ta ở đây rất tốt. Để chúng con dựng ba cái lều—một cái cho thầy, một cái cho Mô-se và một cái cho Ê-li.” Phia-rơ cũng chẳng biết mình đang nói gì.
34 Lúc ông đang nói thì có đám mây bay đến che phủ họ, khiến họ hốt hoảng. 35 Từ trong đám mây có tiếng vọng ra, “Đây là Con ta, người mà ta đã chọn. Hãy nghe theo người!”
36 Khi tiếng ấy nói xong, thì chỉ còn có một mình Chúa Giê-xu ở đó. Phia-rơ, Giăng và Gia-cơ không nói gì cả và trong những ngày ấy cũng không kể cho ai nghe điều họ vừa mới trông thấy.
Chữa lành một cậu bé mắc bệnh(O)
37 Hôm sau, khi xuống núi, thì có đám đông dân chúng đến đón Ngài. 38 Một người trong đám đông kêu lớn cùng Ngài, “Thưa thầy, làm ơn đến xem giùm con tôi vì nó là con một tôi. 39 Một ác quỉ ám nó, bỗng nhiên nó rú lên. Quỉ làm cho nó vật vã rồi sùi bọt mép. Quỉ muốn làm hại nó, gần như không bao giờ buông tha nó. 40 Tôi đã năn nỉ các môn đệ thầy đuổi quỉ ra mà họ làm không được.”
41 Chúa Giê-xu đáp, “Mấy ông không có đức tin, và nếp sống mấy ông sai quấy. Ta phải ở với các ông và chịu đựng các ông trong bao lâu nữa? Mang con ông đến đây.”
42 Lúc cậu bé đang đến thì quỉ vật nó té xuống đất, nằm giãy giụa. Nhưng Chúa Giê-xu quở mắng ác quỉ, chữa lành cậu bé và giao cậu lại cho người cha. 43 Mọi người đều sững sờ về quyền năng lớn lao của Thượng Đế.
Chúa Giê-xu nói về cái chết của Ngài(P)
Trong khi mọi người đang kinh ngạc về những điều Chúa Giê-xu làm, thì Ngài bảo các môn đệ, 44 “Các con đừng quên điều thầy nói bây giờ với các con: Con Người sẽ bị trao vào tay dân chúng.” 45 Nhưng các môn đệ không hiểu điều ấy vì ý nghĩa đã bị che khuất khỏi họ, mà họ lại sợ không dám hỏi Ngài.
Ai là người cao trọng nhất?(Q)
46 Các môn đệ bắt đầu tranh cãi với nhau để xem ai là người lớn nhất trong vòng họ. 47 Chúa Giê-xu biết được ý nghĩ ấy nên Ngài mang một em nhỏ đến đứng bên cạnh Ngài. 48 Rồi Ngài dạy, “Người nào nhân danh ta tiếp một em nhỏ nầy, tức là tiếp ta. Còn người nào tiếp ta tức là tiếp Đấng đã sai ta đến, vì người nào nhỏ nhất trong các con mới là người lớn nhất.”
Ai không nghịch với chúng ta tức là về phía chúng ta(R)
49 Giăng thưa, “Thưa thầy, chúng con thấy có người dùng danh thầy đuổi quỉ ra khỏi người ta. Chúng con cấm ngay, vì anh ta không cùng nhóm với chúng ta.”
50 Nhưng Chúa Giê-xu đáp, “Đừng cấm làm gì, vì người nào không chống chúng ta tức là về phía chúng ta.”
Một tỉnh không chịu tiếp Chúa Giê-xu
51 Khi gần đến lúc Chúa Giê-xu phải ra đi, Ngài quyết định lên thành Giê-ru-sa-lem. 52 Ngài cho vài người đi trước đến một tỉnh thuộc miền Xa-ma-ri để chuẩn bị cho Ngài. 53 Nhưng dân chúng ở đó không chịu tiếp đón Ngài, vì Ngài định tâm lên Giê-ru-sa-lem. 54 Thấy vậy Gia-cơ và Giăng, hai môn đệ của Chúa Giê-xu liền nói, “Thưa Chúa, Ngài có muốn chúng con khiến lửa từ trời giáng xuống đốt tiêu bọn người nầy không?” [f]
55 Nhưng Chúa Giê-xu quay lại quở trách hai người. [g] 56 Rồi họ đi qua tỉnh khác.
Theo Chúa Giê-xu(S)
57 Đang khi đi đường, có người thưa với Chúa Giê-xu, “Thầy đi đâu tôi sẽ theo đó.”
58 Chúa Giê-xu bảo họ, “Chồn cáo có hang, chim trời có tổ, nhưng Con Người không có chỗ gối đầu.”
59 Chúa Giê-xu bảo một người khác, “Hãy theo ta!” Anh đáp, “Thưa Chúa, để tôi chôn cất cha tôi trước đã.”
60 Nhưng Chúa Giê-xu bảo anh, “Hãy để người chết chôn người chết. Còn anh hãy đi ra rao giảng về Nước Trời.”
61 Người khác nữa thưa, “Thưa Chúa, tôi sẽ theo Ngài nhưng để tôi về chào từ giã gia đình tôi đã.”
62 Chúa Giê-xu bảo, “Ai bắt đầu cày ruộng mà cứ còn ngoái cổ nhìn lại phía sau thì hoàn toàn vô dụng cho Nước Trời.”
Footnotes
- Lu-ca 8:14 kết quả Hay “sinh quả.” Nghĩa là tạo ra những điều tốt lành như Thượng Đế muốn.
- Lu-ca 8:30 “Lữ đoàn” Có nghĩa là nhiều. Một Lữ đoàn là một đơn vị quân số La-mã khoảng sáu ngàn người.
- Lu-ca 8:31 hố tăm tối đời đời Nghĩa đen là “vực sâu,” hoặc hố hay lỗ sâu nơi các quỉ sứ bị cầm giữ.
- Lu-ca 8:43 Chị đã tốn … y sĩ Vài bản Hi-lạp cổ không có câu nầy.
- Lu-ca 9:5 phủi bụi nơi chân Dấu hiệu cảnh cáo. Chứng tỏ các sứ đồ đã gạt bỏ các người ấy.
- Lu-ca 9:54 Có vài bản Hi-lạp thêm: “… như Ê-li đã làm hay không.”
- Lu-ca 9:55 Vài bản cũ ghi: “Nhưng Chúa Giê-xu quay lại và quở trách họ. Ngài bảo, ‘Các con không biết thần linh nào xui giục mình. 56 Con Người đến không phải để tiêu diệt linh hồn người ta mà để cứu vớt.’”
Lu-ca 8-9
Bản Dịch 2011
Chúa Ði Giảng Ðạo
8 Sau đó Ngài đi khắp các thành và các làng giảng dạy và rao truyền Tin Mừng của vương quốc Ðức Chúa Trời. Cùng đi với Ngài có mười hai sứ đồ 2 và một số phụ nữ đã được Ngài đuổi quỷ ra khỏi và chữa lành bịnh tật. Ðó là các bà Ma-ry cũng được gọi là Mạc-đa-len, người được đuổi bảy quỷ ra khỏi, 3 Giô-an-na vợ của Chu-xa quan quản lý của Hê-rốt,[a] Su-san-na, và nhiều người khác, những người đã dùng của cải mình cung cấp các nhu cầu của họ.[b]
Ngụ Ngôn về Người Gieo Giống
(Mat 13:1-23; Mác 4:1-20)
4 Khi ấy dân chúng tụ họp lại đông đảo, số là người ta từ các thành kéo nhau đến với Ngài, Ngài kể cho họ một ngụ ngôn:
5 “Một người kia đi ra gieo giống. Khi gieo, một số hạt giống rơi trên lề đường, nên bị người ta giẫm lên và chim trời ăn mất. 6 Một số khác rơi trên đất đá; cây con mọc lên nhưng chẳng bao lâu thì héo khô vì thiếu ẩm ướt. 7 Một số khác rơi vào bụi gai; gai góc cùng mọc lên làm chúng nghẹt ngòi. 8 Một số khác rơi vào đất tốt; khi mọc lên, chúng kết quả gấp trăm lần.”
Nói xong, Ngài bảo, “Ai có tai để nghe, hãy lắng nghe.”
9 Sau đó các môn đồ Ngài hỏi Ngài ngụ ngôn ấy có ý nghĩa gì. 10 Ngài đáp, “Ðối với các ngươi, huyền nhiệm của vương quốc Ðức Chúa Trời được giãi bày cho biết, nhưng đối với những người khác thì vẫn phải dùng ngụ ngôn để
‘Họ nhìn mà không thấy,
Họ nghe mà không hiểu.’
11 Ðây là ý nghĩa của ngụ ngôn đó: Hạt giống là lời Ðức Chúa Trời. [c] 12 Những hạt rơi bên lề đường tiêu biểu cho những người đã nghe lời Ngài, sau đó Ác Quỷ đến cướp đi những lời đã gieo vào lòng họ, để họ không tin và không được cứu.
13 Những hạt rơi trên đất đá tiêu biểu cho những người khi nghe lời Ngài thì vui mừng tiếp nhận, nhưng không có rễ đâm sâu. Họ chỉ tin hời hợt nhất thời, đến khi gặp cơn thử thách, họ liền bỏ cuộc.
14 Những hạt rơi nhằm bụi gai tiêu biểu cho những người nghe lời Ngài nhưng trong linh trình đã để cho những lo lắng, giàu sang, và lạc thú của cuộc đời làm cho nghẹt ngòi, nên không kết quả đến mức trưởng thành.
15 Còn những hạt rơi trong đất tốt tiêu biểu cho những người nghe lời Ngài với lòng chân thành và tốt, rồi kiên trì giữ lấy, nên kết quả bền bỉ.”
Ngụ Ngôn về Cái Ðèn
(Mác 4:21-25)
16 “Không ai thắp đèn rồi lấy hũ đậy lại, hoặc đem để dưới gầm giường, nhưng phải đặt nó trên giá đèn, để ai đi vào cũng nhìn thấy ánh sáng. 17 Vì chẳng có gì giấu kín mà sẽ không có lúc bị phơi bày, chẳng có gì bí mật mà sẽ không được biết đến và bị phơi bày trước ánh sáng. 18 Vậy hãy cẩn thận về cách các ngươi nghe, vì ai có sẽ được cho thêm, còn ai không có thì ngay cả những gì họ tưởng họ có cũng sẽ bị lấy đi.”
Ai Là Thân Nhân của Chúa
(Mat 12:46-50; Mác 3:31-35)
19 Khi ấy mẹ và các em Ngài đến thăm Ngài, nhưng họ không thể đến gần Ngài, vì đoàn dân quá đông. 20 Người ta báo với Ngài, “Mẹ Thầy và các em Thầy đang đứng bên ngoài; họ muốn gặp Thầy.”
21 Nhưng Ngài nói với họ, “Mẹ Ta và các em Ta là những ai nghe lời Ðức Chúa Trời và làm theo.”
Chúa Dẹp Yên Bão Tố
(Mat 8:23-27; Mác 4:35-41)
22 Một ngày kia, Ðức Chúa Jesus và các môn đồ Ngài xuống thuyền. Ngài nói với họ, “Chúng ta hãy qua bên kia bờ hồ.” Vậy họ nhổ neo và ra khơi. 23 Trong khi thuyền căng buồm vượt sóng thì Ngài ngủ thiếp; một trận cuồng phong thổi ập xuống hồ, khiến thuyền của họ bị nước tràn vào gần đầy; tình trạng rất nguy ngập. 24 Các môn đồ Ngài đến đánh thức Ngài dậy và nói, “Thầy ơi! Thầy ơi! Chúng ta sắp chết rồi!” Ngài thức dậy, quở gió và sóng đang hung hãn. Gió liền ngừng, và sóng liền lặng xuống. 25 Ngài nói với họ, “Ðức tin của các ngươi đâu rồi?”
Họ sợ hãi và kinh ngạc, nói với nhau, “Người này là ai, mà khi ra lệnh, ngay cả gió và nước cũng phải vâng lời?”
Chúa Chữa Lành Người Bị Quỷ Ám
(Mat 8:28-34; Mác 5:1-20)
26 Họ chèo thuyền đến miền Ghê-ra-sê-nê,[d] miền đối ngang bên kia miền Ga-li-lê. 27 Khi Ngài vừa bước lên đất liền, một người trong thành ấy đang bị các quỷ nhập đi ra đón Ngài. Ðã lâu người ấy chẳng mặc quần áo và không ở trong nhà, nhưng sống trong nghĩa địa. 28 Khi người ấy thấy Ðức Chúa Jesus, ông đến sấp mình trước mặt Ngài và rống cổ gào to, “Lạy Ðức Chúa Jesus Con Ðức Chúa Trời Tối Cao, Ngài tính làm gì với tôi đây?[e] Tôi van xin Ngài, đừng làm khổ tôi.” 29 Số là Ðức Chúa Jesus đã truyền cho tà linh ô uế phải ra khỏi ông. Ðã nhiều lần ác quỷ hành hạ ông; dù người ta đã canh giữ ông, lấy xiềng xiềng và lấy cùm cùm ông lại, nhưng ông vẫn bứt xiềng và bẻ cùm, rồi theo quỷ sai khiến, vào sống trong những nơi hoang dã. 30 Ðức Chúa Jesus hỏi ông, “Ngươi tên gì?”
Ông đáp, “Ðạo quân,” vì ông đã bị nhiều quỷ nhập vào. 31 Các quỷ nài xin Ngài đừng bắt chúng phải trở xuống vực sâu.
32 Khi ấy trên triền núi có một bầy heo rất đông đang ăn. Các quỷ cầu xin Ngài cho phép chúng được nhập vào bầy heo đó. Ngài cho phép. 33 Các quỷ xuất ra khỏi ông và nhập vào bầy heo. Bầy heo chạy sồng sộc từ triền núi cao lao xuống hồ và chết chìm hết thảy.
34 Bọn chăn heo thấy việc xảy ra liền bỏ chạy. Họ vào trong thành và các thôn làng thuật lại mọi sự. 35 Dân chúng kéo ra xem sự việc đã xảy ra. Khi họ đến gặp Ðức Chúa Jesus và thấy người được quỷ ra khỏi đang ngồi nơi chân Ðức Chúa Jesus, ăn mặc đàng hoàng, đầu óc tỉnh táo, họ phát sợ. 36 Những người đã chứng kiến việc ấy thuật lại cho họ nghe thể nào người bị các quỷ nhập được chữa lành. 37 Bấy giờ toàn dân ở Ghê-ra-sê-nê và các vùng phụ cận xin Ngài lìa khỏi họ, bởi vì một cơn sợ hãi quá lớn đã phủ lấy họ. Vậy Ngài xuống thuyền và trở về.
38 Người được Ngài đuổi quỷ ra xin Ngài cho ông đi theo Ngài, nhưng Ngài bảo ông đi về và dặn rằng, 39 “Hãy về nhà ngươi và thuật lại mọi việc lớn lao Ðức Chúa Trời đã làm cho ngươi.”
Ông đi về và rao truyền khắp nơi trong thành những việc lớn lao Ðức Chúa Jesus đã làm cho ông.
Chúa Đi Chữa Lành Con Gái Giai-ru
(Mat 9:18-19; Mác 5:21-24)
40 Khi Ðức Chúa Jesus trở về, một đoàn dân đông ra nghinh đón Ngài, vì ai nấy đều trông ngóng Ngài. 41 Này, một người tên là Giai-ru, làm quản lý hội đường, đến sấp mình nơi chân Ðức Chúa Jesus, khẩn khoản xin Ngài đến nhà ông, 42 bởi vì con gái duy nhất của ông, chừng mười hai tuổi, đang hấp hối. Khi Ngài đi, đám đông chen lấn nhau theo sát Ngài.
Người Ðàn Bà Bị Băng Huyết Ðược Chữa Lành
(Mat 9:20-22; Mác 5:25-34)
43 Khi ấy một bà bị bịnh băng huyết làm khổ đã mười hai năm –dù bà đã tiêu sạch của cải cho các y sĩ, nhưng không ai có thể chữa trị cho bà được lành– 44 đi theo phía sau Ðức Chúa Jesus và đưa tay sờ vào viền áo Ngài; ngay lập tức, máu trong người bà cầm lại. 45 Ðức Chúa Jesus hỏi, “Ai đã đụng đến Ta?”
Mọi người đều chối cả. Phi-rơ nói, “Thưa Thầy, đám đông chen lấn nhau quanh Thầy, và có lẽ ai đó đã lỡ đụng vào Thầy.”
46 Nhưng Ðức Chúa Jesus nói, “Có người đã cố tình đụng vào Ta, vì Ta biết quyền năng đã từ Ta xuất ra.”
47 Khi người đàn bà biết không thể giấu được nữa, bà run rẩy đến phủ phục trước mặt Ngài và nói rõ trước mặt mọi người tại sao bà đã cố tình đụng vào Ngài, và thể nào bà đã được chữa lành ngay tức khắc.
48 Ngài nói với bà, “Hỡi con gái, đức tin của con đã cứu con. [f] Hãy đi bình an.”
Chúa Kêu Con Gái Giai-ru Sống Lại
(Mat 9:23-26; Mác 5:35-43)
49 Khi Ngài còn đang nói, có người từ nhà ông quản lý hội đường đến báo, “Con gái của ông đã chết rồi. Thôi đừng làm phiền Thầy chi nữa.”
50 Khi Ðức Chúa Jesus nghe thế, Ngài nói, “Ðừng sợ. Chỉ vững tin; con gái của ngươi sẽ được cứu.”
51 Khi Ngài đến nhà, Ngài không cho ai vào nhà với Ngài ngoại trừ Phi-rơ, Giăng, Gia-cơ, cha, và mẹ đứa trẻ. 52 Lúc ấy mọi người đang khóc thương và than tiếc đứa trẻ, nhưng Ngài nói, “Ðừng khóc nữa. Ðứa trẻ không chết nhưng chỉ ngủ thôi.”
53 Họ chế nhạo Ngài, vì họ biết chắc đứa trẻ đã chết rồi. 54 Nhưng Ngài nắm tay đứa trẻ và gọi, “Hỡi con trẻ. Hãy dậy!” 55 Linh hồn[g] đứa trẻ trở lại, và ngay lập tức nó ngồi dậy. Ngài bảo họ đem thức ăn cho đứa trẻ ăn. 56 Cha mẹ của đứa trẻ vô cùng kinh ngạc, nhưng Ngài nghiêm dặn họ không được nói cho ai biết việc đã xảy ra.
Chúa Sai Mười Hai Sứ Ðồ Ði Truyền Giáo
(Mat 10:5-15; Mác 6:7-13)
9 Ngài gọi mười hai sứ đồ đến, ban cho họ quyền năng và uy quyền để đuổi tất cả các quỷ và chữa lành mọi thứ tật bịnh, 2 rồi Ngài sai họ đi rao giảng về vương quốc Ðức Chúa Trời và chữa lành những người bịnh tật. 3 Ngài dặn họ, “Khi lên đường, các ngươi đừng mang gì theo, đừng mang gậy, đừng mang túi đi đường, đừng mang bánh, đừng mang tiền, và cũng đừng đem hai áo. 4 Hễ các ngươi vào nhà nào, hãy ở đó, cho đến khi rời nơi đó ra đi. 5 Hễ nơi nào người ta không tiếp các ngươi, khi ra khỏi thành đó, hãy phủi bụi đã dính nơi chân các ngươi để làm chứng nghịch lại họ.”
6 Các sứ đồ ra đi, đến các thôn làng, rao giảng Tin Mừng, và chữa lành bịnh tật khắp nơi.
Vua Hê-rốt Bối Rối
(Mat 14:1-12; Mác 6:14-29)
7 Bấy giờ Vua Chư Hầu Hê-rốt[h] được báo cáo tất cả những điều đã xảy ra. Ông rất bối rối, vì có người bảo rằng đó là Giăng đã từ cõi chết sống lại, 8 nhưng một số người khác lại bảo đó là Tiên Tri Ê-li đã xuất hiện, và một số khác thì đồn rằng đó là một trong các vị tiên tri thời xưa đã sống lại.
9 Hê-rốt nói, “Giăng thì ta đã chặt đầu, nhưng người này là ai mà ta nghe những chuyện như thế?” Rồi ông tìm cách gặp Ðức Chúa Jesus.
Chúa Hóa Bánh cho Năm Ngàn Người Ăn
(Mat 14:13-21; Mác 6:30-44; Gg 6:1-14)
10 Các sứ đồ trở về và tường trình cho Ngài mọi việc họ đã làm. Ngài đem họ riêng ra với Ngài, lui về một thành tên Bết-sai-đa. 11 Nhưng đoàn dân đông biết điều đó, họ đi theo Ngài. Ngài tiếp họ, giảng cho họ về vương quốc Ðức Chúa Trời, và chữa lành những người cần được chữa lành.
12 Bấy giờ ngày bắt đầu tàn, mười hai sứ đồ đến và nói với Ngài, “Xin Thầy cho đoàn dân đông giải tán để họ có thể vào các làng mạc và thôn xóm quanh đây tìm chỗ tạm trú và kiếm thức ăn, vì chỗ chúng ta ở đây là nơi hoang vắng.”
13 Nhưng Ngài nói với họ, “Chính các ngươi phải cho họ ăn.”
Họ đáp, “Chúng ta có không quá năm cái bánh và hai con cá. Trừ phi chúng con phải đi mua thức ăn cho cả đoàn dân này.”
14 Bấy giờ có khoảng năm ngàn đàn ông tại đó. Ngài nói với các môn đồ Ngài, “Hãy bảo họ ngồi xuống thành từng nhóm, mỗi nhóm khoảng năm mươi người.” 15 Họ làm như vậy, và mọi người ngồi xuống. 16 Ðoạn Ngài lấy năm cái bánh và hai con cá, ngước mắt lên trời, tạ ơn, bẻ ra, và trao cho các môn đồ để họ phát ra cho đoàn dân đông. 17 Mọi người đều ăn và được no nê. Họ gom lại những mảnh bánh thừa và được mười hai giỏ.
Phi-rơ Tuyên Xưng Ðức Chúa Jesus Là Ðấng Christ
(Mat 16:13-19; Mác 8:27-29)
18 Một ngày kia Ðức Chúa Jesus đang cầu nguyện riêng, các môn đồ Ngài đến với Ngài; Ngài hỏi họ, “Ðám đông nói Ta là ai?”
19 Họ trả lời và nói, “Có người nói Thầy là Giăng Báp-tít, những người khác bảo Thầy là Ê-li, nhưng một số người khác nữa lại bảo Thầy là một trong các vị tiên tri thời xưa đã sống lại.”
20 Ngài hỏi họ, “Nhưng các ngươi nói Ta là ai?”
Phi-rơ trả lời và nói, “Thầy là Ðấng Christ đến từ Ðức Chúa Trời.”
21 Ngài nghiêm cấm và truyền cho họ không được nói điều đó với ai.
Chúa Báo Trước về Sự Chết và Sự Sống Lại của Ngài
(lần thứ nhất)
(Mat 16:21; Mác 8:31)
22 Ngài nói tiếp, “Con Người phải chịu nhiều đau đớn, bị các trưởng lão, các trưởng tế, và các thầy dạy giáo luật loại trừ và giết đi, nhưng đến ngày thứ ba sẽ sống lại.”
Ðiều Kiện Ðể Theo Chúa
(Mat 16:24-27; Mác 8:34-38)
23 Bấy giờ Ngài nói với mọi người, “Nếu ai muốn theo Ta, người ấy phải từ bỏ chính mình, hằng ngày vác thập tự giá mình mà theo Ta. 24 Vì ai muốn cứu mạng sống mình sẽ mất, nhưng ai vì cớ Ta mà mất mạng sống mình sẽ cứu được nó. 25 Vì nếu một người được cả thế giới mà mất chính mình hoặc thiệt hại chính mình thì có ích gì? 26 Vì ai hổ thẹn về Ta và những lời Ta, Con Người cũng sẽ hổ thẹn về kẻ ấy khi ngự đến trong vinh hiển của Người, của Cha Người, và của các thiên sứ thánh. 27 Nhưng quả thật Ta nói với các ngươi, có những người đang đứng đây sẽ không nếm trải sự chết trước khi thấy vương quốc Ðức Chúa Trời.”
Chúa Biến Hóa Hình Dạng
(Mat 17:1-8; Mác 9:2-8)
28 Khoảng tám ngày sau khi nói những lời đó Ngài dẫn Phi-rơ, Giăng, và Gia-cơ lên núi để cầu nguyện. 29 Ðang khi Ngài cầu nguyện, diện mạo Ngài bỗng đổi khác, và y phục của Ngài trở nên trắng toát rạng lòa. 30 Và này, có hai người hầu chuyện với Ngài, đó là Môi-se và Ê-li. 31 Hai vị đó hiện ra trong vinh hiển để hầu chuyện với Ngài về việc Ngài sẽ ra đi, là điều sắp được thực hiện tại Giê-ru-sa-lem. 32 Số là Phi-rơ và các đồng bạn của ông đều buồn ngủ quá đỗi nên đã ngủ thiếp đi; nhưng khi tỉnh dậy, họ thấy hào quang của Ngài và hai vị đứng với Ngài. 33 Khi hai vị ấy sắp sửa rời Ngài, Phi-rơ nói với Ðức Chúa Jesus, “Thưa Thầy, chúng ta ở đây tốt quá. Ðể chúng con dựng ba cái lều: một cái cho Thầy, một cái cho Môi-se, và một cái cho Ê-li.” Ông nói mà không biết mình nói gì. 34 Khi Phi-rơ còn nói những lời ấy, một đám mây kéo đến bao phủ mọi người. Ba vị môn đồ kinh hoảng vì bị mây bao phủ. 35 Bấy giờ từ trong đám mây có tiếng phán, “Ðây là Con Ta, Người-Ðược-Chọn của Ta, hãy nghe lời Người.” 36 Khi tiếng nói ấy vừa dứt, họ chỉ còn thấy một mình Ðức Chúa Jesus.
Các môn đồ giữ im chuyện đó, và trong những ngày ấy họ không thuật lại cho ai biết những gì họ đã thấy.
Chúa Chữa Lành Ðứa Trẻ Bị Quỷ Kinh Phong Ám Hại
(Mat 17:14-18; Mác 9:14-27)
37 Hôm sau khi họ vừa xuống núi, một đoàn dân đông đến gặp Ngài. 38 Này, một người trong đám đông kêu lên, “Thưa Thầy, tôi van xin Thầy đoái xem con trai tôi; cháu là con một của tôi. 39 Này, mỗi lần quỷ nhập vào cháu, cháu đột nhiên gào thét; quỷ vật cháu lăn lộn, sùi bọt mép, khiến cháu bầm cả người, và ít khi chịu xuất ra. 40 Tôi đã khẩn cầu các môn đồ Thầy đuổi quỷ ấy ra, nhưng họ không đuổi được.”
41 Ðức Chúa Jesus trả lời và nói, “Hỡi thế hệ vô tín và băng hoại này. Ta phải ở với các ngươi và chịu đựng các ngươi bao lâu nữa? Hãy đem con ngươi lại đây.”
42 Ðang khi đứa trẻ tiến lại, quỷ vật nó xuống đất, khiến nó lăn lộn quằn quại. Nhưng Ðức Chúa Jesus quở trừ uế linh, chữa lành đứa trẻ, và trao nó lại cho cha nó. 43 Mọi người đều kinh ngạc trước quyền năng lớn lao của Ðức Chúa Trời.
Chúa Báo Trước về Sự Thương Khó của Ngài
(lần thứ hai)
(Mat 17:22-23; Mác 9:30-32)
Trong khi mọi người còn đang sững sờ về việc Ngài làm, Ngài nói với các môn đồ Ngài, 44 “Các ngươi hãy lắng nghe cho kỹ những lời Ta nói đây: [i] Con Người sẽ bị phản nộp vào tay người ta.” 45 Nhưng họ không hiểu những lời ấy. Ý nghĩa những lời ấy bị che khuất đối với họ, nên họ không nhận thức được, và họ cũng ngại mà không dám hỏi Ngài những lời ấy có ý nghĩa gì.
Người Lớn Nhất trong Vương Quốc Ðức Chúa Trời
(Mat 18:1-5; Mác 9:33-37)
46 Khi ấy, các môn đồ nổi lên cãi nhau về việc ai là người lớn nhất trong vòng họ. 47 Ðức Chúa Jesus biết rõ những ý nghĩ thầm kín trong lòng họ, nên Ngài đem một đứa trẻ để đứng bên cạnh Ngài, 48 rồi nói với họ, “Ai nhân danh Ta đón tiếp đứa trẻ này là đón tiếp Ta; ai đón tiếp Ta là đón tiếp Ðấng đã sai Ta, vì người nhỏ nhất trong tất cả các ngươi sẽ là người lớn nhất.”
Nhân Danh Chúa Ðuổi Quỷ
(Mác 9:38-40)
49 Bấy giờ Giăng lên tiếng và nói, “Thưa Thầy, chúng con thấy có người nhân danh Thầy mà đuổi quỷ. Chúng con đã cố gắng ngăn cản người ấy, vì người ấy không đi theo Thầy với chúng con.”
50 Nhưng Ðức Chúa Jesus đáp với ông, “Ðừng ngăn cản người ấy, vì hễ ai không chống lại các ngươi là thuận với các ngươi.”
ÐỨC CHÚA JESUS ÐI LÊN GIÊ-RU-SA-LEM
(9:51 - 19:28)
Một Làng của Người Sa-ma-ri Không Tiếp Chúa
51 Khi ngày Ngài được cất lên trời đến gần, Ngài quyết định đi lên Giê-ru-sa-lem. 52 Ngài sai các sứ giả đi trước. Họ ra đi và vào một làng của người Sa-ma-ri để chuẩn bị mọi sự cho Ngài đến; 53 nhưng dân làng ấy không muốn tiếp Ngài, vì Ngài đang trên đường về Giê-ru-sa-lem. 54 Khi hai môn đồ Ngài là Gia-cơ và Giăng thấy thế, họ nói, “Lạy Chúa, Ngài có muốn chúng con truyền cho lửa từ trời xuống thiêu rụi họ không?”
55 Nhưng Ðức Chúa Jesus quay lại quở hai người. [Ngài nói, “Các ngươi không biết linh nào đã xúi giục mình. 56 Con Người đến không phải để hủy diệt mạng sống người ta, nhưng để cứu họ.” ][j] Sau đó họ đến một làng khác.
Muốn Theo Chúa
(Mat 8:19-22)
57 Ðang khi họ đi đường, có người thưa với Ngài, “Thầy đi đâu, tôi sẽ đi theo đó.”
58 Ðức Chúa Jesus nói với người ấy, “Con cáo có hang, chim trời có tổ, nhưng Con Người không có chỗ gối đầu.”
59 Ngài lại bảo một người khác, “Ngươi hãy theo Ta.”
Người ấy đáp, “Lạy Chúa, xin cho con về nhà chôn cất cha con trước.”
60 Nhưng Ngài bảo người ấy, “Hãy để kẻ chết chôn người chết của họ, còn ngươi, hãy đi và rao giảng vương quốc Ðức Chúa Trời.”
61 Một người khác đến thưa với Ngài, “Lạy Chúa, con sẽ theo Ngài, nhưng trước hết xin cho con về từ biệt những người trong gia đình.”
62 Ðức Chúa Jesus nói với người ấy, “Không ai đã tra tay cầm cày mà cứ quay nhìn đằng sau lại thích hợp với vương quốc Ðức Chúa Trời.”
Footnotes
- Lu-ca 8:3 Herod Antipas
- Lu-ca 8:3 Có những bản cổ khác chép, "mà cung cấp cho các nhu cầu của Ngài."
- Lu-ca 8:11 ctd: Ðạo của Ðức Chúa Trời (logos tou Theou). Ðối với Lu-ca, “Lời Ðức Chúa Trời” cũng là “Ðạo Ðức Chúa Trời” (xt: Công Vụ)
- Lu-ca 8:26 Một số bản khác ghi “Ga-đa-rê-nê” hoặc “Ghẹt-ghê-sê-nê”
- Lu-ca 8:28 ctd: "Tôi có làm gì mích lòng Ngài chăng?" hoặc "Tôi có làm gì đụng chạm đến Ngài chăng?"
- Lu-ca 8:48 ctd: "đức tin của con đã làm cho con được chữa lành.”
- Lu-ca 8:55 nt: tâm linh (pneuma)
- Lu-ca 9:7 Herod Antipas
- Lu-ca 9:44 nt: Hãy để những lời này thấm vào tai các ngươi
- Lu-ca 9:56 Một số bản cổ không có câu trong hai móc này
Copyright © 2010 by World Bible Translation Center
Copyright © 2011 by Bau Dang