Phục Truyền Luật Lệ 8-10
Vietnamese Bible: Easy-to-Read Version
Hãy nhớ Chúa
8 Phải cẩn thận làm theo mọi mệnh lệnh ta truyền cho các ngươi hôm nay. Rồi các ngươi sẽ được sống và gia tăng dân số, các ngươi sẽ được vào đất CHÚA đã hứa cùng tổ tiên các ngươi. 2 Hãy nhớ rằng CHÚA là Thượng Đế đã dẫn các ngươi trong sa mạc suốt bốn mươi năm nay, cất khỏi các ngươi lòng kiêu căng và thử thách các ngươi, để dò lòng các ngươi, xem thử các ngươi có muốn làm theo mệnh lệnh Ngài hay không. 3 Ngài cất tánh tự phụ ra khỏi các ngươi khi để cho các ngươi đói, rồi nuôi các ngươi bằng ma-na, là thứ mà các ngươi và tổ tiên ngươi chưa hề thấy. Để dạy các ngươi rằng người ta sống không chỉ nhờ bánh [a] mà thôi, mà còn bằng lời nói của CHÚA. 4 Trong bốn mươi năm nay, quần áo các ngươi không sờn rách, và chân các ngươi không sưng phồng. 5 Hãy nhớ trong lòng rằng CHÚA đã sửa dạy các ngươi như cha sửa dạy con mình.
6 Hãy vâng theo mọi mệnh lệnh của CHÚA là Thượng Đế ngươi, sống theo cách Ngài truyền dặn và kính sợ Ngài. 7 CHÚA là Thượng Đế đang đem ngươi vào vùng đất tốt lành, xứ có nhiều sông, hồ đầy nước, với những dòng suối chảy vào thung lũng và các đồi, 8 xứ của lúa mì, lúa mạch, nho, vả, lựu, dầu ô liu, và mật ong. 9 Đất đó là nơi các ngươi sẽ có thức ăn dư dật, nơi ngươi có đủ mọi thứ cần dùng, nơi mà đá là sắt, và ngươi có thể đào mỏ đồng từ các đồi. 10 Các ngươi sẽ được ăn no nê, các ngươi sẽ ca ngợi CHÚA là Thượng Đế các ngươi vì Ngài đã ban cho ngươi xứ tốt lành.
Đừng quên những điều Chúa làm
11 Hãy cẩn thận, đừng quên CHÚA là Thượng Đế ngươi mà bất tuân mệnh lệnh, luật lệ và qui tắc của Ngài mà ta truyền cho các ngươi hôm nay.
12 Khi các ngươi ăn uống no nê, xây nhà đẹp để ở, 13 khi bầy gia súc tăng gia nhiều, và bạc vàng đầy nhà, khi các ngươi giàu có dư dật, 14 rồi lòng các ngươi đâm ra kiêu căng, các ngươi sẽ quên CHÚA là Thượng Đế các ngươi, Đấng đã đem các ngươi ra khỏi xứ Ai-cập, nơi các ngươi làm nô lệ. 15 Ngài đã dẫn các ngươi qua sa mạc mênh mông ghê rợn, khô khan không có nước, chỉ có rắn độc và bò cạp. Ngài đã ban cho các ngươi nước từ tảng đá, 16 và bánh ma-na để ăn trong sa mạc, là món mà tổ phụ các ngươi chưa hề thấy. Ngài làm như thế để cất lòng kiêu căng khỏi các ngươi và thử nghiệm các ngươi, để các ngươi được hưởng điều an lành về sau. 17 Các ngươi có thể tự nghĩ, “Ta giàu có do tài sức của ta,” 18 nhưng hãy nhớ CHÚA là Thượng Đế các ngươi! Ngài là Đấng ban cho các ngươi tài sức để trở nên phong lưu, Ngài đã giữ lời hứa cùng tổ phụ các ngươi, như các ngươi thấy hôm nay.
19 Nếu các ngươi quên CHÚA là Thượng Đế mình và đi theo và thờ cúng những thần khác, cúi lạy chúng thì ta cảnh cáo các ngươi rằng các ngươi sẽ bị tiêu diệt. 20 Như CHÚA đã hủy diệt các dân khác giùm các ngươi, Ngài cũng sẽ hủy diệt các ngươi nếu các ngươi không vâng theo lời Ngài.
Chúa sẽ ở cùng Ít-ra-en
9 Hỡi Ít-ra-en, hãy nghe đây! Các ngươi sẽ băng qua sông Giô-đanh và đánh đuổi các dân lớn mạnh hơn các ngươi. Họ có những thành phố lớn, vách cao đến tận trời. 2 Các dân đó là A-nác, giống dân mạnh và cao lớn. Các ngươi biết về họ, nghe người ta đồn rằng: “Không ai diệt nổi dân A-nác.” 3 Nhưng hôm nay hãy nhớ rằng CHÚA là Thượng Đế các ngươi sẽ đi trước để tiêu diệt họ như lửa thiêu hủy mọi thứ. Ngài sẽ đánh bại họ trước các ngươi, rồi các ngươi sẽ đánh đuổi và tiêu diệt họ nhanh chóng, như lời Ngài đã hứa.
4 Sau khi CHÚA là Thượng Đế các ngươi đã đánh đuổi những dân đó trước các ngươi, thì đừng tự nhủ, “CHÚA đem ta đến đây để chiếm xứ nầy vì ta là người tốt.” Không! Chính vì các dân tộc kia gian ác nên CHÚA đánh đuổi họ đi trước các ngươi. 5 Các ngươi được vào lấy xứ không phải vì các ngươi tốt lành hay chân thật, nhưng vì các dân ấy gian ác. Bởi thế cho nên CHÚA là Thượng Đế đánh đuổi họ để giữ lời hứa Ngài với tổ tiên các ngươi là Áp-ra-ham, Y-sác và Gia-cốp. 6 CHÚA sẽ ban xứ tốt lành nầy để các ngươi nhận làm sản nghiệp. Nhưng phải biết rằng: Chẳng phải vì các ngươi tốt lành đâu, các ngươi chỉ là dân ương ngạnh.
Hãy nhớ cơn giận của Chúa
7 Hãy nhớ điều nầy và đừng bao giờ quên: Các ngươi đã chọc giận CHÚA trong sa mạc. Các ngươi chống nghịch Ngài từ ngày rời Ai-cập cho tới khi đến đây. 8 Ở núi Si-nai, các ngươi đã chọc giận CHÚA, đến nỗi Ngài muốn tiêu diệt các ngươi. 9 Khi ta leo lên núi để nhận hai bảng đá có ghi Giao ước của CHÚA lập cùng các ngươi, ta đã ở trên núi bốn mươi ngày đêm; chẳng ăn hay uống gì. 10 CHÚA trao cho ta hai bảng đá, do chính ngón tay của Thượng Đế viết. Trên đó có những mệnh lệnh Ngài truyền cho các ngươi trên ngọn núi từ trong đám lửa, trong ngày các ngươi tụ họp lại tại đó.
11 Sau bốn mươi ngày đêm ấy, CHÚA đưa cho ta hai bảng đá trên đó ghi Giao ước Ngài lập cùng các ngươi. 12 CHÚA bảo ta, “Hãy đứng dậy đi xuống núi cho nhanh, vì dân mà ngươi đã đem ra khỏi xứ Ai-cập đã bại hoại rồi. Họ đã vội quên những mệnh lệnh ta truyền và đã tự tạo thần tượng cho mình.”
13 CHÚA phán tiếp: “Ta đã thấy rõ dân nầy thật cứng đầu và ương ngạnh! 14 Ngươi hãy giang xa ra để ta hủy diệt họ và làm cho cả thế gian không nhớ chúng nữa. Rồi ta sẽ lập một dân khác từ ngươi, lớn mạnh hơn dân nầy.”
Bò con bằng vàng
15 Ta vội xuống núi, lúc ấy núi đang cháy rực, mang theo hai bảng đá có ghi Giao ước trong tay ta. 16 Khi ta nhìn thì thấy các ngươi phạm tội nghịch cùng CHÚA là Thượng Đế và làm tượng con bò vàng để thờ. Các ngươi đã nhanh chóng từ bỏ những điều CHÚA đã truyền dạy. 17 Ta ném vỡ tan tành hai bảng đá trước mặt các ngươi. 18 Rồi một lần nữa, ta sấp mặt xuống đất trước CHÚA trong bốn mươi ngày đêm. Ta chẳng ăn bánh hay uống nước. Các ngươi đã phạm tội, làm điều ác trước mặt CHÚA, và chọc Ngài nổi giận. 19 Ta sợ cơn thịnh nộ của CHÚA phừng lên đến nỗi Ngài muốn tiêu diệt các ngươi, nhưng Ngài chịu nghe lời cầu xin của ta một lần nữa. 20 CHÚA đã nổi giận cùng A-rôn và định giết người đi, nhưng ta cũng cầu thay cho A-rôn. 21 Ta lấy tượng bò vàng tội lỗi các ngươi làm đem thiêu trong lửa. Ta nghiền nát thành bụi rồi ném vào khe nước chảy từ núi ra.
Mô-se van xin Thượng Đế tha tội cho dân chúng
22 Các ngươi đã chọc CHÚA nổi giận tại Ta-bê-ra, Ma-sa, và Kíp-rốt Hát-ta-va. 23 Rồi CHÚA bảo các ngươi đi khỏi Ka-đe Ba-nê-a và dặn rằng, “Hãy đi lên và chiếm lấy xứ ta ban cho ngươi.” Nhưng các ngươi chống lại mệnh lệnh của CHÚA là Thượng Đế. Các ngươi không tin cậy Ngài cũng chẳng chịu vâng lời Ngài. 24 Từ khi ta biết các ngươi, các ngươi thường chống nghịch CHÚA.
25 CHÚA phán rằng Ngài sẽ hủy diệt các ngươi, vì thế ta lại sấp mình xuống trước mặt Ngài trong bốn mươi ngày đêm. 26 Ta khẩn cầu cùng CHÚA rằng, “Lạy CHÚA là Thượng Đế, xin đừng hủy diệt dân Ngài, là dân thuộc riêng Ngài, mà Ngài đã giải phóng và mang ra khỏi Ai-cập bằng quyền năng và sức mạnh lớn lao của Ngài. 27 Xin nhớ đến những tôi tớ Ngài là Áp-ra-ham, Y-sác, và Gia-cốp. Xin đừng nhìn đến sự ương ngạnh, bướng bỉnh của dân nầy, cũng đừng nhìn đến tội lỗi và gian ác của họ. 28 Nếu không, dân Ai-cập sẽ nói, ‘Vì CHÚA không có khả năng dẫn dân Ngài đến xứ Ngài hứa cho họ, và vì Ngài ghét họ nên Ngài đem họ vào sa mạc để giết họ.’ 29 Nhưng họ vốn là dân Ngài, dân thuộc riêng cho Ngài, là dân Ngài giải phóng ra khỏi Ai-cập bằng quyền năng và sức mạnh vĩ đại của Ngài.”
Bảng đá mới
10 Lúc ấy, CHÚA bảo ta, “Hãy đục hai bảng đá như lần trước rồi lên gặp ta trên núi. Cũng hãy làm một cái rương bằng gỗ. 2 Ta sẽ viết vào hai bảng đá mới nầy những gì đã viết trong hai bảng đá trước mà ngươi đã đập bể, rồi đặt hai bảng đá mới vào rương.”
3 Vậy ta đóng cái rương bằng gỗ cây keo, và đục hai bảng đá như lần trước. Rồi ta lên núi cầm hai bảng đá trên tay. 4 CHÚA ghi lại trên hai bảng đá y như lần trước, tức mười điều răn Ngài đã truyền cho các ngươi trên núi từ đám lửa, trong ngày các ngươi tụ họp tại đó. Rồi CHÚA đưa các bảng đó cho ta. 5 Ta trở xuống núi và đặt hai bảng đá vào rương ta đã đóng như lời CHÚA dặn bảo, nay vẫn còn đó.
6 Dân Ít-ra-en đi từ những giếng nước của người Gia-ca-nít tới Mô-sê-ra. A-rôn chết và được chôn tại đó, con trai người là Ê-lê-a-sa thay người làm thầy tế lễ. 7 Từ Mô-sê-ra, họ đến Gút-gô-đa; rồi từ Gút-gô-đa đi đến Giô-ba-tha, nơi có nhiều suối nước. 8 Lúc đó, CHÚA chọn chi tộc Lê-vi khiêng rương giao ước của Ngài. Họ có nhiệm vụ phục sự CHÚA và chúc phước cho dân chúng nhân danh Ngài, như họ vẫn làm cho đến nay. 9 Vì vậy, chi tộc Lê-vi không nhận phần đất nào làm sản nghiệp; nhưng họ nhận chính CHÚA là sản nghiệp mình, như CHÚA là Thượng Đế đã bảo họ.
10 Ta ở lại trên núi bốn mươi ngày đêm như lần trước. CHÚA cũng nghe lời cầu xin của ta lần nầy nên không hủy diệt các ngươi. 11 Ngài bảo ta, “Hãy đi dẫn dân chúng vào chiếm đất ta đã hứa cùng tổ tiên họ.”
Điều Chúa muốn dân chúng làm
12 Giờ đây, hỡi Ít-ra-en, đây là điều CHÚA muốn các ngươi làm: Kính sợ CHÚA là Thượng Đế các ngươi, và làm theo những gì Ngài bảo các ngươi. Yêu mến CHÚA và hết lòng, hết linh hồn phục vụ Ngài, 13 vâng giữ mệnh lệnh cùng luật lệ ta truyền cho các ngươi hôm nay vì đó chính là lợi ích cho các ngươi.
14 Cả thế giới cùng mọi vật trong đó, luôn cả các từng trời cao vút đều thuộc về CHÚA. 15 Nhưng vì Ngài chăm sóc và yêu tổ tiên các ngươi, CHÚA đã chọn các ngươi, con cháu ngươi từ trong muôn dân, như các ngươi đã thấy ngày nay.
16 Hãy hết lòng phục vụ CHÚA [b]; đừng ương ngạnh nữa. 17 CHÚA là Thượng Đế các ngươi là CHÚA của tất cả các thần và CHÚA các chúa. Ngài là Thượng Đế vĩ đại, quyền năng tuyệt vời. Ngài không thiên vị ai, cũng không bao giờ bị mua chuộc. 18 Ngài giúp đỡ kẻ mồ côi và người góa bụa; Ngài yêu thương các ngoại kiều, ban thức ăn và quần áo cho họ. 19 Các ngươi phải yêu các ngoại kiều vì chính các ngươi cũng từng làm ngoại kiều tại Ai-cập.
20 Hãy kính sợ CHÚA là Thượng Đế các ngươi và phục vụ Ngài. Hãy trung thành với Ngài và chỉ lấy danh Ngài mà thề nguyện. 21 Ngài là Đấng các ngươi ca ngợi; Ngài là Thượng Đế của các ngươi, Đấng đã làm những việc kỳ diệu cho các ngươi, những điều các ngươi đã chứng kiến tận mắt. 22 Khi tổ tiên các ngươi xuống Ai-cập, chỉ có bảy mươi người, mà giờ đây CHÚA là Thượng Đế đã làm cho các ngươi đông như sao trên trời.
Footnotes
- Phục Truyền Luật Lệ 8:3 bánh Hay “thức ăn.”
- Phục Truyền Luật Lệ 10:16 hết lòng phục vụ CHÚA Nguyên văn, “hãy cắt dương bì của lòng các ngươi.”
Phục Truyền Luật Lệ 8-10
Bản Dịch 2011
Ðừng Quên Chúa Khi Thịnh Vượng
8 Toàn bộ điều răn tôi truyền cho anh chị em ngày nay anh chị em phải cẩn thận vâng giữ, để anh chị em được sống còn và gia tăng, hầu đi vào chiếm lấy xứ mà Chúa đã thề với tổ tiên anh chị em. 2 Hãy nhớ chặng đường dài mà Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đã dẫn đưa anh chị em bốn mươi năm trong đồng hoang, để làm cho anh chị em biết hạ mình khiêm tốn, để thử lòng anh chị em, xem anh chị em có vâng giữ các điều răn của Ngài chăng. 3 Ngài đã hạ tính kiêu ngạo của anh chị em xuống[a] bằng cách để cho anh chị em đói, rồi Ngài dùng ma-na mà tổ tiên anh chị em chưa hề biết nuôi anh chị em, để anh chị em hiểu rằng người ta sống không phải chỉ nhờ cơm bánh mà thôi, nhưng còn nhờ mọi lời nói ra từ miệng Chúa nữa. 4 Suốt trong bốn mươi năm, áo quần của anh chị em không sờn rách và đôi chân anh chị em chẳng sưng phù. 5 Như vậy lòng anh chị em phải hiểu rằng giống như cha mẹ áp dụng kỷ luật để dạy dỗ con cái mình thể nào, Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, áp dụng kỷ luật để dạy dỗ anh chị em cũng thể ấy.
6 Vậy hãy vâng giữ các điều răn của Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, bằng cách đi theo đường lối Ngài và kính sợ Ngài. 7 Vì Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, sắp sửa đem anh chị em vào một xứ tốt đẹp, một xứ có những khe, những suối, và những dòng nước ngầm dưới đất trào lên trong các thung lũng và các núi đồi, 8 một xứ đầy những lúa mì, lúa mạch, cây nho, cây vả, và cây lựu, một xứ của cây ô-liu và mật ong, 9 một xứ mà anh chị em sẽ ăn uống thỏa thích, không bị hạn chế theo khẩu phần, ở đó anh chị em sẽ không thiếu thốn gì. Trong xứ ấy đá chứa nhiều quặng sắt[b] và trong các núi đồi anh chị em sẽ khai thác mỏ đồng. 10 Anh chị em sẽ ăn uống no nê và chúc tụng Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, về một xứ tốt đẹp mà Ngài ban cho anh chị em.
11 Hãy cẩn thận, kẻo anh chị em quên Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, không vâng giữ các điều răn, mạng lịnh, và luật lệ của Ngài, mà tôi truyền cho anh chị em ngày nay. 12 Khi anh chị em đã được ăn uống no nê, có nhà cửa xây cất sẵn đẹp đẽ để ở, 13 khi các đàn bò và các đàn chiên của anh chị em đã gia tăng đông đúc, khi anh chị em đã có nhiều bạc và vàng, và mọi thứ của cải anh chị em đã gia tăng lên nhiều, 14 lòng anh chị em chớ tự cao mà quên Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, Ðấng đã đem anh chị em ra khỏi đất Ai-cập, tức ra khỏi nhà nô lệ, 15 Ðấng đã đưa dẫn anh chị em vượt qua đồng hoang mênh mông và khủng khiếp, đầy rắn lửa và bò cạp, một miền đất khô cằn không có nước. Ngài đã khiến nước ngọt từ một vầng đá lửa tuôn ra cho anh chị em uống. 16 Ngài đã nuôi anh chị em trong đồng hoang bằng ma-na mà tổ tiên anh chị em chưa hề biết. Ngài đã cho anh chị em gặp phải gian lao vất vả, để anh chị em biết hạ mình khiêm tốn, và Ngài cũng đã thử thách anh chị em, để cuối cùng ban phước cho anh chị em.
17 Vậy chớ tự nhủ rằng, ‘Nhờ khả năng của tôi và sức lực của tay tôi mà tôi có được sự giàu có nầy.’ 18 Nhưng hãy nhớ đến Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, vì chính Ngài ban cho anh chị em khả năng làm giàu, để Ngài có thể thiết lập giao ước mà Ngài đã thề với tổ tiên anh chị em, như Ngài đang làm ngày nay. 19 Nếu anh chị em nhất định quên bỏ Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, mà theo các thần khác, phục vụ và thờ lạy chúng, thì ngày nay tôi long trọng cảnh cáo anh chị em rằng anh chị em chắc chắn sẽ bị diệt mất. 20 Giống như Chúa đang tiêu diệt các dân trước mắt anh chị em thể nào, anh chị em sẽ bị tiêu diệt cũng thể ấy, bởi vì anh chị em không vâng theo tiếng Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em.
Hậu Quả của Sự Phản Bội CHÚA
9 Hỡi I-sơ-ra-ên, hãy lắng nghe. Ngày nay anh chị em sắp sửa qua Sông Giô-đanh, để vào chiếm lấy xứ của các dân tộc đông hơn và mạnh hơn anh chị em, các thành lớn có tường cao đến tận trời, 2 có dân mạnh mẽ và cao lớn, dòng dõi của A-na-kim, những kẻ anh chị em đã biết. Anh chị em đã nghe người ta nói về dân ấy rằng, ‘Ai có thể đương đầu nổi với dân A-na-kim?’ 3 Ngày nay anh chị em khá biết rằng Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, Ðấng sẽ đi qua sông trước anh chị em như một ngọn lửa hừng thiêu đốt; chính Ngài sẽ đánh bại chúng trước mặt anh chị em, hầu anh chị em có thể trục xuất chúng và tiêu diệt chúng một cách nhanh chóng, như Chúa đã hứa với anh chị em.
4 Khi Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đuổi chúng đi trước mắt anh chị em, anh chị em chớ tự nhủ thầm rằng, ‘Ấy là nhờ ta sống ngay lành đạo đức mà Chúa mới đem ta vào chiếm lấy xứ nầy,’ nhưng thật ra là vì các dân ấy quá tội lỗi gian ác nên Chúa mới trục xuất chúng trước mắt anh chị em. 5 Ấy không phải vì đức công chính của anh chị em hay vì nếp sống đạo đức[c] của anh chị em mà anh chị em được vào chiếm lấy xứ của chúng, nhưng vì tội lỗi gian ác của các dân ấy mà Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đã trục xuất chúng trước mắt anh chị em, để làm thành lời hứa mà Chúa đã thề với tổ tiên anh chị em, tức với Áp-ra-ham, I-sác, và Gia-cốp.
6 Vậy hãy biết rằng, Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đã cho anh chị em xứ sở tốt tươi màu mỡ ấy không phải vì anh chị em ngay lành đạo đức đâu, vì thật ra anh chị em là một dân cứng cổ. 7 Hãy nhớ và chớ quên thể nào anh chị em đã khiêu khích Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, khiến Ngài nổi giận anh chị em trong đồng hoang. Anh chị em đã nổi loạn chống Chúa từ ngày anh chị em ra khỏi đất Ai-cập cho đến khi anh chị em đến nơi nầy.
8 Ngay lúc ở Hô-rếp anh chị em cũng đã chọc Chúa nổi giận. Chúa đã giận anh chị em đến nỗi thiếu điều muốn tiêu diệt anh chị em. 9 Lúc đó tôi đã lên núi để nhận các bảng đá, tức các bảng giao ước mà Chúa đã lập với anh chị em. Tôi đã ở trên núi bốn mươi ngày và bốn mươi đêm. Tôi không ăn bánh hay uống nước gì cả. 10 Chúa đã ban cho tôi hai bảng đá do chính ngón tay Ðức Chúa Trời viết. Trên hai bảng ấy có ghi tất cả những lời Chúa đã phán với anh chị em từ trong ngọn lửa, ở trên núi, trong ngày anh chị em tụ họp. 11 Cuối bốn mươi ngày và bốn mươi đêm, Chúa đã ban cho tôi hai bảng đá đó, tức hai bảng giao ước. 12 Lúc đó Chúa đã phán với tôi, ‘Hãy đứng dậy, hãy mau mau xuống khỏi đây, vì dân ngươi, tức đoàn dân ngươi đã đem ra khỏi Ai-cập, đã làm việc bại hoại rồi. Chúng đã vội bỏ đường lối Ta đã dạy bảo chúng. Chúng đã đúc cho chúng một hình tượng để thờ lạy rồi.’ 13 Ngoài ra Chúa còn nói với tôi, ‘Ta đã thấy dân nầy thật là một dân cứng cổ. 14 Ngươi hãy để mặc Ta, hầu Ta sẽ tiêu diệt chúng và xóa tên chúng khỏi dưới trời, rồi Ta sẽ làm cho ngươi thành một dân mạnh hơn và đông hơn chúng.’
15 Vậy tôi trở bước và từ trên núi đi xuống trong khi cả núi bốc lửa; hai tay tôi ôm hai bảng giao ước. 16 Bấy giờ tôi thấy quả thật anh chị em đã phạm tội chống lại Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, qua việc đúc cho mình tượng một con bò con. Anh chị em đã sớm lìa bỏ đường lối Chúa đã truyền cho anh chị em. 17 Vì thế tôi đã nắm lấy hai bảng đá và ném chúng khỏi hai tay mình, đập chúng vỡ tan trước mắt anh chị em. 18 Sau đó tôi sấp mình trước mặt Chúa như lần trước; trong bốn mươi ngày và bốn mươi đêm, tôi không ăn bánh và cũng không uống nước, vì tất cả tội lỗi mà anh chị em đã phạm, tức tội khiêu khích Chúa bằng cách làm những việc ác trước thánh nhan Ngài, 19 vì tôi đã rất lo sợ rằng Chúa sẽ nổi giận và nổi cơn lôi đình đối với anh chị em và sẽ tiêu diệt anh chị em. Nhưng lần ấy Chúa cũng đã đoái nghe tôi. 20 Chúa đã giận A-rôn đến độ muốn diệt ông ấy đi, nhưng lúc ấy tôi cũng đã cầu thay cho A-rôn. 21 Tôi đã lấy vật tội lỗi mà anh chị em đã làm, tức tượng con bò con, thiêu nó trong lửa, nghiền nát nó, tán nó nhuyễn thành bột, rồi ném bột đó vào dòng suối chảy xuống núi.
22 Khi ở Ta-bê-ra, ở Mát-sa, và ở Kíp-rốt Hát-ta-a-va, anh chị em cũng đã chọc giận Chúa nữa. 23 Khi ở Ca-đe Ba-nê-a Chúa đã truyền cho anh chị em rằng, ‘Hãy đi lên và chiếm lấy xứ Ta đã ban cho các ngươi.’ Nhưng anh chị em đã nổi loạn chống lại mệnh lệnh Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em; anh chị em không tin cậy Ngài và không vâng lời Ngài. 24 Từ ngày tôi biết anh chị em đến nay, anh chị em thường hay nổi loạn chống Chúa. 25 Vậy trong suốt bốn mươi ngày và bốn mươi đêm tôi phủ phục trước mặt Chúa, vì Chúa đã phán rằng Ngài sẽ tiêu diệt anh chị em. 26 Tôi đã cầu nguyện xin Chúa rằng, ‘Lạy Chúa Ðức Chúa Trời,[d] xin Ngài đừng tiêu diệt dân Ngài và cơ nghiệp Ngài mà Ngài đã chuộc bằng đại quyền của Ngài và đã đem họ ra khỏi Ai-cập bằng tay quyền năng của Ngài. 27 Xin nhớ lại các tôi tớ Ngài: Áp-ra-ham, I-sác, và Gia-cốp. Xin Ngài đừng để ý đến tính ương ngạnh của dân nầy, cùng những gian ác và tội lỗi họ. 28 Bằng không dân trong xứ mà Ngài đã đem chúng con ra khỏi sẽ nói rằng, “Bởi vì Chúa không đủ khả năng đem chúng vào xứ Ngài đã hứa với chúng, và bởi vì Ngài ghét chúng, nên Ngài đã đem chúng ra để chúng phải chết trong đồng hoang,” 29 vì họ chính là dân của cơ nghiệp thuộc riêng về Ngài, những người Ngài đã đem ra bằng đại quyền của Ngài và bằng cánh tay vung thẳng ra của Ngài.’
Hai Bảng Luật Pháp Thứ Hai
10 Lúc đó Chúa bảo tôi, ‘Hãy đục hai bảng đá giống như hai bảng trước, rồi lên núi gặp Ta; ngươi cũng hãy đóng một cái rương bằng gỗ. 2 Ta sẽ viết trên hai bảng đó những chữ Ta đã viết trên hai bảng trước mà ngươi đã đập bể, sau đó ngươi sẽ đặt chúng vào rương ấy.’
3 Vậy tôi làm một cái rương bằng gỗ si-tim, đục hai bảng đá giống như hai bảng trước, rồi ôm hai bảng đá trong tay đi lên núi. 4 Ngài đã viết vào hai bảng đá những chữ giống như trước, tức mười điều răn mà Chúa đã phán với anh chị em từ trong ngọn lửa ở trên núi, trong ngày anh chị em tụ họp, và Chúa đã ban chúng cho tôi. 5 Sau đó tôi quay bước và xuống núi. Tôi đặt hai bảng ấy vào cái rương tôi đã làm và chúng hiện đang ở đằng kia, y như Chúa đã truyền cho tôi.”
Chi Tộc Lê-vi Ðược Chọn
6 (Dân I-sơ-ra-ên đi từ Bê-e-rốt Bê-nê Gia-a-can đến Mô-se-ra. A-rôn qua đời tại đó và được chôn ở đó. Ê-lê-a-xa con trai ông tiếp nối chức vụ của ông và làm tư tế. 7 Từ đó họ di chuyển đến Gút-gô-đa. Từ Gút-gô-đa họ đi chuyển đến Giọt-ba-tha, một vùng có nhiều khe suối. 8 Lúc đó Chúa biệt riêng chi tộc Lê-vi ra để khiêng Rương Giao Ước của Chúa, để đứng trước mặt Chúa và phục vụ Ngài, và để nhân danh Ngài mà chúc phước cho đến ngày nay. 9 Vì thế Lê-vi không được chia phần hay được sản nghiệp gì với anh em mình, vì Chúa là cơ nghiệp của ông, như Chúa đã hứa với ông.)
10 “Tôi đã ở trên núi bốn mươi ngày và bốn mươi đêm như tôi đã làm lần trước. Và một lần nữa, Chúa đã đoái nghe tôi. Chúa không còn muốn tiêu diệt anh chị em nữa. 11 Chúa phán với tôi, ‘Hãy đứng dậy, dẫn đầu đoàn dân nầy tiếp tục cuộc hành trình, để chúng có thể đi vào chiếm lấy xứ mà Ta đã thề với tổ tiên của chúng hầu ban cho chúng.’
Tinh Túy của Luật Pháp
12 Vậy bây giờ hỡi I-sơ-ra-ên! Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đòi hỏi nơi anh chị em điều gì? Há chẳng phải Ngài chỉ muốn anh chị em kính sợ Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đi trong các đường lối Ngài, yêu kính Ngài, phụng sự Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, cách hết lòng và hết linh hồn mình, 13 cùng vâng giữ các điều răn của Chúa và các thánh chỉ của Ngài mà tôi đã truyền cho anh chị em ngày nay, để anh chị em được phước sao? 14 Mặc dù trời cao và trời của các tầng trời, cùng đất và mọi vật ở trong đó đều thuộc về Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, 15 nhưng Chúa đã để lòng đoái thương đến một mình tổ tiên của anh chị em và đã chọn anh chị em, tức dòng dõi của họ, ra khỏi muôn dân, như anh chị em đã thấy ngày nay. 16 Vậy hãy cắt bì tấm lòng của anh chị em và đừng cứng cổ nữa. 17 Vì Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, là Thần của các thần và Chúa của các chúa; Ngài là Ðức Chúa Trời vĩ đại, quyền năng, và đáng sợ, Ðấng không thiên vị ai và không nhận của hối lộ, 18 Ðấng thi hành công lý cho cô nhi và quả phụ, Ðấng yêu thương những kiều dân, ban thực phẩm và áo quần cho họ. 19 Anh chị em cũng hãy yêu thương những kiều dân vì anh chị em từng là những kiều dân trong đất Ai-cập. 20 Anh chị em hãy kính sợ Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em. Anh chị em chỉ thờ phượng một mình Ngài mà thôi. Anh chị em hãy bám chặt lấy Ngài và chỉ nhân danh Ngài mà tuyên thệ. 21 Ngài là Ðấng anh chị em phải ca ngợi. Ngài là Ðức Chúa Trời của anh chị em, Ðấng đã làm cho anh chị em những việc lớn lao và kinh khủng ấy mà chính mắt anh chị em đã thấy. 22 Tổ tiên anh chị em lúc xuống Ai-cập chỉ có bảy mươi người mà bây giờ Chúa, Ðức Chúa Trời của anh chị em, đã làm cho anh chị em đông như sao trên trời.
Footnotes
- Phục Truyền Luật Lệ 8:3 nt: Ngài làm cho anh chị em biết khiêm tốn, hoặc Ngài làm cho anh chị em hạ mình xuống
- Phục Truyền Luật Lệ 8:9 nt: đá là sắt
- Phục Truyền Luật Lệ 9:5 nt: sự ngay thẳng của lòng anh chị em
- Phục Truyền Luật Lệ 9:26 nt: Adonai Yahweh
Phục Truyền 8-10
New Vietnamese Bible
Đừng Quên CHÚA
8 Anh chị em phải cẩn thận làm theo tất cả điều răn tôi truyền lại hôm nay để anh chị em được sống còn, được gia tăng nhân số và có thể vào chiếm hữu đất mà CHÚA đã thề hứa cho các tổ phụ. 2 Phải nhớ rằng trong bốn mươi năm CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em đã dẫn anh chị em băng qua sa mạc; cho anh chị em gặp bao nhiêu gian nan để thử lòng anh chị em, xem anh chị em có vâng giữ các điều răn của Ngài không. 3 Ngài để cho anh chị em khổ sở vì đói rồi nuôi anh chị em bằng ma-na là thứ anh chị em và tổ tiên chưa hề biết, để dạy cho anh chị em biết rằng người ta sống không phải chỉ nhờ bánh mà thôi, nhưng nhờ mọi lời từ miệng CHÚA phán ra. 4 Trong bốn mươi năm áo quần anh chị em không sờn rách, chân không sưng phù. 5 Anh chị em phải ý thức rằng CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em áp dụng kỷ luật với anh chị em như một người cha áp dụng kỷ luật với con trai mình.
6 Phải vâng theo các mạng lệnh của CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em, đi theo đường lối Ngài và yêu kính Ngài. 7 Vì CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em sắp đem anh chị em vào một xứ tốt đẹp, xứ nhiều thác nước và suối nước tuôn chảy trên đồi núi và trong các thung lũng, 8 xứ đầy dẫy lúa mì, lúa mạch, nho, vả, thạch lựu, dầu ô-liu và mật ong; 9 xứ có thức ăn dư dật và anh chị em sẽ không thiếu một thứ gì; xứ với đá đầy sắt và anh chị em sẽ đào mỏ đồng trên các đồi.
10 Khi đã ăn uống no nê thỏa thích, anh chị em phải ca ngợi CHÚA vì Ngài đã ban xứ tốt đẹp cho anh chị em. 11 Phải cẩn thận, đừng quên CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em và phải vâng giữ các điều răn, sắc lệnh và quy luật Ngài bảo tôi truyền lại cho anh chị em hôm nay. 12 Đừng để khi đã ăn uống thỏa thích, đã xây cất nhà cửa tốt đẹp, đã có nơi ăn chốn ở vững vàng, 13 khi các bầy gia súc sinh sản thêm nhiều, bạc vàng và tài sản gia tăng, 14 phải cẩn thận, đừng lên mặt kiêu căng và quên CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em, là Đấng đã đem anh chị em ra khỏi Ai-cập là đất nô lệ. 15 Ngài đã dẫn dắt anh chị em băng qua sa mạc mênh mông kinh khiếp, khô khan không nước uống, đầy rắn độc và bò cạp, nhưng Ngài khiến nước từ vầng đá tuôn ra cho anh chị em. 16 Ngài ban cho anh chị em ma-na làm lương thực, là thức ăn tổ tiên anh chị em chưa hề biết; Ngài cho anh chị em chịu gian nan để thử thách anh chị em và đến cuối cùng ban phước hạnh cho anh chị em. 17 Đừng tự nhủ rằng: “Nhờ quyền năng và sức mạnh ta, ta đã tạo nên cơ nghiệp này.” 18 Nhưng phải tưởng nhớ CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em vì chính Ngài đã ban cho anh chị em khả năng để tạo dựng sự nghiệp với mục đích thực hiện giao ước Ngài đã thề hứa với các tổ tiên.
19 Hễ khi nào anh chị em quên CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em để theo các thần khác, sấp mình thờ lạy các thần ấy, thì hôm nay tôi quả quyết rằng anh chị em chắc chắn sẽ bị tiêu diệt. 20 CHÚA tiêu diệt các dân tộc kia trước mặt anh chị em thế nào, Ngài cũng sẽ tiêu diệt anh chị em thế ấy nếu anh chị em không vâng lời CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em.
Không Phải Nhờ Đức Công Chính Của Dân Y-sơ-ra-ên
9 Anh chị em Y-sơ-ra-ên nghe đây! Anh chị em sắp qua sông Giô-đanh để vào đánh đuổi những dân tộc lớn mạnh hơn anh chị em, với những thành có tường lũy cao tận trời. 2 Họ là những giống dân cao lớn mạnh khỏe, con cháu A-na-kim. Anh chị em đã biết về họ vì có nghe nói rằng: “Ai có thể đương đầu với dân A-na-kim?” 3 Nhưng anh chị em biết chắc rằng CHÚA, Đức Chúa Trời của chúng ta là Đấng đi trước anh chị em như một đám lửa thiêu hủy. Chính Chúa sẽ hủy diệt họ; Ngài sẽ làm cho họ khuất phục trước mặt anh chị em để anh chị em đánh đuổi và tiêu diệt họ cách nhanh chóng, như CHÚA đã hứa với anh chị em.
4 Sau khi CHÚA, Đức Chúa Trời của chúng ta đã đánh đuổi họ trước mặt anh chị em, anh chị em đừng tự nhủ rằng: “Nhờ đức công chính của ta nên CHÚA đã đem ta đến đây để chiếm hữu đất này.” Không, chính vì tội ác của các dân tộc này mà CHÚA sẽ đánh đuổi họ trước mắt anh chị em. 5 Không phải nhờ đức công chính hay lòng trung thực mà anh chị em sẽ được chiếm hữu đất hứa đâu, nhưng vì tội ác các dân tộc này nên CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em sẽ đánh đuổi họ để thực hiện điều Ngài đã thề với tổ phụ anh chị em là Áp-ra-ham, Y-sác và Gia-cốp. 6 Như vậy, phải ý thức rằng không phải nhờ anh chị em công chính mà CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em sẽ ban xứ tốt đẹp này cho anh chị em đâu, vì anh chị em là một dân tộc cứng cổ.
Bò Con Vàng
7 Phải nhớ điều này và đừng bao giờ quên rằng anh chị em đã chọc giận CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em trong sa mạc. Từ ngày rời Ai-cập cho đến ngày nay, anh chị em luôn luôn phản nghịch chống CHÚA. 8 Tại Hô-rếp, anh chị em đã khiêu khích cơn thịnh nộ của CHÚA làm Ngài muốn sẵn sàng tiêu diệt anh chị em. 9 Lúc đó tôi lên núi nhận hai bảng đá, là bảng ghi chép giao ước CHÚA đã lập với anh chị em. Tôi ở trên núi bốn mươi ngày và bốn mươi đêm, không ăn bánh cũng không uống nước. 10 CHÚA ban cho tôi hai bảng đá trên đó ngón tay Đức Chúa Trời có ghi chép tất cả các điều răn CHÚA đã công bố với anh chị em từ giữa đám lửa ở trên núi, trong ngày toàn dân hội họp.
11 Cuối thời gian bốn mươi ngày bốn mươi đêm, CHÚA trao cho tôi hai bảng đá, là hai bảng giao ước, 12 và phán dạy tôi: “Con phải xuống núi lập tức vì dân con đem ra khỏi xứ Ai-cập đã sa đọa. Chẳng mấy chốc họ đã từ bỏ những điều Ta truyền dạy và đã đúc cho mình một hình tượng.”
13 CHÚA cũng bảo tôi: “Ta đã thấy rõ dân này là một dân cứng cổ. 14 Con để Ta tiêu diệt họ, xóa sạch tên họ khỏi dưới trời, và Ta sẽ làm cho con trở nên một dân tộc mạnh mẽ và đông đúc hơn họ.”
15 Tôi quay lại và xuống núi, khi lửa đang hực cháy, trong hai tay tôi có cầm hai bảng giao ước. 16 Tôi nhìn thấy anh chị em đã phạm tội chống nghịch CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em: anh chị em đã đúc cho mình một pho tượng hình bò con. Chẳng mấy chốc anh chị em đã bỏ đường lối CHÚA đã truyền cho. 17 Vì vậy tôi ném hai bảng đá vỡ tan từng mảnh trước mắt anh chị em.
18 Sau đó tôi lại phủ phục trước CHÚA trong bốn mươi ngày, bốn mươi đêm, như lần trước, không ăn bánh cũng không uống nước vì tất cả các tội lỗi lớn lao anh chị em đã phạm; anh chị em đã làm điều ác dưới mắt CHÚA và khiêu khích cơn giận của Ngài. 19 Tôi sợ cơn giận và thịnh nộ của CHÚA vì Ngài đã giận đến độ định tiêu diệt anh chị em. Nhưng một lần nữa CHÚA nhậm lời tôi. 20 CHÚA cũng giận A-rôn đến độ muốn giết ông ấy, nhưng lúc đó tôi cũng cầu nguyện cho A-rôn. 21 Tôi đem vật tội lỗi của anh chị em là tượng bò con và thiêu nó trong lửa rồi nghiền nó ra bột mịn như bụi và đổ bụi đó vào dòng suối từ núi chảy xuống.
22 Anh chị em cũng khiêu khích cơn giận của CHÚA tại Tha-bê-ra; Ma-sa và Kíp-rốt Ha-tha-va.
23 Còn khi CHÚA bảo anh chị em rời Ca-đê Ba-nê-a và phán dạy: “Các ngươi đi lên, chiếm hữu xứ Ta đã ban cho các ngươi,” anh chị em đã chống nghịch mạng lệnh của CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em vì không tin tưởng cũng không vâng lời Ngài. 24 Từ khi biết anh chị em đến nay, lúc nào tôi cũng thấy anh chị em phản nghịch CHÚA.
25 Tôi đã phủ phục bốn mươi ngày bốn mươi đêm trước CHÚA vì Ngài có nói sẽ tiêu diệt anh chị em. 26 Lúc đó tôi cầu nguyện: “Lạy CHÚA Toàn Năng, xin CHÚA đừng tiêu diệt dân CHÚA, là cơ nghiệp CHÚA, đã được CHÚA cứu chuộc khi CHÚA dùng quyền năng uy nghi vĩ đại đem họ ra khỏi xứ Ai-cập. 27 Xin CHÚA nhớ lại các tôi tớ CHÚA là Áp-ra-ham, Y-sác và Gia-cốp. Xin CHÚA bỏ qua sự cứng đầu cứng cổ, gian ác và tội lỗi của dân này, 28 nếu không, dân xứ Ai-cập, là xứ CHÚA đã đem chúng con ra, sẽ nói rằng: ‘Vì CHÚA không thể đem họ vào đất Ngài đã hứa với họ và vì Ngài ghét họ, nên đem họ vào sa mạc để giết hết.’ 29 Dân này là dân CHÚA, là cơ nghiệp CHÚA đã được CHÚA dùng quyền năng vĩ đại đem họ ra khỏi Ai-cập.”
Làm Lại Hai Bảng Đá Giống Hai Bảng Trước
10 Lúc đó CHÚA phán dạy tôi: “Con đục hai bảng đá giống hai bảng trước và đem lên núi gặp Ta. Con cũng đóng một cái rương bằng gỗ. 2 Ta sẽ viết trên hai bảng đá những lời đã có trên hai bảng trước con đã đập vỡ. Rồi con mang hai bảng đá về để trong rương.”
3 Vậy tôi đóng một cái rương bằng gỗ xiêm, đục hai bảng đá giống hai bảng trước và lên núi với hai bảng đá trong tay. 4 CHÚA viết trên hai bảng đá đó những gì Ngài đã viết trên hai bảng trước, tức là Mười Điều Răn Ngài đã công bố cho anh chị em từ giữa đám lửa trên núi, vào ngày toàn dân hội họp. Rồi CHÚA trao hai bảng đá đó cho tôi. 5 Tôi xuống núi, đem hai bảng đá để trong rương tôi đã đóng theo lệnh của CHÚA, nay vẫn còn đây.
6 (Dân Y-sơ-ra-ên ra đi từ giếng của người Gia-can đến Mô-sê-ra. Tại đó A-rôn qua đời và được chôn cất. Con A-rôn là Ê-lê-a-sa thay thế người làm thầy tế lễ. 7 Từ đó dân Y-sơ-ra-ên đi đến Gút-gô-đa, rồi đến Dốt-ba-tha là xứ có nhiều suối nước. 8 Lúc đó CHÚA để riêng bộ tộc Lê-vi để khiêng Rương Giao Ước của CHÚA, để chầu chực trước mặt CHÚA và phục vụ Ngài trong tư cách thầy tế lễ và để nhân danh Ngài chúc phước cho dân. Họ vẫn còn đảm trách những chức vụ đó ngày nay. 9 Đó là lý do tại sao người Lê-vi không chia một phần cơ nghiệp với các anh em mình, vì CHÚA là cơ nghiệp của họ, như CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em đã phán dạy họ.)
10 Tôi ở trên núi bốn mươi ngày bốn mươi đêm như lần thứ nhất, và lần này CHÚA cũng nhậm lời tôi, Ngài từ bỏ ý định tiêu diệt anh chị em. 11 CHÚA bảo tôi: “Con đứng dậy, tiếp tục hướng dẫn dân này đi vào chiếm hữu xứ Ta ban cho họ như Ta đã thề hứa với các tổ phụ họ.”
Kính Sợ CHÚA
12 Và giờ đây, hỡi anh chị em Y-sơ-ra-ên! Điều CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em đòi hỏi là: kính sợ CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em, đi theo đường lối Ngài, kính yêu và phục vụ CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em với tất cả tấm lòng và tất cả linh hồn, 13 vâng giữ các điều răn và mạng lệnh tôi truyền lại cho anh chị em hôm nay để anh chị em được phước hạnh.
14 Tất cả các tầng trời, kể cả các tầng trời cao hơn hết, cùng với trái đất và mọi vật trên đất đều thuộc về CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em. 15 Thế mà Ngài đem lòng thương tổ phụ anh chị em, yêu mến họ và trong số các dân tộc Ngài đã lựa chọn anh chị em là con cháu họ, như ngày hôm nay. 16 Vì vậy anh chị em phải hết lòng vâng phục CHÚA[a] và đừng cứng đầu cứng cổ nữa. 17 Vì CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em là Thần của các thần, CHÚA của các Chúa, là Đức Chúa Trời vĩ đại, quyền năng, đáng kính sợ. Ngài không thiên vị và không nhận hối lộ. 18 Ngài bênh vực kẻ mồ côi, người góa bụa, yêu mến ngoại kiều, cho họ bánh ăn áo mặc. 19 Anh chị em phải thương yêu ngoại kiều vì chính anh chị em vốn là ngoại kiều trong xứ Ai-cập. 20 Anh chị em phải kính sợ CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em và phục vụ Ngài, yêu Ngài tha thiết, bám chặt vào Ngài và lấy danh Ngài để thề nguyện. 21 Ngài là Đấng anh chị em tôn vinh ca tụng, Ngài là Đức Chúa Trời của anh chị em, Đấng đã làm những việc vĩ đại phi thường chính mắt anh chị em đã chứng kiến. 22 Khi xuống Ai-cập, tổ tiên anh chị em chỉ có tất cả bảy mươi người, nhưng bây giờ CHÚA, Đức Chúa Trời của anh chị em đã làm cho anh chị em đông như sao trên trời.
Footnotes
- 10:16 Nt: cắt bì tấm lòng
Copyright © 2010 by World Bible Translation Center
Copyright © 2011 by Bau Dang
New Vietnamese Bible. Used by permission of VBI (www.nvbible.org)